Herstel Kingma State

Transcriptie

1 Herstel Kingma State Visie op het herstel van Kingma State Schetsplan en toelichting Wonen op Kingma State

2 De stichting Herstel Kingma State is in 2001 opgericht. Zij beoogt herstel van het voormalige landgoed in moderne vorm. De stichting beschikt over de benodigde grond om een landgoed van 10 hectare te realiseren. Er is een visie ontwikkeld op de wijze van herstel en een plan opgesteld voor de landschappelijke structuur. Het plan houdt rekening met de bouw van vier tot zes woningen, gegroepeerd rond een gemeenschappelijke binnenplaats, in een parkachtige setting. De herontwikkeling van Kingma State is een particulier initiatief zonder winstoogmerk. Wonen in het oude Friese terpenlandschap 1

3 Visie op het herstel van Kingma State Historie Het herstel van Kingma State beoogt het terugbrengen van een cultuurhistorisch beeldbepalend element van formaat in het Friese terpenlandschap. Bezittingen van Ignatius van Kingma in Zweins in 1700 Chronologie van de bewoning van Kingma State ± Jelle Kingum Zacheus van Ghemmenich ± Pieter Jelles Kingum Court J. van Beyma x Petronella van Idsinga ± 1603 Jelle Pieters Kingma Julius Matthijs van Beyma thoe Kingma Pieter Jelles Kingma Eduard Marius van Beyma thoe Kingma ± Seackle Intes van Kingma Julius Matthijs van Beyma thoe Kingma Ignatius van Kingma 1864 State afgebroken Het oude zeekleigebied ten oosten van Franeker werd in de periode van de 15 e tot de 18 e eeuw gekenmerkt door een groot aantal statige woningen die het landschap een indrukwekkende allure moeten hebben gegeven. Van deze Staten resteren er in deze omgeving nog slechts een zeer beperkt aantal. Vier kilometer ten oosten van Franeker ligt het dorp Zweins. Zuidwestelijk van Zweins ligt een ruim 2 hectare groot, bebost terrein, topografisch aangeduid als t Hofke. Tot 1864 was hier Kingma State gelegen. Wanneer de state werd gebouwd is niet precies bekend, maar vaststaat dat in 1413 Kinghum al een rechtvoerende sate was. De sate was toen kennelijk eigendom van Sicka Syaerda uit Franeker, destijds een van de belangrijkste edelen van Friesland. Hij oefende de rechtspraak uit voor Kinghum. De oudst bekende bewoner van de sate was Jelle Kinghum, hij moet omstreeks 1450 geboren zijn. Een van zijn nakomelingen (uit de 2

4 eerste of tweede volgende generatie) heeft het eigendom van de sate verworven. Daarna is de naam via King(h)uma veranderd in Kingma. Vanaf ca is sprake van een state. In de Kerk van Zweins liggen drie grafzerken van Kingma s, namelijk van Inte Jelles Kingma (achterkleinzoon van Jelle Kinghum), van zijn zoon Saeckle en zijn kleinzoon Ignatius (Inte) Kingma. De laatste was Kolonel in het leger der Verenigde Nederlanden. Hij overleed in 1700 en was de laatste Kingma die de state bewoonde. Kingmawapen op grafzerk Hij had geen wettige kinderen en liet de state na aan een zoon van zijn zuster Trintie: Zhaccheus van Gemmenich. Diens dochter trouwde met Coert Julius van Beyma en daardoor ging de state over naar de van Beyma s. De laatste bewoner van de state was Jhr. Julius Matthijs van Beyma thoe Kingma. Hij overleed in De state heeft daarna leeg gestaan tot 1864 en is in dat jaar verkocht en afgebroken. Aquarel van Kingma State door A.Martin Foto uit midden 19 e eeuw Kort er voor zijn door de Leeuwarder tekenmeester Albert Martin een potlood tekening, een aquarel en een litho van de state gemaakt, deze worden alle drie in het depot van het Fries Museum te Leeuwarden bewaard. In de periode voorafgaand aan de afbraak is er een foto gemaakt van de state. De state stond bekend als een zeer schoon gebouw en hovinge. Verschillende bewoners van de state hebben vooraanstaande functies gehad in het provinciale bestuur of waren Grietman. Er waren meer staten in Zweins. De kaart van Schotanus uit 1718 vermeldt ook: Groot Heerma, Heerma State, Rinnerda en Van der Waeijen. Deze staten of saten waren blijkbaar minder belangrijk dan Kingma State en deden bijvoorbeeld ook niet mee in de rechtsomgang. Van deze buitens is in het landschap weinig tot niets terug te vinden. Het grote aantal staten betekent wel dat er ter plaatse destijds een relatief grote welvaart was. 3

5 Actuele situatie De toegang tot Kingma State liep vanaf de weg langs de Trekvaart. Waar de van een bomensingel voorziene oprijlaan begon was een klein huisje gebouwd dat als Zomerhuis staat aangegeven op een plattegrond van het State-terrein. Dit zal destijds als theehuisje aan het water gefungeerd hebben. Dit huisje bestaat nog en wordt particulier bewoond. Ook de oprijlaan ( singel ) is nog heel duidelijk in het landschap terug te vinden. Naast de oprijlaan lag een opvaart waardoor men per boot bij Kingma State kon komen. In het kerkepad (van de driesprong naar de kerk) lag een stenen brug over de opvaart. De brug is weg, het kerkepad is nu een verharde weg. Van de opvaart resteert nog een smalle sloot. De circa 2 ha grote huiskavel, waarop Kingma State was gelegen, is in de jaren 70 van de vorige eeuw tijdens de ruilverkaveling bebost. De buitenkant van het bos wordt gevormd door een brede grasstrook. Verder loopt ongeveer midden door het terrein een breed bospad. Delen van de oorspronkelijke gracht zijn nog goed te zien, maar wel aan het dichtgroeien. 4

6 Uitgangspunt voor het ontwerp: comfortabel wonen met hoge kwaliteit In het streekplan Fryslân 2007 zijn de volgende uitgangspuntenvoor nieuwe landgoederen omschreven: Wij zien ruimte voor nieuwe landgoederen in Fryslân. Bij een nieuw landgoed gaat het om een ruimtelijke en functionele eenheid met één hoofdgebouw van allure als cultuurhistorische uiting van deze tijd. Het hoofdgebouw heeft maximaal 10 wooneenheden en ligt op een perceel van meer dan 10 hectare, waar tevens nieuwe landschappelijke en natuurlijke waarden worden ontwikkeld. Meer dan 90% van de oppervlakte is openbaar toegankelijk. Ook vormen van bosbouw en landbouw kunnen deel uitmaken van een nieuw landgoed. Het hoofdgebouw heeft primair een woonfunctie maar daarnaast zijn lichte vormen van ambachtelijke bedrijvigheid passend bij het landgoed mogelijk, ook in eventuele bijgebouwen. De maatschappelijke meerwaarde van een nieuw landgoed moet aantoonbaar zijn, waarbij de ontwikkeling van landschappelijke en natuurlijke waarden door de overige functies wordt gefinancierd. Belangrijke kenmerken van de huidige situatie zijn de rust en de (groene) ruimte. Dat geldt zeker voor nieuwe bewoners uit verstedelijkte delen van Nederland. Wij willen deze kwaliteit versterken op moderne leest, gebruik makend van de cultuurhistorische grondslag zoals we die kennen in de vorm van de voormalige bebouwing en het landschap van de state. Voor de inrichting passen de volgende functies in onze visie: Woningen, gegroepeerd rond een binnenplaats, in de vorm van een statig landhuiscomplex Gemeenschappelijke ruimten met o.a. gastenverblijf, erfgoedtoonkamer Parklandschap met bestaand bos, stinzentuin, nieuwe waterpartijen en landschapselementen Voetpad langs buitenzijde met voorlichtingspanelen over historie De te realiseren woningen zullen aantrekkelijk moeten zijn voor zowel bewoners van buiten Friesland als vanuit de regio zelf.daarmee wordt een economische impuls gegeven aan de regio. Door de museale functie en het plaatsen van borden met toelichting en periodieke rondleidingen over het terrein kan de State tevens bijdragen aan de gewenste versterking van het cultuurtoerisme in Noordwest Friesland. Het hoofdgebouw van allure omvat, naast woningen, ook gemeenschappelijke ruimten zoals een gastenverblijf, een museale toonkamer en werkruimtes. Door herstel van het oorspronkelijke reliëf in de vorm van terpen en waterpartijen zoals grachten, dobbe en zwanenvijver en de aanleg van nieuw bos levert de herbouwde State een bijdrage aan de versterking van de ecologische kwaliteit van het gebied. De herontwikkeling van Kingma State is een particulier initiatief zonder winstoogmerk. Er vindt samenwerking plaats met Staatsbosbeheer, de lokale overheid en (boven)regionale instanties zoals ondermeer de provincie Friesland en natuur- en landschapsorganisaties. De lokale dorpsgemeenschap is vanaf het begin van het initiatief bij de ontwikkeling betrokken. De herbouw van de State op basis van de informatie over het goed rond het midden van de 19 e eeuw betekent niet noodzakelijkerwijs dat er gestreefd wordt naar een kopie of replica van deze toestand. Het ontwerp krijgt een vernieuwend karakter door enerzijds aansluiting bij de cultuurhistorische identiteit en anderzijds een hoge bouwkundige en landschappelijke kwaliteit. Daarnaast dienen gebouw(en) en het omringende landschap te voldoen aan hoge eisen van duurzaamheid. 5

7 Schetsplan met toelichting van landschapsarchitect Michael van Gessel De familie Kingma heeft het plan opgevat om op de plek van de verdwenen state een nieuw landgoed aan te leggen. Daarmee krijgt deze, zeker voor de familie maar ook voor Friesland, historische plaats weer betekenis. Nu ligt er een bosje van Staatsbosbeheer temidden van het open Friese landschap. Maar hier kan weer een plaats ontstaan met allure en bewoning die de historische betekenis van deze locatie opnieuw tot leven brengt. De familie heeft daartoe gronden aangekocht en is met Staatsbosbeheer in overleg om er een gemeenschappelijk project van te maken danwel de grond te verwerven. De provincie Friesland is voorstander van het realiseren van een tiental nieuwe buitenplaatsen in dit gebied vanuit de wens het landschap te vernieuwen en meer mensen aan Friesland te binden. Kingma State zou daar één van kunnen zijn. Het is genomineerd als één van de pilotprojecten in het kader van dit beleid. In een dergelijke landschappelijke context is het evident om bij het ontwerp van een dergelijke nieuwe buitenplaats uit te gaan van het bestaande landschap, het grondgebruik de patronen en richtingen in het landschap en vanzelfsprekend het eigendom. De oorspronkelijke State lag op een terp met daaromheen moestuinen, boomgaarden en lusttuinen. Eerst formeel van opzet, later meer landschappelijk van vorm. Vervolgens is alles verdwenen. Alleen de bajonet in de weg duidt op de plek van het voormalige landgoed. In de jaren zeventig van de vorige eeuw heeft het Staatsbosbeheer hier een bescheiden natuurbos aangelegd dat overigens niet toegankelijk is. De plaats van het voormalige huis ligt in dit bos. Richtingen in het landschap: Kingma State ligt drie kilometer oostelijk van Franeker 6

8 Structuurschets landgoed Kingma State 7

9 Het eeuwenoude grillige slotenpatroon in dit terpenlandschap is voor het ontwerp uitgangspunt geweest. Door deze grillige randen van het eigendom ook in de derde dimensie te benadrukken met steeds een verschillende vorm van beplanting krijgt de buitenplaats als vanzelf iets gevarieerds en interessants. Het bestaande landschap transformeert zich naar iets nieuws. De bestaande patronen in het weidegebied rondom het bosje worden opgepakt en veranderd in bospercelen, parklandschap, plassen of weiden omringd door monumentale boomsingels in de vorm van een laan. Alle sloten worden fors verbreed om het waterrijke karakter van het Friese landschap gestalte te geven en de nieuwe buitenplaats de nodige allure te geven. Wat is een buitenplaats immers zonder water en bruggen? En met water worden belangrijke natuurelementen als het bestaande natte bos of het privé gedeelte als vanzelf begrensd zonder dat hekken en dergelijke noodzakelijk zijn. Een bijzondere waterpartij is het Grand Canal, een langgerekte waterpartij op de plaats van de vroegere opvaart die Kingma State met Kingmatille en de Harlinger Trekvaart (thans het Van Harinxmakanaal) verbond. Dit element geeft lucht aan het buiten, maakt de historische relatie met Kingmatille zichtbaar en markeert de bijzondere status van dit ogenschijnlijk gewone bos aan de voorbijganger op de Hoofdweg. De entree ligt vanuit Franeker gezien na de bajonet in de Salverderweg/Hoofdweg. Over een brug bereiken de bewoners de oprijlaan door het bestaande bos naar het daarachter gelegen buiten in een parklandschap met aan alle zijden zicht op het omringend agrarische landschap en de kerktoren van Zweins aan de horizon. Dit is het privé domein. De hele exercitie van nieuwe buitenplaatsen is bedoeld om het landschap te vernieuwen en naast landbouwkundig gebruik ook natuurontwikkeling en landschapsschoon te bevorderen en recreatiemogelijkheden te vergroten. Dus naast het voorrecht om op een landgoed in het buitengebied te kunnen wonen, ligt er de plicht een groen buiten aan te leggen en te onderhouden dat ook grotendeels toegankelijk is voor recreanten. Voor wandelaars en paardrijders is er een aparte toegang aan de westzijde van Kingma State. Hier ligt een afschermend boscomplex met een laan die tot ver naar achteren reikt en de wandelaars een omgang om de nieuw te graven plas dan wel de bolle weide aan te bieden met, door het grillige patroon van de aanwezige sloten, een steeds wisselend zicht op het omringende landschap en het parkgebied in het hart van het plan. De State is voor bezoekers volledig zichtbaar maar bewoners en bezoekers hebben geen last van elkaars aanwezigheid. Het huis ligt niet op dezelfde plek als het oorspronkelijke huis. Afgezien van het feit dat zich daar waarschijnlijk archeologische resten bevinden, ligt deze plek in het bos van het Staatsbosbeheer dat net wat begint te worden en dus gekoesterd moet worden, zeker in het open winderige landschap van Friesland. Vandaar dat het huis ergens in het parklandschap ten noorden van dit bestaande bos zou moeten komen en natuurlijk bij voorkeur in de as van de oprijlaan die gemarkeerd is als een bestaande laan in voornoemd bos. De beoogde plek voor het huis ligt op de plaats van de voormalige afgegraven terp, waarop waarschijnlijk de oudste bewoning was gesitueerd. De bewoners van het huis moeten de aanleg van de gehele buitenplaats bekostigen. Het laat zich daardoor aanzien dat er geen sprake zal zijn van één of twee bewoners maar eerder van vier tot zes wooneenheden. Belangrijk daarbij is dat er een geheel ontstaat dat meer is dan de som der delen. Anders wordt het een villawijkje met tuinen in plaats van 8

10 een buiten met een park. De bewoners wonen in een gemeenschappelijk gebouw met het parklandschap tot aan hun deur. De opzet van het gebouw zou zodanig moeten zijn dat ieder huishouden wel deel uitmaakt van het geheel maar anders georiënteerd is zodat ieder het gevoel is heer en meester te zijn over het omringende park. In een dergelijke opzet is het ook mogelijk een aantal gemeenschappelijke voorzieningen te realiseren zodat het wonen in een kleine gemeenschap naast een nadeel als minder privacy ook een aantal grote voordelen kent. Het huis zou eigentijds moeten zijn. Het gaat immers om een nieuwe buiten op de plaats van een verdwenen State. Zo n moderne variant behoeft geenszins koud en kil te zijn. Integendeel. Het gebouw moet de allure van het park weerspiegelen en versterken. Het moet een gebouw zijn van ramen en deuren. Het moet een rijzig gebouw worden met een zekere massaliteit en monumentaliteit. En het materiaal waaruit het is opgebouwd moet warmte en comfort uitstralen en mooi verouderen. Het geheel moet een stoer, zelfbewust en bij voorkeur Fries karakter hebben. Duurzaamheid is een voorwaarde. Op deze wijze vormen huis en parkaanleg één geheel. De bewoners delen samen met de initiatiefnemers de zorg voor de omgeving waarin zij leven. Zij bepalen gezamenlijk de precieze inrichting van het landgoed en de opzet van het huis. Alleen dan kunnen zij zich aarden op deze plek, wordt het hun plek, hun buiten. Kingma State als een groen anker in het open agrarische en zo prachtige Friese landschap. Amsterdam, 5 september 2008 Michael van Gessel, landschapsarchitect Ideeënschets woningen rond binnenplaats 9

11 Wonen op Kingma State Buiten wonen op landgoed Kingma State, gesitueerd in de nabijheid van Franeker, omringd met alle charme van het Friese platteland. U wilt graag buitenwonen op een landgoed? U bent met een kleine groep vrienden of gelijkgestemden op zoek naar een plek waar u samen buiten kunt wonen. U houdt van het ruime Friese landschap en zou daar graag met deze groep neerstrijken. De bekende landschapsarchitect Michael van Gessel heeft een ruimtelijk beeld ontworpen van het toekomstige landgoed. Vier tot zes statige woningen, carré-gegroepeerd rond een gezamenlijke binnenplaats en gelegen in een park dat het statige landgoed completeert. De woonvorm op het landgoed is uitermate geschikt voor een groep gelijkgestemden die een gezamenlijke visie over kwaliteit en buitenwonen delen. Het ideaalbeeld is compleet als er ook nog een gezamenlijke interesse aanwezig is, bijvoorbeeld voor paardensport of een stinzentuin. Er bestaat de mogelijkheid om gebruik te maken van gemeenschappelijke voorzieningen zoals een gastenverblijf en atelierruimte. Er wordt rekening gehouden met veel ruimte voor vrijetijdsbesteding en ontspannen buitenleven rond uw woning. Over de woningen en het parklandschap zegt ontwerper Van Gessel: Het huis zou eigentijds moeten zijn. Het gaat immers om een nieuw buiten op de plaats van een verdwenen State. Zo n moderne variant behoeft geenszins koud en kil te zijn. Integendeel. Het gebouw moet de allure van het park weerspiegelen en versterken. Het moet een gebouw zijn van ramen en deuren. Een rijzig gebouw met een zekere massaliteit en monumentaliteit. Het materiaal waaruit het is opgebouwd moet warmte en comfort uitstralen en mooi verouderen. Het geheel moet een stoer, zelfbewust en bij voorkeur een Fries karakter hebben. Duurzaamheid is een voorwaarde. Op deze wijze vormen huis en park één geheel. Bewoners en initiatiefnemers delen samen de zorg voor de omgeving waarin zij leven. Zij bepalen gezamenlijk de inrichting van het landgoed en de opzet van het landgoed. Alleen dan kunnen zij aarden op deze plek en wordt het hun buiten. Kingma State een groen anker in het prachtige Friese landschap open en agrarisch. Kingma State ligt op ruim een uur rijden van Amsterdam en vijftien minuten van Leeuwarden. Op een paar kilometer westelijk van het landgoed ligt de historische binnenstad van Franeker. 10

12 Derde fase in de wooncarrière Wie zien wij als toekomstige bewoners? Actieve, ondernemende en bemiddelde Nederlanders geïnteresseerd in buitenwonen zonder de onmiddellijke nabijheid van stedelijke voorzieningen. Liefhebbers van het echte platteland, die samen dit landgoed willen realiseren. Een groep die toe is aan de zogenaamde derde fase in hun wooncarrière. De kinderen het huis uit, maar nog lang niet toe aan verzorgd wonen, geen behoefte meer aan een eigen tuin maar kiezen voor de allure van een goed onderhouden parklandschap. Het landgoed biedt ook ruimte voor bijzondere voorzieningen die het buitenleven zo aantrekkelijk maken. Denk bijvoorbeeld aan een werkplaats,atelier of paardenstalling. De nabijheid van de paardenstal en manege van de familie Fokkema in Kingmatille ondersteunt de aantrekkelijkheid van de locatie. De laatste naamdrager op de State, Ignatius van Kingma ( ), was een liefhebber van de ruiterij. Hij was kolonel met een eigen regiment cavalerie in het Staatse leger onder leiding van bevelhebber Johan Maurits van Nassau. Ignatius van Kingma De groep geselecteerde belangstellenden gaan gezamenlijk met ons de plannen uitwerken. Met deze aanpak wordt een organisch ontwerpproces ingezet. Het grote voordeel hiervan is dat de bewoners van de woningen in een vroegtijdig stadium hun wensen kenbaar kunnen maken en voor de stichting de verkoop van de woningen verzekerd is. De lokale dorpsgemeenschappen van Kingmatille en Zweins, gemeentebestuur en provincie ondersteunen ons initiatief van harte. Bent u geïnteresseerd? Bent u geïnteresseerd en wilt u meer informatie over de mogelijkheden om gezamenlijk dit landgoed te realiseren? Dan willen wij, Joost en Jeroen Kingma, initiatiefnemers en bestuursleden van de Stichting Herstel Kingma State, graag kennis met u maken. Op aanvraag sturen wij u een brochure van Landgoed Kingma State toe. Kijk voor meer informatie over de historie van Kingma State en de stichting op: of neem per contact met ons op: info@joostkingma.nl. Correspondentie adres: Stichting Herstel Kingma State, Sterrenboslaan 20, 3972 GD Driebergen. Kenmerken van het landgoed Eén hoofdgebouw van allure 4 tot 6 individuele woningen, gegroepeerd rond een gezamenlijke binnenplaats. Gemeenschappelijke ruimten met o.a. gastenverblijf, toonkamer, atelierruimte. Bijgebouwen met mogelijkheid voor paardenstalling. Parklandschap tot aan de voordeur met bos, grachten, stinzentuin, boomweides en wandelroute. Circa 1 ha privé, van openbaar toegankelijk deel gescheiden door water. 11