Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar VIII Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VIII) voor het jaar 2006 Nr. 234 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld d.d. 23 mei 2006 Binnen de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 1 hebben enkele fracties de behoefte over de brief van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, d.d. 10 februari 2006, inzake toezeggingen bewegingsonderwijs (Kamerstuk VIII, nr. 195) enkele vragen en opmerkingen voor te leggen. Bij brief van 22 mei 2006 heeft de minister deze beantwoord. Vragen en antwoorden zijn hierna afgedrukt. De voorzitter van de commissie, Aptroot Adjunct-griffier van de commissie, Boeve 1 Samenstelling: Leden: Van de Camp (CDA), Lambrechts (D66), Hamer (PvdA), Van Bommel (SP), Mosterd (CDA), Blok (VVD), Balemans (VVD), Slob (CU), Vergeer (SP), Tichelaar (PvdA), Joldersma (CDA), De Vries (CDA), Van Vroonhoven-Kok (CDA), Aasted Madsen-van Stiphout (CDA), Eski (CDA), Aptroot (VVD), voorzitter, Smeets (PvdA), ondervoorzitter, Eijsink (PvdA), Leerdam (PvdA), Van Miltenburg (VVD), Kraneveldt (LPF), Hermans (LPF), Van Dam (PvdA), Visser (VVD), Azough (GL), Roefs (PvdA) en Jungbluth (GL). Plv. leden: Ferrier (CDA), Bakker (D66), Bussemaker (PvdA), Vacature (SP), Brinkel (CDA), Vacature (algemeen), Örgü (VVD), Van der Vlies (SGP), Kant (SP), Dijksma (PvdA), Hessels (CDA), Sterk (CDA), Atsma (CDA), Van Bochove (CDA), Van Hijum (CDA), Van Aartsen (VVD), Verbeet (PvdA), Arib (PvdA), Stuurman (PvdA), De Krom (VVD), Varela (LPF), Herben (LPF), Meijer (PvdA), Nijs (VVD), Halsema (GL), Kalsbeek (PvdA) en Vendrik (GL). KST tkkst30300VIII-234 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2006 Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

2 I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties De leden van de CDA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van het schrijven van de minister van 10 februari 2006 inzake het bewegingsonderwijs. Zij maken zich nog steeds zorgen over de gevolgen van het schrappen van de bevoegdheid voor pabo-afgestudeerden voor het geven van bewegingsonderwijs in de groepen 3 tot en met 8 van de basisschool. De minister stelt dat er bij de Werkgeversvereniging primair onderwijs ten aanzien van de postinitiële leergang geen knelpunten bekend zijn. Daarentegen constateren deze leden wel dat veel basisscholen praktische problemen ervaren doordat nieuw aangestelde leraren geen volledige bevoegdheid voor bewegingsonderwijs meer hebben. Ook is er een beperkt aanbod van vakleerkrachten, vooral als het een kleine of tijdelijke aanstelling betreft. Zeker relatief kleine basisscholen komen hierdoor in de problemen. Deze problemen hangen samen met een beperkte inzetbaarheid en daardoor moeilijke planning. Het verbaast deze leden dat de minister hier niets over zegt. Zij vragen daarom de minister deze problematiek nader te beschouwen en aan te geven hoe dit voor basisscholen kan worden opgelost. Ook vragen zij de minister of het niet gewenst is om een overgangsregeling te creëren of anders scholen op verzoek door de inspectie toestemming te verlenen voor het aanstellen van een niet volledig bevoegde leerkracht. Deze leden verwijzen naar een vergelijkbare regeling voor het voortgezet onderwijs in de Wet op de beroepen in het onderwijs. De leden van voornoemde fractie betreuren het dat alleen bij de Werkgeversvereniging primair onderwijs informatie is ingewonnen. Van (ex-)pabostudenten en vakbonden had de minister mogelijk ook een andere visie vernomen. Is de minister alsnog bereid hun oordeel te vragen? De leden horen daarnaast wel degelijk geluiden dat de hoogte van de kosten van de postinitiële leergang een mogelijke belemmering is. Kan de minister een overzicht geven van de totale kosten van de leergang, inclusief bijkomende kosten als reis- en verblijfskosten? Het kan zijn dat een groot aantal cursisten vanwege deze kosten en een mogelijke eigen bijdrage af hebben gezien van het volgen van de leergang. Heeft de minister daar inzicht in? Weet de minister hoeveel van de nu ingeschreven studenten de leergang volledig betaald krijgen, zo vragen de leden van voornoemde fractie. De leden hebben ook begrepen dat de omvang en studiebelasting van de leergang voor vooral beginnende leraren een belemmering is. Kent de minister deze geluiden en in hoeverre kan hieraan tegemoet worden gekomen? Voorts hebben deze leden ook begrepen dat beginnende leraren ook minder gemotiveerd zijn vanwege het in hun ogen te hoge ambitieniveau van de leergang. De leergang leidt op tot vakleerkracht, waar deze leraren toch in de eerste plaats groepsleerkracht zijn en willen blijven. Deze leden verwijzen bijvoorbeeld naar het schrijven van een groep van twintig beginnende leraren van 22 maart 2006 aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Herkent de minister deze overwegingen en de mogelijke belemmeringen voor het volgen van de leergang die daaruit volgen? De leden vragen ook hoe de minister de praktijk beoordeelt dat werkgevers de benoeming of vaste aanstelling van nieuwe leraren laten afhangen van het behalen van de bevoegdheid. Draagt dit extra vereiste bij aan het terugdringen van het lerarentekort, zo vragen deze leden. De leden willen weten of de leergang niet een te hoog kennisen vaardighedenniveau vereist. In hoeverre is er een aansluiting gevonden bij de kerndoelen voor het basisonderwijs? Welke bekwaamheidseisen liggen hieraan ten grondslag en door wie zijn die opgesteld en vastgesteld, zo vragen de leden. Tenslotte vragen zij of het niet reëel is om te veronderstellen dat scholen die hechten aan een vakleerkracht eerder behoefte hebben aan een op de Academie voor Lichamelijke Opvoeding opgeleide vakleerkracht dan aan een leerkracht met Pabo die de postinitiële leergang heeft gevolgd. Wordt dit niet nog eens bevorderd door allerlei projecten rondom sport, buurt en Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

3 school, zoals ook door de regering bevorderd. Veelal geldt als subsidievereiste een echte vakleerkracht. Zou dit het rendement van en de animo voor de postinitiële leergang niet negatief kunnen beïnvloeden, zo vragen de leden van voornoemde fractie. De leden van de PvdA-fractie maken zich zorgen over de ontwikkelingen rond het bewegingsonderwijs. De leden van deze fractie hechten eraan dat vakbekwame leerkrachten dit vak geven in het basisonderwijs. De minister noemt het een misverstand dat men pas aan de slag kan om bewegingsonderwijs te geven in de groepen 3 en hoger als men de leergang heeft voltooid omdat de regelgeving bepaalt dat een leraar basisonderwijs vanaf de eerste dag dat hij deze leergang volgt, tijdelijk, en wel gedurende maximaal twee aaneengesloten schooljaren, bevoegd is om bewegingsonderwijs te geven aan alle groepen. In dit verband merkt de minister op dat de leergang niet verplicht is, maar dat het vanzelfsprekend is dat het schoolbestuur de kosten voor zijn rekening neemt, als het een leraar vraagt om deze leergang te volgen. In het artikel «Geen bevoegdheid gymnastiek, geen baan» 1 komt echter een ander beeld naar voren: veel scholen nemen alleen nog mensen aan die wel een gymbevoegdheid hebben en mensen die na september 2005 van de pabo afstudeerden maar niet de dure nascholingscursus hebben behaald, worden telkens afgewezen bij sollicitaties. De leden van de PvdA-fractie kunnen begrijpen dat scholen een sollicitant kiezen, waarvoor zij geen dure nascholingscursus hoeven te betalen, maar dit kan ook iemand zijn die voor het gymonderwijs minder te bieden heeft, omdat aan de bevoegdheid voor dit vak in het verleden lagere eisen werden gesteld. Hoe beoordeelt de minister deze situatie? Kan de beoogde verhoging van de vakbekwaamheid van leerkrachten voor het bewegingsonderwijs wel van de grond komen zonder dat de minister hiervoor extra middelen beschikbaar stelt? Hoe beoordeelt de minister de klacht van studenten aan de leergang bewegingsonderwijs dat zij modules 3 en 4 van de cursus ervaren als minder zinvol? De leden wijzen er vervolgens op dat sommige pabo-studenten gelukkig al tijdens hun initiële opleiding (een deel van) de leergang «bewegingsonderwijs» met succes weten af te ronden. De minister schrijft in een brief aan het Landelijk overleg Pabo-directeuren (bijlage bij Kamerstuk VIII, nr. 195), dat dit niet leidt tot een bevoegdheid maar tot een gedeeltelijke of gehele vrijstelling van het volgen van de postinitiële leergang «bewegingsonderwijs». Kan de minister dan nader toelichten wat er nog moet gebeuren voordat een eventuele gehele vrijstelling leidt tot een bevoegdheid De leden zien als alternatief voor het bekostigen van de nascholingscursus voor de groepsdocent, dat enkele basisscholen gezamenlijk een vakleerkracht aantrekken. Wat heeft de minister inmiddels gedaan met de suggestie van de leden van deze fractie om dit te stimuleren, zo vragen de aan het woord zijnde leden. 1 Onderwijsblad, d.d. 4 februari Naar aanleiding van de voorliggende brief over het bewegingsonderwijs hebben de leden van de SGP-fractie enkele vragen. De leden hebben de indruk dat de instellingen zich sterk richten op het opleiden van leerkrachten bewegingsonderwijs, terwijl er in de praktijk, zeker op de kortere termijn, veel meer behoefte bestaat aan leerkrachten basisonderwijs die ook bevoegd zijn om bewegingsonderwijs te geven (zowel bij scholen als onder studenten). Herkent de minister deze spanning? Welke mogelijkheden zijn er om vraag en aanbod beter op elkaar te laten aansluiten, zo vragen de leden. De aan het woord zijnde leden krijgen ook signalen van scholen die problemen ervaren met de organiseerbaarheid van het bewegingsonderwijs. In een aantal gevallen zou het aantrekken van een extra leerkracht noodzakelijk zijn. Herkent de minister deze signalen? Hoe kan zo goed mogelijk op deze organisatieproblematiek worden ingespeeld, zo vragen de leden van deze fractie. Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

4 Minor De leden van de CDA-fractie hebben met waardering geconstateerd dat het in de ogen van de minister mogelijk is om de leergang geheel of gedeeltelijk in de vorm van een minor tijdens de initiële opleiding aan te bieden. De vraag is echter of de bestaande opleidingen en de Stichting Post Hoger Beroeps Onderwijs Nederland (Stichting Post HBO) bereidwillig zijn om hieraan mee te werken. Voor de bestaande opleidingen betekent het mogelijk een verlies van marktaandeel en voor de Stichting Post HBO is het de vraag of het past in hun certificeringeisen. Denk aan het HBO-niveau als instroomeis. Kan de minister garanderen dat er geen formele belemmeringen zullen zijn of worden opgeworpen voor het aanbieden van de leergang als een minor, zo vragen de leden. Zijn er al initiatieven van de grond gekomen en zo ja, welke, willen de leden weten. II Reactie van de minister Alvorens in te gaan op de vragen van enkele kamerleden bij mijn