Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Cultuurnota Nr. 39 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 24 juli 2006 De vaste commissie voor Buitenlandse Zaken 1 en de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 2 hebben op 22 juni 2006 overleg gevoerd met staatssecretaris Nicolaï van Buitenlandse Zaken en staatssecretaris Van der Laan van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over: de brief van de staatssecretaris voor Europese Zaken en de staatssecretaris van onderwijs, Cultuur en Wetenschap d.d. 11 mei 2006 ten geleide van de notitie «Koers kiezen: meer samenhang in het internationaal cultuurbeleid» (28 989, nr. 34); de antwoorden op schriftelijke vragen van het lid Brinkel inzake de Strategienota Nederland van de Vlaamse regering (Aanhangsel , nr. 1304); en de antwoorden op schriftelijke vragen van de leden Eski, Joldersma en Sterk inzake financiële steun aan het Nederlands Instituut in Marokko (Aanhangsel , nr. 1150); de brief van de staatssecretaris voor Europese Zaken en de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap d.d. 9 juni 2006 inzake de uitvoering van het onderzoeksrapport Huis voor de culturele dialoog (28 989, nr. 36). Van dit overleg brengen de commissies bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissies De heer Leerdam (PvdA) vindt het goed dat beide staatssecretarissen werk willen maken van de uitstraling van Nederland in het buitenland. Hij vindt het alleen jammer dat de nota Koers kiezen: meer samenhang in het internationaal cultuurbeleid geen duidelijke visie heeft. Kunnen de staatssecretarissen iets meer uitweiden over hun plannen en ideeën? 1 Samenstelling: Leden: De Haan (CDA), Koenders (PvdA), Karimi (GroenLinks), Timmermans (PvdA), ondervoorzitter, Van Bommel (SP), Albayrak (PvdA), Wilders (Groep Wilders), Van Baalen (VVD), Van Aartsen (VVD), voorzitter, Van As (LPF), Herben (LPF), Ormel (CDA), Ferrier (CDA), Duyvendak (GroenLinks), Huizinga- Heringa (ChristenUnie), Van Velzen (SP), De Nerée tot Babberich (CDA), Van Dijk (CDA), Nawijn (groep Nawijn), Fierens (PvdA), Tjon- A-Ten (PvdA), Eijsink (PvdA), Samsom (PvdA), Brinkel (CDA), Szabó (VVD), Jonker (CDA), Koşer Kaya (D66) en Nijs (VVD). Plv. leden: Dijksma (PvdA), Vendrik (Groen- Links), Arib (PvdA), De Wit (SP), Leerdam (PvdA), Van Miltenburg (VVD), Griffith (VVD), Varela (LPF), Van den Brink (LPF), Haverkamp (CDA), Rambocus (CDA), Halsema (Groen- Links), Van der Staaij (SGP), Kant (SP), Eski (CDA), Cqörüz (CDA), Wolfsen (PvdA), Waalkens (PvdA), Dubbelboer (PvdA), Van Winsen (CDA), Veenendaal (VVD), Kortenhorst (CDA), Snijder-Hazelhoff (VVD), Van Fessem (CDA) en Dittrich (D66). 2 Samenstelling: Leden: Van de Camp (CDA), Lambrechts (D66), Hamer (PvdA), Van Bommel (SP), Mosterd (CDA), Blok (VVD), Balemans (VVD), Slob (ChristenUnie), Vergeer (SP), Tichelaar (PvdA), Joldersma (CDA), Jan de Vries (CDA), Van Vroonhoven-Kok (CDA), Aasted Madsen-van Stiphout (CDA), Eski (CDA), Aptroot (VVD), voorzitter, Smeets (PvdA), ondervoorzitter, Eijsink (PvdA), Leerdam (PvdA), Van Miltenburg (VVD), Kraneveldt (LPF), Hermans (LPF), Van Dam (PvdA), Visser (VVD), Azough (GroenLinks), Roefs (PvdA) en Jungbluth (GroenLinks). Plv. leden: Ferrier (CDA), Bakker (D66), Bussemaker (PvdA), Brinkel (CDA), Szabó (VVD), Örgü (VVD), Van der Vlies (SGP), Kant (SP), Dijksma (PvdA), Hessels (CDA), Sterk (CDA), Atsma (CDA), Van Bochove (CDA), Van Hijum (CDA), Van Aartsen (VVD), Verbeet (PvdA), Arib (PvdA), Stuurman (PvdA), De Krom (VVD), Varela (LPF), Herben (LPF), Meijer (PvdA), Nijs (VVD), Halsema (GroenLinks), Kalsbeek (PvdA) en Vendrik (GroenLinks). KST tkkst ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2006 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 39 1

2 Hoe verlopen de overleggen? Wat zijn de concrete doelen? Op welke disciplines zetten zij in? Zien de staatssecretarissen ook een rol voor de amateurkunst? Internationaal cultuurbeleid is een tweerichtingsverkeer. Het gaat niet alleen om export, maar ook om import. Het buitenland moet naar Nederland gehaald worden. In Nederland moet te zien zijn wat er in de rest van de wereld gebeurt. Daar moet voldoende budget voor worden vrijgemaakt. De heer Leerdam denkt niet alleen aan de internationale top maar ook aan mensen met een frisse blik. Zij moeten meedenken over de ontwikkeling van de Nederlandse kunst en cultuur. De staatssecretarissen hechten veel belang aan internationale reflectie op het cultuurbeleid. Gaan zij deze initiatieven niet zelf initiëren? De samenwerking tussen de departementen van Onderwijs en Buitenlandse Zaken was in het verleden niet altijd even geweldig. Het is nu zaak om echt samen te werken en verbindingen te leggen. Internationaal cultuurbeleid moet stevig verankerd zijn op de ministeries. Het beleid heeft zich een tijd lang beperkt tot steun aan initiatieven uit het veld. Nu de ambitie van het kabinet groter is, is het van belang om te weten of de samenwerking tussen beide departementen voldoende gestructureerd is. Wordt er wel voldoende in inhoudelijke expertise geïnvesteerd? Daarbij denkt de heer Leerdam niet alleen aan de ministeries maar ook aan de Nederlandse vertegenwoordigingen. Slechts een zeer beperkt aantal cultureel attachés is uit de cultuursector zelf afkomstig. Wat denken de staatssecretarissen daaraan te doen? Het is overigens merkwaardig dat men het criterium van prioriteitslanden opheft, maar terughoudend is om de hierop gebaseerde verdeling van prioriteitsposten te herzien. Kunnen de staatssecretarissen dit uitleggen? Een belangrijk deel van het internationale cultuurbeleid is het Huis voor de culturele dialoog. In dat verband brengt de heer Leerdam het zojuist in Parijs geopende Musée Quai Branly onder de aandacht. Hij hoopt dat de staatssecretarissen bij het Huis voor de culturele dialoog net zoveel visie en ambitie tonen als de Franse regering bij Musée Quai Branly. De staatssecretarissen hebben 2,5 mln. gereserveerd. Is dat per ministerie of in totaal? Kunnen de ambities van het kabinet wel uitgevoerd worden met dit bedrag? Het advies van de commissie-pröpper gaat uit van 30 mln. aan het begin en 12 mln. per jaar voor het project. Wat vinden de staatssecretarissen daarvan? Het huis moet stevig verankerd zijn in het internationale cultuurbeleid. De heer Leerdam is erg blij met de aandacht voor landen waarmee Nederland een band heeft via migratie. Culturele diversiteit kan meer tot bloei komen door sterke culturele banden met de verschillende herkomstlanden. Hoe zien de staatssecretarissen dat voor zich? Het Huis voor de culturele dialoog kan alleen slagen als het ook de jongens en de meisjes in de gewone wijken aanspreekt. Dit is mogelijk met een goede programmering en door de juiste mensen op de juiste plek te zetten. De dialoog volgt dan vanzelf. Het kabinet moet geen snel succes verwachten. Het project moet de kans krijgen zich te ontwikkelen. Instellingen als Imagine IC en het openluchtmuseum hebben veel ervaring met het presenteren van migratie als onderdeel van de Nederlandse samenleving. Zij moeten niet het gevoel hebben dat zij voor de voeten worden gelopen door het Huis voor de culturele dialoog. Het openluchtmuseum presenteert migratie door de eeuwen heen als een vanzelfsprekendheid. Het museum vraagt 6 mln. voor een nieuw initiatief. Hoe denkt de staatssecretaris van Cultuur over dit voorstel? De heer Leerdam is blij dat de regering zijn motie over culturele koninkrijksspelen met de Nederlandse Antillen en Aruba uitvoert. De Nederlandse Antillen en Aruba kunnen vaak geen aanspraak maken op geld in het kader van internationaal cultuurbeleid. Hoe zien de staatssecretarissen de rol van de Nederlandse Antillen en Aruba binnen het interna- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 39 2

3 tionale cultuurbeleid? Hoe denken zij over het cultureel erfgoed dat daar in ruime mate aanwezig is? Nederland heeft met het IDFA (International Documentary Filmfestival Amsterdam) een vooraanstaand internationaal documentairefilmfestival. Vorig jaar is het festival kleiner geworden. Wat gaat de staatssecretaris van Cultuur doen om dit succesvolle festival in de toekomst te behouden. Wat is de stand van zaken bij IDFA? In hoeverre past dit binnen het internationale cultuurbeleid van dit kabinet? Het kabinet is van plan om de Nederlandse posten een rol bij de promotie van de Nederlandse film te laten spelen. Hoe ziet de staatssecretaris van Buitenlandse Zaken dat voor zich? Grensoverschrijdende culturele initiatieven zijn vaak lastig. Hoe wil het kabinet de grensoverschrijdende samenwerking in het oosten en het zuiden van het land stimuleren en structureren? Mevrouw Nijs (VVD) ziet de koersverlegging die beide staatssecretarissen voorstaan vooral in het onderscheid tussen praktisch en strategisch internationaal cultuurbeleid, waarbij de gelden gelijk worden verdeeld. Toch hoopt zij dat het strategische deel een praktisch resultaat zal opleveren. Het is moeilijk te beoordelen wat de effecten zullen zijn van deze koersverlegging. Zij hoopt dan ook dat er enige flexibiliteit in het budget is ingebouwd. Welk imago streven beide staatssecretarissen na op cultuurgebied in het buitenland? Welk imago heeft Nederland op dit moment? Zijn de staatssecretarissen ervan overtuigd dat deze koersverlegging het gat tussen het huidige en het nagestreefde imago zal dekken? In de nota Koers kiezen staat dat het thema culturele diversiteit doorgedrongen is in het internationale cultuurbeleid op praktisch niveau. Wanneer krijgt de Kamer daar een notitie over? Wat is de praktische betekenis daarvan voor het internationale cultuurbeleid? De nota gaat ook in op het idee om wat meer te doen met de zogenaamde BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India, China). De staatssecretarissen verwijzen daarbij naar de activiteiten met China. Wat zijn de vervolgstappen? In de nota staat weinig over de Verenigde Staten, terwijl dat een belangrijk land is voor de beleving van kunst en cultuur en van trends in kunst en cultuur. Hoe zien de staatssecretarissen die relatie? De nota bevat weinig concreets, maar mevrouw Nijs gaat ervan uit dat er in de toekomst meer invulling aan gegeven zal worden. Hoe staat het nu met de internationale afspraken met landen voor de uitwisseling van kunststukken? Is het mogelijk om met gesloten beurs schilderijen en sculpturen uit te wisselen? Mevrouw Nijs hoopt meer duidelijkheid te krijgen over deze koersverlegging. Wordt hiermee beter vormgegeven aan het internationale cultuurbeleid? Mevrouw Van Vroonhoven-Kok (CDA) vindt de nota kort, eerlijk en ambitieus. De staatssecretarissen onderkennen dat de positie van Nederland binnen het internationale culturele krachtenveld is verzwakt, maar er worden grote stappen in het vooruitzicht gesteld in de nota Koers kiezen. In welke richting wijst het kompas? Er wordt ruim 10 mln. gereserveerd, maar het is niet duidelijk hoe dat geld besteed zal worden. Kunnen de staatssecretarissen daar hun licht over laten schijnen? Welke doelen streven zij na? Wat moet er over vier jaar bereikt zijn? In het hoofdlijnenakkoord staat dat het behoud van de Nederlandse taal en cultuur in een steeds kleiner wordende wereld van groot belang is. Daar wordt echter niets mee gedaan in de nota. Dat vindt mevrouw Van Vroonhoven een groot gemis. Zij verwacht van de bewindslieden dat zij de Nederlandse taal en cultuur de mogelijkheid bieden zich in een groter wordende wereld te blijven ontwikkelen. Wat is de visie van de staatssecretarissen? Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 39 3

4 In het grensgebied, de Euregio s, bestaan bloeiende grensoverschrijdende culturele contacten. Daar wordt echter geen rekening mee gehouden. Juist het gemeenschappelijke beleid op cultureel gebied moet aandacht krijgen. Gaat de staatssecretaris van Buitenlandse Zaken zich hierop toeleggen? In de nota wordt een verband gelegd tussen internationaal cultuurbeleid en politieke doelen, waarbij vooral economische doeleinden op de voorgrond zullen treden. Het criterium prioriteitslanden wordt afgeschaft, maar een aantal landen wordt wel prioritair genoemd, zoals Marokko, Turkije en China. Met China heeft mevrouw Van Vroonhoven echter problemen met het oog op de mensenrechtensituatie in dat land. Houden de staatssecretarissen daar rekening mee? De nota gaat niet in op een belangrijk voertuig van het internationale cultuurbeleid, namelijk de Nederlandse culturele vertegenwoordiging in het buitenland. Er is geen consistent beeld. Er is een Institut Néerlandais in Parijs, een Erasmushuis in Jakarta en er is een Huis der Nederlanden in Brussel. In antwoord op schriftelijke vragen over het Huis der Nederlanden in Kaapstad schrijft de staatssecretaris van Buitenlandse Zaken dat het beleid van vestiging van culturele vertegenwoordigingen in het buitenland is gestopt. Hoe zit het dan met het nieuwe huis in Marokko en Turkije? Kan de staatssecretaris de Kamer inzicht verschaffen in het hoe en waarom van deze koerswijziging? Het valt mevrouw Van Vroonhoven op dat Nederlandse beleidsmakers in Brussel en Nederland de mening zijn toegedaan dat de ingezette ontwikkeling om meer concurrentie te bewerkstelligen op het gebied van het auteursrechtenbeheer een averechts effect zal hebben. Door de dreigende concentratiegolf komt de Nederlandse muziek in het gedrang. De nationale beleidsvrijheid op dit terrein is echter groot. Het gaat immers om een aanbeveling van de Europese Commissie aan de lidstaten. Wat gaan de staatssecretarissen doen om de Nederlandse muziek te beschermen? De heer Dittrich (D66) begrijpt de zorgen van mevrouw van Vroonhoven. De nieuwe aanbeveling voor het beheer van muziekrechten heeft een centralisatie tot gevolg, waardoor de Nederlandse muziek in het gedrang komt. Hij verzoekt de staatssecretarissen dan ook met klem om in Brussel aandacht te vragen voor de culturele diversiteit op muziekgebied. Zijn zij bereid de aanbeveling kritisch te bespreken en willen zij de Kamer op de hoogte stellen van de uitkomsten daarvan? Vorig jaar is de bundel All that Dutch verschenen met stukken van kunstprofessionals, wetenschappers en beleidsmakers. Zij hebben hun licht laten schijnen over het internationale cultuurbeleid. De heer Dittrich is blij met de nota Koers kiezen die in reactie daarop is verschenen. De nota biedt op zichzelf een goede analyse van de krachten en de kansen van het internationale cultuurbeleid, maar hij vindt de inhoud enigszins ongrijpbaar. Het is meer een uitgangspuntennotitie. Hij ziet uit naar de nadere invulling daarvan. Hij onderschrijft het onderscheid tussen strategisch en praktisch cultuurbeleid en de ambitieuze veranderingen die de staatssecretarissen aankondigen. Hij vindt wel dat maatwerk en flexibiliteit niet ondergesneeuwd mogen raken. De staatssecretarissen hebben de Kamer een brief gestuurd over het Huis voor de culturele dialoog. De commissie-pröpper wijst erop dat het van belang is aan te haken bij initiatieven die er al zijn, maar dat er ook nieuwe initiatieven genomen moeten worden. Het is de bedoeling dat mensen uit verschillende culturen daar samenkomen en via discussie, film, muziek en dans de confrontatie met elkaar aangaan. Dit leent zich bij uitstek voor het internationale cultuurbeleid. Hoe denken de staatssecretarissen het Huis der culturele dialoog in te passen in het internationale cultuurbeleid? Kunstenaars en studenten moeten vrij in Europa kunnen reizen en dat moet ook voor de beurzen gelden. Voor de studenten is er inmiddels het Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 39 4

5 Erasmusprogramma, maar voor kunstenaars zijn er nog steeds belemmeringen. Kunnen die belemmeringen snel worden opgeheven? Nederland heeft het ICN (Instituut Collectie Nederland) met een uitgebreide collectie. Musea kunnen onderling allerlei kunststukken ruilen, schenken en tentoonstellen. Dat zou ook in Europa mogelijk moeten zijn. Wat is de visie van de staatssecretaris van OCW daarop? De heer Dittrich pleit voor het afschaffen van ingewikkelde belastingheffingen voor buitenlandse artiesten die tijdelijk in Nederland werken. Die belastingen zijn al afgeschaft op wetenschappelijk en economisch terrein. Het culturele terrein loopt wat dat betreft nog achter. Wat gaat de staatssecretaris van OCW daaraan doen? Het valt de heer Dittrich op dat er een tweespalt is tussen Buitenlandse Zaken en OCW wat betreft het internationale cultuurbeleid. Hij kan zich voorstellen dat beide ministeries culturele activiteiten in het buitenland aan een fonds overlaten. Op die manier kan het Thorbeckeprincipe (politiek mag zich niet inhoudelijk met kunst bemoeien) ook op het internationale culturele beleid worden toegepast. Het paradepaardje van Nederland in Parijs is het Dudokhuis. De staatssecretaris van OCW heeft vorig jaar bij de begrotingsbehandeling gezegd dat zij contact zou opnemen met haar collega s van Buitenlandse Zaken en VROM over de restauratie van het Dudokhuis. Wat is de stand van zaken op dit moment? In de nota Koers kiezen staat dat de band met landen als Marokko en Turkije zal worden aangehaald. De heer Dittrich mist in dit verband Suriname en Indonesië. In het verleden zijn er grote groepen migranten uit deze landen naar Nederland gekomen. Het huis in Indonesië waar Multatuli heeft gewoond, is in verval. Wordt dit binnenkort opgeknapt? Mevrouw Kraneveldt (LPF) heeft op 6 april tijdens een algemeen overleg over het toekomstige museumbeleid voorgesteld om het Huis voor de culturele dialoog bij te zetten in het virtuele museum voor overbodig beleid. Er doen verschillende voorstellen de ronde: een Huis voor de culturele dialoog, een Huis der culturen, een mogelijk Arabisch cultureel instituut, een museum voor nationale geschiedenis, een centrum voor geschiedenis en democratie en de Alliantie der beschavingen van de VN. Mevrouw Kraneveldt ziet door de bomen het bos niet meer. In het Huis voor de culturele dialoog moeten mensen met uiteenlopende culturele achtergronden samenkomen in artistieke ontmoeting, debat en dialoog. Daar is mevrouw Kraneveldt op zichzelf niet tegen. De vraag is echter welke groepen oude en nieuwe Nederlanders het kabinet wil bereiken. Allochtonen zitten niet op dit initiatief te wachten en zeker niet de jongste generaties. Zijn de staatssecretarissen het ermee eens dat zij vooral uit eigen wil naar een culturele instelling moeten gaan? Is er geen directe relatie met sociaal-economische status en opleidingsniveau? Zolang er op dat gebied grote achterstanden zijn, zal dit initiatief niet slagen. Waarom wordt er een apart instituut opgetuigd? Waarom wordt het geld niet gebruikt voor daadwerkelijke integratie van onderop? Zij ziet meer in stageplaatsen voor allochtonen en in cursussen voor allochtone vrouwen die willen werken. De titel van de nota Koers kiezen belooft veel. Het is echter niet duidelijk waar het kabinet naar toe wil. Mevrouw Kraneveldt constateert dat er verschillende koersen zijn. Er zijn verschillende doelstellingen van het culturele beleid. De vraag is alleen wat de prioriteit heeft. Is het wel verstandig om geen prioriteitslanden meer aan te wijzen? In de toekomst zijn een flexibele combinatie van vraag uit het buitenland, wensen in binnen- en buitenland, artistieke kwaliteit, buitenlandse context en economisch nut van doorslaggevend belang. Die combinatie van factoren leidt echter ook weer tot een prioriteit in landen. Wat is dus het verschil tussen nu en straks? Wat is de prioriteitenvolgorde van de staatssecretarissen? Hoe verhouden de zojuist genoemde factoren zich tot de vijf motieven die Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 39 5

6 zij onderscheiden? Het budget is beperkt, dus zij zullen keuzen moeten maken. In All that Dutch wordt gepleit voor scherpere keuzen in de internationale profilering van de Nederlandse cultuur. Gaan de staatssecretarissen daadwerkelijk strategische keuzen maken? De staatssecretarissen willen inspelen op de opkomst van grootmachten als Brazilië, Rusland, India en China. Betekent dit dat er toch weer prioriteitslanden zijn? Waarom zoeken zij het zo ver weg, terwijl er in de culturele samenwerking met de buurlanden nog zoveel te winnen valt? Zijn de staatssecretarissen bereid de samenwerking met Duitsland en België een plek te geven in het internationale cultuurbeleid? Kunnen zij de Kamer daarover informeren in het eerste vierjaarlijkse werkplan? Wanneer komt dat plan? Er wordt een onderzoek ingesteld naar de economisch sterke, creatieve bedrijfstakken. Wanneer kan de Kamer dat onderzoek tegemoet zien? Antwoord van de bewindslieden De staatssecretaris van Buitenlandse Zaken wijst erop dat de nota Koers kiezen moet worden gezien als een uitgangspuntennotitie. De inhoudelijke invulling komt in het meerjarige werkplan dat de Kamer voor eind november krijgt. Daarin wordt ook ingegaan op de manier waarop de budgetten worden ingevuld. De samenwerking tussen de ministeries van OCW en Buitenlandse Zaken is de afgelopen tien jaar goed geweest. In de laatste vier jaar was de samenwerking zelfs heel goed, niet alleen op beleidsmatig en politiek niveau maar ook op de posten. Er gebeurt veel op de ambassades en de vertegenwoordigingen. De ambassades zijn diep doordrongen van de wezenlijke plek die cultuur inneemt in het buitenlandse politieke beleid. Het gaat daarbij niet alleen om de imagodiscussie, maar ook om de uitwisseling en de contacten. Er wordt ook steeds meer in Europees verband samengewerkt. Met cultuur kun je laten zien hoe groot en veelzijdig Nederland is. De staatssecretaris heeft begrip voor de wens om het Thorbeckeprincipe ook van toepassing te laten zijn op het internationale cultuurbeleid. Dat is alleen niet mogelijk voor het werk van het ministerie van Buitenlandse Zaken op de posten. Het is wel mogelijk om in nauw contact met het ministerie van OCW en de culturele wereld te kijken welke mensen daar een rol kunnen vervullen. Jeanne Wikler is in 2001 benoemd tot cultureel attaché in New York en Ben Hurkmans zal deze zomer in Londen als cultureel attaché aantreden. De evaluatie van het HGIS-cultuurprogramma wordt voorbereid. Daar kan de Kamer in de herfst van 2006 nadere informatie over verwachten. De principiële benadering van de Nederlandse regering is dat het Goethe- Institut en het Maison Descartes prachtige instituten zijn, maar dat het een inefficiënte en weinig flexibele manier is om een land in het buitenland te laten vertegenwoordigen. De staatssecretaris heeft dan ook niet het voornemen om het aantal Nederlandse instituten in het buitenland uit te breiden. In de nota Koers kiezen worden twee categorieën onderscheiden: prioriteitslanden en prioriteitsposten. Het begrip prioriteitsland is eigenlijk een lege huls. Het is een aanknopingspunt voor de verdeling van het geld binnen het HGIS-cultuurbudget. Prioriteitsposten stellen meer voor. Dat zijn ambassades met extra menskracht en extra geld. Nederland wil investeren in bepaalde landen. Het gaat daarbij om flexibiliteit en maatwerk. Er wordt steeds nagedacht over de belangrijkste plekken om in te investeren. China is zo n prioriteitspost. Een belangrijk initiatief is de nieuwe Nederlandse culturele China Stichting. Daar wordt ook het bedrijfsleven bij betrokken. Er is gekozen voor China omdat het een belangrijk land is, ook in cultureel opzicht. In voormalige communistische landen kun je culturele instellingen bijna alleen via de overheid bereiken. De staatssecretaris Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 39 6

7 erkent dat de mensenrechtenproblematiek daar groot is, maar hij ziet culturele uitwisseling ook als een mogelijkheid om daar iets aan te doen. Je kunt China er op zo op wijzen dat het op een andere manier met vrijheden en mensenrechten kan omgaan. Het imago van Nederland op cultureel gebied is goed, hoewel de nadruk vooral ligt op schilders als Rembrandt en Van Gogh. De staatssecretaris wil daar gebruik van maken, maar hij wil ook het accent leggen op het diverse, het tolerante en het vooruitstrevende van Nederland. In All that Dutch staat dat de culturele wereld zich meer open moet stellen voor internationale contacten. Dat is natuurlijk vooral aan de sector zelf. De staatssecretaris zal proberen bepaalde accenten te leggen door meer te sturen en scherpere keuzen te maken. De staatssecretaris hecht veel belang aan het Thorbeckeprincipe. De uitdaging aan de politiek is om meer afstand nemen, maar tegelijkertijd strategischer te sturen. Dat kan door vaker met intendanten te werken. Hij wil van tevoren nadenken over de belangrijkste kansen en prioriteiten voor Nederland, maar de invulling daarvan overlaten aan intendanten. Een goed voorbeeld daarvan is Thinking Forward, het culturele programma van Nederland tijdens het voorzitterschap van de EU in Dat model zal in de toekomst vaker gehanteerd worden. Het behoud van het culturele erfgoed heeft een prominente plek in de nota Koers kiezen. Het gaat vooral om het behoud van het gemeenschappelijke verleden met bepaalde landen. Daar doet de staatssecretaris veel aan. Hij gaat in de maand juni naar Suriname, onder andere om over archieven te spreken. Er is inmiddels ook een stichting opgericht met expertise op het gebied van het gemeenschappelijke culturele erfgoed. Die stichting zal daarbij een goede rol kunnen spelen. Het heeft de staatssecretaris verheugd dat de motie-dittrich/leerdam over het Huis voor de culturele dialoog is aangenomen. De ministeries stellen samen 5 mln. ter beschikking. Daar komt waarschijnlijk nog 3 mln. bij. Het is in totaal dus 8 mln. voor een periode van drie jaar. Het huis gaat binnenkort van start. In het begin zullen er wat problemen zijn, maar hij verwacht dat het huis in het derde jaar met een behoorlijk interessante programmering kan gaan werken. Het kabinet wil samen met de steden ruimte creëren voor culturele uitwisseling, in het bijzonder met landen waar Nederland door migratie of door het koloniale verleden een speciale band mee heeft. Het huis is bedoeld om de culturele verrijking voor Nederland als gevolg van migratie zichtbaar te maken. Het is de bedoeling om een breed publiek te bereiken. Moeilijke discussies worden niet geschuwd. De grensoverschrijdende samenwerking tussen Nederland en Vlaanderen is goed. Er gebeurt veel. Een goed voorbeeld daarvan is de strategienota Nederland van de Vlaamse regering. In 2004 is in Brussel het Vlaams- Nederlands huis deburen gestart. Ook op andere gebieden werken Nederland en Vlaanderen samen, bijvoorbeeld de Taalunie en het Cultureel Verdrag. De contacten in het grensgebied van Nederland en Duitsland vinden niet plaats via de landelijke overheid, maar via de regionale overheden: provincies, steden en deelstaten. Dat moet zeker niet genationaliseerd worden. Daar komt bij dat Duitsland al een prioriteitsland is. Berlijn is een van de belangrijkste posten. Culturele activiteiten op de Nederlandse Antillen en Aruba kunnen niet vanuit middelen voor internationaal cultuurbeleid betaald worden. De staatssecretaris ziet echter ook in dat de eilanden daardoor tussen wal en schip dreigen te geraken. Hij is dan ook bereid naar creatieve oplossingen te zoeken. Hij denkt daarbij aan samenwerking met andere landen. Hij wil de mogelijkheden verruimen door podiumkunst en andere kunstactiviteiten erbij te betrekken. Hij zal dit onderwerp aankaarten tijdens zijn werkbezoek aan Suriname en de Antillen. De staatssecretaris is het ermee eens dat het Dudokhuis een vlaggenschip van Nederlandse architectuur op Franse bodem is. Het is zeker de moeite Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 39 7

8 waard om het te laten restaureren. De plannen liggen al klaar. De restauratie zal in 2008 beginnen. Er vindt nu nog overleg plaats met de verschillende ministeries om de financiering te regelen, maar wij zullen zorgen voor adequate financiering. Daarover krijgt de Kamer in september bericht. De staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap merkt op dat de ministeries van Buitenlandse Zaken en OCW effectief hebben samengewerkt in de afgelopen drie jaar. Dat heeft onder andere geleid tot de nota Koers kiezen. Daarin zijn de grote lijnen uitgezet. Er worden keuzen gemaakt die tot een bepaalde hoogte worden uitgewerkt. Er wordt een verbinding gelegd tussen nationaal en internationaal beleid en daarbij staan cultuur en economie en culturele diversiteit centraal. De nota gaat consequent uit van het Thorbeckeprincipe: het kabinet bepaalt het budget, maar de invulling daarvan wordt overgelaten aan het veld. Het doel is om binnen de beschikbare HGIS-gelden tot een herschikking van de middelen te komen. De ambtelijke stuurgroep zal de betrokkenen bij de ministeries van OCW en Buitenlandse Zaken adviseren over de beleidslijnen en de keuzes die moeten worden gemaakt. Daarbij wordt vooral gekeken naar kansrijke disciplines met internationale potentie, bijvoorbeeld de creatieve industrie. Er is een cyclus voorzien van vier jaar. Er is een zekere flexibiliteit ingebouwd en versnippering wordt zoveel mogelijk voorkomen. De stuurgroep zal het gesprek met het veld aangaan over de prioriteiten en de invulling daarvan. Ook de Kamer kan aangeven waar zij prioriteit aan wil geven. Het is dus niet de bedoeling dat de stuurgroep individuele beslissingen neemt. Eerst moet er steun van het veld en van de Kamer komen voor deze structuur. De overheid zal niet te veel de uitvoeringsrol op zich nemen, want in het veld is de meeste kennis aanwezig. All that Dutch is een belangrijke basis om het gesprek met het veld aan te gaan. Ook import van cultuuruitingen is mogelijk. Het buitenland kan naar Nederland worden gehaald. Voordat de nota Koers kiezen uitkwam, hebben beide staatssecretarissen uitvoerig overleg gehad met de fondsen. Tijdens dat overleg hebben de fondsen een aantal suggesties gedaan die direct een weerslag hebben gevonden in de brief. Op dit moment is er dus sprake van goede communicatie. De lastige situatie waarin het IDFA verkeert, is vooral ontstaan door de beperkte beschikbaarheid van ruimtes. Daarover is overleg gaande met de gemeente Amsterdam. Tot en met 2008 is het budget vastgesteld in het kader van de Cultuurnota. Mochten er nog budgettaire problemen zijn, dan kan daarover worden gedebatteerd in de Kamer. De praktische problemen moeten echter door de gemeente Amsterdam worden opgelost. Bijzondere aandacht voor amateurkunst heeft niet de hoogste prioriteit van de staatssecretaris. Het is moeilijk voorstelbaar dat amateurkunst in internationaal verband een belangrijke rol kan vervullen. Dat is natuurlijk wel mogelijk op regionaal en lokaal niveau. Een apart budget wil de staatssecretaris daarvoor niet beschikbaar stellen, maar briljante voorstellen voor amateurkunst kunnen een plaats krijgen in het internationale cultuurbeleid. Over het thema culturele diversiteit krijgt de Kamer nog een aparte brief. Dat is een brief over culturele diversiteit en OCW in den brede. De staatssecretaris verwacht dat de Kamer die nog voor het reces krijgt. De gesprekken met Frankrijk en België over collectiemobiliteit hebben nog niet geleid tot concrete afspraken. Er gebeurt al veel, maar dan in de vorm van een uitruil tussen twee musea. Een convenant tussen overheden heeft echter de voorkeur. Inmiddels heeft de staatssecretaris wel met de minister van Financiën gesproken over de uitvoering van de motie over de indemniteitsregeling. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 39 8

9 De Nederlandse kunst heeft een goede naam in het buitenland. Er is volop debat over de positie van Nederland in de beeldende kunst, vooral vanuit historisch perspectief. Op het gebied van architectuur, mode, vormgeving en creatieve industrie heeft Nederland een sterk imago. Daar heeft het veld ook aandacht voor gevraagd. Er wordt al actief beleid gevoerd voor de Nederlandse taal, bijvoorbeeld door de Nederlandse Taalunie. Het Marokkaanse instituut is vooral een initiatief van Onderwijs en Wetenschap. Daarover is gesproken met de onderwijswoordvoerders en daar is draagvlak voor in de Kamer. Half juni gaat de staatssecretaris naar Indonesië. Zij zal verkennen wat de mogelijkheden zijn voor samenwerking op het gebied van het gemeenschappelijk erfgoed, zoals het Multatulihuis. Ook zal zij kijken in welke andere opzichten Nederland een rol kan spelen in Indonesië. Zij zegt toe dat zij de Kamer op de hoogte zal stellen van wat de gesprekken in Indonesië hebben opgeleverd. Het onderwerp kunstenaarsmobiliteit en collectiemobiliteit is heel complex. Er zijn veel bureaucratische belemmeringen voor kunstenaars. Dat heeft onder andere te maken met verblijfsvergunningen, werkvergunningen en sociale zekerheid. Er zijn minstens vijf ministeries nodig om dat probleem op te lossen. De staatssecretaris vindt dat er een goede oplossing voor dit probleem moet komen. Op dit moment vindt er overleg plaats met de minister van Justitie en met de bewindspersonen van Sociale Zaken. Het is belangrijk dat er een uitzondering wordt gemaakt voor kunstenaars en collecties. Dat vraagt maatwerk. Zij zal in het werkplan voor het internationale cultuurbeleid aangeven wat de stand van zaken op dit punt is. De problematiek van de auteursrechten voor de Nederlandse muziek volgt de staatssecretaris op de voet. Het is een aanbeveling van de Europese Commissie, dat wil zeggen dat Nederland er niet aan gebonden is. De staatssecretaris stelt zich overigens zeer kritisch op. Zij heeft nog geen hard nee uitgesproken, omdat er verschillende gedachten zijn over de uiteindelijke vorm hiervan. Het is zeker niet de bedoeling dat de Nederlandse muziek in het gedrang komt. Zij zal de Kamer op de hoogte houden van de ontwikkelingen op dit gebied. De vraag is of het werkplan voor het internationaal cultuurbeleid streefwaarden en benchmarks zal bevatten. Er is een verschil tussen output en outcome. Het is geen probleem om de output op te nemen in het werkplan. Dat zegt de staatssecretaris dan ook toe. Het is belangrijk aan te geven om hoeveel projecten het gaat en of de beoogde doelen behaald zijn. Bij outcome ligt moeilijker. Het is moeilijk aan te tonen wat de causale relatie is tussen een investering in een project en het extra aantal toeristen dat daardoor naar Nederland komt. Over een paar jaar zullen het Stedelijk Museum en het Rijksmuseum in Amsterdam ongetwijfeld extra bezoekers trekken. Gemeenten worden ook steeds actiever in het aantrekken van toeristen door het cultuuraanbod. Er gebeurt zoveel dat het niet mogelijk is om de outcome te bepalen. De staatssecretaris is blij met de steun voor het Huis van de culturele dialoog. In de komende jaren zal bekeken worden wat een passend budget is voor dit huis. Het budget is substantieel, zeker als je uitgaat van matching en van bestaande middelen. De steden nemen de investeringen in de gebouwen voor hun rekening. De bedragen daarvoor had de commissie-pröpper in haar berekeningen meegenomen. Daarom kwam die commissie uit op een bedrag van 30 mln. Er is niet gekozen voor een nieuw instituut, maar voor een inbedding in wat er al is. Wel wordt gezocht naar meer samenhang en zichtbaarheid. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 39 9

10 Nadere gedachtewisseling De heer Leerdam (PvdA) merkt op dat de staatssecretaris wel is ingegaan op de organisatie van het IDFA, maar niet op de films. Kan zij daar iets meer over zeggen? Mevrouw Van Vroonhoven-Kok (CDA) is blij dat het internationale cultuurbeleid dit najaar een concretere invulling krijgt. Het antwoord van de staatssecretaris voor Cultuur op de vraag over de collectieve beheersorganisaties in Europa heeft haar echter nog niet gerustgesteld. Het ziet er naar uit dat er een concentratie van organisaties komt. Kan zij daar iets uitgebreider op ingaan? De heer Dittrich (D66) is het eens met mevrouw Van Vroonhoven. Ook hij maakt zich zorgen over de Nederlandse muziek. Hij overweegt daarover een motie in te dienen, zodat de regering die in de onderhandelingen kan betrekken. De heer Dittrich merkt op dat culturele diversiteit overal ter wereld een belangrijk thema is. Hij verwijst daarbij naar de Unesco-conferentie. Het is misschien goed om dat thema wat meer uit te bouwen in het werkplan over internationaal cultuurbeleid. Kan de Kamer daar nog eens over van gedachten wisselen met de regering? Mevrouw Kraneveldt (LPF) vindt de opmerking van de staatssecretaris in eerste termijn dat zij keuzen gaat maken niet wereldschokkend. Wereldschokkend is het pas als er echt scherpe keuzen worden gemaakt. Die moeten dan ook zichtbaar worden in het vierjarige werkplan dat in november komt. De staatssecretaris heeft gezegd dat zij zal waken voor versnippering. Mevrouw Kraneveldt gaat ervan uit dat de staatssecretarissen eerst duidelijk maken welke prioriteiten zij hebben, waarna in overleg met het veld kan worden gekeken naar de praktische uitvoering. Het is niet zo gemakkelijk om een fiftyfiftyverdeling te maken. Eerst zal de strategie op orde moeten zijn en daar moet de juiste praktijk bij gezocht worden. Zij denkt dat de kwaliteit van de ingediende voorstellen van het veld leidend moeten zijn. Zij verwacht in dat vierjarenplan concrete uitspraken over de beoogde resultaten. Mevrouw Kraneveldt is niet gerust op de inzet van beide staatssecretarissen bij de samenwerking in de Euregio s. Zij komen met enthousiaste verhalen over de samenwerking met Vlaanderen, maar voor samenwerking met Duitsland is weinig interesse te bespeuren. Zij vindt dat daarover iets in het werkplan moet komen te staan. De staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap wijst erop dat de film kiest voor artistieke kwaliteit. Dat komt de internationale positie van Nederland ten goede. In de verschillende brieven is zij al ingegaan op de versterking van de internationale positie van de Nederlandse film. Het is niet de bedoeling de HGIS-middelen voor alle disciplines op internationaal niveau te bestemmen. Op dit moment heeft de EU-aanbeveling voor de muziek geen bindende werking. Zolang het een aanbeveling is, is Nederland nergens aan gebonden. De staatssecretaris staat daar echter zeer kritisch tegenover. Als er plannen zijn om het afdwingbaar te maken, dan gaan alle alarmbellen rinkelen. Zij zegt toe dat zij zal nagaan in hoeverre Europa te veel dwang kan uitoefenen of te veel ruimte kan geven en wat moet worden voorkomen. Zij zal hier in de Cultuurbegroting nader op ingaan. In november kunnen Kamer en kabinet verder praten over het internationale cultuurbeleid en over de gemaakte keuzen. In de Euregio s wordt al veel samengewerkt in grensoverschrijdende projecten. In Duitsland heeft de overheid een andere rol dan in Nederland. In Duitsland is sprake van Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

11 een sterke verbinding tussen overheid en cultuur, zeker op het niveau van de deelstaten. Daar is geen Thorbeckemodel. De staatssecretaris is altijd bereid tot een goed gesprek op overheidsniveau om eventuele misverstanden uit de weg te werken. In het werkplan zal aandacht worden besteed aan het fenomeen grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van cultuur. Zij is nog niet tot de conclusie gekomen dat er een extra impuls moet komen voor grensoverschrijdende samenwerking. Daarvoor wil zij eerst overleggen met het veld. Zij wil eerst zeker weten of daar aanleiding toe is. De staatssecretaris wil eerst het ratificatieproces van de Unesco-conferentie bespreken. Op basis daarvan kan gekeken worden wat het concreet betekent voor de Nederlandse activiteiten. Zij kan niet uitputtend ingaan op de vraag wat zij kan doen in internationaal verband. Het verdrag is bedoeld ter bescherming van culturele diversiteit en niet gericht op het activeren ervan. Er zijn geen verplichtingen voor extra bestedingen. Zij zal in de toelichting bij het ratificatieproces aangeven wat dit concreet voor Nederland betekent. Toezeggingen De staatssecretarissen voor Europese Zaken en voor Cultuur sturen de Kamer voor de behandeling van de Cultuurnota in het najaar van 2006 een uitgewerkt programma van het internationale cultuurbeleid: Het kabinet stuurt de Kamer voor het zomerreces een OCW-brede brief over culturele diversiteit; De staatssecretaris informeert de Kamer over de resultaten van haar werkbezoek aan Indonesië, onder andere over het Multatulihuis; Het kabinet stuurt de Kamer in november 2006 een overzicht van de stand van zaken bij de problemen en de oplossingen voor administratieve lasten voor in Nederland actieve buitenlandse kunstenaars; Het kabinet zal in de Cultuurbegroting ingaan op de mogelijkheden en onmogelijkheden, al dan niet afdwingbaar, voor Nederlandse muziekrechten in Europa; De staatssecretaris voor Europese Zaken zal de Kamer informeren over zijn bevindingen tijdens zijn reis naar de Nederlandse Antillen, Aruba en Suriname. De voorzitter van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken, Van Aartsen De voorzitter van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Aptroot De griffier van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken, Van Oort Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr