Zorgaanbod en ketensamenwerking voor kinderen en ouders in echtscheidingssituaties Werkgroep NIM, Entrea, Bureau Jeugdzorg Gelderland 15 juni 2008

Transcriptie

1 Zorgaanbod en ketensamenwerking voor kinderen en ouders in echtscheidingssituaties Werkgroep NIM, Entrea, Bureau Jeugdzorg Gelderland 15 juni Inleiding De Provincie Gelderland organiseerde op 5 april 2007 in samenwerking met de Raad voor de Kinderbescherming Gelderland een werkconferentie over het thema Scheiding en Omgang. Het doel van die conferentie was een start te maken met de afstemming van het hulpaanbod rond echtscheiding en omgang tussen gemeentelijke en provinciale (jeugd)voorzieningen. In het vervolg daarop heeft een werkgroep de opdracht gekregen van de directies van het NIM en De Waarden (nu gefuseerd met Dunamis tot Entrea) om de verdere ontwikkeling van het hulpaanbod voor kinderen en ouders in echtscheidingssituaties een nadere impuls te geven voor hun werkgebied. Opdracht Geef een beschrijving van de doelgroep, het gewenste aanbod in de keten (lokaal en geïndiceerde zorg in de regio), het beschikbare aanbod en wat nog ontwikkeld moet worden voor het werkgebied van de organisaties. Samenstelling Werkgroep Zorgaanbod en ketensamenwerking voor echtscheidingsproblematiek NIM: Maaike Borsboom (vz), Entrea (voorheen De Waarden): Piet Jansen, BJzG: Nel ten Haaf Een conceptversie is op 14 april j.l. besproken met de directies/management van Entrea, NIM, STRM (Stichting Thuiszorg en Maatschappelijk werk Rivierenland) en BJzG regio Nijmegen en op hoofdlijnen vastgesteld. De onderhavige notitie is een inhoudelijke bijstelling op basis van die bespreking. 2 Doelgroep Hulpvraag De doelgroep wordt altijd gekenmerkt door problemen die betrekking hebben op vragen zoals: Hoe geven we als ouders vorm aan de opvoeding in echtscheidingssituaties? Hoe gaan we om met mogelijke problemen bij kinderen in echtscheidingssituaties? Doelgroepen De doelgroep van de hulpverlening omvat zowel kinderen als ouders. Zowel cliënten in het vrijwillige kader als cliënten in het gedwongen kader kunnen hulpvragen in verband met echtscheiding en omgang hebben (b.v. in verband met begeleide bezoekregelingen). Vooralsnog onderscheiden we op basis van de ervaringen in de praktijk en onderzoek drie groepen: a. gezinssystemen waarin ouders onderling conflicten hebben over de omgang, maar die wel (redelijk) coöperatief zijn; de kinderen hebben geen ernstige gedrags- en ontwikkelingsproblemen b. gezinssystemen met conflicterende ouders, kinderen met (dreigende) gedrags- en ontwikkelingsproblemen; minder motivatie, bereidheid of draagkracht om de problemen aan te pakken, persoonlijke problemen van ouders (psychiatrie, verslaving, verstandelijke beperking) c. zwaardere omgangsproblematiek, waarbij begeleide omgang moet plaatsvinden (al dan niet in combinatie met bovenstaande) Bij deze groepen geldt: - Aandacht voor de bescherming van kinderen is altijd noodzakelijk. In sommige situaties domineert het beschermingsaspect. Indien dat het geval is, zijn contacten tussen ouder en kind (tijdelijk) begeleid. 1

2 - De duur van de zorgvraag kan variëren. Sommige ouders hebben langdurig begeleiding en ondersteuning nodig om de opvoeding en de omgang zelfstandig te kunnen regelen en uit te voeren. De doelgroep komt voor in de hele keten van zorg. Onderwijs, MEE-organisaties, LVG- en GGZ instellingen hebben allemaal te maken met deze groep. In deze notitie wordt ingegaan op het aanbod van en de ketensamenwerking tussen maatschappelijk werk, bureau jeugdzorg en de jeugdzorgaanbieder (geïndiceerde jeugdzorg). 3 Typering van de aard van de vraag, van gewenst hulpaanbod en ketensamenwerking Voor de lichtere hulpvragen met coöperatieve ouders zijn de gemeentelijke (jeugd)voorzieningen verantwoordelijk, voor de ernstigere opvoed- en opgroeiproblematiek de provinciale jeugdzorgvoorzieningen. Hulpvragen en gewenst aanbod voor gemeentelijke (jeugdzorg)voorzieningen Bij de eerste doelgroep spitsen de hulpvragen zich toe op ondersteuning in het vormgeven aan omgang en realiseren van contacten tussen ouder en kind. Deze hulpvragen in echtscheidingssituaties kunnen met zorgaanbod in het lokale veld opgelost worden. Voor de gemeentelijke (jeugd)voorzieningen/aanbod is gewenst - voor kinderen o groepsaanbod (vgl. met KOPP-aanbod), onder meer gericht op delen van ervaringen en gevoelens, klem zitten, loyaliteitsgevoelens t.a.v. beide ouders, schuldgevoelens. o individueel aanbod (beperkt aantal ondersteunende gesprekken; thema s als bij groepsaanbod) - voor ouders en gezinssituaties, onder meer o informatie en advies o ouder- en opvoedingsondersteuning o begeleide omgang voor coöperatieve en minder coöperatieve ouders o herstructurering ouderschap na echtscheiding o herstructurering gezinsrollen ouders en kinderen Hulpvragen en gewenst aanbod voor provinciale jeugdzorgvoorzieningen: Indicatiestelling BJzG en Zorgaanbod Entrea Bij de tweede en derde doelgroep spitsen de hulpvragen zich toe op problematische omgangssituaties, op problemen in de ouder-kind interacties, gedrags- en ontwikkelingsproblemen van kinderen, op (observatie-)vragen over opvoedings- en communicatievaardigheden van ouders, (observatie-)vragen over (veiligheid) in de omgang tussen ouder en kind, over ouders die niet goed kunnen samenwerken, ouders die niet willen samenwerken en aan wie omgang door de rechter is opgelegd, op ouders die niet in staat zijn voldoende draagkracht te verwerven door middel van lichte opvoedingsondersteuning. Indicatiestelling BJzG Voor deze twee bovengenoemde doelgroepen stelt BJzG indicatiebesluiten vast. Wanneer het lokale aanbod niet afdoende is, met andere woorden wanneer er intensievere zorg en (omgangs)begeleiding nodig is, stelt BJzG vast dat en welke geïndiceerde zorg nodig is. In het indicatiebesluit is in voorkomende gevallen de aard van de problematiek bij het kind en/of ouder(s) en opvoeding beschreven. In de doelen is geformuleerd op wie en waarop de zorg gericht moet zijn. De doelen kunnen betrekking hebben op verschillende van de hierboven genoemde problemen. Zo kan BJzG in het indicatiebesluit zorgaanspraken vaststellen voor bijvoorbeeld Jeugdhulp Thuis, waarbij de ambulante zorg gericht kan zijn op verbetering van de omgang tussen ouder en kind, op een antwoord op de vraag of omgang tussen ouder en kind onbegeleid zou kunnen gaan plaatsvinden, op gedragsproblemen van kinderen in samenhang met echtscheidingssituaties, of op versterking van opvoedingsvaardigheden van ouders in de (nieuwe) echtscheidingssituatie. 2

3 Zorgaanbod Entrea In het algemeen is het gewenst het huidige zorgaanbod flexibel in te richten voor deze vragen en deze doelgroepen. Met andere woorden, zowel het reguliere ambulante aanbod als het reguliere residentiële aanbod, zou zich in principe op alle zorgvragen op dit domein (zorgaanbod in echtscheidingssituaties) moeten richten. Gewenst is dat de geïndiceerde zorg gericht is op bijvoorbeeld begeleide omgangsregelingen, begeleiding van de conflicten tussen ouders onderling, begeleiding van problematische ouder-kind interacties, observatiediagnostiek gericht op kinderen en gezinnen, bijvoorbeeld diagnostiek gericht op ouder-kind interacties, gericht op gedrag- en sociaal emotionele ontwikkeling van kinderen. Voor een groot deel van de zorgvragen, ook van zorgvragen over omgang zoals begeleide omgang op neutraal terrein, geldt dat gebruik maken van bestaande accomodaties de voorkeur verdient, aangezien dat minder belastend kan zijn voor de jeugdigen en hun ouders. Concrete locaties en voorzieningen kunnen flexibel ingezet worden. Spel- en observatiekamers bijvoorbeeld zouden ook gebruikt kunnen worden ten behoeve van (begeleide) omgang en voor observatiediagnostiek in deze situaties. Ketensamenwerking In de gehele keten van lokale zorg- indicatiestelling BJzG- geïndiceerde zorg door Zorgaanbieder dient de samenwerking en afstemming goed georganiseerd te zijn. Wanneer de hulpvraag van de ouder(s) en/of het kind het aanbod van de lokale voorzieningen overstijgt (intensievere vraag, complexere problematiek), is geïndiceerde zorg noodzakelijk. Bureau Jeugdzorg heeft als taak om in voorkomende gevallen een indicatiebesluit vast te stellen, gericht op (onder meer) deze problematiek en doelen voor deze zorg. Gewenst is dat lokale en provinciale instellingen ook gezamenlijk aanbod ontwikkelen, zowel inhoudelijk als praktisch/organisatorisch. Voorbeelden zijn: - NIM maakt gebruik van faciliteiten van de Zorgaanbieder, bijvoorbeeld ruimtes van De Waarden voor begeleide omgang. - Begeleide omgang voor cliënten van Zorgaanbieders kan in voorkomende gevallen wellicht geboden worden door vrijwilligers van maatschappelijk werk, vgl.beo 4 Beschikbaar: wat is al aanwezig in Gelderland -Zuid 4.1 Lokaal a. Aanbod van NIM maatschappelijk werk NIM Maatschappelijk werk heeft sinds begin jaren 80 een aantal diensten specifiek gericht op scheiding en omgang. Maatschappelijk Werk is voor iedereen, kinderen, jongeren, ouders en volwassenen, die advies en steun kunnen gebruiken. Mensen kunnen zichzelf aanmelden, maar kunnen ook met een verwijzing komen. Als blijkt dat een cliënt andersoortige hulp nodig heeft dan draagt NIM er zorg voor om betreffende persoon goed door te verwijzen. Op het gebied van Scheiding en Omgang heeft NIM een aantal producten ontwikkeld. In het algemeen kan worden gesteld dat de cliënten die zich voor scheiding en omgangsproducten aanmelden enige mate van coöperatief gedrag vertonen en bereid zijn mee te werken in het zoeken naar oplossingen. Verder is er sprake van mensen die redelijk functioneren als ouders en kinderen waarbij geen sprake is van ernstige gedrags- en ontwikkelingsproblemen. Betrokkenen zijn niet goed in staat om spelende conflicten zelfstandig op te lossen. Met ondersteuning vanuit NIM kunnen heel wat ouders weer zelfstandig vervolg geven aan verantwoord ouderschap na scheiding. NIM heeft een divers aanbod dat zich richt op een dusdanige ondersteuning dat ouders/kinderen weer verder kunnen vormgeven aan het leven na een scheiding. Dit aanbod bestaat uit: 1. Bemiddelingsgesprekken bij omgangsregeling 2. Begeleide Omgangsregeling 3

4 3. Spel- en praatgroep voor kinderen van gescheiden ouders 4. Praatgroep voor Pubers over (echt)scheiding 5. Gespreksgroep voor moeders na een verbroken relatie 6. Cursus voor gescheiden vaders 7. Individuele begeleiding/gesprekken 8. Handreiking gescheiden ouders 9. Informatie en advies Hieronder een specificatie van het aanbod. NIM werkt vanuit het vrijwillige kader Ad 1 Bemiddelingsgesprekken bij een omgangsregeling Een groep gespecialiseerde maatschappelijk werkers zijn getraind in de methodiek Omgangsbemiddeling, die door NIM in samenwerking met de faculteit Pedagogiek, Radboud Universiteit, is ontwikkeld. De methode heeft als doel ouders te ondersteunen bij het maken van (hernieuwde) afspraken rondom de omgang als ex-partners. Doelgroep Gescheiden ouders met een stroef of niet lopende omgangsregeling. Ouders zien nog de gemeenschappelijke belangen. Wantrouwen en de argwaan groeit. Wederzijds vertrouwen en begrip blijken niet meer vanzelfsprekend. Werkwijze Elke ouder heeft een eigen maatschappelijk werker, waarmee individuele zaken worden besproken. Daarnaast komen beide ouders met hun maatschappelijk werkers frequent bijeen, om te bespreken hoe ze de omgang met hun kind willen vormgeven. Ouders krijgen als het ware begeleiding bij het invullen geven van ouderschap na echtscheiding, waarbij het belang van hun kind(eren) voorop staat/staan. Thema s die vaak spelen zijn: verbeteren van communicatie, weer opbouwen van vertrouwen, kijken vanuit kindperspectief, partnerrol scheiden van de ouderrol. Wijze van aanmelding Door ouders zelf, in veel gevallen hebben ouders een dringen advies van de (kinder)rechter om zich aan te melden voor de omgangsbemiddeling. Beperking Het werkgebied van het NIM, de woonplaats van het kind is bepalend in deze. Als een van beide ouders echt niet wil, als een van beide ouders niet wil meewerken dan kan er weinig worden gedaan. Ad 2 Begeleide Omgang Omgangsregelingen die zijn vastgelopen kunnen tijdelijk worden begeleid door getrainde vrijwilligers. Ouders ontvangen hulpverlening van de omgangsbemiddelaars, en de vrijwilligers geven praktische ondersteuning waardoor de omgang tussen kind en niet-verzorgende ouder, toch door kan gaan. De vrijwilligers halen/brengen de kinderen van de ene naar de andere ouder. Zij zijn zonodig aanwezig bij de omgangsregeling. De Begeleide Omgang sluit aan bij de wens en mogelijkheden van de ouders. Begeleide Omgang vindt altijd plaats in aanvulling op of in combinatie met professionele hulpverlening. Onder begeleiding van de professionele hulpverleners, bv omgangsbemiddelaars of gezinsvoogden, wordt gewerkt aan de achterliggende oorzaken van de conflicten en communicatieproblemen. Dit alles heeft ten doel ouders voldoende te ondersteunen zodat zij op den duur weer zelfstandig de omgangsregeling kunnen uitvoeren. Ad 3 en 4 Diverse spel- en praatgroepen voor Kinderen van gescheiden Ouders 6-9/10-12/13-16/16-23 Kinderen kunnen met leeftijdsgenoten ervaringen uitwisselen, krijgen ondersteuning bij het de scheiding een plaats geven, en krijgen handvaten om met de scheiding om te gaan. Ouders worden nauw bij de hulpverlening betrokken. 4

5 Ad 5 Groepen voor moeders na een verbroken relatie Moeders kunnen met andere ervaringsdeskundigen ingaan op het ouderschap, hoe het leven na een scheiding op te pakken. Ad 6 Groepen voor gescheiden vaders Met andere gescheiden vaders worden ervaringen uitgewisseld, wordt ingegaan op de veranderde ouderrol, en wat verder ter tafel kan komen. Ad 7 Individuele gesprekken Daarnaast kan ieder voor individuele gesprekken of ondersteuning bij een algemeen maatschappelijk werker terecht. Ad 8 Handreiking voor gescheiden ouders Dit is een handzaam boekje dat op een makkelijk leesbare manier ingaat op de gevolgen van echtscheiding voor kinderen, op welke manier een omgangsregeling voor kinderen het beste werkt. Ook staan er vele tips per leeftijdsgroep over kinderboeken rond het thema scheiding, en ook boeken voor ouders. De handreiking voor gescheiden ouders is een overzichtelijke samenvatting van een hele berg literatuur, onderzoeken en websites. Het kan dienen als voorlichtingsmateriaal voor zowel ouders, als professionals die te maken krijgen met gescheiden ouders of hun kinderen. Ad 9 Informatie en advies Het geven van informatie en advies is een basistaak van het algemeen maatschappelijk werk. Samen met de cliënt wordt de vraag verhelderd en bekeken op welke manier antwoorden gevonden kunnen worden. Voor die vragen die buiten de competenties van het algemeen maatschappelijk werk vallen, worden cliënten gericht verwezen naar een instantie die de cliënt verder kan helpen. b. Aanbod van Stichting Thuiszorg en Maatschappelijk Werk Rivierenland (STMR, maatschappelijk werk In de regio Rivierenland zijn 3 actoren die te maken hebben met scheiding en omgangsvragen: STMR (AMW), BJZ en GGD. Deze drie organisaties komen bijeen in een afstemmingsoverleg en het onderwerp scheidingsproblematiek staat ook op de agenda. Het aanbod bestaat op dit moment uit gesprekken op het gebied van Scheiding&Omgang. Er wordt door STMR al ingespeeld op relatieproblemen en echtscheidingsvragen. De individueel maatschappelijk werker bepaalt hoe in te spelen op de ze vraag. Binnen STMR is geen specialisatie op dit onderwerp, maar zijn een aantal maatschappelijk werkers die affiniteit hebben met dit onderwerp. Heel af en toe worden gesprekken gevoerd met beide ouders en twee maatschappelijk werkers- het betreft nog geen standaard-werkwijze. Vaker voert een maatschappelijk werker het gesprek met beide ouders. Overig 1.De GGD heeft opvoedpunten in het primair onderwijs en zijn dus in deze regio een belangrijke partner als het gaat om kind/ouder-verwijzingen/signalering. 2. Het regionaal netwerk Opvoedingsondersteuning Rivierenland heeft een aanbodoverzicht gemaakt waarin het gehele aanbod opvoedingsondersteuning Rivierenland 2007 staat beschreven. Het aanbodsoverzicht wordt jaarlijks bijgewerkt. Het Netwerk Opvoedingsondersteuning wordt gevormd door BJZ, De Gelderse Roos, Iriszorg, GGD Rivierenland, Marant Educatieve diensten, MEE Gelderse Poort, Spectrum Centrum Maatschappelijke Ontwikkeling Gelderland, Stichting Thuiszorg en Maatschappelijk Werk Rivierenland, Stichting Thuiszorg Midden Gelderland. Hoewel het geen 5

6 specifiek aanbod m.b.t. scheiding&omgang betreft, zijn er toch veel mogelijkheden om de genoemde problematiek op te pakken. 4.2 Geïndiceerde jeugdzorg Zorgaanbod Entrea Binnen de jeugdhulpverlening zijn opvallend veel kinderen afkomstig uit gebroken gezinnen. Het echtscheidingspercentage in Nederland ligt tussen de 30 en 40 procent, terwijl het percentage binnen de jeugdhulpverlening varieert tot 70 procent. Binnen de jeugdhulpverlening speelt echtscheiding dus een belangrijke rol bij de reden van aanmelding. Het kind kan immers heftig reageren op de scheiding en de verhoudingen binnen het gezin kunnen danig verstoord raken. Echtscheiding is een emotionele en ingrijpende aangelegenheid waarvan alle gezinsleden in bepaalde mate last ervaren. Voor ondersteuning kan het gezin aankloppen bij voorliggende voorzieningen of eventueel een indicatie aanvragen voor geïndiceerde zorg. Uitgangspunt bij geïndiceerde zorg is dat hulpverlening geboden kan worden mits de veiligheid van het kind gewaarborgd is. Geen enkele vorm van ouderproblematiek, of het nu gaat om verslaving, psychische problematiek of relatieproblemen, mag immers de veiligheid of ontwikkeling van het kind bedreigen of in de weg staan. Vandaar dat elk hulpaanbod aan gezinnen, waarbij de echtscheiding een belangrijke rol speelt, start met heldere afspraken over de manier waarop en de mate waarin kinderen geconfronteerd worden met problemen rond de scheiding van de ouders. Het gaat dan om afspraken als: * Het nakomen van een gemaakte bezoekregeling * Het niet uithoren van kinderen * Kinderen niet opzadelen met "boodschappen voor de ander" * Kinderen niet uitlokken tot loyaliteitsverklaringen * Elkaar niet diskwalificeren Deze afspraken zijn niet nodig alleen om voor kinderen een veilige leefsfeer te waarborgen maar dienen ook als basis om op een redelijke manier met elkaar om te gaan, te overleggen en beslissingen te nemen. Bij voorkeur richt het hulpaanbod zich op alle gezinsleden. Wanneer ouders zich niet kunnen vinden in gezamenlijke afspraken dan richt de hulpverlening zich óf alleen op het kind om de veiligheid en ontwikkeling te waarborgen óf op het kind en de hulpvragende ouder. Bij aanvang is duidelijk op welke gezinsleden de hulp gericht is en hoe de gezinsleden bij de behandeling betrokken worden en hoe alle betrokkenen over de behandeling geïnformeerd worden. Bij aanvang is ook duidelijk het doel van het hulpaanbod, namelijk de veiligheid en ontwikkeling van het kind. De hulpverlener doet geen uitspraken over de omgangsregeling of over de ouder-kind relatie in het kader van justitieel onderzoek. Al naargelang de vraag van het cliëntsysteem kunnen de volgende werkvormen ingezet worden: Jeugdhulp bij de cliënt thuis: Ouderbegeleiding: de ouderbegeleiding richt zich op het oudersysteem met een tweetal doelen, namelijk het scheppen van een sfeer, waarbinnen ouders ouderlijke verantwoordelijkheid nemen en op een verantwoorde en volwassen manier beslissingen nemen, en op de tweede plaats om ouders te informeren en te leren omgaan met de specifieke behoeften van hun kind. Ambulante begeleiding: de ambulante begeleider richt zich op het gezinssysteem, dus ouders en kind(eren), en de pedagogische verantwoordelijkheid van ouders. De ambulante begeleider probeert de opvoedingsbelasting te beïnvloeden door een evenwichtige taakverdeling en versterking van de opvoedingsvaardigheden. 6

7 Jeugdhulp bij de zorgaanbieder: Individueel: wanneer het aangemelde kind zichtbaar te lijden heeft onder de spanningen tussen de ouders en individuele aandacht behoeft kan aan het kind ondersteuning geboden worden in een vorm van individuele therapie. Al naar gelang de vraag kan het aanbod variëren van creatieve therapie tot speltherapie. Groep: wanneer de vraag gericht is stimulering, ondersteuning en het aanleren van vaardigheden kan het kind hulp krijgen in een kleine groep waarin de steun van leeftijdgenoten en volwassenen centraal staat. Cursus Jes! (Jij En Scheiding): een cursus voor ouders en kinderen (vanaf 8 jaar). De cursus bestaat uit een beperkt aantal bijeenkomsten en beoogt in de moeilijke periode rond de scheiding een goede communicatie tot stand te brengen. De cursus is concreet van aard en richt zich vooral op het aanleren van communicatieve vaardigheden. Omgangshuis: biedt de mogelijkheid om op neutraal terrein in een sfeervolle omgeving de omgang van het kind met één of beide ouders te begeleiden. De begeleiding wordt verzorgd door medewerkers van het NIM (de vrijwilligers van Begeleide Omgangsregeling van NIM Maatschappelijk werk hebben op het terrein van de Entrea een neutrale ontmoetingsplek/moment hebben voor kind en de niet-verzorgende ouder) of Entréa. Verblijf: Het ambulante hulpaanbod kan niet toereikend zijn doordat de opvoedingsbelasting voor de ouders te hoog is of dat de ouders door de spanningen niet toekomen aan de dagelijkse verzorging en/of kinderen geen stabiele en veilige leefwereld kunnen bieden. Wanneer het ambulante hulpaanbod niet toereikend is kan er een vorm van verblijf geïndiceerd worden. Ook bij verblijf geldt dat bij aanvang met ouders duidelijke afspraken gemaakt worden over bezoek en omgang. Er bestaan twee vormen van verblijf, namelijk: Verblijf deeltijd: bij deeltijd verblijf verblijft het aangemelde kind gedurende een bepaalde gedeelte van de dag binnen de accommodatie van de zorgaanbieder maar slaapt wel elke dag bij de ouders. Verblijf 24-uur: wanneer deeltijd verblijf ontoereikend is kan het kind ook aangemeld worden voor verblijf 24-uur waarbij het kind in principe de mogelijkheid heeft om alle dagen per week, dag en nacht, binnen de accommodatie van de zorgaanbieder te verblijven. Verblijf wordt altijd aangeboden in combinatie met een of andere vorm van jeugdhulp voor ouders en/of kind. 4.3 Aanbod aanvullend op de keten: Ouderschap Blijft Teamwerk Het project Ouderschap blijft Teamwerk is een initiatief van NIM Maatschappelijk Werk, waarbij voortdurend de samenwerking met partners in het veld wordt gezocht.. De algehele doelstelling van het project is te komen tot een sluitend arrangement op het gebied van scheiding en omgang dat toegankelijk is voor alle mensen met alle vragen op elk moment van een (echt)scheiding in Nederland. Het project wordt uitgevoerd in nauw overleg met diverse ketenpartners, van zowel de hulpverlenings- als dienstverleningszijde. Het project Ouderschap blijft Teamwerk bestaat uit twee pijlers: 1. Realiseren van een kenniscentrum Scheiding en Omgang voor professionals/intermediairs met als doelen: overdracht over specifieke producten gerelateerd aan scheiding & omgang ondersteuning bij het opzetten van een sluitend arrangement Scheiding&Omgang in eigen regio. Bevorderen van een eenduidige visie en aanpak waarin het kind centraal staat. Stimuleren van ketenvorming door professionele organisaties 7

8 2. Het realiseren van een loket scheiding&omgang dat bestaat uit een sluitend arrangement op het gebied van scheiding en omgang, waar alle gezinnen die te maken hebben met scheiding en omgang, op één plek in de eigen regio terecht kunnen voor alle vragen (sociaal-emotioneel, juridisch, financieel, pedagogisch) met betrekking tot begeleiding en hulpverlening in alle fases van de scheiding. Beide pijlers kunnen zich onafhankelijk van elkaar bewegen. Binnen het project wordt gestreefd naar het aanboren van alternatieve financieringsbronnen. Opbrengsten uit het kenniscentrum kunnen worden gebruikt om het fysiek centrum verder uit te bouwen en diensten/hulp te ontwikkelen. 5 Wat moet nog ontwikkeld worden: lokale zorg, geïndiceerde zorg en de ketensamenwerking Lokale zorg - Zorgaanbod van NIM is niet in alle gemeenten van het werkgebied van het NIM volledig beschikbaar. M.n. begeleide omgang ontbreekt in diverse gemeenten. - Individueel aanbod voor kinderen is niet voldoende gericht op kinderen in echtscheidingssituaties. Er dient een wat specifieker aanbod te worden ontwikkeld - In Rivierenland (Stichting Thuiszorg en Maatschappelijk werk Rivierenland) ontbreekt met name begeleide omgang. - Langdurige begeleiding van echtscheidingssituaties is moeilijk te realiseren (aanbod, financiering) Indicatiestelling BJzG BJzG indiceert momenteel niet altijd voor deze doelgroep voor geïndiceerde zorg, met name omdat verondersteld wordt dat de Zorgaanbieder het aanbod niet bieden kan. Geïndiceerde zorg - Het zorgaanbod ( Jeugdhulp thuis ) gericht op alle hulpvragen en doelen rondom echtscheiding, bijvoorbeeld o opvoeding en omgang, ouder-kind interacties, gezinstherapie o omgangsbemiddeling en begeleiding o begeleide bezoeken (ook op neutraal terrein), soms in combinatie met interactieobservatie o observatiediagnostiek - (Begeleide) omgangsproblematiek als onderdeel van geïndiceerde zorg. Ketensamenwerking: Lokale zorg - Bureau Jeugdzorg Gelderland - Zorgaanbieder Er is niet altijd helderheid tussen betrokken partners over de onderscheiden taken en verantwoordelijkheden van lokale zorginstellingen, BJzG en de Zorgaanbieder. Wanneer de hulpvraag van de ouder(s) het aanbod van de lokale voorzieningen overstijgt (intensievere vraag, complexere problematiek), is geïndiceerde zorg noodzakelijk. Bureau Jeugdzorg heeft als taak om in voorkomende gevallen een indicatiebesluit vast te stellen, gericht op (onder meer) deze problematiek en doelen voor deze zorg. Voorbeeld van goede ketensamenwerking: Casus: Ouder heeft begeleide omgang met kind; onvoldoende duidelijk of de ouder voldoende veiligheid kan bieden aan kind en voldoende vaardigheden heeft voor onbegeleide omgang en ouderrol; contacten tussen ouders hierover verlopen moeizaam, gaan gepaard met veel ruzies en conflicten Lokaal: NIM biedt (begeleide) omgang. NIM constateert grenzen in hun mogelijkheden, o.a. om vast te stellen of een ouder onbegeleid contact zou kunnen hebben. BJzG: BJzG stelt een Indicatiebesluit vast. In dat besluit wordt de aard van de hulpvraag beschreven, waarbij de doelen bijvoorbeeld ondermeer gericht zijn op het leren van (concrete) opvoedings- en communicatievaardigheden van de ouder, zicht hebben op de ontwikkelingsbelemmering die voor heyt 8

9 kind voortkomt uit deze situatie, zicht hebben op de mate waarin de ouder de veiligheid voor het kind kan bieden. Zorgaanbieder: de zorgaanbieder biedt, bijvoorbeeld binnen ambulante zorg HAH, zorg onder meer gericht op deze vragen en deze doelen. Biedt begeleide omgang met (interactie-)observatie, stelt op basis daarvan vast wat de situatie voor het ontwikkelingsperspectief van het kind betekent, brengt op basis van de observaties en bevindingen advies uit over de wijze van inrichting van de bezoeken en de verdere omgang tussen de ouder en het kind, over verdere aandachtspunten in begeleiding aan kind en/of ouder(s). 6 Aanbevelingen Lokale zorg - Ontwikkel zorgaanbod zoals van NIM voor alle gemeenten van het werkgebied van het NIM (Nijmegen en omgeving), m.n. begeleide omgang - Ontwikkel dat zorgaanbod ook voor gemeenten in Gelderland Zuid, buiten het werkgebied van NIM, in Rivierenland (Stichting Thuiszorg en Maatschappelijk Werk Rivierenland); bijvoorbeeld door: - kennisoverdracht vanuit Begeleide Omgang van NIM naar een vrijwilligersclub in Rivierenland -waarmee het AMW dan kan samenwerken. - Mogelijkheden tot uitbreiding van de uitvoeringsregio waarin Begeleide Omgang van NIM actief is; dit is vooral een financieringskwestie, vanuit NIM zou dit kunnen worden gerealiseerd. - Langdurige begeleidingen op kindvriendelijke plek, mogelijkheden om in een begeleide omgang pedagogische ondersteuning te krijgen. Indicatiestelling BJzG BJzG indiceert voor deze doelgroep wanneer intensievere hulpvraag aanwezig is. BJzG beschrijft in de indicatiestelling duidelijk bij deze doelgroep de aard van de problematiek en op welke doelen de zorg gericht moet zijn. In het geval van observatiediagnostiek beschrijft BJzG de observatievraag (- vragen). Geïndiceerde zorg - Het zorgaanbod ( Jeugdhulp thuis ) gericht op alle hulpvragen en doelen rondom echtscheiding, bijvoorbeeld o opvoeding en omgang, ouder-kind interacties, gezinstherapie o omgangsbemiddeling en begeleiding o begeleide bezoeken (ook op neutraal terrein), soms in combinatie met interactieobservatie o observatiediagnostiek - (Begeleide) omgangsproblematiek als onderdeel van geïndiceerde zorg. Ketensamenwerking: Lokale zorg-bjzg-zorgaanbieder Realiseer een goede afstemming met verheldering van taken, verantwoordelijkheden en mogelijkheden tussen de schakels in de keten: lokale zorg, indicatiestelling BJzG en geïndiceerde zorg. Organiseer een afstemmingsoverleg tussen alle betrokken instellingen, zowel in het werkgebied van NIM als in het werkgebied Rivierenland met stichting Thuiszorg en Maatschappelijk werk Rivierenland; maak afspraken hoe er geen kinderen en ouders tussen wal en schip vallen bij (lichte en intensieve) zorgvragen. 9