brief over het bewegingsonderwijs van 10 februari 2006, heb ik er behoefte aan te wijzen op een tweetal zaken met betrekking tot de hier bedoelde wijzigingen in het bewegingsonderwijs. Allereerst wijs ik erop dat het doel van de wijziging voor wat betreft het geven van onderwijs in lichamelijke oefening (bewegingsonderwijs) op scholen voor primair onderwijs is de kwaliteit van dat onderwijs te verhogen door middel van een intensivering van de scholing van de groepsleraren voor dit vakgebied. Door de opleiding tot leraar primair onderwijs te ontlasten van de taak de opleiding voor bewegingsonderwijs in volle breedte, gericht op alle groepen, aan te bieden, kan de opleiding zich volledig concentreren op het geven van bewegingsonderwijs aan het jonge kind (groep 1 en 2). Hierdoor zal de kwaliteit van het bewegingsonderwijs verbeteren. De motorische ontwikkeling van het jonge kind is van een dusdanig groot belang dat dit als een integraal aspect van het onderwijs moet worden gezien en daarmee als een integraal onderdeel van de opleiding. De kwaliteit van het bewegingsonderwijs aan het oudere kind wordt eveneens verbeterd doordat de groepsleraar een specifiek scholingstraject (de postinitiële «Leergang vakbekwaamheid bewegingsonderwijs via Pabo») moet afleggen, alvorens bewegingsonderwijs aan de groepen 3 tot en met 8 te mogen verzorgen. Deze leergang is geen opleiding tot vakleraar bewegingsonderwijs; dat is een misverstand. Een vakleraar is degene die de academie voor lichamelijke opvoeding (ALO) heeft voltooid. Verder wijs ik erop dat deze wijziging op initiatief van de Tweede Kamer tot stand is gebracht; het is een gevolg is van een door de Kamer aangenomen amendement dat in 1997 is ingediend door de kamerleden Rijpstra en De Cloe bij de behandeling van een wijziging van de Wet op het primair onderwijs (WPO). Vervolgens is in het jaar 2000 met alle lerarenopleidingen basisonderwijs een convenant gesloten waarin onder andere is verwezen naar het voornemen de WPO zodanig te wijzigen dat de bevoegdheid tot het geven van bewegingsonderwijs, verbonden aan het getuigschrift van deze lerarenopleiding uitgereikt op of na 1 september 2001, wordt beperkt tot de groepen 1 en 2 (Staatsblad 2001 nr. 375). Alle lerarenopleidingen basisonderwijs hebben zich met dit convenant verplicht met ingang van het schooljaar bewegingsonderwijs versmald, dat wil zeggen gericht op het jonge kind, aan te bieden. In november 2004 zijn in een uitvoerige publicatie alle scholen voor basisonderwijs en alle lerarenopleidingen basisonderwijs voorgelicht over de gewijzigde situatie; dat is dus ruim vóórdat de eerste studenten met een Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

5 «smalle» bevoegdheid aan het einde van het schooljaar de opleiding zouden verlaten (Gele katern nummer 18/19 van 24 november 2004). De leden van de CDA-fractie, de PvdA-fractie en de fractie van de SGP maken zich zorgen over de gevolgen van bovenstaande maatregel en constateren dat veel scholen praktische problemen ervaren. Ik wil hierbij het kennelijke misverstand wegnemen dat de afgestudeerde van de lerarenopleiding basisonderwijs die tijdens zijn opleiding bewegingsonderwijs heeft gevolgd gericht op het jonge kind en dus een beperkte bevoegdheid voor bewegingsonderwijs (groep 1 en 2) bezit, niet zou kunnen worden benoemd of aangesteld als leraar in het primair onderwijs. Niets is minder waar; op grond van de Wet op het primair onderwijs (artikel 186, eerste lid onder a.) is dit zonder meer mogelijk. Ik kan me wel voorstellen dat scholen nog moeten wennen aan de nieuwe situatie op de arbeidsmarkt waarop vanaf 2005 afgestudeerden verschijnen die op de pabo een ander programma hebben gevolgd dan hun voorgangers. Naar aanleiding van de opmerking over de «beperkte inzetbaarheid» van de afgestudeerde van de lerarenopleiding basisonderwijs wil ik erop wijzen dat in het Bevoegdhedenbesluit WPO, bij wijze van overgangsregeling is vastgelegd dat de bezitter van het pabo-getuigschrift die de Leergang vakbekwaamheid bewegingsonderwijs via Pabo volgt, voor de duur van deze leergang (twee schooljaren) bevoegd is om bewegingsonderwijs te verzorgen aan alle groepen. Vanaf de eerste dag dat de bij een school aangestelde leraar de leergang volgt is deze dus tevens direct inzetbaar voor het geven van de lessen bewegingsonderwijs aan de groepen 3 tot en met 8. Het (nog) niet bezitten van de brede bevoegdheid voor bewegingsonderwijs kan en mag een aanstelling (in vaste dienst) niet in de weg te staan. De leden van de CDA-fractie pleiten voor een verdergaande overgangsregeling waarbij wordt toegestaan dat bewegingsonderwijs aan de groepen 3 tot en met 8 zou mogen worden verzorgd zonder dat betrokkene tegelijkertijd hiervoor scholing volgt. Hierover is inmiddels in het kader van de zgn. Veegwet BIO door enkele fracties op initiatief van de CDA-fractie een amendement ingediend. Ik laat het oordeel over dit amendement over aan de Kamer. De situatie kan zich voordoen dat niet alle leden van het schoolteam de brede bevoegdheid (groepen 1 t/m 8) voor bewegingsonderwijs bezitten omdat de smal opgeleide leraar de leergang niet volgt. Het behalen van de brede bevoegdheid is immers niet verplicht. Met name de leden van de SGP-fractie wijzen op een organisatieproblematiek. Deze situatie hoeft voor een school geen onoverkomelijk probleem te vormen. De zittende groepsleraren hebben immers hun brede bevoegdheid behouden; deze kunnen de lessen bewegingsonderwijs overnemen van de collega met de smalle bevoegdheid. Door een enigszins aangepaste inzet van groepsleraren moet het mogelijk zijn de lessen bewegingsonderwijs zo te organiseren dat altijd een bevoegde leraar deze lessen verzorgt. Het idee dat een leraar alleen aan de «eigen» groep lesgeeft moet daarbij wel worden losgelaten. Daarnaast bestaat voor een schoolbestuur dat daar behoefte aan heeft de mogelijkheid om, al dan niet gezamenlijk met een aantal scholen, een vakleraar aan te stellen. Deze mogelijkheid heeft overigens altijd al bestaan. De bezitters van het ALO-getuigschrift zijn over de volle breedte bevoegd voor bewegingsonderwijs. Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

6 In 1999 heeft het Procesmanagement Primair Onderwijs (PMPO) een brochure uitgebracht over de wijze waarop een school het onderwijsprogramma met een combinatie van groepsleraren en vakleraren het best kan inrichten; in 2003 is deze in geactualiseerde vorm nog eens uitgebracht onder auspiciën van de KVLO. Deze brochure heeft schoolbesturen geholpen om het bewegingsonderwijs op deze wijze te organiseren. Op dit moment wordt op initiatief van de schoolbesturen-organisaties gewerkt aan een protocol voor kwalitatief goed en veilig bewegingsonderwijs. In dit protocol zal tevens worden bezien hoe men op school het best, met de inzet van diverse geschoolde krachten, het bewegingsonderwijs kan organiseren. De scholen beschikken dus in de loop van het schooljaar over een geactualiseerd hulpmiddel bij het organiseren van kwalitatief goed en veilig bewegingsonderwijs. Wat betreft de opmerking over een mogelijke belemmering in verband met hoogte van de kosten van de postinitiële leergang (in totaal 3300) merk ik op dat als een schoolbestuur het wenselijk vindt dat een leraar de brede bevoegdheid bewegingsonderwijs behaalt, deze een bijdrage in de kosten kan leveren uit het budget voor arbeidsmarkt- en personeelsbeleid (het schoolbudget). Ik ben bezig met de sociale partners voor PO en VO een convenant af te sluiten over extra middelen voor de professionalisering van onderwijspersoneel die vanaf het komend schooljaar beschikbaar komen. Voor zover er al financiële belemmeringen zouden zijn, moeten die in ieder geval vanaf het komend schooljaar dankzij de inzet van deze middelen verdwenen zijn. Dat schoolbesturen voor de makkelijke weg kiezen en de lichting afgestudeerden van de lerarenopleiding basisonderwijs van na 2005 afwijzen bij sollicitaties, zoals de leden van de PvdA-fractie aangeven, betreur ik zeer. Blijkbaar onderkennen niet alle schoolbesturen de noodzaak dat de kwaliteit van het bewegingsonderwijs een impuls moet krijgen. Onvoldoende wordt ingezien dat de nieuwe afgestudeerden beter geschoold zijn voor het geven van bewegingsonderwijs aan de groepen 1 en 2. De leden van de CDA-fractie wijzen op het hoge ambitieniveau van de leergang; de omvang en de studiebelasting zouden eveneens een belemmering vormen voor beginnende leraren. De leergang Vakbekwaamheid bewegingsonderwijs via pabo is door het Landelijk Overleg Lerarenopleidingen Basisonderwijs (LOBO) ontwikkeld op basis van een door de SLO geproduceerd raamleerplan. Na afloop van de schooljaren en verlaat de eerste lichting deze tweejarige post-initiële leergang. Ik ben voornemens in het najaar van 2007 de leergang te evalueren en daarbij met name ook te kijken naar het punt van de zwaarte van het vereiste kennis- en vaardigheidsniveau. Ik zal de Kamer daarover tezijnertijd informeren. De leden van de CDA-fractie constateren met waardering dat indien een lerarenopleiding basisonderwijs dit wenselijk acht de leergang ook kan worden uitgevoerd als zogenaamde minor. Hierbij wordt het mogelijk gemaakt dat een deel van de leergang of de gehele leergang tijdens de opleiding wordt doorlopen. De student die de leergang in het kader van een minor voor een deel tijdens de opleiding doorloopt krijgt voor dat deel vrijstelling bij het vervolg van de leergang als post-initiële scholingstraject. Degene die de gehele leergang in het kader van een minor tijdens de opleiding doorloopt en afrondt krijgt een algehele vrijstelling van het volgen van de postinitiële leergang en verwerven het getuigschrift van de leergang bewegingsonderwijs, naast het getuigschrift van de lerarenopleiding basisonderwijs. Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

7 Uit informatie die mij thans ter beschikking staat blijkt dat veelal sprake is van een mixvorm: aanbieding van de leergang deels als minor en het vervolg als post-initiële scholing, dan wel volledig als minor en daarnaast ook volledig als postinitieel scholingstraject. De leergang moet gecertificeerd zijn, wil de cursist een erkend getuigschrift kunnen ontvangen dat geldt als een bewijs dat hij/zij voldoet aan de bekwaamheidseisen om bewegingsonderwijs aan de groepen 3 t/m 8 te mogen geven. Deze certificering wordt uitgevoerd door de Stichting Post Hoger Beroeps Onderwijs Nederland (Stichting Post HBO). Vanzelfsprekend geldt dat in het geval dat studenten zich tijdens de paboopleiding bekwamen voor het geven van bewegingsonderwijs aan de groepen 3 t/m 8, onverkort aan de eisen van de Stichting Post HBO moet worden voldaan. Voor het aanbieden van een of meer onderdelen van de leergang als minor tijdens de initiële opleiding bestaan geen formele belemmeringen; het is niet strijdig met de bepalingen in de WHW. Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr