Groeiplaatsonderzoek. Mei Emmalaan Bedum RA QUERCUS Advies BV

Transcriptie

1 Groeiplaatsonderzoek RA Mei 2011 Emmalaan Bedum QUERCUS Advies BV

2 Mei 2011 COLOFON Opdrachtgever: Veldonderzoek door: Rapportage door: Gemeente Bedum Ing. W. van Groen Dhr. B. Schuil Ing. W. van Groen Datum: 23 mei 2011 Rapportnummer: RA Adres: QUERCUS Advies BV Gieterweg TE GASSELTE Tel: (0592) Fax: (0592) website: QUERCUS Advies BV

3 Inhoudsopgave 1. Aanleiding Posities van de bomen aan de Emmalaan te Bedum Onderzoek Bomen Bodem Proefsleuf A Proefsleuf B Proefsleuf C Vochtvoorziening Groeiplaatsomstandigheden Conclusie Advies Kostenraming herplant Emmalaan Bedum Bijlage I Boomgegevens Emmalaan Bedum QUERCUS Advies Rapport RA201115

4 1. Aanleiding In opdracht van de gemeente Bedum zijn 44 linden (Tilia spec.) aan de Emmalaan te Bedum beoordeeld. De verminderende conditie/ vitaliteit vormt de basis van het door ons uitgevoerde onderzoek. De gemeente wil d.m.v. dit onderzoek te weten komen wat de toekomstverwachting van betreffende bomen is. Om de toekomstverwachting te kunnen bepalen is de kwaliteit van het huidige bomenbestand onderzocht en is de kwaliteit en kwantiteit van de ondergrondse groeiplaats beoordeeld. Om de kwaliteit en kwantiteit van de groeiplaats te kunnen beoordelen zijn steekproefsgewijs proefsleuven gegraven en zijn grondboringen uitgevoerd. Deze rapportage geeft inzicht in de relatie tussen de heersende groeiplaatsomstandigheden en de toekomstverwachting van betreffende bomen. Ter aanvulling worden uitspraken gedaan m.b.t. de (on)mogelijkheden aangaande zorgvuldig boombeheer en is op verzoek van de gemeente een kostenraming van de uit te voeren maatregelen opgesteld. Foto 1: groeiplaatsonderzoek nabij boom 6 Foto QUERCUS Advies Rapport RA

5 2. Posities van de bomen aan de Emmalaan te Bedum Afbeelding A: posities van de beoordeelde bomen met de in dit rapport gehanteerde boomnummers QUERCUS Advies Rapport RA

6 3. Onderzoek 3.1. Bomen Om een indruk te krijgen van de kwaliteit van het bomenbestand zijn alle bomen in eerste instantie visueel beoordeeld. Bij het bepalen van de conditie en vitaliteit is o.a. gelet op: blad- en knopbezetting, vertwijging, vertakkingspatroon, scheutlengte en kwaliteit; ook zijn gebreken als dood hout, ingerotte snoeiwonden, spechtengaten en de mate van wondovergroeiing meegenomen in de beoordeling. In de bijlage is een overzicht toegevoegd n.a.v. de boombeoordeling (Bijlage I). Foto 3: voorbeeld goede conditie Foto 4: voorbeeld matige conditie Foto 5: voorbeeld slechte conditie Bovenstaande afbeeldingen representeren globaal de gehanteerde kenmerken m.b.t. het vaststellen van de conditie (en vitaliteit). De oudere bomen zijn ca. 75 jaar oud en zitten grotendeels in de hoogteklasse m, een aantal bomen valt in de hoogteklasse 15 m tot 18 m; de gekandelaberde bomen zijn hierbij buiten beschouwing gelaten. De gemiddelde stamdiameter bedraagt ca. 45 cm. De jongere bomen zijn ca. 35 jaar oud en zitten in de hoogteklasse 9 12 m, de gemiddelde diameter is ca. 30 cm Bodem De kwaliteit en kwantiteit van de groeiplaats is onderzocht d.m.v. het steekproefsgewijs graven van 3 proefsleuven. De proefsleuven zijn gegraven tussen boom 5 en 6 (proefsleuf A), bij boom 10 (proefsleuf B) en tussen boom 30 en 31 (proefsleuf C). De gegraven proefsleuven geven eveneens inzicht in de kwaliteit en kwantiteit van de beworteling. De uitgevoerde grondboringen zijn in de nabijheid van de proefsleuven gedaan en zijn gebruikt t.b.v. het beschrijven van de bodemopbouw (zie ook afbeelding A). QUERCUS Advies Rapport RA

7 Proefsleuf A Positie: Tussen boom 5 en 6 Omschrijving: De groeiplaats wordt aan twee zijden begrensd door een cunet van zowel straat als trottoir (foto boven). Het cunet loopt aan beide zijden van de groeiplaats ca. 20 cm door naar binnen (zie ook foto 7). Op ca. 30 cm mv. is een puinlaag aanwezig, boven de puinlaag bevindt zich extensief fijne beworteling (Ø 1 3 cm) en haarwortels. Alle (dikkere) boomwortels onder de puinlaag zijn afstervend of afgestorven/ vermolmd (zie ook foto 8). Foto 6: proefsleuf A Foto 7: proefsleuf A, de aanwezigheid van cunetzand aan de randen van de groeiplaats beperkt het volume bewortelbare ruimte nog eens extra QUERCUS Advies Rapport RA

8 Foto 8: proefsleuf A, zeer extensieve fijne beworteling boven de puinlaag en afgestorven boomwortels onder de puinlaag De onderlinge afstand tussen de bomen is op deze locatie 8,80 m, de groeiplaats (berm) is 1,40 m breed, aan beide zijden is een rand van 20 cm geel zand aanwezig (cunet) waar geen boomwortels in groeien; hierdoor bedraagt de breedte van de groeiplaats 1,00 m. Tabel 1: bodemopbouw t.h.v. proefsleuf A cm - mv. omschrijving kleur toevoeging 0-5 zode donkerbruin 5-35 teelaarde/ kleiig zand donkergrijs/ bruin puinlaag op 30 cm mv zware klei donkergrijs sporen van reductie vanaf 65 cm - mv zeer zware klei blauwgrijs zeer zware klei grijs gereduceerde grond 140 > grondwater QUERCUS Advies Rapport RA

9 Proefsleuf B Positie: Rond boom 10 Omschrijving: De groeiplaats wordt aan twee zijden begrensd door een cunet van zowel straat als trottoir. Aan de straatzijde is een brede, zeer harde puinband aanwezig (foto 11). Op cm mv. is versmeerde kleilaag aanwezig, de aangetroffen boomwortels waren geamputeerd en afgestorven (zie ook foto 12). De bewortelbare ruimte is hier zeer gering. Foto 9: proefsleuf B Foto 10: positie proefsleuf B Foto 11: bodemopbouw met een brede puinband (onderaan foto) QUERCUS Advies Rapport RA

10 Foto 12: geamputeerde afgestorven boomwortels uit de proefsleuf bij boom 10 Tabel 2: bodemopbouw t.h.v. proefsleuf B cm - mv. omschrijving kleur toevoeging 0-5 zode/ teelaarde donkerbruin 5-20 zandige klei donkerbruin zware klei grijs versmeerd grof zand geel roestvorming 40 cm - mv. 50 > zware klei grijs gereduceerde grond QUERCUS Advies Rapport RA

11 Proefsleuf C Positie: Tussen boom 30 en 31 Omschrijving: De groeiplaats wordt aan twee zijden begrensd door een cunet van zowel straat als trottoir (oude opsluitband van het trottoir is nog aanwezig, foto 16). Aan de straatzijde is een brede rand cunetzand aanwezig (foto 15). De beworteling is intensief en gezond, de groeiplaats is tot een diepte van ca. 60 cm-mv. bewortelbaar (zie ook foto 14 en Tabel 3). Foto 13: proefsleuf C Foto 15: brede rand cunetzand straatzijde Foto 14: gezonde, intensieve beworteling Foto 16: oude opsluitband trottoirzijde QUERCUS Advies Rapport RA

12 Foto 17: boorprofiel bodemopbouw bij boom 30/ 31 Tabel 3: bodemopbouw t.h.v. proefsleuf C cm - mv. omschrijving kleur toevoeging 0-15 zode/ teelaarde donkerbruin/ zwart zandige klei donkergrijs/ bruin puinlaag op 30 cm - mv zware klei donkergrijs met beworteling zware klei donkergrijs roestvlekken zeer zware klei grijsblauw gereduceerde grond 135 > grondwater QUERCUS Advies Rapport RA

13 De boomgroei wordt mede beïnvloed door de bodemprofielopbouw en de fysische toestand van de bodem. Storingen in het wortelmilieu veroorzaken een afnemende conditie. De oorzaak van de afnemende conditie/ vitaliteit van de linden aan de Emmalaan moet daarom ook gezocht worden in de groeiplaats van de bomen. Uit ons onderzoek is gebleken dat de beschikbare hoeveelheid doorwortelbare ruimte (groeiplaatsruimte) absoluut ontoereikend is voor betreffende bomen, hetgeen berekend kan worden. Voldoende doorwortelbaar volume heeft in grote mate invloed op de vochtvoorziening, mineralenvoorziening en de stabiliteit. Omdat de vocht- en mineralenvoorziening van kleigrond groter is dan bijvoorbeeld zandgrond, is in verhouding minder bewortelbaar volume nodig. Voor een goede ontwikkeling heeft een boom van de eerste orde grootte ca. 0,75 m³ bewortelbare ruimte per m² kroonprojectie nodig (vuistregel voor grondwaterprofiel; zandgrond). Stel dat een boom op kleigrond ca. 0,25 m³ bewortelbare ruimte per m² kroonprojectie nodig heeft, dan is er nog steeds een ernstig tekort aan bewortelbare ruimte: Voorbeeld boom 30 (kroonprojectie 7 m x 11 m): groeiplaats lengte (m) breedte (m) diepte (m) beschikbaar kroonprojectie nodig boom 30 9,00 0,80 0,60 4,32 m³ 77 m² 19,25 m³ Voorbeeld boom 31 (kroonprojectie 7 m x 8 m): groeiplaats lengte (m) breedte (m) diepte (m) beschikbaar kroonprojectie nodig boom 31 9,00 0,80 0,60 4,32 m³ 56 m² 14,00 m³ Hierbij moet bedacht worden dat de overige onderzochte bomen over nog minder bewortelbare ruimte beschikken. Gezien het tekort aan bewortelbare ruimte is de vocht- en mineralen voorziening ontoereikend, daarnaast is door wortelsterfte de stabiliteit van betreffende bomen in het geding gekomen. Het geconstateerde wortelverlies vormt een negatieve factor m.b.t. conditie, vitaliteit en stabiliteit Vochtvoorziening De grondwaterstand fluctueert van ca. 60 cm-mv. (GHG) tot het huidige grondwaterpeil van ca. 140 cmmv. (GLG), hetgeen in het bodemprofiel is af te lezen in de vorm van roestvlekken tot een hoogte van ca. 60 cm-mv. (zie ook tabel A en C). De ijzerdeeltjes in de bodem oxideren onder invloed van zuurstof wanneer deze periodiek niet onderwater staan; in een met (grond)water verzadigde bodem is alle zuurstof verdrongen door het water. Kleigrond heeft een hoog vochtleverend vermogen, door de korrelgrootte/ poriënvolume van kleigrond vindt over een relatief grote afstand capillaire opstijging van grondwater plaats; de linden in de Emmalaan staan op een grondwaterprofiel. In het groeiseizoen (7 maanden) moet het vochtaanbod voor bomen minimaal 600 liter per m² kroonprojectie zijn, hetgeen in de Emmalaan neerkomt op ca. (600 x 60 =) liter; ca. 170 liter/ boom/ dag. Door capillaire nalevering vanuit het grondwater beschikken de bomen over voldoende vocht. QUERCUS Advies Rapport RA

14 3.4. Groeiplaatsomstandigheden In de afgelopen jaren hebben meerdere reconstructies plaatsgevonden aan de Emmalaan, ongeveer 3 jaar geleden is nieuwe riolering aangelegd onder het straatgedeelte; gelijktijdig zijn onder het trottoir nieuwe kabels en leidingen getrokken. Tijdens de werkzaamheden zijn gedeelten van straat en trottoir ontgraven en heeft herprofilering van de bestrating plaatsgevonden. De standplaats van de bomen is, na afronding van de meest recente werkzaamheden optisch vergroot. De grasstroken waarin de bomen staan, lijken misschien iets breder dan voorheen maar in werkelijkheid blijkt het cunet van straat en trottoir verder naar binnen te liggen waardoor de bomen in smalle (en ondiepe) groeiplaatsen staan. Ondergronds zijn (nog) puinranden, oude opsluitbanden en geelzand aanwezig, hierdoor wordt wortelgroei beperkt (zie ook foto s proefsleuf A, B en C). In steden krijgen bomen zelden de kans om gezond oud te worden. Als gevolg van reconstructiewerkzaamheden en veranderingen in de groeiplaats, ligt de gemiddelde leeftijd voor straat- en laanbomen in Nederland rond de 35 jaar. Bomen kunnen onder gunstige, natuurlijke omstandigheden een leeftijd bereiken die vele malen hoger ligt dan de genoemde gemiddelde leeftijd van bomen in een stedelijke omgeving. De linden in de Emmalaan hadden het al moeilijk gezien de zeer beperkte bewortelingsmogelijkheden (= onvoldoende groeiplaatsruimte), de beschreven werkzaamheden van de afgelopen jaren hebben niet bijgedragen aan betere groeiomstandigheden voor betreffende bomen. De beperkte groeiplaatsruimte heeft niet alleen een negatieve invloed op voedingstoffenhuishouding (opname van vocht en mineralen) maar ook op de stabiliteit van de bomen. Ten tijde van het onderzoek is vastgesteld dat wortelrot al is ingetreden en dat de (nog) gezonde boomwortels eigenlijk alleen nog parallel aan de straat lopen. De snelheid waarmee de bomen aftakelen is in grote mate afhankelijk van de snelheid waarmee wortelrot optreedt. In de bijlage is te zien dat 77 % van de bomen in een matige tot slechte conditie verkeert. De verwachting is dat het aftakelingsproces zeer snel gaat verlopen, de toekomstverwachting is gebaseerd op de huidige (bovengrondse) conditie (en vitaliteit); als de ondergrondse situatie (groeiruimte, conditie/ vitaliteit van de beworteling) wordt meegewogen dan vindt een drastische (negatieve) verschuiving m.b.t. de toekomstverwachting plaats (Bijlage I). Naar schatting zal binnen 10 jaar nagenoeg het gehele bomenbestand aan de Emmalaan zijn uitgevallen. In de afgelopen 5 jaar zijn al bomen omgevallen en slechte bomen geveld, deze trend zal zich de komende tijd voortzetten. Drie bomen (boom 16, 37 en 41; rood gemarkeerd in Bijlage I), hebben dusdanige gebreken of hebben momenteel een dusdanige slechte conditie dat er een verhoogd risico op stambreuk bestaat; geadviseerd wordt op betreffende (3) bomen binnen een half jaar te rooien. Gezien de geringe toekomstverwachting (sterk afnemende conditie/ vitaliteit), zeer beperkte groeiplaatsruimte met een toenemende instabiliteit tot gevolg, wordt geadviseerd om alle overige (44) bomen aan de Emmalaan binnen een termijn van een jaar te rooien. Als gevolg van bovengenoemde factoren zal het risico op windworp in de loop der jaren toenemen en zal een toenemend risico op tak- (en/ of stam)breuk ontstaan. QUERCUS Advies Rapport RA

15 Het planten van bomen op een verantwoorde wijze is een investering voor een lange periode die een grote meerwaarde kan betekenen voor de openbare ruimte. Bij elke investering moet goed worden gekeken naar de kosten en het resultaat dat wordt verwacht. Daarnaast is het van belang dat reeds bij aanplant van een boom wordt gekeken naar de gewenste omlooptijd van een boom. In een boom met een beperkte omlooptijd wordt naar rato geïnvesteerd. 4. Conclusie De groeiplaatsruimte aan de Emmalaan is ontoereikend voor grote bomen als linden. De combinatie van zeer beperkte bewortelingsmogelijkheden en wortelverlies maakt dat de toekomstverwachting zeer gering is. Door een sterk afnemende conditie/ vitaliteit en een toenemende instabiliteit door wortelverlies, is de inschatting dat binnen een termijn van 5 jaar ca. de helft van de bomen is uitgevallen. Binnen een termijn van 10 jaar zal nagenoeg het gehele bomenbestand aan de Emmalaan zijn uitgevallen (zie ook Bijlage I). Onder de huidige groeiplaatsomstandigheden is een duurzame instandhouding van de linden niet mogelijk. Op deze locatie geldt het principe: hoe groter de (uiteindelijke kroon)omvang van de (aan te planten) boomsoort, hoe korter de omlooptijd. De groeiplaatsruimte op betreffende locatie is dusdanig beperkt dat herplant met linden (of andere bomen van de eerste-orde-grootte), zonder uitgebreide groeiplaatsverbetering, is af te raden. Investeringskosten, omlooptijd en afschrijving van bomen hangen nauw met elkaar samen. Door de beperkte groeiplaatsruimte is de omlooptijd van bomen aan de Emmalaan (veel) korter dan soortgelijke bomen op locaties met voldoende groeiplaatsruimte. Gezien de beperkte groeiplaatsruimte kan op deze locatie beter gekozen worden voor bomen van de tweede- of derde-orde-grootte (zie ook Kostenraming herplant Emmalaan Bedum ). Gezien de beperkte ruimte is het aan te raden om de toekomstige groeiplaatsen door te mengen met teelaarde zodat het bodemvoedselweb geoptimaliseerd wordt. Door de toekomstige groeiplaatsen door te mengen met ca.1,25 m³ teelaarde per boom (max. 5 m³ grond per groeiplaats doormengen) tot een diepte van ca. 55 cm-mv. worden de groeiomstandigheden verbeterd en blijft tevens het vochtleverend vermogen van betreffende groeiplaatsen intact. Door beluchtingsdrains aan te brengen en nazorg te geven (watergeven/ onkruidbeheersing) is de slagingskans van een succesvolle herplant met jonge bomen optimaal. 5. Advies Om potentiële schade door uitbrekende takken en omvallende bomen te voorkomen wordt geadviseerd om alle 44 bomen aan de Emmalaan binnen een jaar te rooien, In geval van herplant met bijvoorbeeld 'Fraxinus ornus Obelisk, dienen de toekomstige groeiplaatsen te worden verbeterd (doormengen van teelaarde en aanbrengen beluchtingsdrains), Om de slagingskans te optimaliseren dient de jonge aanplant nazorg te krijgen in de vorm van watergeven (en onkruidbeheersing). QUERCUS Advies Rapport RA

16 6. Kostenraming herplant Emmalaan Bedum Rooien 44 linden (incl. afvoer stamhout, versnipperen takhout en verwijderen boomstobben) en voorbereiden groeiplaatsen t.b.v. herplant met 50 (minder omvangrijke) bomen. Werkzaamheden bovengronds vellen bomen 44 stuks afvoer stamhout versnipperen takhout Grondwerkzaamheden frezen boomstobben 44 stuks afvoeren freesafval 44 m³ afvoeren graszode/ klei met puin 11 m³ aanvullen freesgaten (teelaarde) 55 m³ doormengen (max. 5 m³ per groeiplaats) 220 m³ Plantwerkzaamheden arbeids- / machinekosten leveren boompalen 100 stuks leveren boomband 150 m leveren gietrand 140 m leveren beluchtingsdrains 200 m T-stuk 100 stuks Nazorg (2 jaar) 10 x/ jaar watergeven 20 keer Totale kosten ,00 Voorbeelden plantmateriaal (plantmaat 16/ 18) Leveren Acer platanoides Columnare' (zuil esdoorn) 50 stuks 5.000,00 Leveren Fraxinus ornus Obelisk (zuil pluimes) 50 stuks 6.500,00 Leveren Ulmus Columella' (zuil iep) 50 stuks 6.000,00 Bij de berekening van deze kostenraming is geen rekening gehouden met de aanwezigheid van kabels en leidingen binnen de invloedssfeer van de groeiplaats. QUERCUS Advies Rapport RA

17 BIJLAGE

18 BIJLAGE I Boomnr Soort Conditie Vitaliteit Opmerkingen Gebreken toekomstverwachting toekomstverwachting beoordeling bovengronds "beoordeling" ondergronds 1 Sorbus nvt nvt nvt nvt nvt 2 Tilia spec. goed goed > 15 jaar jaar 3 Tilia spec. matig/ slecht slecht inrot snoeiwonden 5 10 jaar < 5 jaar 4 Tilia spec. matig matig jaar 5 10 jaar 5 Tilia spec. slecht slecht gekandelaberd inrot snoeiwonden < 5 jaar < 5 jaar 6 Tilia spec. matig matig gekandelaberd inrot snoeiwonden jaar 5 10 jaar 7 Tilia spec. matig/ slecht matig/ slecht inrot snoeiwonden, afgestorven takken 5 10 jaar < 5 jaar 8 Tilia spec. matig matig afstervende eindscheuten jaar 5 10 jaar 9 Tilia spec. matig/ slecht matig/ slecht ijle kroon 5 10 jaar < 5 jaar 10 Tilia spec. slecht slecht gekandelaberd < 5 jaar < 5 jaar 11 Tilia spec. matig matig ijle kroon inrot snoeiwonden, afstervende eindscheuten jaar 5 10 jaar 12 Tilia spec. slecht slecht gekandelaberd afstervende eindscheuten < 5 jaar < 5 jaar 13 Tilia spec. matig matig ijle kroon afstervende eindscheuten jaar 5 10 jaar 14 Tilia spec. goed goed > 15 jaar jaar 15 Tilia spec. nvt nvt gerooid 16 Tilia spec. slecht slecht gekandelaberd spechtengat < 5 jaar < 5 jaar 17 Tilia spec. matig/ slecht matig/ slecht gekandelaberd 5 10 jaar < 5 jaar 18 Tilia spec. matig matig ijle kroon inrot snoeiwonden jaar 5 10 jaar 19 Tilia spec. slecht slecht ijle kroon inrot snoeiwonden < 5 jaar < 5 jaar 20 Tilia spec. nvt nvt gerooid 21 Tilia spec. slecht slecht ijle kroon inrot snoeiwonden < 5 jaar < 5 jaar 22 Tilia spec. matig/ slecht slecht ijle kroon inrot snoeiwonden, afgestorven takken 5 10 jaar < 5 jaar 23 Tilia spec. slecht slecht ijle kroon inrot snoeiwonden, afstervende eindscheuten < 5 jaar < 5 jaar 24 Tilia spec. goed goed jonge boom bast gestript > 15 jaar jaar 25 Tilia spec. goed/ matig goed/ matig > 15 jaar jaar 26 Tilia spec. goed/ matig goed/ matig inrot snoeiwonden > 15 jaar jaar 27 Tilia spec. matig matig ijle kroon inrot snoeiwonden jaar 5 10 jaar 28 Tilia spec. matig/ slecht matig/ slecht afstervende eindscheuten, afgestorven takken 5 10 jaar < 5 jaar 29 Tilia spec. matig matig jaar 5 10 jaar 30 Tilia spec. matig matig inrot snoeiwonden jaar 5 10 jaar 31 Tilia spec. slecht slecht ijle kroon inrot snoeiwonden, afstervende eindscheuten < 5 jaar < 5 jaar 32 Tilia spec. matig/ slecht matig/ slecht afstervende eindscheuten, afgestorven takken 5 10 jaar < 5 jaar 33 Tilia spec. goed/ matig goed jongere boom > 15 jaar jaar 34 Tilia spec. matig/ slecht matig inrot snoeiwonden, afstervende eindscheuten 5 10 jaar < 5 jaar 35 Tilia spec. matig matig jaar 5 10 jaar

19 Boomnr Soort Conditie Vitaliteit Opmerkingen Gebreken toekomstverwachting toekomstverwachting beoordeling bovengronds "beoordeling" ondergronds 36 Tilia spec. goed/ matig matig > 15 jaar jaar 37 Tilia spec. slecht slecht > 50 cm hol holle onderstam, inrot snoeiwonden < 5 jaar < 5 jaar 38 Tilia spec. goed/ matig goed/ matig > 15 jaar jaar 39 Tilia spec. goed/ matig goed/ matig > 15 jaar jaar 40 Tilia spec. goed/ matig goed/ matig > 15 jaar jaar 41 Tilia spec. matig matig jaar 5 10 jaar 42 Tilia spec. matig matig jaar 5 10 jaar 43 Tilia spec. slecht slecht stam klinkt hol afstervende eindscheuten, afgestorven takken < 5 jaar < 5 jaar 44 Tilia spec. slecht slecht gekandelaberd spechtengat, inrot snoeiwonden < 5 jaar < 5 jaar 45 Tilia spec. slecht slecht < 5 jaar < 5 jaar 46 Tilia spec. matig matig inrot snoeiwonden jaar 5 10 jaar 47 Tilia spec. matig matig jaar 5 10 jaar