Ken uw doelgroep Kwetsbare groepen. Gemeentes Bergeijk, Bladel, Cranendonck, Eersel, Heeze-Leende, Oirschot, Reusel-De Mierden en Valkenswaard

Transcriptie

1 Ken uw doelgroep Kwetsbare groepen Gemeentes Bergeijk, Bladel, Cranendonck, Eersel, Heeze-Leende, Oirschot, Reusel-De Mierden en Valkenswaard September 2015

2 Colofon In opdracht van: Uitvoering en rapportage: Ilse Lodewijks, Adviseur Onderzoek / i.lodewijks@cubiss.nl Postbus LA Tilburg T Statenlaan RX Tilburg I 2

3 Samenvatting Meedoen in de maatschappij is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Gemeenten, bibliotheken en andere maatschappelijke organisaties hebben een belangrijke rol in de ondersteuning en begeleiding van inwoners die het niet op eigen kracht redden. Maar hoe is deze groep samengesteld? In welke wijken wonen zij? En hoe kan de bibliotheek en andere maatschappelijke organisaties hen het beste ondersteunen? Om vast te stellen om welke kwetsbare groepen het gaat en welke omvang deze hebben, heeft Cubiss een meta-analyse uitgevoerd binnen het verzorgingsgebied van Bibliotheek De Kempen. Hiervoor is gebruik gemaakt van gegevens uit verschillende databronnen die samenhangen met het feit of iemand zich in een kwetsbare positie bevindt. In deze rapportage wordt onder kwetsbare groepen verstaan: groepen mensen, woonachtig in de gemeentes Bergeijk, Bladel, Cranendonck, Eersel, Heeze-Leende, Oirschot, Reusel-De Mierden en Valkenswaard, die in een (potentieel) kwetsbare positie verkeren. Een kwetsbare inwoner is een persoon die niet zelfredzaam is en daardoor niet in staat tot maatschappelijke participatie. In dit rapport is naar twee typen kwetsbare groepen gekeken: laaggeletterden en maatschappelijke kwetsbaren. Geletterdheid is het gebruiken van gedrukte en geschreven informatie om te functioneren in de maatschappij, om de eigen doelen te bereiken en om de eigen kennis en mogelijkheden te ontwikkelen. De mate van geletterdheid wordt weergegeven in vijf niveaus (Fouarge, D., Houtkoop, W. & Van der Velden, R., 2011). Laaggeletterd betekent doorgaans dat mensen op het laagste niveau zitten. Met de resultaten van dit onderzoek kan Bibliotheek De Kempen haar probleemgroepen definiëren en de gemeentes informeren en bewust maken van de omvang van het probleem. De genomen foto biedt input voor de te vervullen rol en de te bewandelen strategie ten aanzien van kwetsbare groepen. Daarnaast biedt het kerngegevens die zeer relevant zijn in mogelijke gesprekken met samenwerkingspartners in het werkgebied. Naar schatting wonen er in de Kempen- en A2-gemeenten circa laaggeletterden in de leeftijdscategorie 16 tot 65 jaar. D.w.z. circa 9 procent van de potentiele beroepsbevolking is naar schatting laaggeletterd. Daarnaast is minimaal 21,5 procent van de 65-plussers laaggeletterd (minimaal laaggeletterde 65-plussers). Deze mensen beschikken over onvoldoende vaardigheid om te kunnen omgaan met de lees- en schrijftaken in het dagelijks leven en op het werk. Ze hebben niet het niveau dat nodig is om in de kenniseconomie en de moderne westerse samenleving adequaat te functioneren. Naast laaggeletterden is bekeken in welke mate het verzorgingsgebied van Bibliotheek De Kempen te maken heeft met maatschappelijke kwetsbare volwassenen en jonge, potentiele kwetsbare kinderen (0-4 jaar). Een persoon is maatschappelijk kwetsbaar als hij of zij in een kwetsbare situatie verkeert of dreigt te raken doordat deze persoon door verschillende problemen of oorzaken geconfronteerd wordt met achterstand en/of sociaal isolement. Uit onderzoek blijkt dat als een kind opgroeit in een gezinsomgeving die niet stimulerend en bevorderlijk is om te leren lezen en schrijven, het risico verhoogt dat de kinderen later zelf laaggeletterd zullen worden. Deze houding beïnvloedt de opvoeding die ze aan hun kinderen zullen 3

4 geven. (Fouarge et. al, 2011). Dit benadrukt het belang om jonge potentieel kwetsbare kinderen al vroeg in beeld te hebben en er vroegtijdig op in te grijpen. Hoe ouder het kind, hoe moeilijker de problemen op school ten gevolge van leerachterstand immers kunnen worden verholpen. Een preventieve strategie lijkt het meest aangewezen. Gemeentes met een kleine kans op kwetsbare inwoners In Bergeijk, Heeze-Leende en Oirschot is de kans op kwetsbare inwoners klein. In alle drie gemeenten wonen relatief gezien (in verhouding tot de andere Kempen en A2-gemeenten en Noord-Brabant) zowel weinig laaggeletterden als weinig maatschappelijk kwetsbaren. Alle drie gemeenten worden gekenmerkt door een laag percentage laagopgeleiden (geldt niet voor Oirschot), relatief weinig 45plussers (geldt niet voor Heeze-Leende), laag percentage allochtonen en relatief weinig mensen die niet participeren op de arbeidsmarkt. Daarnaast is de financiële en gezondheidssituatie van de inwoners van deze drie gemeenten gunstig. De kern Luyksgestel wordt echter gekenmerkt door een relatief laag inkomen. In Heeze-Leende en Oirschot is de sociale situatie (leefbaarheid woonomgeving) eveneens prima. In Bergeijk staat het goed met de veiligheid, maar is er relatief veel sprake van eenzame inwoners. Gemeentes met een gemiddelde kans op kwetsbare inwoners Cranendonck en Eersel worden gekenmerkt door relatief veel laaggeletterden. Dit valt te verklaren vanuit het groot aantal ouderen, westerse allochtonen en arbeidsongeschikten (vanwege inactiviteit is de kans op laaggeletterdheid groter). Met name in Schoot, Knegsel en de kern Eersel zullen verhoudingsgewijs meer laaggeletterden wonen. De kans op maatschappelijke kwetsbare inwoners is in Cranendonck en Eersel gemiddeld. In Bladel en Reusel De Mierden is de kans op maatschappelijke kwetsbare inwoners behoorlijk hoog. Dit heeft te maken met een minder gunstig financiële en sociale situatie. Maatschappelijke kwetsbaren zal je verhoudingsgewijs meer zien in de kernen Bladel, Reusel en Hulsel. De gemeentes scoren behoorlijk laag op laaggeletterdheid. Gemeentes met een grote kans op kwetsbare inwoners Valkenswaard kan als potentieel kwetsbaar worden aangemerkt. In deze gemeente is een relatief grote kans op zowel taalachterstanden/laaggeletterdheid als maatschappelijke kwetsbaarheid. Vrijwel alle gemeten indicatoren (m.u.v. het percentage allochtonen en de veiligheid in de buurt) zijn beneden gemiddeld ten opzichte van de andere gemeentes en de gehele provincie. Dit is de meest zorgelijke gemeente. Naar schatting is tussen de 12 en 14 procent van de inwoners van Valkenswaard laaggeletterd. De meerderheid van de kwetsbare groepen (zowel laaggeletterden als maatschappelijke kwetsbaren) zal naar alle waarschijnlijkheid in de wijken Geenhoven, Kerkakkers en Het Gegraaf wonen. Jonge potentieel kwetsbare kinderen In gemeente Bergeijk en gemeente Reusel - De Mierden komen respectievelijk 8 en 7 peuters in aanmerking voor voorschoolse educatie. Dit komt neer op 3 procent van alle peuters. In gemeente Eersel waren er op 1 januari VVE-indicatie kinderen (3,5%). Gemeenten Bladel en Cranendonck tellen relatief gezien veel meer peuters met een VVE-indicatie (resp. 6% en 11%). Voorschoolse educatie is als compensatie bedoeld voor kinderen (2,5 tot 4 jaar) die thuis te weinig ontwikkelingsgerichte stimulering ontvangen. Het doel is het voorkomen van een achterstand bij de start in het basisonderwijs. Helaas waren deze cijfers van de gemeenten Heeze-Leende, Oirschot en Valkenswaard niet beschikbaar. 4

5 BoekStart is een programma dat het lezen met heel jonge kinderen wil bevorderen. Landelijke cijfers laten zien dat 33 procent van de ouders van baby s gebruik maakt van BoekStart. In Eersel, Oirschot, Reusel De Mierden en Valkenswaard is circa 40 procent van de 0-3 jarige inwoners lid van de bibliotheek. In Bladel en Cranendonck heeft zelfs circa 45 procent van de 0 tot en met 3 jarigen een bibliotheeklidmaatschap. In gemeente Bergeijk en Heeze-Leende zijn relatief de minste baby s en peuters lid (resp. 33% en 26%). Een vergelijking tussen de kernen onderling laat zien dat de bibliotheek minder populair is onder de kleinere kernen. Zo is in Wintelre, Knegsel, Vessem, Steensel, Westerhoven en Riethoven minder dan 20 procent van de 0 tot en met 3 jarigen lid van de bibliotheek. Een mogelijke verklaring voor het lagere bereik in deze dorpskernen is dat in die kernen geen bibliotheekvestiging aanwezig is. Naar aanleiding van deze analyse kunnen ervaren Cubissmedewerkers u adviseren en ondersteunen. Bijvoorbeeld bij het opstellen van een plan van aanpak en bij de verdere uitvoering ervan. U kunt hiervoor contact opnemen met Ilse Lodewijks, Adviseur Onderzoek bij Cubiss, via i.lodewijks@cubiss.nl of

6 1. Inleiding Samenvatting Inleiding Aanleiding en doel Kwetsbare groepen Methodiek Inhoud van het rapport Laaggeletterdheid & maatschappelijke kwetsbaarheid Inleiding Laaggeletterdheid Maatschappelijke kwetsbaarheid Indicatoren Laaggeletterden Geslacht Opleidingsniveau Leeftijd Etniciteit Participatie op de arbeidsmarkt Maatschappelijke kwetsbaren Financiële situatie: inkomen en type woning Sociale situatie: leefbaarheid buurt, sociale cohesie en eenzaamheid Gezondheid Jonge, potentieel kwetsbare 0-4 jarigen Voorschoolse educatie BoekStart Conclusies Gemeentes met een kleine kans op kwetsbare inwoners Gemeentes met een gemiddelde kans op kwetsbare inwoners Gemeentes met een grote kans op kwetsbare inwoners Jonge potentieel kwetsbare kinderen Geraadpleegde literatuur en bronnen Bijlage: Buurtindeling

7 1. Inleiding 1.1 Aanleiding en doel Meedoen in de maatschappij is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Gemeenten, bibliotheken en andere maatschappelijke organisaties hebben een belangrijke rol in de ondersteuning en begeleiding van inwoners die het niet op eigen kracht redden. Maar hoe is deze groep samengesteld? In welke wijken en kernen wonen zij? En hoe kan de bibliotheek en andere maatschappelijke organisaties hen het beste ondersteunen? Om vast te stellen om welke kwetsbare groepen het gaat en welke omvang deze hebben, heeft Cubiss een meta-analyse uitgevoerd binnen het verzorgingsgebied van Bibliotheek De Kempen. Hiervoor is gebruik gemaakt van gegevens uit verschillende databronnen die samenhangen met het feit of iemand zich in een kwetsbare positie bevindt. De hoofdvraag van het onderzoek luidt als volgt: In welke mate hebben de gemeentes Bergeijk, Bladel, Cranendonck, Eersel, Heeze-Leende, Oirschot, Reusel-De Mierden en Valkenswaard te maken met kwetsbare groepen en hoe ziet de situatie er per kern en wijk uit? Met de resultaten van dit onderzoek kan Bibliotheek De Kempen haar probleemgroepen definiëren en de gemeentes informeren en bewust maken van de omvang van het probleem. De genomen foto biedt input voor de te vervullen rol en de te bewandelen strategie ten aanzien van kwetsbare groepen. Daarnaast biedt het kerngegevens die zeer relevant zijn in mogelijke gesprekken met samenwerkingspartners in het werkgebied. Bibliotheek De Kempen opereert in de gemeentes Bergeijk, Bladel, Cranendonck, Eersel, Heeze- Leende, Oirschot, Reusel-De Mierden en Valkenswaard. In de figuur op de volgende pagina is het verzorgingsgebied visueel weergegeven. Figuur Verzorgingsgebied Bibliotheek De Kempen 7

8 In de bijlage buurtindeling is de uitgebreide kern- en buurtindeling weergegeven. 1.2 Kwetsbare groepen In deze rapportage wordt onder kwetsbare groepen verstaan: groepen mensen, woonachtig in de gemeentes Bergeijk, Bladel, Cranendonck, Eersel, Heeze-Leende, Oirschot, Reusel-De Mierden en Valkenswaard, die in een (potentieel) kwetsbare positie verkeren. Een kwetsbare inwoner is een persoon die niet zelfredzaam is en daardoor niet in staat tot maatschappelijke participatie. Niet zelfredzaam is iemand wanneer deze niet zelfstandig (niet op eigen kracht) of niet met behulp van zijn omgeving (eigen sociale netwerk) actief kan meedoen in de samenleving of onvoldoende draagkracht heeft om de daarvoor benodigde voorziening(en) aan te schaffen. Kernbegrip in deze definitie is "zelfredzaamheid" (het lichamelijke, verstandelijke, geestelijke of financiële vermogen om voorzieningen te treffen dan wel te laten treffen die deelname aan het normale maatschappelijke verkeer mogelijk maken) 1. In dit rapport wordt naar drie typen kwetsbare groepen gekeken: laaggeletterden, maatschappelijke kwetsbaren en jonge, potentieel kwetsbare kinderen (0-4 jaar). Laaggeletterdheid Geletterdheid is het gebruiken van gedrukte en geschreven informatie om te functioneren in de maatschappij, om de eigen doelen te bereiken en om de eigen kennis en mogelijkheden te ontwikkelen. De mate van geletterdheid wordt weergegeven in een aantal niveaus. Laaggeletterd betekent doorgaans dat mensen op het laagste of enerlaagste niveau zitten (Fouarge, D., Houtkoop, W. & Van der Velden, R., 2011). Op dit niveau beschikken mensen over een elementair basisvocabulaire, en kunnen eenvoudige informatie uit korte zinnen en teksten halen. De meeste laaggeletterden zijn zeker geen analfabeten. Slechts een kleine groep, ongeveer 2,5%, kan niet of nauwelijks (technisch) lezen en schrijven. Een veel grotere groep heeft pas moeite met lezen en schrijven als de teksten ingewikkelder worden, bijvoorbeeld als ze informatie uit een tekst moeten afleiden die er niet letterlijk in staat. De meeste laaggeletterden hebben meer moeite met schrijven dan met lezen. Op de schaal van 0 tot 500 scoren zeer laaggeletterden onder de 176 punten en laaggeletterden tussen de 176 en 225 punten. Zeer laaggeletterde volwassenen kunnen korte teksten over bekende onderwerpen lezen en één stukje informatie vinden dat dezelfde vorm heeft als de taak of vraag (Buisman & Houtkoop, 2014). Er wordt alleen om een elementaire woordenschat gevraagd. Laaggeletterde volwassenen kunnen korte papieren of digitale teksten lezen om één stukje informatie te vinden dat identiek is aan de taak of vraag. Volwassenen op dit niveau kunnen simpele formulieren invullen, beschikken over een elementaire woordenschat, begrijpen de betekenis van zinnen en kunnen eenvoudige teksten lezen. Op het volgende niveau (niveau 2, schaalwaarde 226 tot en met 275) kunnen volwassenen twee of meer stukjes informatie integreren. Ze kunnen informatie vergelijken, contrasteren of erover reflecteren en ze kunnen eenvoudige gevolgtrekkingen maken. Ook kunnen ze binnen digitale teksten navigeren om op verschillende plekken in een tekst informatie te zoeken en te vinden (Buisman & Houtkoop, 2014). Op dit niveau lopen veel volwassenen echter een risico als de vaardigheidseisen thuis, op het werk of in de samenleving veranderen. Op dit niveau wordt dan ook gesproken van een latent probleem (Bohnenn, E., Ceulemans, C., Van de Guchte, C., Kurvers, J. & Van Tendeloo, T., 2004). Er bestaat een grote kans bij personen op niveau 2, dat als ze hun vaardigheden niet onderhouden, ze op latere leeftijd terugvallen naar niveau 1. Het volgende niveau, niveau 3 wordt 1 WMO voorzieningenbeleid 8

9 beschouwd als het geletterdheidsniveau dat nodig is om in de kenniseconomie en de moderne westerse samenleving adequaat te functioneren. Uit recent onderzoek blijkt dat in Nederland 1,3 miljoen laaggeletterden (niveau 1) wonen. Dit betekent dat 12 procent van de volwassen bevolking op het laagste niveau van taalvaardigheid functioneert (PIAAC, 2013). Qua absolute aantallen bevinden de grootste groepen laaggeletterden zich onder oudere autochtonen (45-plus) met een middelbaar opleidingsniveau. Daarnaast vormen autochtone en allochtone niet-werkende laag opgeleiden twee relatief grote groepen van laaggeletterden. De individuele gevolgen voor laaggeletterden kunnen leiden tot een sociaal isolement. Zij worden onzeker, durven niet buiten hun vertrouwde kring te opereren, te solliciteren, zich niet duidelijk uit te spreken of actief te participeren in groepsactiviteiten. Laaggeletterdheid is daarmee een bron van sociale, culturele en politieke uitsluiting voor het individu. Laaggeletterden participeren vaak beperkt in het maatschappelijk leven. Uit Brits onderzoek blijkt dat laaggeletterden nauwelijks deelnemen aan gemeenschappelijke activiteiten in buurten, scholen, bewonersgroepen of politieke partijen. Laaggeletterdheid heeft ook gevolgen voor de economie. Door ontwikkelingen als toenemende digitalisering, maar ook grotere behoefte aan kennis worden steeds hogere en andere eisen gesteld aan mensen om deel te nemen aan de kenniseconomie. De kenniseconomie vraagt om werknemers die mondeling en schriftelijk goed kunnen communiceren. Geletterde en goed opgeleide werknemers zijn productiever, en meer productiviteit betekent een hogere economische groei. Vrijwel in alle banen moeten mensen zich bijscholen, ook laagopgeleide medewerkers. Omdat bijscholing voor laaggeletterden vaak te moeilijk is en zij cursussen dus ook liever vermijden, lopen zij een hoger risico om uiteindelijk ontslag te krijgen. (Vos, De Vries (St. Lezen & Schrijven) & Duvekot, 2007). Uit landelijk wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het profiel van (zeer) laaggeletterden in vergelijking met niet-laaggeletterden relatief vaker bestaat uit vrouwen, laaggeschoolden (lager onderwijs of vbo), ouderen, allochtonen uit de eerste generatie (met de kanttekening dat driekwart van de laaggeletterden autochtoon is) en mensen die niet participeren op de arbeidsmarkt (Fouarge et al, 2011). Laaggeletterden zijn overigens geen digibeten: 87 procent van de laaggeletterden gebruikt wel eens een computer (Buisman & Houtkoop, 2014). Wel blijkt uit onderzoek dat laaggeletterdheid vaker voorkomt onder digibeten. Bij digibeten is het risico op laaggeletterdheid dus veel hoger (Van Deursen & Van Dijk, 2012). Maatschappelijke kwetsbaarheid Een persoon is maatschappelijk kwetsbaar als hij of zij in een kwetsbare situatie verkeert of dreigt te raken doordat deze persoon door verschillende problemen of oorzaken geconfronteerd wordt met achterstand en/of sociaal isolement. Factoren die doorgaans in verband worden gebracht met maatschappelijke kwetsbare groepen zijn de financiële situatie (inkomen en type woning), sociale situatie (leefbaarheid buurt, sociale cohesie en eenzaamheid) en de mate van gezondheid. Jonge, potentieel kwetsbare kinderen (0-4 jaar) Bij lees- en schrijfvaardigheid speelt de familiale context een fundamentele rol. De houding van de ouders tegenover lezen en schrijven zal een grote impact hebben op de latere ontwikkeling van het kind op dit domein. Uit onderzoek blijkt dat als een kind opgroeit in een gezinsomgeving die niet stimulerend en bevorderlijk is om te leren lezen en schrijven, het risico verhoogt dat de kinderen later zelf laaggeletterd zullen worden. Deze houding beïnvloedt de opvoeding die ze aan hun kinderen zullen geven. (Fouarge et. al, 2011). Dit benadrukt het belang om jonge potentieel kwetsbare kinderen al vroeg in beeld te hebben en er vroegtijdig op in te grijpen. Hoe ouder het kind, hoe moeilijker de 9

10 problemen op school ten gevolge van leerachterstand immers kunnen worden verholpen. Een preventieve strategie lijkt het meest aangewezen. 1.3 Methodiek Om in kaart te brengen in welke mate de gemeentes Bergeijk, Bladel, Cranendonck, Eersel, Heeze- Leende, Oirschot, Reusel-De Mierden en Valkenswaard te maken hebben met de drie kwetsbare groepen, is middels deskresearch een aantal indicatoren verzameld die samenhangen met het feit of iemand zich in een kwetsbare positie bevindt. De voorwaarden waaraan een indicator moet voldoen zijn als volgt: Van een betrouwbare bron afkomstig zijn Op het juiste niveau (kern-niveau) beschikbaar zijn Recentelijk onderzocht zijn. In totaal zijn er 13 indicatoren gebruikt. Hieronder zijn de indicatoren voor laaggeletterden en maatschappelijke kwetsbaren gedefinieerd (zie tabel 1.1). Tabel 1.1 Dimensies en indicatoren Dimensie Laaggeletterden Maatschappelijke kwetsbaren Indicator % vrouwen % 45-plussers % laag opgeleiden: max een mavo of lbo opleiding afgerond % allochtonen (zowel westerse als niet-westerse allochtonen) % inwoners dat niet participeert op de arbeidsmarkt (excl. AOW ers) Financiële situatie: % huishoudens met laag inkomen Financiële situatie: % huurwoningen in handen van wooncorporatie Sociale situatie: score voor de sociale samenhang in de wijk Sociale situatie: score voor de veiligheid in de wijk Sociale situatie: % eenzame inwoners Sociale situatie: % inwoners dat niet genoeg mensen heeft op wie teruggevallen kan worden in geval van narigheid Gezondheid: % inwoners dat eigen gezondheid als niet goed ervaart Gezondheid: % inwoners dat vanwege de gezondheid niet de dingen kan doen die men zou willen doen 1.4 Inhoud van het rapport De rapportage bestaat uit twee delen. Het eerste deel geeft een totaaloverzicht van de kans op kwetsbare inwoners in de gemeentes. Aan de hand van de opgenomen figuren is in één oogopslag te zien wat de kans op taalachterstanden/ laaggeletterdheid en maatschappelijke kwetsbaarheid is in de verschillende gemeentes. In het tweede deel wordt ingezoomd op de verschillende indicatoren. Aan de hand van figuren en tabellen wordt aangegeven hoe een kern/wijk scoort t.o.v. de andere kernen en wijken binnen het verzorgingsgebied van Bibliotheek De Kempen en t.o.v. Noord-Brabant en Nederland als totaal. 10

11 2. Laaggeletterdheid & maatschappelijke kwetsbaarheid 2.1 Inleiding In dit eerste gedeelte wordt een totaaloverzicht van de kans op kwetsbare volwassen inwoners in de gemeentes Bergeijk, Bladel, Cranendonck, Eersel, Heeze-Leende, Oirschot, Reusel-De Mierden en Valkenswaard gepresenteerd. Aan de hand van een vaste waarde-indeling wordt de kans op zowel laaggeletterdheid als maatschappelijke kwetsbaarheid in 2 figuren weergegeven. De waarde van deze dimensies is gebaseerd op de onderliggende indicatoren. Aan de hand van zogenaamde z- scores is per indicator berekend in hoeverre de gemeentes afwijken van het gemiddelde voor het totaalgebied. Per type kwetsbaren zijn deze afwijkingen bij elkaar opgeteld. Voordat de resultaten worden gepresenteerd, is allereerst in de tabel hieronder te zien hoeveel inwoners iedere kern en wijk van een gemeente heeft. Tabel 2.1 Aantal inwoners per kern/wijk (2014) Beroepsbevolking (15 tot 65 jaar) Inwonersaantal (15 jaar en ouder) Aantal inwoners (totaal) Gemeente Bergeijk Bergeyk-Hof Bergeyk-Loo Weebosch Luyksgestel Riethoven Westerhoven Gemeente Bladel Bladel Netersel Hapert Hoogeloon Casteren Gemeente Cranendonck Budel Schoot Dorplein Maarheeze Soerendonk Gastel

12 Beroepsbevolking (15 tot 65 jaar) Inwonersaantal (15 jaar en ouder) Aantal inwoners (totaal) Gemeente Eersel Eersel Duizel Steensel Vessem Wintelre Knegsel Gemeente Heeze-Leende Heeze Leende Leenderstrijp Sterksel Gemeente Oirschot Oirschot Spoordonk Middelbeers en Westelbeers Oostelbeers Gemeente Reusel - De Mierden Reusel Hooge Mierde Lage Mierde Hulsel Gemeente Valkenswaard Centrum Geenhoven Turfberg-Noord Turfberg-Zuid Hoge Akkers Kerkakkers Het Gegraaf Verspreide huizen Turfbergse Heide Nederheide + industrieterrein Schaapsloop Kloosterakkers en Dommelen Borkel en Schaft Regio De Kempen totaal Bron: CBS Statline 12

13 Het verzorgingsgebied van Bibliotheek De Kempen telt in totaal ruim inwoners. Alle gemeenten m.u.v. Valkenwaard zijn ontstaat na samenvoeging van een aantal dorpskernen. De gemeente Valkenwaard bestaat uit de volgende officiële kernen: Dommelen, Borkel & Schaft en Valkenswaard. De kern Valkenswaard is onderverdeeld in een aantal wijken. 2.2 Laaggeletterdheid In figuur is in één oogopslag te zien in welke mate er laaggeletterden in de verschillende gemeentes wonen. Figuur De kans op laaggeletterde inwoners in het verzorgingsgebied van Bibliotheek De Kempen, per gemeente 13

14 Valkenswaard kan als zeer kwetsbaar worden aangemerkt. In deze gemeente is een relatief grote kans op taalachterstanden/laaggeletterdheid. Naar alle waarschijnlijkheid wordt dit veroorzaakt door een hoog percentage vrouwen, veel laagopgeleiden, 45-plussers en allochtonen, en relatief veel inwoners die niet kunnen participeren op de arbeidsmarkt (hierover in hoofdstuk 3 meer). Cranendonck en Eersel hebben een iets minder grote kans, maar ook hier is de kans op laaggeletterde inwoners bovengemiddeld groot. De kans op laaggeletterde inwoners in gemeente Bladel en gemeente Oirschot is relatief klein, in Reusel - De Mierden zelfs zeer klein. 2.3 Maatschappelijke kwetsbaarheid Een persoon is maatschappelijke kwetsbaar als hij of zij in een kwetsbare situatie verkeert of dreigt te raken doordat deze persoon door verschillende problemen of oorzaken geconfronteerd wordt met achterstand en/of sociaal isolement. Indicatoren voor maatschappelijke kwetsbaarheid zijn de financiële en sociale situatie van een inwoner en de mate van gezondheid. In figuur op de volgende pagina is te zien in welke mate de verschillende gemeentes binnen het verzorgingsgebied van Bibliotheek De Kempen te maken hebben met maatschappelijke kwetsbare groepen. Valkenswaard heeft een relatief hoog aantal maatschappelijk kwetsbare inwoners. Ook in Reusel - De Mierden en Bladel is de kans op inwoners die in een kwetsbare situatie verkeren of dreigen te raken doordat zij geconfronteerd wordt met achterstand en/of sociaal isolement relatief groot. In gemeente Bergeijk en gemeente Oirschot zullen verhoudingsgewijs minder maatschappelijke kwetsbaren wonen. In Heeze-Leende is de kans op maatschappelijke kwetsbaarheid zelfs bijzonder klein. Deze gemeente kent relatief weinig mensen met een laag inkomen, weinig (sociale) huur, de sociale situatie is goed en de meeste mensen hebben een goede gezondheid. Eersel en Cranendonck hebben een gemiddelde kans op maatschappelijke kwetsbare inwoners. 14

15 Figuur De kans op maatschappelijke kwetsbare inwoners in het verzorgingsgebied van Bibliotheek De Kempen, per gemeente 15

16 3. Indicatoren In dit hoofdstuk wordt een uitgebreidere toelichting gegeven op de diverse indicatoren. Zo komt o.a. aan bod op basis van welke bronnen de indicatoren gebaseerd zijn, hoe ze zijn gemeten en wat de indicatoren dus precies vertellen. Ook worden de exacte percentages c.q. aantallen gepresenteerd per kern en wijk. In dit hoofdstuk wordt tevens aan de hand van tabellen en figuren geïllustreerd hoe een kern/wijk scoort t.o.v. de andere kernen en wijken binnen het verzorgingsgebied van Bibliotheek De Kempen en t.o.v. Noord-Brabant en Nederland als totaal. Indien een kern bovengemiddeld slecht (afhankelijk van de indicator boven of onder het gemiddelde voor Noord-Brabant) scoort, is dit aangegeven met een grijze arcering. 3.1 Laaggeletterden Zoals in de inleiding is beschreven blijkt uit onderzoek dat het profiel van laaggeletterden in vergelijking met niet-laaggeletterden relatief vaker bestaat uit vrouwen, laaggeschoolden (lager onderwijs of vbo), ouderen (55-plussers), allochtonen uit de eerste generatie (met de kanttekening dat 65% van de laaggeletterden autochtoon is) en mensen die niet participeren op de arbeidsmarkt (Fouarge et. al, 2011). Deze onderdelen vormen dan ook de indicatoren voor laaggeletterdheid: Geslacht Opleidingsniveau Leeftijd Etniciteit Participatie op de arbeidsmarkt Geslacht Nederland valt op als een van de landen waar de achterstand van vrouwen op mannen voor taalvaardigheid relatief groot is. Zo blijkt uit het PIAAC-onderzoek van 2012 dat 12,7 procent van de vrouwen laaggeletterd is tegenover 11,2 procent van de mannen. De verschillen tussen mannen en vrouwen worden groter naarmate de leeftijd stijgt. Zo scoren onder 45-plussers de mannen significant beter op taalvaardigheid dan vrouwen, terwijl onder jarigen geen significant verschil bestaat tussen mannen en vrouwen. De taalvoorsprong van mannen is sinds 1994 en vooral sinds 2007 gegroeid (PIAAC, 2013). In figuur op de volgende pagina is de man-vrouw verdeling weergegeven. Zoals te zien wonen in gemeente Valkenswaard iets meer vrouwen dan gemiddeld in Noord-Brabant en Nederland. In Noord-Brabant is 50,0 procent vrouw, terwijl in gemeente Valkenswaard 50,6 procent van de inwoners vrouw is. De verschillen tussen de dorpskernen en wijken zijn groot. Zo is maar liefst 51,7 procent van de inwoners van het centrum van Valkenswaard vrouw, terwijl het percentage vrouwen in de verspreide huizen en het industrieterrein slechts 46,5 is. Ook in Geenhoven, Hoge Akkers, Kerkakkers, Kloosterakkers & Dommelen en Turfberg-Noord is een (lichte) oververtegenwoordiging van vrouwen. In de overige 7 gemeenten is een lichte ondervertegenwoordiging van vrouwen. De verschillen tussen de kernen zijn klein. Wel valt op dat in Weebosch, Netersel, Soerendonk, Gastel, Dorplein, Knegsel, Duizel, Sterksel, Leenderstrijp en Hulsel relatief veel mannen wonen. In de kernen Maarheeze, Budel, Eersel, Leende en Oirschot is juist een (zeer lichte) oververtegenwoordiging van vrouwen. 16

17 Gemeente Bergeijk Bergeyk-Hof Luyksgestel Bergeyk-Loo Westerhoven Riethoven Weebosch Gemeente Bladel Hapert Bladel Hoogeloon Casteren Netersel Gemeente Cranendonck Maarheeze Budel Schoot Soerendonk Gastel Dorplein Gemeente Eersel Eersel Vessem Wintelre Steensel Knegsel Duizel Gemeente Heeze-Leende Leende Heeze Sterksel Leenderstrijp Gemeente Oirschot Oirschot Spoordonk Middelbeers en Westelbeers Oostelbeers Gemeente Reusel - De Mierden Reusel Lage Mierde Hooge Mierde Hulsel Gemeente Valkenswaard Centrum Geenhoven Hoge Akkers Kerkakkers Kloosterakkers en Dommelen Turfberg-Noord Turfberg-Zuid Het Gegraaf Borkel en Schaft Verspreide huizen + industrieterrein 50,7 50,1 50,8 51,2 51,4 51,5 52,4 50,7 50,2 50,5 51,7 51,7 52,5 50,4 49,7 49,8 50,6 52,8 52,9 53,3 50,5 49,7 50,0 50,7 51,3 52,5 53,7 50,6 49,7 50,4 52,8 53,6 50,5 49,6 51,4 51,8 51,9 51,2 51,0 51,5 51,5 52,6 49,4 47,3 48,3 48,5 49,2 49,6 49,7 50,4 51,2 51,4 53,5 49,3 49,9 49,2 48,8 48,6 48,5 47,6 49,3 49,8 49,5 48,3 48,3 47,5 49,6 50,3 50,2 49,4 47,2 47,1 46,7 49,5 50,3 50,0 49,3 48,7 47,5 46,3 49,4 50,3 49,6 47,2 46,4 49,5 50,4 48,6 48,2 48,1 48,8 49,0 48,5 48,5 47,4 50,6 52,7 51,7 51,5 50,8 50,4 50,3 49,6 48,8 48,6 46,5 Noord-Brabant Nederland 50,0 49,5 50,0 50,5 0% 20% 40% 60% 80% 100% Mannen Vrouwen Figuur Bevolking per kern/wijk naar geslacht (%) (2014) Bron: CBS Statline 17

18 3.1.2 Opleidingsniveau Uit onderzoek blijkt dat opleidingsniveau samenhangt met laaggeletterdheid. Een opleiding draagt in positieve zin bij aan geletterdheid. Mensen die laagopgeleid zijn hebben vaker een taalachterstand dan mensen die hoogopgeleid zijn. Ruim 4 op de 10 mensen die maximaal de lagere school hebben afgerond, zijn laaggeletterd (PIAAC, 2013). In de gezondheidsmonitor van de GGD is aan bewoners gevraagd wat hun hoogst genoten opleiding is die met een diploma is afgerond. Gemeente Bladel Gemeente Reusel - De Mierden Gemeente Oirschot Gemeente Cranendonck Gemeente Eersel Gemeente Bergeijk Gemeente Heeze-Leende Gemeente Valkenswaard Regio Zuidoost-Brabant Nederland % 20% 40% 60% 80% 100% Laag (geen opleiding/lager onderwijs) Midden 2 (HAVO/VWO/MBO) Midden 1 (MAVO/LBO) Hoog (HBO/WO) Figuur 3.1.2a Opleidingsniveau jarige inwoners per wijk (%) (2012/2013) Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen Het aantal 19 tot 65 jarigen dat maximaal een mavo of lbo opleiding heeft afgerond is in het verzorgingsgebied van Bibliotheek De Kempen erg hoog, in verhouding tot de regio Zuidoost-Brabant 2 en Nederland als totaal. Met name in Bladel wonen veel laagopgeleiden. Zo heeft 5 procent van de jarige inwoners van Bladel geen of een lage opleiding genoten en 31 procent mavo of lbo (zie figuur 3.1.2a). 2 De regio Zuidoost Brabant bestaat uit de gemeenten Asten, Bergeijk, Best, Bladel, Cranendonck, Deurne, Eersel, Geldrop-Mierlo, Eindhoven, Gemert-Bakel, Heeze-Leende, Helmond, Laarbeek, Nuenen c.a., Oirschot, Reusel-De Mierden, Someren, Son en Breugel, Valkenswaard, Veldhoven, Waalre 18

19 Ondanks dat in gemeente Heeze-Leende bovengemiddeld veel mensen wonen waarvan het hoogst genoten opleidingsniveau mavo of lbo is, kent de gemeente ook relatief veel hoopopgeleiden (hbo- en wo ers) Van de afzonderlijke kernen en wijken zijn helaas geen gegevens over het opleidingsniveau beschikbaar. In onderstaande figuur is het opleidingsniveau van 65-plussers weergegeven. Gemeente Reusel - De Mierden Gemeente Oirschot Gemeente Valkenswaard Gemeente Bladel Gemeente Cranendonck Gemeente Bergeijk Gemeente Eersel Gemeente Heeze-Leende Regio Zuidoost-Brabant Nederland % 20% 40% 60% 80% 100% Laag (geen opleiding/lager onderwijs) Midden 2 (HAVO/VWO/MBO) Midden 1 (MAVO/LBO) Hoog (HBO/WO) Figuur 3.1.2b Opleidingsniveau 65-plussers per wijk (%) (2012/2013) Bron: Gezondheidsmonitor Ouderen Vergeleken met Nederland (64%) is het aantal ouderen met een laag opleidingsniveau (max mavo of lbo) hoog in Bergeijk (75%), Reusel - De Mierden (74%), Oirschot (73%), Cranendonck (72%), Valkenswaard (70%) en Bladel (68%). In Eersel en Heeze-Leende zijn verhoudingsgewijs weinig laagopgeleide ouderen (resp. 56% en 57%). 19

20 3.1.3 Leeftijd Uit verschillende onderzoeken blijkt dat leeftijd correleert met het niveau van laaggeletterdheid. Waar vijf procent van de jarigen in Nederland laaggeletterd is, ligt dit percentage onder de jarigen op de 14,1 procent en onder de jarigen zelfs op 21,5 procent (Buisman & Houtkoop, 2014). Dat betekent echter niet dat laaggeletterdheid alleen bij ouderen voorkomt. Juist onder (middelbaar en hoogopgeleide) jongeren in de leeftijd van jaar is een langzame achteruitgang van geletterdheid waar te nemen (Fouarge, et. al, 2011). Figuur en tabel op de volgende pagina s geven de leeftijdsverdeling weer van de inwoners van de Kempen- en A2-gemeenten. Figuur laat het percentage inwoners zien van 45 jaar en ouder. In tabel is de gehele verdeling weergegeven. In verhouding tot zowel Noord-Brabant als de rest van Nederland heeft Heeze-Leende en gemeente Valkenswaard een vrij oude populatie. Maar liefst 54 procent van de inwoners uit deze gemeenten is 45 jaar of ouder. In Eersel ligt dit percentage op 52 procent en in Bergeijk, Cranendonck en Oirschot op 51. In Bladel en Reusel De Mierden is het aandeel 45-plussers vergelijkbaar met Noord-Brabant (resp. 49% en 48%). Valkenswaard-Centrum wordt gekenmerkt door veel 65-plussers. Maar liefst 36 procent van de inwoners is 65 jaar of ouder. Ook in Turfberg-Noord, Geenhoven, Kerkakkers, Turfberg-Zuid, Hoge Akkers en Het Gegraaf wonen verhoudingsgewijs veel 65-plussers. In Dorplein, Duizel, Oostelbeers, Hooge Mierde, Lage Mierde, Kloosterakkers & Dommelen en de verspreide huizen in Valkenswaard wonen relatief veel mensen uit de leeftijdscategorie jaar. 20

21 Gemeente Bergeijk Riethoven Bergeyk-Hof Weebosch Luyksgestel Westerhoven Bergeyk-Loo Gemeente Bladel Hapert Bladel Hoogeloon Casteren Netersel Gemeente Cranendonck Gastel Dorplein Schoot Maarheeze Soerendonk Budel Gemeente Eersel Knegsel Vessem Steensel Eersel Wintelre Duizel Gemeente Heeze-Leende Leende Heeze Sterksel Leenderstrijp Gemeente Oirschot Oirschot Middelbeers en Westelbeers Spoordonk Oostelbeers Gemeente Reusel - De Mierden Lage Mierde Hooge Mierde Hulsel Reusel Gemeente Valkenswaard Centrum Verspreide huizen + industrieterrein Hoge Akkers Turfberg-Noord Turfberg-Zuid Geenhoven Kerkakkers Borkel en Schaft Kloosterakkers en Dommelen Het Gegraaf Noord-Brabant Nederland Figuur Percentage 45-plussers per kern/wijk (2014) Bron: CBS Statline

22 Tabel Leeftijdsgroepen per kern/wijk (%) (2014) 0 tot 15 jaar 15 tot 25 jaar 25 tot 45 jaar 45 tot 65 jaar 65 jaar of ouder Gemeente Bergeijk Bergeyk-Hof Bergeyk-Loo Weebosch Luyksgestel Riethoven Westerhoven Gemeente Bladel Bladel Netersel Hapert Hoogeloon Casteren Gemeente Cranendonck Budel Schoot Dorplein Maarheeze Soerendonk Gastel Gemeente Eersel Eersel Duizel Steensel Vessem Wintelre Knegsel Gemeente Heeze-Leende Heeze Leende Leenderstrijp Sterksel Gemeente Oirschot Oirschot Spoordonk Middelbeers en Westelbeers

23 Oostelbeers Gemeente Reusel - De Mierden Reusel Hooge Mierde Lage Mierde Hulsel Gemeente Valkenswaard Centrum Geenhoven Turfberg-Noord Turfberg-Zuid Hoge Akkers Kerkakkers Het Gegraaf Verspreide huizen + industrieterrein Kloosterakkers en Dommelen Borkel en Schaft Noord-Brabant Nederland Bron: CBS Statline Etniciteit Uit onderzoek blijkt dat het profiel van laaggeletterden in vergelijking met niet-laaggeletterden relatief vaak bestaat uit allochtonen. De etniciteit van een persoon wordt bepaald door het geboorteland van de persoon of, als de persoon in Nederland is geboren, door het geboorteland van de moeder of de vader. Binnen de groep allochtonen zijn eerste generatie allochtonen vaker laaggeletterd dan tweede generatie allochtonen. Zo is 37 procent van de eerste generatie allochtonen laaggeletterd, terwijl er onder de tweede generatie allochtonen nauwelijks meer sprake is van een oververtegenwoordiging van laaggeletterden (PIAAC, 2013). Daarnaast is een duidelijk onderscheid in laaggeletterdheid zichtbaar tussen westerse en niet-westerse allochtonen. Onder westerse allochtonen is 19 procent laaggeletterd terwijl dit percentage onder niet-westerse allochtonen op 46 procent ligt. Figuur op de volgende pagina geeft de verhouding weer tussen autochtonen en westerse en niet-westerse allochtonen (zowel eerste als tweede generatie allochtonen). Allochtonen hebben een Nederlands (of dubbel) paspoort. Hieronder vallen dus geen asielzoekers, asielmigranten en vluchtelingen. De inwoners van het asielzoekerscentrum in Cranendonck zijn dus niet meegenomen. Helaas zijn er geen gegevens voorhanden van enkel eerste generatie allochtonen. 23

24 Gemeente Bergeijk Weebosch Luyksgestel Bergeyk-Hof Riethoven Westerhoven Bergeyk-Loo Gemeente Bladel Bladel Hapert Netersel Hoogeloon Casteren Gemeente Cranendonck Dorplein Schoot Budel Maarheeze Gastel Soerendonk Gemeente Eersel Eersel Duizel Knegsel Steensel Vessem Wintelre Gemeente Heeze-Leende Sterksel Leenderstrijp Heeze Leende Gemeente Oirschot Oirschot Spoordonk Oostelbeers Middelbeers en Westelbeers Gemeente Reusel - De Mierden Lage Mierde Reusel Hooge Mierde Hulsel Gemeente Valkenswaard Het Gegraaf Turfberg-Noord Kerkakkers Geenhoven Centrum Kloosterakkers en Dommelen Turfberg-Zuid Hoge Akkers Verspreide huizen + industrieterrein Borkel en Schaft Noord-Brabant Nederland Figuur Percentage allochtonen/autochtonen per kern/wijk (2014) Bron: CBS Statline % 20% 40% 60% 80% 100% Autochtonen Westerse allochtonen Niet-westerse allochtonen 24

25 In tabel is de etniciteit van de inwoners, en dan de niet-westerse allochtonen, nader bekeken. Hier is aangegeven welk percentage van Surinaamse, Antilliaanse/Arubaanse, Turkse of Marokkaanse afkomst is of onder de categorie overig valt. De personen die in de tabel als allochtoon worden aangemerkt, betreffen zowel eerste- als tweedegeneratie allochtonen. Tabel Percentage allochtonen per kern/wijk, uitgedrukt in procenten van het totaal aantal inwoners (2014) Autochtonen Westerse Marokko Allochtonen NL se Antillen en Aruba Surina me Turkije Gemeente Bergeijk Bergeyk-Hof Bergeyk-Loo Weebosch Luyksgestel Riethoven Westerhoven Overig nietwesters Gemeente Bladel Bladel Netersel Hapert Hoogeloon Casteren Gemeente Cranendonck Budel Schoot Dorplein Maarheeze Soerendonk Gastel Gemeente Eersel Eersel Duizel Steensel Vessem Wintelre

26 Knegsel Gemeente Heeze- Leende Heeze Leende Leenderstrijp 90 9 * * * * * Sterksel Gemeente Oirschot Oirschot Spoordonk Middelbeers en Westelbeers Oostelbeers Gemeente Reusel - De Mierden Reusel Hooge Mierde Lage Mierde Hulsel 95 4 * * * * * Gemeente Valkenswaard Centrum Geenhoven Turfberg-Noord Turfberg-Zuid Hoge Akkers Kerkakkers Het Gegraaf Verspreide huizen + industrieterrein Kloosterakkers en Dommelen 92 6 * * * * * Borkel en Schaft Noord-Brabant Nederland * Gegevens ontbreken Bron: CBS Statline In Brabant is 17 procent van de inwoners van allochtone afkomst, in Nederland 22 procent. In de Kempen- en A2-gemeenten ligt dit percentage een stuk lager. Zo is het aandeel allochtonen in 26

27 Bergeijk, Bladel, Eersel, Heeze-Leende, Oirschot en Reusel De Mierden 10 procent of minder. In Valkenswaard en Cranendonck ligt dit percentage op respectievelijk 13 en 15 procent. Het betreft hier met name westerse allochtonen. Tussen de 2 en 4 procent van de inwoners van genoemde de Kempen- en A2-gemeenten is een nietwesterse allochtoon 3. Tussen de kernen onderling zijn nauwelijks verschillen zichtbaar. Wel valt Het Gegraaf op. In deze Valkenswaardse wijk is 7 procent de inwoners een niet-westerse allochtoon. In Weebosch, Budel, Schoot, Dorplein, Valkenswaard-Centrum, Geenhoven en Kerkakkers wonen relatief veel westerse allochtonen Participatie op de arbeidsmarkt Een voldoende vaardigheidsniveau is belangrijk om volwaardig op de arbeidsmarkt te kunnen participeren. Daarnaast gaat het niveau van vaardigheden sneller achteruit als men er gedurende langere tijd geen aanspraak op doet. Laaggeletterden zijn dan ook sterk oververtegenwoordigd onder langdurig werklozen en personen die buiten de beroepsbevolking vallen (o.a. arbeidsongeschikten en gepensioneerden) (Buisman & Houtkoop, 2014). In tabel is per kern weergegeven welk deel van de beroepsbevolking een bijstandsuitkering ontvangt en welk deel een AO- en WW-uitkering. Algemene bijstandsuitkeringen omvatten uitkeringen in het kader van de algemene bijstandswet (ABW), de Wet werk en bijstand (WWB) en de Wet investeren in jongeren (WIJ). Het betreft uitkeringen aan thuiswonenden, dus niet uitkeringen die worden toegekend aan mensen die in instellingen of inrichtingen verblijven. AO-uitkeringen is een verzamelterm voor uitkeringen in het kader van de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO), de Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong), de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ), de regeling Inkomensvoorziening volledig arbeidsongeschikten (IVA) en de regeling Werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA). Tabel Bijstandsgerechtigden, arbeidsongeschikten en werklozen per kern/wijk, uitgedrukt in procenten van het totaal aantal jarige inwoners (2014) % jarige inwoners met een bijstandsuitkering % jarige inwoners met een AO-uitkering % jarige inwoners met een WW-uitkering Gemeente Bergeijk 1,5 5,8 3,5 Bergeyk-Hof 1,9 6,2 3,7 Bergeyk-Loo 1,2 4,7 2,3 Weebosch 0,0 8,6 2,2 Luyksgestel 1,1 6,3 4,2 Riethoven 0,7 4,6 2,6 Westerhoven 0,7 5,9 3,7 3 Allochtonen worden onderverdeeld in westers en niet-westers op grond van hun geboorteland. Tot de categorie 'niet-westers' behoren allochtonen uit Turkije, Afrika, Latijns -Amerika en Azië met uitzondering van Indonesië en Japan. Op grond van hun sociaal-economische en -culturele positie worden allochtonen uit deze twee landen tot de westerse allochtonen gerekend. Tot de categorie 'Westerse allochtonen behoren allochtonen uit Europa, Noord-Amerika, Oceanië, Indonesië en Japan. 27

28 Gemeente Bladel 1,1 6,0 3,0 Bladel 1,1 6,6 3,2 Netersel 0,0 3,5 3,5 Hapert 1,2 6,0 2,9 Hoogeloon 0,7 4,7 2,7 Casteren 0,0 3,1 3,1 Gemeente Cranendonck 1,9 6,4 4,1 Budel 2,1 6,3 3,8 Schoot 3,0 9,0 4,5 Dorplein 2,0 9,1 5,1 Maarheeze 1,8 4,8 4,2 Soerendonk 0,8 5,1 3,4 Gastel 0,0 6,5 2,2 Gemeente Eersel 1,1 7,6 3,2 Eersel 1,8 7,7 3,4 Duizel 0,8 19,1 4 2,4 Steensel 0,0 4,5 3,4 Vessem 0,7 5,1 2,9 Wintelre 0,0 4,1 2,5 Knegsel 0,0 3,8 2,5 Gemeente Heeze-Leende 1,1 6,6 3,4 Heeze 1,3 6,0 3,5 Leende 0,4 5,4 3,3 Leenderstrijp 0,0 3,1 3,1 Sterksel 1,1 16,4 5 3,3 Gemeente Oirschot 0,9 5,2 3,7 Oirschot 1,2 5,9 3,6 Spoordonk 0,8 3,8 4,5 Middelbeers en Westelbeers 0,8 4,9 3,3 Oostelbeers 0,0 4,2 3,4 Gemeente Reusel - De 0,8 5,7 3,4 Mierden Reusel 0,9 5,8 3,6 Hooge Mierde 0,0 6,0 3,4 Lage Mierde 1,6 7,2 3,2 4 Dit enorm hoog percentage wordt verklaard door Woonpark De Donksbergen, een woonvoorziening voor verstandelijk gehandicapten 5 Dit enorm hoog percentage wordt verklaard door Woonzorg Kempenhaeghe, een woonvoorziening voor verstandelijk gehandicapten 28

29 Hulsel 0,0 3,8 1,9 Gemeente Valkenswaard 2,6 6,7 4,2 Centrum 2,0 6,4 4,5 Geenhoven 4,2 7,9 4,7 Turfberg-Noord 3,9 6,9 3,9 Turfberg-Zuid 1,6 5,8 3,7 Hoge Akkers 2,1 4,2 3,2 Kerkakkers 3,6 9,3 5,7 Het Gegraaf 5,2 8,6 5,8 Verspreide huizen + 0,0 6,5 3,3 industrieterrein Kloosterakkers en 2,1 6,3 4,0 Dommelen Borkel en Schaft 1,3 6,6 4,0 Noord-Brabant 3,0 6,8 4,1 Nederland 3,9 7,1 3,9 Bron: CBS Statline & UWV In 2014 ontving 3,0 procent van de beroepsbevolking in Noord-Brabant een bijstandsuitkering. Zowel in de A2- als de Kempen-gemeenten ligt dit percentage een stuk lager. Wel springen de Valkenswaardse wijken Geenhoven en Het Gegraaf er in negatieve zin uit: in deze wijken ligt het aantal uitkeringen (procentueel) boven het gemiddelde van Noord-Brabant en Nederland (resp. 4,2% en 5,2%). Het aantal arbeidsongeschikten woonachtig in gemeente Bergeijk (6%), Bladel (6%), Cranendonck (6%), Oirschot (5%) en Reusel De Mierden (7%) ligt procentueel onder het gemiddelde van Noord- Brabant (6,8%) en Nederland (7,1%). De verschillen tussen de kernen zijn echter behoorlijk groot. Zo worden Weebosch, Schoot en Dorplein gekenmerkt door relatief veel arbeidsongeschikten. Het aantal arbeidsongeschikten in Heeze-Leende (6,6%) en Valkenswaard (6,7%) is procentueel gezien nagenoeg gelijk met het Noord-Brabantse gemiddeld. De kern Sterksel en de wijken Geenhoven, Kerkakkers en het Gegraaf kennen echter wel een hoog percentage arbeidsongeschikten. Bij Sterksel wordt dit grotendeels verklaard door Woonzorg Kempenhaeghe, een woonvoorziening voor verstandelijk gehandicapten. Gemeente Eersel springt er in negatieve zin uit: het aantal ao-uitkeringen ligt hier (procentueel) boven het gemiddelde van Noord-Brabant en Nederland. Acht procent van de beroepsbevolking is arbeidsongeschikt. Grotendeels wordt dit echter verklaard door de aanwezigheid van Woonpark De Donksbergen. Het aantal werklozen binnen Bergeijk, Bladel Eersel, Heeze-Leende, Oirschot en Reusel De Mierden ligt procentueel onder het gemiddelde van Noord-Brabant en Nederland. Het aantal werklozen in de gemeente Cranendonck en Valkenswaard is procentueel gezien nagenoeg gelijk met het Brabantse gemiddelde. Ruim vier procent van de beroepsbevolking in deze twee gemeenten ontvangt een ww-uitkering. Dorplein, Kerkakkers en Het Gegraaf springen er in negatieve zin uit. Hier ligt het aantal WW-uitkeringen beduidend boven het gemiddelde van Brabant. 29

30 3.2 Maatschappelijke kwetsbaren Maatschappelijk kwetsbare groepen worden doorgaans in verband gebracht met de volgende factoren: financiële situatie (inkomen en type woning), sociale situatie (leefbaarheid buurt, sociale cohesie en eenzaamheid) en de mate van gezondheid Financiële situatie: inkomen en type woning Twee indicatoren die de financiële situatie van een inwoner kunnen meten zijn het besteedbaar inkomen en of men in een huur- of koophuis woont. Inkomen Wat is het gemiddeld inkomen per inwoner en per inkomensontvanger in de Kempen- en A2- gemeenten? Het persoonlijk (bruto) inkomen van mensen omvat inkomen uit arbeid, inkomen uit eigen onderneming, uitkering inkomensverzekeringen en uitkering sociale voorzieningen (met uitzondering van kinderbijslag). Het persoonlijk inkomen per inwoner is het totaal van alle persoonlijke inkomens gedeeld door het totaal aantal inwoners. Het persoonlijk inkomen per inwoner is gebaseerd op de totale bevolking (dus ook inclusief kinderen en huismannen/-vrouwen). Het persoonlijk inkomen per inkomensontvanger is het gemiddelde persoonlijk inkomen van enkel personen met inkomen (52 weken). Tabel Gemiddeld persoonlijk jaarinkomen in per kern/wijk (2013) Persoonlijk inkomen per inkomensontvanger Persoonlijk inkomen per inwoner Gemeente Bergeijk Bergeyk-Hof Bergeyk-Loo Weebosch Luyksgestel Riethoven Westerhoven Gemeente Bladel Bladel Netersel Hapert Hoogeloon Casteren Gemeente Cranendonck Budel Schoot Dorplein Maarheeze Soerendonk Gastel

31 Gemeente Eersel Eersel Duizel Steensel Vessem Wintelre Knegsel Gemeente Heeze-Leende Heeze Leende Leenderstrijp Sterksel Gemeente Oirschot Oirschot Spoordonk Middelbeers en Westelbeers Oostelbeers Gemeente Reusel - De Mierden Reusel Hooge Mierde Lage Mierde Hulsel Gemeente Valkenswaard Centrum Geenhoven Turfberg-Noord Turfberg-Zuid Hoge Akkers Kerkakkers Het Gegraaf Verspreide huizen + industrieterrein Kloosterakkers en Dommelen Borkel en Schaft Noord-Brabant Nederland Bron: CBS Statline De inkomens in de Kempen- en A2-gemeentenverschillen sterk (zie tabel 3.2.1). In de gemeente Heeze-Leende zijn de inkomens het hoogst. Dit geldt zowel voor het gemiddelde inkomen per 31

32 inkomensontvanger als het gemiddelde inkomen per inwoner. Op de tweede plek staat Eersel. Het gemiddelde persoonlijke inkomen (zowel per inkomensontvanger als per inwoner) ligt boven het Brabantse gemiddelde. In Bergeijk, Bladel, Cranendonck en Reusel De Mierden ligt het gemiddelde persoonlijke inkomen (zowel per inkomensontvanger als per inwoner) onder het Brabantse gemiddelde. Van deze vier gemeentes is het gemiddelde inkomen in Reusel - De Mierden het laagst. Waar een Brabander met een inkomen gemiddeld op jaarbasis ontvangt, is dit in de gemeente Reusel - De Mierden Kernen binnen deze vier gemeenten die er in negatieve zin uitspringen zijn Bergeyk-Loo, Weebosch, Luyksgestel, Bladel, Schoot, Dorplein, Soerendonk, Gastel, Reusel en Hulsel. Het gemiddelde inkomen is hier erg laag. In de gemeentes Oirschot en Valkenswaard liggen de gemiddelde inkomens per inwoner net iets boven de Brabantse gemiddeldes. Het gemiddelde inkomen per inkomensontvanger is in Valkenwaard daarentegen ondergemiddeld. Dit is te verklaren door de inkomens in de wijken centrum, Geenhoven, Kerkakkers en Het Gegraafspringen. In Oirschot is het inkomen per inkomensontvanger gelijk aan het Brabantse gemiddeld. In figuur op de volgende pagina is het percentage huishoudens te zien met een laag besteedbaar huishoudensinkomen. Alle particuliere huishoudens in Nederland (excl. studenten) zijn door het CBS gerangschikt van laag naar hoog besteedbaar huishoudensinkomen. In totaal zijn er 3 groepen gemaakt. Tot de groep huishoudens laag inkomen hoort 40 procent van de Nederlandse huishoudens. Zij hebben een besteedbaar inkomen van maximaal euro. De gegevens in de figuur laten zien dat relatief veel huishoudens in de gemeente Valkenswaard moeten leven van een laag besteedbaar inkomen. In Valkenswaard moet 38 procent van de huishoudens rondkomen van een inkomen van euro. Een vergelijking tussen de gebieden onderling laat zien dat Geenhoven, Valkenswaard-centrum, Het Gegraaf en Kerkakkers relatief veel huishoudens kent met een laag inkomen. Hoewel het gemiddelde inkomen in Bergeijk, Bladel, Cranendonck en Reusel De Mierden onder het Brabantse en Nederlands gemiddelde ligt, zijn er niet opvallend veel huishoudens die van een laag besteedbaar inkomen moeten rondkomen. Waarschijnlijk zijn de extremen iets kleiner (dus ook relatief weinig grootverdieners). 32

33 Gemeente Bergeijk Luyksgestel Bergeyk-Hof Bergeyk-Loo Westerhoven Riethoven Weebosch Gemeente Bladel Bladel Hoogeloon Hapert Casteren Netersel Gemeente Cranendonck Schoot Budel Dorplein Maarheeze Gastel Soerendonk Gemeente Eersel Eersel Steensel Duizel Wintelre Vessem Knegsel Gemeente Heeze-Leende Leende Sterksel Heeze Leenderstrijp Gemeente Oirschot Spoordonk Oirschot Oostelbeers Middelbeers en Westelbeers Gemeente Reusel - De Mierden Reusel Hooge Mierde Lage Mierde Hulsel Gemeente Valkenswaard Geenhoven Centrum Het Gegraaf Kerkakkers Turfberg-Zuid Turfberg-Noord Borkel en Schaft Hoge Akkers Kloosterakkers en Dommelen Verspreide huizen + industrieterrein Nederland Figuur Percentage huishoudens met een laag inkomen, uitgesplitst per kern/wijk (%) (2013) * Gegevens van de provincie Noord-Brabant als totaal ontbreken Bron: CBS Statline 33

34 In figuur is het percentage huishoudens per gemeente te zien dat moet rondkomen van een inkomen onder of rond het sociaal minimum. Deze cijfers zijn helaas niet op kern- en wijkniveau beschikbaar. Gemeente Valkenswaard 8 Gemeente Bergeijk 6 Gemeente Cranendonck 6 Gemeente Oirschot 6 Gemeente Reusel - De Mierden 6 Gemeente Bladel 5 Gemeente Eersel 5 Gemeente Heeze-Leende 5 Figuur Percentage huishoudens met een inkomen onder of rond het sociaal minimum, uitgesplitst per gemeente (%) (2013) * Gegevens van de provincie Noord-Brabant en Nederland als totaal ontbreken Bron: CBS Statline Opnieuw springt Valkenswaard er in negatieve zin uit. In totaal leeft 8 procent van de huishoudens in Valkenswaard van een inkomen onder of rond het sociaal minimum. Type woning In figuur en tabel op de volgende pagina is het aantal huurwoningen in handen van woningcorporaties per kern en wijk weergegeven, met in tabel een nadere specificering van de verdeling huur- en koopwoningen. De gegevens laten zien dat in gemeente Valkenswaard de meeste huurwoningen in handen van wooncorporaties te vinden zijn (28%). In heel Nederland ligt het percentage huurwoningen dat in bezit is van woningcorporaties echter nog een stukje hoger, namelijk op 31 procent. In de wijken Het Gegraaf, Turfberg-Noord en Geenhoven is verhoudingsgewijs een groot deel van de woningen in handen van een wooncorporatie. Opvallend is ook dat in Valkenswaard-Centrum relatief veel woningen het bezit zijn van overige verhuurders (20% of meer). Mogelijk zijn dit veel seniorenwoningen. In gemeente Cranendonck en Eersel is 18 procent van de woningen een sociale huurwoning, in de overige gemeenten 16 procent of minder. 34

35 Gemeente Bergeijk Bergeyk-Hof Westerhoven Luyksgestel Riethoven Bergeyk-Loo Weebosch Gemeente Bladel Hapert Bladel Hoogeloon Netersel Casteren Gemeente Cranendonck Schoot Budel Maarheeze Dorplein Soerendonk Gastel Gemeente Eersel Eersel Steensel Duizel Vessem Knegsel Wintelre Gemeente Heeze-Leende Heeze Leende Sterksel Leenderstrijp Gemeente Oirschot Oirschot Oostelbeers Middelbeers en Westelbeers Spoordonk Gemeente Reusel - De Mierden Reusel Lage Mierde Hooge Mierde Hulsel Gemeente Valkenswaard Het Gegraaf Turfberg-Noord Geenhoven Kloosterakkers en Dommelen Kerkakkers Turfberg-Zuid Centrum Hoge Akkers Borkel en Schaft Verspreide huizen + industrieterrein Nederland Figuur Percentages woningen in handen van wooncorporaties per kern/wijk (2013) * Gegevens van de provincie Noord-Brabant als totaal ontbreken Bron: CBS Statline 35

36 Tabel Koop/huur per kern/wijk (%) (2013) Huurwoningen in bezit Koopwoningen woningcorporatie in bezit overige verhuurders Eigendom onbekend Gemeente Bergeijk Bergeyk-Hof Bergeyk-Loo Weebosch Luyksgestel Riethoven Westerhoven Gemeente Bladel Bladel Netersel Hapert Hoogeloon Casteren Gemeente Cranendonck Budel Schoot Dorplein Maarheeze Soerendonk Gastel Gemeente Eersel Eersel Duizel Steensel Vessem Wintelre Knegsel Gemeente Heeze-Leende Heeze Leende Leenderstrijp Sterksel Gemeente Oirschot Oirschot

37 Spoordonk Middelbeers en Westelbeers Oostelbeers Gemeente Reusel - De Mierden Reusel Hooge Mierde Lage Mierde Hulsel Gemeente Valkenswaard Centrum Geenhoven Turfberg-Noord Turfberg-Zuid Hoge Akkers Kerkakkers Het Gegraaf Verspreide huizen + industrieterrein Kloosterakkers en Dommelen Borkel en Schaft Noord-Brabant 61 * * 0 Nederland * Gegevens ontbreken Bron: CBS Statline Sociale situatie: leefbaarheid buurt, sociale cohesie en eenzaamheid Naast de financiële situatie is de sociale situatie eveneens van invloed op de kans dat een persoon in een kwetsbare situatie verkeert of dreigt te raken. Indicatoren die de sociale situatie van een inwoner kunnen meten zijn de kwaliteit van de woonomgeving en de mate van ervaren eenzaamheid door een inwoner. Kwaliteit woonomgeving: veiligheid en sociale cohesie Iedere 2 jaar wordt er in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een meting naar de leefbaarheid gedaan middels de Leefbaarometer. De Leefbaarometer biedt inzicht in de leefbaarheidssituatie in alle wijken en buurten in Nederland. Leefbaarheid is gedefinieerd als 'de mate waarin de leefomgeving aansluit bij de voorwaarden en behoeften die er door de mens aan worden gesteld. De leefbaarheidsituatie wordt met behulp van zo n 50 indicatoren berekend. Deze indicatoren zijn verder te verdelen in de volgende onderliggende dimensies: woningvoorraad, publieke ruimte, voorzieningen, bevolkingssamenstelling (sociaal/economisch), levensopbouw en sociale samenhang van de bevolking, overlast en onveiligheid. 37

38 In tabel is de leefbaarheidsscore per kern/wijk te zien. De Leefbaarometer is een landelijk onderzoek. Iedere wijk c.q. kern die deelneemt aan het Leefbaarometer krijgt een totaalscore. Voor deze totaalscore wordt gebruik gemaakt van 49 (voornamelijk) objectieve indicatoren (kenmerken van de woonomgeving). De totaalscores kunnen uiteen lopen van zeer negatief tot uiterst positief. Eveneens zijn de deelscores voor sociale samenhang 6 en veiligheid 7 weergegeven. De deelscores geven aan of een kern c.q. wijk beter of slechter scoort dan het landelijk gemiddelde. De deelscore kan een waarde tussen -50 (een grote negatieve afwijking) en +50 (een grote positieve afwijking) aannemen. Tabel Leefbaarheid per kern/wijk (2012) Totaalscore Leefbaarometer Score sociale samenhang Score Veiligheid Gemeente Bergeijk zeer positief 7 45 Bergeyk-Hof zeer positief Bergeyk-Loo uiterst positief Weebosch zeer positief Luyksgestel zeer positief Riethoven uiterst positief Westerhoven uiterst positief 1 45 Gemeente Bladel zeer positief 5 34 Bladel zeer positief 8 31 Netersel zeer positief 2 38 Hapert zeer positief Hoogeloon zeer positief Casteren zeer positief Gemeente Cranendonck zeer positief 9 41 Budel zeer positief 5 40 Schoot zeer positief Dorplein zeer positief 0 41 Maarheeze zeer positief Soerendonk uiterst positief 7 41 Gastel zeer positief 2 41 Gemeente Eersel zeer positief 1 39 Eersel zeer positief 4 39 Duizel zeer positief Steensel zeer positief Sociale samenhang is berekend aan de hand van de volgende items: Dominantie middelbare paren zonder kinderen, dominantie jonge paren zonder kinderen, dominantie oudere paren zonder kinderen, dominantie jong alleenstaand, dominantie middelbaar alleenstaand, aandeel ouderen, aandeel gezi nnen met kinderen, homogeniteit gezinnen met oudere kinderen, homogeniteit gezinnen met jonge kinderen, dominantie eigenaar bewoners en verhuizingen (mutatiegraad) 7 Veiligheid is berekend aan de hand van de volgende items: vernielingen, verstoring openba re orde, geweldsmisdrijven, diefstal uit de auto en overlast 38

39 Vessem zeer positief Wintelre uiterst positief Knegsel zeer positief Gemeente Heeze-Leende uiterst positief 7 43 Heeze uiterst positief 7 42 Leende uiterst positief 9 44 Leenderstrijp uiterst positief Sterksel zeer positief 5 46 Gemeente Oirschot zeer positief Oirschot zeer positief Spoordonk uiterst positief Middelbeers en Westelbeers uiterst positief 8 43 Oostelbeers zeer positief 1 42 Gemeente Reusel - De Mierden zeer positief Reusel zeer positief Hooge Mierde zeer positief Lage Mierde zeer positief Hulsel zeer positief Gemeente Valkenswaard zeer positief 0 35 Centrum zeer positief Geenhoven zeer positief 2 34 Turfberg-Noord zeer positief Turfberg-Zuid zeer positief 0 37 Hoge Akkers zeer positief 7 37 Kerkakkers zeer positief 0 34 Het Gegraaf zeer positief 9 34 Verspreide huizen + industrieterrein zeer positief Kloosterakkers en Dommelen zeer positief Borkel en Schaft zeer positief Noord-Brabant * * * Nederland * 0 0 * Gegevens ontbreken Bron: Leefbaarometer, 2012 Uit de tabel op blijkt dat de leefbaarheid in alle acht gemeentes zeer positief is. In Heeze-Leende zelfs uiterst positief. Een blik op de deelscores laat zien dat de sociale samenhang in gemeente Reusel - De Mierden en gemeente Oirschot het slechtst is. De sociale samenhang is in beide gemeenten lager dan gemiddeld 39

40 in Nederland. Met name in de kernen Oirschot, Hooge Mierde, Reusel en Hulsel is sociale cohesie laag. In Valkenwaard en Eersel is de sociale samenhang overeenkomstig met het Nederlands gemiddeld. De verschillen tussen de kernen en wijken onderling zijn echter groot. In de gemeente Eersel scoort Duizel het slechtst op sociale samenhang. De gebieden in Valkenwaard waar de sociale cohesie vrij laag is zijn: Kloosterakkers & Dommelen, en de verspreide huizen en het industrieterrein in Valkenswaard. In Bergeijk, Bladel, Cranendonck en Heeze-Leende ligt de sociale samenhang boven het Nederlands gemiddelde. Met de veiligheid staat het in het verzorgingsgebied van Bibliotheek De Kempen goed. Overal (ook in alle kernen en wijken afzonderlijk) wordt ver boven het Nederlands gemiddelde gescoord. Eenzaamheid Naast de kwaliteit van de woonomgeving wordt de sociale situatie van een persoon eveneens bepaald door de mate van persoonlijke contacten. Gevoelens van eenzaamheid worden veroorzaakt doordat mensen een gebrek ervaren in het aantal of de kwaliteit van relaties. Eenzaamheid wordt gedefinieerd als het negatief ervaren verschil tussen de kwaliteit van relaties die men onderhoudt en de relaties die men voor zichzelf zou wensen. Eenzaamheid kan leiden tot depressie en suïcide en verhoogt de kans op vroegtijdig overlijden. Gemeente Valkenswaard Gemeente Bergeijk Gemeente Cranendonck Gemeente Bladel Gemeente Reusel - De Mierden Gemeente Oirschot Gemeente Eersel Gemeente Heeze-Leende Regio Zuidoost-Brabant Nederland t/m 64 jarigen 65 jaar en ouder Figuur % inwoners dat zich eenzaam voelt (2012/2013) Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen ; Gezondheidsmonitor Ouderen

41 In vergelijking tot de hele regio Zuidoost Brabant komt eenzaamheid onder 19 tot 65 jarigen vrij veel voor in Valkenswaard. Bijna vier op de tien 19 tot 65-jarige Valkenswaarders voelt zich eenzaam. Hiervan voelt 11 procent zich zelfs (zeer) ernstig eenzaam (zie figuur 3.2.8). Ook in Bergeijk komt eenzaamheid redelijk vaak voor. Ruim een derde van de volwassen inwoners (excl. 65plussers) heeft weleens gevoelens van eenzaamheid. Een tiende voelt zich zelfs (zeer) ernstig eenzaam. Eenzaamheid onder 19 tot 65 jarigen komt het minst voor in gemeente Heeze-Leende. Kijken we naar de 65-plussers dan valt op dat in Gemeente Oirschot, Heeze-Leende en Cranendonck verhoudingsgewijs veel eenzamen wonen. Tussen de 45 en 46 procent van de 65-plussers in deze gemeenten voelt zich eenzaam. In Cranendonck voelt 11 procent van de ouderen zich (zeer) ernstig eenzaam (zie figuur 3.2.8). In Eersel wonen verhoudingsgewijs de minste eenzame 65-plussers. Helaas zijn er geen gegevens op kern- en wijkniveau beschikbaar over de mate van eenzaamheid van de inwoners. Gemeente Valkenswaard 9 11 Gemeente Bergeijk 5 10 Gemeente Bladel 7 8 Gemeente Eersel 4 7 Gemeente Reusel - De Mierden Gemeente Oirschot Gemeente Cranendonck 6 11 Gemeente Heeze-Leende 4 7 Regio Zuidoost-Brabant Nederland t/m 64 jarigen 65 jaar en ouder Figuur % inwoners dat zich (zeer) ernstig eenzaam voelt (2012/2013) Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen ; Gezondheidsmonitor Ouderen Negen procent van de 65-plussers en 8 procent van de 19 tot 65 jarigen in de regio Zuidoost-Brabant heeft niet genoeg mensen op wie ze kunnen terug vallen in geval van narigheid (zie figuur op de volgende pagina). In zowel de Kempen- als de a2-gemeenten is het percentage 19 tot 65 jarigen dat met deze situatie te kampen heeft lager. Kijken we naar de 65-plussers, dan valt op dat in Cranendonck en Bladel een tiende van de ouderen niet genoeg mensen heeft op wie ze kunnen terug vallen in geval van narigheid. 41

42 Gemeente Valkenswaard Gemeente Eersel 7 7 Gemeente Cranendonck 6 10 Gemeente Oirschot 5 7 Gemeente Bladel 5 10 Gemeente Bergeijk 5 7 Gemeente Reusel - De Mierden 4 9 Gemeente Heeze-Leende 4 8 Regio Zuidoost-Brabant 8 9 Figuur % inwoners dat niet genoeg mensen heeft op wie teruggevallen kan worden in geval van narigheid (2012/2013) * Gegevens van de Nederland als totaal ontbreken t/m 64 jarigen 65 jaar en ouder Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen ; Gezondheidsmonitor Ouderen Extra aanvulling voor Bergeijk en Eersel In deze paragraaf wordt ter aanvulling ingezoomd op vormen van eenzaamheid onder de inwoners van de gemeenten Bergeijk en Eersel. In deze gemeenten wordt door Bibliotheek De Kempen immers extra ingezet op eenzaamheid. In figuren a en b op de volgende pagina s is het percentage inwoners van Bergeijk en Eersel vermeldt dat bevestigend heeft gereageerd op een aantal stellingen. Zo geeft bijvoorbeeld circa een tiende van de 65-plussers aan dat er onvoldoende mensen zijn met wie ze zich nauw verbonden voelen. 42

43 19-64 jarigen Wanneer ik er behoefte aan heb, kan ik niet altijd bij vrienden terecht Vaak voel ik me in de steek gelaten Ik mis mensen om mij heen Er zijn onvoldoende mensen met wie ik me nauw verbonden voel Ik heb niet veel mensen op wie ik volledig kan vertrouwen Ik vind mijn kring van kennissen te beperkt Ik mis gezelligheid om mij heen Ik ervaar een leegte om mij heen Ik mis een echt goede vriend of vriendin Er is niet altijd iemand in mijn omgeving bij wie ik met mijn dagelijkse probleempjes terecht kan Bergeijk Eersel Zuid-Oost Brabant Figuur a Er volgen nu enkele uitspraken. Wilt u bij elk van de volgende uitspraken aangeven in hoeverre die op u, zoals u de laatste tijd bent, van toepassing is? (% ja) Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen , gemeente Bergeijk en gemeente Eersel 43

44 65-plussers Wanneer ik er behoefte aan heb, kan ik niet altijd bij vrienden terecht Vaak voel ik me in de steek gelaten Ik mis mensen om mij heen Er zijn onvoldoende mensen met wie ik me nauw verbonden voel Ik heb niet veel mensen op wie ik volledig kan vertrouwen Ik vind mijn kring van kennissen te beperkt Ik mis gezelligheid om mij heen Ik ervaar een leegte om mij heen Ik mis een echt goede vriend of vriendin Er is niet altijd iemand in mijn omgeving bij wie ik met mijn dagelijkse probleempjes terecht kan Bergeijk Eersel Zuid-Oost Brabant Figuur b Er volgen nu enkele uitspraken. Wilt u bij elk van de volgende uitspraken aangeven in hoeverre die op u, zoals u de laatste tijd bent, van toepassing is? (% ja) Bron: Gezondheidsmonitor Ouderen , gemeente Bergeijk en gemeente Eersel 44

45 3.2.3 Gezondheid Zoals in de inleiding is beschreven is de definitie van een kwetsbaar persoon, iemand die niet zelfredzaam is en daardoor niet in staat tot maatschappelijke participatie. Niet zelfredzaam is iemand wanneer deze niet zelfstandig (niet op eigen kracht) of niet met behulp van zijn omgeving (eigen sociale netwerk) actief kan meedoen in de samenleving of onvoldoende draagkracht heeft om de daarvoor benodigde voorziening(en) aan te schaffen. Om zelfredzaam te zijn moet je dus het lichamelijke en geestelijke vermogen hebben om voorzieningen te treffen dan wel te laten treffen die deelname aan het normale maatschappelijke verkeer mogelijk maken. Uit de Gezondheidsmonitor van de GGD blijkt dat een groot deel van de inwoners uit de Kempen- en A2-gemeenten zijn of haar eigen gezondheid als goed tot zeer goed ervaart. Desondanks ervaart tussen de 11 en 22 procent van de jarige inwoners een (zeer) slechte gezondheid of één die typeert kan worden als gaat wel (zie figuur ). In Valkenswaard hebben verhoudingsgewijs de meeste 19 tot 65 jarige inwoners een slechte gezondheid, in Heeze-Leende de minste. Kijken we naar de gezondheid van 65-plussers, dan blijkt dat landelijk gezien 39 procent een (zeer) slechte gezondheid heeft of één die typeert kan worden als gaat wel. In Bergeijk, Bladel, Cranendonck, Reusel - De Mierden en Oirschot ligt dit percentage hoger. In Oirschot heeft maar liefst een 44 procent van de 65-plussers een (zeer) slechte gezondheid of één die typeert kan worden als gaat wel. Helaas zijn deze cijfers niet op kern- en wijkniveau beschikbaar. Gemeente Valkenswaard Gemeente Bergeijk Gemeente Cranendonck Gemeente Reusel - De Mierden Gemeente Bladel Gemeente Eersel Gemeente Oirschot Gemeente Heeze-Leende Regio Zuidoost-Brabant Nederland t/m 64 jarigen 65 jaar en ouder Figuur % inwoners dat gezondheid als gaat wel, slecht of zeer slecht ervaart (2012/2013) Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen ; Gezondheidsmonitor Ouderen

46 Tot slot is in onderstaande figuur het percentage inwoners weergegeven dat vanwege de gezondheid niet de dingen kan doen die men zou willen doen. Zeven procent van de 19 tot 65-jarigen in regio Zuidoost-Brabant en 18 procent van de 65-plussers kan vanwege de gezondheid niet de dingen doen die men zou willen. In Reusel - De Mierden en Bladel gaat het procentueel op exact dezelfde percentages. In de overige gemeenten zijn het procentueel iets minder inwoners die vanwege de gezondheid niet de dingen kunnen doen die men zou willen. Gemeente Eersel 8 14 Gemeente Reusel - De Mierden Gemeente Bladel Gemeente Valkenswaard 6 15 Gemeente Oirschot 5 18 Gemeente Heeze-Leende 5 19 Gemeente Cranendonck 5 16 Gemeente Bergeijk 5 17 Regio Zuidoost-Brabant 7 18 Figuur % inwoners dat vanwege de gezondheid niet de dingen kan doen die men zou willen doen (2012) * Gegevens van de Nederland als totaal ontbreken t/m 64 jarigen 65 jaar en ouder Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen ; Gezondheidsmonitor Ouderen