Checklist. Balans in Beeld.
|
|
- René Verlinden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Checklist Balans in Beeld
2 Forum Gehandicaptenzorg Of neem contact op met: Vilans, telefoon (030) VGN, telefoon (030) MEE Nederland, telefoon (030) Kennisplein Gehandicaptensector Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, micro film of op enige ander wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming.
3 Inhoudsopgave l Deel 2: Checklist Balans in Beeld... 1 Voor wie is hij ontwikkeld? 2 2 Waarvoor en wanneer kan de checklist gebruikt/ingezet worden? 2 3 Het zoeken naar balans 2 4 Uitleg van de checklist 4 5 Ontwikkeling van de checklist 9 De Checklist: Balans in Beeld 10
4 1 Voor wie is deze checklist ontwikkeld? De handreiking met bijbehorende checklist is ontwikkeld voor begeleiders van jongeren met een LVB. Hiermee worden zowel professionals (leerkracht, gezinsvoogd, groepsleider) als ouders bedoeld. Voor de leesbaarheid wordt in deze checklist gesproken van hij en zijn, maar daar kan ook zij of haar gelezen worden. Je vult de checklist in per jongere en kunt dit op meerdere momenten herhalen. 2 Wanneer en waarvoor kan de checklist gebruikt/ingezet worden? De handreiking legt uit dat overvraging, maar ook ondervraging, bij jongeren met een LVB kan leiden tot internaliserend of externaliserend probleemgedrag. Het is daarom van belang over- en ondervraging in een vroeg stadium te herkennen, zodat de begeleider zijn benaderingswijze goed kan laten aansluiten bij de ondersteuningsbehoefte van de jongere. Beter nog is het om over- of ondervraging te voorkomen en jongeren zoveel mogelijk uit te dagen zich te ontwikkelen. Deze checklist helpt daarbij. Je kunt met de checklist bekijken of evalueren, hoe je jouw benadering vormgeeft en of dit (nog) aansluit bij wat de jongere aan ondersteuning van jou nodig heeft. Maar ook bij signalering van probleemgedrag kan de checklist bruikbaar zijn. Door middel van de checklist kun je nagaan hoe je jouw benadering vormgeeft en waar dit wel en niet aansluit bij wat de jongere aan ondersteuning nodig heeft. Zo wordt duidelijk op welke punten je de jongere misschien meer of minder moet ondersteunen. De checklist is geen meetinstrument, maar een hulpmiddel om zicht te krijgen op de balans tussen de mate waarin de jongere vaardigheden beheerst en de mate waarin de begeleider de jongere heeft ondersteund. 3 Het zoeken naar balans De begeleiding van jongeren met een LVB richt zich op het aanleren van vaardigheden die horen bij de ontwikkelingstaken waar deze jongeren in de adolescentieperiode mee te maken krijgen. Het gaat dan om de volgende ontwikkelingstaken. In hoofdstuk 1.3 van de handreiking vind je hierover een uitleg. Ontwikkelingsstaken voor jongeren van jaar: 1. Vormgeven aan veranderende relaties binnen het gezin. 2. Participeren in werk of onderwijs. 3. Zinvol invullen van vrije tijd. 4. Creëren en onderhouden van eigen woon- en leefsituatie. 5. Omgaan met autoriteiten, openbare instellingen en instanties. 6. Zorgdragen voor gezondheid en uiterlijk. 7. Opbouwen en onderhouden van vriendschappen en sociale contacten. 8. Vormgeven aan intimiteit en seksualiteit. 9. Accepteren van het hebben van een licht verstandelijke beperking. Omdat de ontwikkeling van jongeren met een LVB over het algemeen op het niveau van de basisschoolleeftijd ligt, hebben zij de ontwikkelingstaken van deze leeftijd nog niet voltooid. Voor veel jongeren met een LVB zijn daarom ook de ontwikkelingstaken van de basisschoolleeftijd nog steeds actueel. Ontwikkelingsstaken voor kinderen van 6-12 jaar: 1. Omgaan met ouder(s) en familie. 2. Omgaan met volwassenen. 3. Omgaan met leeftijdgenoten. 4. Zorgdragen voor eigen gezondheid en veiligheid. 5. Invullen van vrije tijd. 6. Deelnemen aan het basisonderwijs. 7. Nemen van deelverantwoordelijkheden in de thuissituatie. 8. Gebruik maken van basale infrastructuren. 2 Handreiking Balans in Beeld
5 Begeleiders van jongeren met een LVB moeten er rekening mee houden dat deze jongeren bij het aanleren van vaardigheden specifieke begeleiding nodig hebben. In hoofdstuk 3.1 tot en met 3.3. van de handreiking wordt concreet uitgelegd wat de kenmerken van cognitief, sociaal en emotioneel functioneren van jongeren met een LVB zijn en welke accenten de begeleider daarbij in de begeleiding moet leggen. Vanuit het perspectief van de jongere kunnen de kenmerken vertaald worden in ik wil het begrijpen, ik wil het kunnen, ik wil het durven en ik wil mee kunnen komen en erbij horen. En zijn behoefte aan begeleiding in leg het mij goed uit, help me, doe het voor, bevestig mij in wat ik kan en goed doe en verplaats je in mij (inleven) en denk met mij mee. Door jongeren op gepaste wijze te begeleiden bij het aanleren van de vaardigheden die horen bij de ontwikkelingstaken en hen ruimte te bieden om zelf dingen te doen en te ondervinden, ontwikkelen zij zich en groeit hun gevoel zelf iets kunnen. Ze krijgen meer en meer het gevoel onafhankelijk te zijn en eigen keuzes te kunnen maken. De begeleider streeft er immers naar om de zelfstandigheid van jongeren en hun gevoel van autonomie te vergroten. Samenvattend kan dit als volgt in beeld worden gebracht: Jongere met een licht verstandelijke beperking Kenmerkend: Begeleidingsbehoeften: ontwikkelingstaken l l l l ik wil het begrijpen ik wil het kunnen ik wil het durven ik wil mee kunnen komen en erbij horen l l l l leg het mij goed uit help me, doe het voor bevestig mij in wat ik kan en goed doe verplaats je in mij en denk met mij mee autonomie Adolescent Ontwikkeling en groei Volwassene De mate van ondersteuning hangt af van de vaardigheden die een jongere in huis heeft om een (ontwikkelings) taak te kunnen uitvoeren. Hoe meer vaardigheden hij bezit, hoe minder ondersteuning hij nodig heeft. En hoe minder vaardigheden hij beheerst, hoe meer ondersteuning nodig is. In zijn ontwikkeling naar volwassenheid breidt een jongere zijn vaardigheden verder uit. De mate van ondersteuning door de begeleider moet daarop afgestemd worden. Naarmate de jongere meer vaardigheden krijgt, zal de ondersteuning door de begeleider automatisch afnemen om de zelfstandigheid van de jongere te vergroten. In hoeverre een jongere ontwikkelingstaken uiteindelijk zelfstandig kan uitvoeren is per jongere met een LVB verschillend en hangt af van zijn mogelijkheden en (blijvende) beperkingen. Na verloop van tijd wordt het plafond van wat de jongere aan vaardigheden kan aanleren duidelijk. Dan wordt ook zichtbaar welke ondersteuning hij in zijn leven nodig blijft hebben. Handreiking Balans in Beeld 3
6 Dit kan als volgt in beeld gebracht worden: mate van weinig... veel plafond van... vaardigheden weinig.... veel Als er geen sprake is van over- of ondervragen neemt de mate van ondersteuning af als de vaardigheden toenemen. Dat gaat vaak niet in één keer goed, maar is een proces van zoeken naar de juiste balans tussen wat een jongere zelf al (aan)kan/zelf kan ontdekken en welke ondersteuning hij nodig heeft. Het is zoeken naar de balans tussen ondersteunen en loslaten, van uitdagen maar niet over- of ondervragen. Zodra minder ondersteuning wordt gegeven dan nodig is (gezien de vaardigheden van de jongere), is er sprake van overvraging. Voor de jongere ontstaat zo een onveilige situatie. Wordt juist meer of te veel ondersteuning gegeven (gezien de vaardigheden) dan is er sprake van ondervraging: de jongere wordt te veel beschermd of betutteld en te weinig uitgedaagd. 4 Uitleg van de checklist Om het zoeken naar balans te ondersteunen is deze checklist ontwikkeld. Voor de checklist wordt gebruik gemaakt van zogenaamde schaalvragen. Roeden & Bannink (2007) geven aan dat je de situatie/het probleem meer van een afstand kunt bekijken en beoordelen en rationeler kunt benaderen, door de situatie een cijfer te geven (woorden hebben vaak een emotionele betekenis). Maar je kunt ook ervaringen van meerdere begeleiders naast elkaar leggen om hierover met elkaar in gesprek te gaan. Zo kun je met elkaar zoeken naar de meest passende benaderingswijze. In de checklist geef je aan de hand van de schaalvragen op een schaal van 0 tot 5 aan hoe je de huidige situatie beoordeelt. Hierbij staat een 0 voor weinig en een 5 voor veel. Je kunt de vragen zelf invullen, maar het levert een beter beeld op als je dit met een collega samen doet of met de jongere zelf. Bijvoorbeeld: Jongere: Begrijpt de jongere wat ik zeg? De jongere heeft het niet begrepen, hij kent de woorden niet. De jongere heeft alles begrepen, hij kent de woorden. 4 Handreiking Balans in Beeld
7 De schaalvragen in deze checklist bieden je de mogelijkheid om de huidige mate van ondersteuning in kaart te brengen en om aan te geven in hoeverre de jongere bepaalde vaardigheden beheerst. Een deel van de vragen heeft betrekking op de kenmerken van jongeren met een LVB en worden in de checklist op basis van de eerder genoemde kenmerkende beperkingen als ik wil het begrijpen, ik wil het kunnen, ik wil het durven en ik wil mee kunnen komen en erbij horen in 4 hoofdthema s gecategoriseerd: begrijpen kunnen durven meekomen en erbij horen Het andere deel betreft vragen die gaan over de accenten in de begeleiding: leg het me uit, help me en doe het voor, bevestig me in wat ik kan en goed doe en verplaats je in mij en denk met me mee. In de checklist worden deze als volgt gecategoriseerd: uitleggen helpen en voordoen bevestigen inleven en meedenken Bijvoorbeeld: Kenmerken van cognitief functioneren: Bijbehorende schaalvragen: l Aandacht is weinig selectief. l Let de jongere op de dingen die belangrijk zijn? l Informatie wordt minder goed opgeslagen. l Onthoudt de jongere de boodschap? Accenten in de begeleiding: l (Steeds weer) herhalen van een boodschap. l Herhaal ik mijn boodschap? l Informatie in kleine behapbare proporties l Bied ik informatie geordend en gedoseerd aan? aanbieden. De schaalvragen staan op 8 kaarten (4 kaarten over de jongere en 4 kaarten over de begeleider). Elk hoofdthema heeft een eigen kaart en een eigen kleur. Zo is goed herkenbaar welke kaart van kenmerken van een jongere hoort bij de kaart met bijbehorende accenten in begeleiding en andersom. Bij het ontwikkelen van deze checklist was het niet de bedoeling volledig te zijn in het omzetten van alle LVB gerelateerde kenmerken in schaalvragen. Het staat een ieder vrij om voor de eigen beeldvorming schaalvragen aan de verschillende onderdelen A tot en met D toe te voegen. Handreiking Balans in Beeld 5
8 vraag van de jongere antwoord door ondersteuning A Begrijpen schaalvragen: A Uitleggen schaalvragen: B Kunnen schaalvragen: B Helpen en voordoen schaalvragen: C Durven schaalvragen: C Bevestigen schaalvragen: D Meekomen en erbij horen schaalvragen: D Inleven en meedenken schaalvragen: Door het invullen van de vragen wordt enerzijds zichtbaar welke ondersteuningsvragen de jongere heeft. Je kunt daaruit afleiden wat dan de best passende mate van ondersteuning (veel. weinig) zou kunnen/moeten zijn. Aan de andere kant wordt zichtbaar in welke mate je begeleiding hebt geboden (jouw antwoorden ). Daaruit kun je afleiden of dit aansluit bij de behoefte aan ondersteuning van de jongere. Zo kun je dus zien of jouw ondersteuning aansluit bij de behoefte aan steun bij de jongere. Doordat de jongere zich ontwikkelt zal hij in de loop van de tijd in mindere mate ondersteuning nodig hebben. Of het wordt duidelijk waar de jongere blijvend ondersteuning bij nodig zal hebben omdat hij aan zijn plafond zit. Het invullen van de schaalvragen op de kaarten levert ook signalen voor overvragen dan wel ondervragen op. Dit wordt als volgt in beeld gebracht: 6 Handreiking Balans in Beeld
9 Vaardigheden jongere: veel weinig Ondersteuning: veel weinig Overvraging: De begeleider laat de jongere meer zelf doen dan hij aankan. Ondervraging: De begeleider geeft veel ondersteuning, terwijl de jongere het zelf kan. Balans: De begeleider laat de jongere het (grotendeels) zelf doen, omdat de jongere dat aankan. Balans: De begeleider helpt de jongere, omdat de jongere het onvoldoende/niet zelf kan. Handreiking Balans in Beeld 7
10 Dus door alle ingevulde vragen in het overzicht in te vullen kun je in beeld brengen of er sprake is van overvraging, ondervraging of van balans in wat de jongere zelf kan ontdekken en waar hij ondersteuning bij nodig heeft. Voorbeeld van een ingevulde (schaalvraag)kaart van Balans in Beeld: veel weinig veel weinig A Snappen 1: 2: 3: 4: 5: 6: B Kunnen 1: 2: 3: 4: 5: 6: 7: C Durven 1: 2: 3: 4: 5: 6: 7: 8: A Uitleggen 1: 2: 3: 4: 5: 6: B Helpen en voordoen 1: 2: 3: 4: 5: 6: 7: C Bevestigen 1: 2: 3: 4: 5: 6: D Meekomen en erbij horen 1: 2: 3: 4: 5: 6: 7: 8: 9: 10: D Inleven en meedenken 1: 2: 3: 4: 5: 6: 7: 8: 8 Handreiking Balans in Beeld
11 Dit beeld geeft aan dat de begeleider Simon over het algemeen ondervraagt. Het overzicht laat zien dat Simon veel vaardigheden bezit en de begeleider veel ondersteuning biedt. De begeleider kan op basis van dit beeld bekijken of Simon minder ondersteuning aankan. Instructie voor het invullen van de checklist Balans in beeld 1. Neem een specifieke situatie waarvan je wilt bekijken in hoeverre je de jongere passende ondersteuning hebt geboden, al dan niet naar aanleiding van mogelijke signalen van overvraging of ondervraging die je bij de jongere of jezelf hebt herkend. (deze mogelijke signalen van over- of ondervraging zijn in de handreiking op een rij gezet). 2. Voeg eventueel, als dat voor de beeldvorming gewenst is, schaalvragen toe bij de verschillende onderdelen A tot en met D. 3. Bepaal met wie je de lijst invult: een collega-begeleider of de jongere of eerst de collega en dan de jongere. 4. Zoek een rustige plek op, waar je niet gestoord kunt worden. 5. Ga in gesprek en vul alle vragen in. 6. Gedrukte versie: Vul de antwoorden op het overzicht in. Digitale versie: Ga naar het overzicht van de antwoorden. 7. Bekijk het overzicht en vertel wat je ziet en wat je opvalt. 8. Bedenk samen met je gesprekspartner (collega of jongere) wat je in je ondersteuning gaat aanpassen en hoe je dat gaat doen. Bespreek met de jongere wat hij daarvan vindt en daarin wil. Tijd Het invullen van de checklist duurt gemiddeld 20 tot 30 minuten. 5. Ontwikkeling van de checklist De checklist is ontwikkeld met subsidie van het Antonia Wilhelmina Fonds, een Fonds op Naam van het Fonds Psychische Gezondheid. De checklist is een hulpmiddel om in gesprek te gaan en geen meetinstrument. Ervaringen in het gebruik van de lijst en aanbevelingen ter verbetering zijn van harte welkom en kunnen g d worden naar Edithe Rot: edithe.rot@sheerenloo.nl. Wanneer deze lijst gebruikt gaat worden om vast te stellen hoe het staat met over- en ondervraging, is het van belang dat er onderzoek naar de betrouwbaarheid en validiteit wordt gedaan. Mogelijkheden om de checklist verder te ontwikkelen zullen worden onderzocht. Handreiking Balans in Beeld 9
12 Checklist: Balans in Beeld Vragen om zicht te krijgen op uitdaging, over- of ondervraging in de begeleiding van jongeren met een licht verstandelijke beperking. Deze checklist kan worden ingevuld door de begeleider (professional of ouder) van een jongere met een LVB samen met een collega-begeleider of de jongere zelf. Neem een specifieke situatie in gedachten en vul de vragen in. Geef per vraag aan in welke mate de jongere een vaardigheid beheerst (van 0=niet tot 5=veel) en in hoeverre je als begeleider de jongere bij die vaardigheid ondersteund hebt (van 0=weinig tot 5=veel). De antwoorden kun je daarna in onderstaand overzicht invullen om de balans van over-, ondervragen en uitdaging goed in beeld te brengen. Voeg als dat voor jouw eigen beeldvorming handig is schaalvragen toe bij de verschillende onderdelen A tot en met D. 10 Handreiking Balans in Beeld
13 Naam jongere:.. Datum:... Vaardigheden jongere veel weinig Ondersteuning begeleider veel weinig A Snappen 1: 2: 3: 4: 5: 6: B Kunnen 1: 2: 3: 4: 5: 6: 7: C Durven 1: 2: 3: 4: 5: 6: 7: A Uitleggen 1: 2: 3: 4: 5: 6: B Helpen en voordoen 1: 2: 3: 4: 5: 6: 7: C Bevestigen 1: 2: 3: 4: 5: 6: D Meekomen en erbij horen 1: 2: 3: 4: 5: 6: 7: 8: 9: 10: D Inleven en meedenken 1: 2: 3: 4: 5: 6: 7: 8: Handreiking Balans in Beeld 11
14 Checklist KAART A Jongere: BEGRIJPEN 1 Begrijpt de jongere wat ik zeg? De jongere heeft het niet begrepen, hij kent de woorden niet. De jongere heeft alles begrepen, hij kent de woorden. 2 Onthoudt de jongere de boodschap? De jongere weet niet meer wat er gezegd is. De jongere weet nog goed wat er gezegd is. 3 Weet de jongere waar hij mee moet beginnen? De jongere kan geen ordening aanbrengen, hij weet niet waarmee hij moet beginnen en wat hij daarna moet doen. De jongere kan een ordening aanbrengen, hij kent de volgorde van uitvoeren. 4 Let de jongere op de dingen die belangrijk zijn? De jongere let niet op wat belangrijk en minder belangrijk is. De jongere let goed op wat belangrijk is. 5 Komt het taalgebruik van de jongere overeen met zijn taalbegrip? De jongere praat wijs maar snapt veel minder. Hoe de jongere praat en wat hij snapt ligt op één lijn. 6 Is de jongere handig in het verwerken van informatie? Informatie komt slecht bij de jongere binnen. Als de jongere één keer iets gezien, gedaan of gehoord heeft dan weet/kan/herkent hij het. 12 Handreiking Balans in Beeld
15 Checklist KAART A Begeleider: UITLEGGEN 1 Gebruik ik begrippen die de jongere begrijpt? Ik pas mijn taal- en woordgebruik niet aan bij wat de jongere begrijpt. Ik pas mijn taalgebruik aan bij wat de jongere begrijpt. 2 Herhaal ik mijn boodschap? Ik herhaal mijn boodschap niet. Ik herhaal mijn boodschap totdat de jongere deze heeft onthouden. 3 Bied ik informatie geordend en gedoseerd aan? Ik geef informatie zonder er erg bij stil te staan hoe. Ik geef informatie in kleine stapjes, maak concreet wat ik van de jongere wil en stel reële eisen. 4 Ben ik precies in wat ik zeg, wil en verwacht? Ik geef informatie globaal. Ik benadruk wat ik belangrijk vind en maak concreet wat ik wil en verwacht. 5 Ben ik er alert op dat de jongere niet alles snapt wat ik zeg? Ik ga ervan uit dat de jongere mij begrijpt. Ik check steeds of de jongere mij begrepen heeft. 6 Zorg ik dat de jongere de kans krijgt om informatie goed te verwerken? Als de jongere iets niet meteen snapt, haak ik af. Ik herhaal, versimpel of doseer zoveel als nodig is voor de jongere. Handreiking Balans in Beeld 13
16 Checklist KAART B Jongere: KUNNEN 1 Bezit de jongere de vaardigheden om te doen wat hij wil/moet doen? De jongere beheerst de benodigde vaardigheden niet. De jongere beheerst de benodigde vaardigheden. 2 Kan de jongere zich concentreren bij het uitvoeren van zijn opdracht? De jongere heeft zijn aandacht er niet bij. De jongere heeft zijn aandacht er goed bij. 3 Leert de jongere van mondelinge instructies? De jongere leert alleen door voordoen en samendoen. De jongere kan uit de voeten met mondelinge uitleg zonder voordoen en samendoen. 4 Leert de jongere van ervaringen? De jongere leert niet van ervaringen, hij maakt steeds weer dezelfde fout. De jongere leert van ervaringen en maakt niet vaak dezelfde fout. 5 Leert de jongere meer door iets te doen of meer als het hem uitgelegd wordt? De jongere leert door te doen. De jongere leert door instructie en uitleg. 6 Kan de jongere bij zichzelf te rade gaan wat hij anders moet doen en bijsturen als dat nodig is? Het lukt de jongere niet om zichzelf bij te sturen. Het lukt de jongere goed om zichzelf bij te sturen. 7 Lukt het de jongere om het juiste moment te kiezen als hij iets wil? Als de jongere iets wil dan moet het nú meteen. Als de jongere iets wil kan hij er als dat nodig is erop wachten of ervoor sparen. 14 Handreiking Balans in Beeld
17 Checklist KAART B Begeleider: HELPEN EN VOORDOEN 1 Heb ik de jongere verteld wat hij moet doen en hem voorgedaan of met hem geoefend hoe hij het moet doen? Ik heb de vaardigheid niet met de jongere geoefend. Ik heb de vaardigheid voorgedaan en met de jongere geoefend. 2 Houd ik er rekening mee of de jongere zijn aandacht erbij heeft? Ik heb mijn verhaal gedaan zonder te checken of Ik heb gecheckt of de jongere alles gehoord en de jongere alles gehoord en begrepen heeft. begrepen heeft. 3 Besef ik dat ik het (goede) voorbeeld geef hoe je je moet gedragen? Ik ben mij er niet van bewust dat ik het Ik sta in mijn eigen gedrag model voor de goede voorbeeld moet geven. jongere. 4 Bied ik de jongere (verantwoorde) ruimte om te mogen leren, door hem iets eerst zelf te laten doen/ervaren? Ik bescherm de jongere en laat hem niets zonder Ik geef de jongere de ruimte om iets uit te mijn toezicht doen. proberen en help hem als het niet goed is gegaan. 5 Houd ik rekening met het feit dat de jongere meer een doener of meer een prater/denker is? Ik weet niet of de jongere een doener of een In mijn benadering sluit ik aan bij de jongere: prater/denker is. ik onderneem veel of overleg zaken. 6 Sluit ik aan bij wat de jongere vanuit zichzelf kan en wil? Ik houd geen rekening met wat de jongere zelf wil en kan. Mijn handelen wordt zoveel mogelijk bepaald door wat de jongere zelf wil en kan. 7 Help ik de jongere om naast het ontdekken van zijn mogelijkheden ook zijn eigen beperkingen te leren zien en accepteren? Ik ga niet in gesprek over wat de jongere kan en niet kan en wat dat betekent. Ik ga in gesprek met de jongere over wat hij niet kan en wat dat betekent en ik bespreek welke mogelijkheden hij wel heeft. Handreiking Balans in Beeld 15
18 Checklist KAART C Jongere: DURVEN 1 Heeft de jongere vertrouwen in zichzelf dat hij een vaardigheid (aan)kan? De jongere heeft geen vertrouwen in eigen kunnen. De jongere heeft veel vertrouwen in eigen kunnen. 2 Vraagt de jongere om hulp als hij iets nog niet begrijpt? De jongere vraagt nooit om hulp. De jongere vraagt hulp. 3 Durft de jongere te experimenteren? De jongere durft dingen niet anders te doen dan hij gewend is. De jongere durft iets nieuws te proberen. 4 Probeert de jongere zelf oplossingen te vinden voor een probleem? De jongere zoekt zelf niet naar oplossingen, hij is afwachtend. De jongere probeert zelf oplossingen uit. 5 Wil de jongere de vaardigheid zelfstandig leren doen? De jongere heeft niet de drive om zelfstandiger te worden. De jongere wil de vaardigheid graag zelf kunnen doen. 6 Vraagt de jongere alleen om steun als hij die nodig heeft van volwassenen? De jongere vraagt te pas en te onpas om hulp en steun. De jongere vraagt om hulp en steun als hij een vaardigheid niet zelf kan. 7 Lukt het de jongere zijn mening te geven en te zeggen wat hij vindt of wil? De jongere geeft nooit zijn mening ergens over. De jongere laat zien en merken wat hij wil en vindt. 16 Handreiking Balans in Beeld
19 Checklist KAART C Begeleider: BEVESTIGEN 1 Hoe begeleid ik de jongere als hij iets voor de eerste keer doet of meemaakt? Ik laat het de jongere meteen zelf doen en ervaren. Ik doe het samen met de jongere en ga (letterlijk) naast hem staan. 2 Bied ik de jongere positieve bemoediging dat hij het (aan)kan? Ik geef geen complimenten en benoem niet wat de jongere (aan)kan. Ik geef veel bevestiging en moedig de jongere aan. 3 Ga ik met de jongere in gesprek om erachter te komen welke steun hij van mij nodig heeft? Ik ga niet in gesprek om erachter te komen wat hij aan steun van mij nodig heeft. Ik probeer erachter te komen waar ik de jongere bij kan helpen, zelfs als hij zegt het zelf wel (aan) te kunnen. 4 Help ik de jongere om zelf oplossingen te vinden bij een probleem? Ik zeg wat de jongere moet doen, hij kan het immers niet zelf bedenken. Ik ondersteun de jongere bij het zelf leren oplossen van problemen. 5 Stimuleer ik de jongere om iets (nieuws) te ondernemen? Als de jongere niet wil laat ik het zo. Ik stimuleer de jongere zo veel mogelijk om zelf iets te doen of ondernemen. 6 Help ik de jongere eigen keuzes te maken? Ik bepaal alles voor de jongere. Ik stimuleer de jongere om eigen keuzes te maken en te ontdekken wat hij zelf wil en leuk vindt. Handreiking Balans in Beeld 17
20 Checklist KAART D Jongere: MEEKOMEN EN ERBIJ HOREN 1 Begrijpt de jongere wat er gebeurt of wat de ander zegt of bedoelt? De jongere snapt niet wat er gebeurt. De jongere begrijpt wat de ander bedoelt. 2 Houdt de jongere rekening met wat de ander wil of bedoelt? De jongere houdt geen rekening met de ander. De jongere houdt rekening met de ander. 3 Doet de jongere wat hij zelf wil? De jongere doet wat de ander wil. De jongere doet wat hij zelf wil. 4 Kijkt de jongere kritisch naar zichzelf? De jongere kijkt niet naar zijn eigen gedrag en wat er goed en minder goed gaat. De jongere kijkt naar zijn eigen gedrag en ziet wat er goed en minder goed gaat. 5 Begrijpt de jongere wat goed en kwaad is (wat wel en niet door de beugel kan) in deze situatie? De jongere ziet niet in wat goed en kwaad is. De jongere begrijpt goed wat goed en kwaad is. 6 Kan de jongere zichzelf in de hand houden? De jongere is impulsief en doet wat er in hem opkomt. De jongere kan zichzelf beheersen als dat nodig is. 7 Beseft de jongere wat een ander denkt of voelt? De jongere heeft geen idee wat de ander denkt of voelt. De jongere heeft meestal goed in de gaten wat de ander denkt of voelt. 8 Kan de jongere vrienden maken en contacten met anderen aangaan en onderhouden? De jongere kan geen vrienden maken en is vaak op zichzelf. De jongere kan goed contact maken en kan vriendschappen onderhouden. 9 In hoeverre houdt de jongere vast aan regels en gewoontes? De jongere is star als het om regels gaat en volgt ze zonder verder nadenken op. De jongere denkt na over regels en kan het anders doen als dat beter is. 10 Kan de jongere zijn boosheid en agressie in toom houden? De jongere explodeert bij het minste of geringste. De jongere kan zich goed beheersen als hij boos of agressief is. 18 Handreiking Balans in Beeld
21 Checklist KAART D Begeleider: INLEVEN EN MEEDENKEN 1 Ondersteun ik de jongere in de omgang met anderen? Ik laat de jongere zelf contact maken en help hem Ik kijk goed hoe de jongere zich sociaal beweegt niet om het contact goed te laten verlopen. en ondersteun hem daar waar hij dat nodig heeft. 2 Bespreek ik individueel met de jongere hoe het contact is verlopen en leg ik uit wat de ander bedoelt? Ik kom met de jongere niet terug op sociale Ik bespreek sociale gebeurtenissen na en leg uit gebeurtenissen. wat de ander zegt of bedoelt. 3 Bespreek ik met de jongere wat in de omgang met de ander goed en minder goed ging en hoe het anders kan? Ik neem niet met de jongere door hoe zijn omgang Ik bespreek met de jongere zijn gedrag en kijk met anderen verloopt. met hem wat er goed en minder goed gaat. 4 Leg ik de jongere uit wat goed en kwaad is (wat wel en niet door de beugel kan)? Ik leg niet uit wat goed en kwaad is. Ik leg uit wat goed en kwaad is. 5 Help ik de jongere om eerst na te denken voordat hij iets doet? Ik help de jongere niet om eerst na te denken en Ik oefen met de jongere hoe hij zich kan beheersen dan te doen. en eerst kan nadenken voordat hij iets doet. 6 Leer ik de jongere sociale vaardigheden om goed om te kunnen gaan met anderen? Ik leer de jongere geen specifieke sociale Ik oefen regelmatig met de jongere sociale vaardigheden. vaardigheden. 7 Stimuleer ik de jongere in het opbouwen en onderhouden van een sociaal netwerk? Ik stimuleer de jongere niet in het opbouwen en Ik stimuleer en help de jongere om aan het onderhouden van een sociaal netwerk. van een goed sociaal netwerk te bouwen. 8 Help ik de jongere zijn boosheid en agressie in toom te houden? Ik help de jongere niet om zijn agressie te beheersen. Ik heb met de jongere afspraken over wat hij doet als hij boos is en hoe iemand hem daarbij kan helpen. Handreiking Balans in Beeld 19
22 Colofon Kennisplein Gehandicaptensector Niets uit deze uitgaven mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op enige ander wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming. April 2013 eerste druk Auteur E.J.W. Rot Vormgeving Studio Tween ISBN Financiering Antonia Wilhelmina Fonds Deze checklist is ook te downloaden: Kennisplein Gehandicaptensector Postbus RE Utrecht Telefoon (030) Website 20 Handreiking Balans in Beeld
MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatieMijn kind heeft een LVB
Mijn kind heeft een LVB Wat betekent een licht verstandelijke beperking nu precies? Informatie voor ouders van kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking in de leeftijd van 6 tot 23 jaar
Nadere informatieGESPREKKEN VOEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG:
AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: - Kun je een verzorgde brief schrijven. - Kun je op een juiste manier werkwoorden vervoegen. - Schrijf je op een juiste manier in meervoud. - Gebruik je hoofdletters op een
Nadere informatieZelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.
Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.
Nadere informatieOnline Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week
onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming
Nadere informatieBegeleide interne stage
Ik, leren en werken Begeleide interne stage Deel 2 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Marian van der Meijs Inhoudelijke redactie: Titel: Ik, leren
Nadere informatieWerkboek Het is mijn leven
Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er
Nadere informatie3 Hoogbegaafdheid op school
3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit
Nadere informatieTijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling
8 tips voor een goed gesprek met je leerling Edith Geurts voor Tijdschrift Kindermishandeling Het kan zijn dat je als leerkracht vermoedt dat een kind thuis in de knel zit. Bijvoorbeeld doordat je signalen
Nadere informatieVerbindingsactietraining
Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken
Nadere informatieMeten van mediawijsheid. Bijlage 6. Interview. terug naar meten van mediawijsheid
Meten van mediawijsheid Bijlage 6 Interview terug naar meten van mediawijsheid Bijlage 6: Het interview Individueel interview Uitleg interview Ik zal je uitleggen wat de bedoeling is vandaag. Ik ben heel
Nadere informatieZelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W
Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument
Nadere informatieWielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting
Zwijsen Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Inhoud Inleiding 3 Materialen 3 Voor het eerst naar school 4 Doelstelling 4 Opbouw prentenboek en plakboek 4 Werkwijze 5 Ouders 5 2 Inleiding Voor
Nadere informatieADHD: je kunt t niet zien
➂ ADHD: je kunt t niet zien Je ziet het niet aan de buitenkant. Je kunt niet gelijk naar iemand kijken en zeggen: die heeft ADHD. Dat kan een voordeel zijn. Als iemand niet weet dat jij het hebt, dan kunnen
Nadere informatieInleiding. Autisme & Communicatie in de sport
Sanne Gielen Inleiding Starten met een nieuwe sport is voor iedereen spannend; Hoe zal de training eruit zien? Zal de coach aardig zijn? Heb ik een klik met mijn teamgenoten? Kán ik het eigenlijk wel?
Nadere informatieDeze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering.
Bij SNAP leren we ouders en kinderen vaardigheden om problemen op te lossen en meer zelfcontrole te ontwikkelen. Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. SNAP (STOP
Nadere informatieBijlage 4 De meterstanden-lijst voor begeleiders
7 Bijlage De meterstanden-lijst voor begeleiders De bijlagen in dit boek zijn invulformulieren, deze zijn ook te downloaden op: www.boomnelissen.nl/begeleid ontdekkendleren. Kijk eens in de spiegel De
Nadere informatieCompetentiescan Klant exemplaar
Naam klant: Geboortedatum: Datum rapportage: Naam begeleider: Competentiescan Klant exemplaar Dit project wordt mede gefinancierd door het Europees Sociaal Fonds www.werkeenzorgminder.nl Instructie invullen
Nadere informatieBen jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!
Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw
Nadere informatieWat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen?
Wat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen? Samenwerkingsverband NIP-NVO zorg voor mensen met een verstandelijke beperking 2014 1 Inhoud Voorwoord 3 Wat doet de psycholoog of orthopedagoog? 5
Nadere informatieNationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld
Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal
Nadere informatie[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster
[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieIk-Wijzer Ik ben wie ik ben
Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,
Nadere informatieAan de slag met de Werk Ster!
Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt
Nadere informatieWaarde-volle zorg is ook nog JONG!
Waarde-volle zorg is ook nog JONG! LOC maakte een nieuwe visie op de zorg. Die heet Waarde-volle zorg. Allerlei mensen herkennen zich daar in. Dat komt doordat die gaat over dingen die voor ons allemaal
Nadere informatieIk-Wijzer Ik ben wie ik ben
Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,
Nadere informatie3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken?
Werkblad: 1. Wat is je leerstijl? Om uit te vinden welke van de vier leerstijlen het meest lijkt op jouw leerstijl, kun je dit simpele testje doen. Stel je eens voor dat je zojuist een nieuwe apparaat
Nadere informatieChecklist Gesprek voeren 2F - handleiding
Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Inleiding De checklist Gesprek voeren 2F is ontwikkeld voor leerlingen die een gesprek moeten kunnen voeren op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht hoe de
Nadere informatieInstructieboek Koken. Voor de Mpower-coach
Instructieboek Koken Voor de Mpower-coach juni 2014 Mpower-coach Instructieboek Versie 1.2014 blz. 2 Inhoud: Inhoudsopgave blz. 3 Mpower-coach blz. 5 Thema koken : blz. 7 Module 0: Beginnen met koken blz.
Nadere informatieZorg voor je carrière. Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl
Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl Hoe presenteer ik mijzelf? Wat wil ik? Zorg voor je carrière Door het dagelijkse contact met mijn coach
Nadere informatieUtrecht, Gooi & Vecht. Ondersteuning bij leven met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
Utrecht, Gooi & Vecht Ondersteuning bij leven met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave Wat betekent het dat uw kind moeilijk lerend is en wat 3
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Voor cliënten
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Voor cliënten Ik red me prima, maar nu mijn zoontje zich niet normaal ontwikkelt weet ik het even niet meer. Mijn beperking vraagt om aanpassingen in huis.
Nadere informatieDoelstellingen van PAD
Beste ouders, We kozen er samen voor om voor onze school een aantal afspraken te maken rond weerbaarheid. Aan de hand van 5 pictogrammen willen we de sociaal-emotionele ontwikkeling van onze leerlingen
Nadere informatieDEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!
DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het
Nadere informatieOplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)
Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)
Nadere informatieLicht verstandelijke beperking. Praktische tips voor herkennen. voor professionals
Licht verstandelijke beperking Praktische tips voor herkennen voor professionals Begrijp je wat ik bedoel? Kinderen en jongeren zijn er bij gebaat wanneer vroegtijdig wordt herkend of er sprake is van
Nadere informatieDe Budget Ster: omgaan met je schulden
De Budget Ster: omgaan met je schulden Budget Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Budget Ster MOTIVATIE EN VERANTWOORDELIJKHEID STRESS DOOR SCHULDEN BASISVAARDIGHEDEN STABILITEIT FINANCIEEL ADMINISTRATIEVE
Nadere informatieHoe Yulius jongeren met autisme kan helpen
Jongeren Hoe Yulius jongeren met autisme kan helpen Vragen? Voor wie is deze brochure? Je hebt deze brochure gekregen omdat je autisme hebt of nog niet zeker weet of je autisme hebt. Je bent dan bij Yulius
Nadere informatieColofon: Inge Bramsen, Kees Willemse, Chris Kuiper & Mieke Cardol, Kenniscentrum Zorginnovatie van Hogeschool Rotterdam, 2015.
Colofon: Mijn Pad is gemaakt door Inge Bramsen, Kees Willemse, Chris Kuiper & Mieke Cardol (2015), Lectoraat Disability Studies; Diversiteit in Participatie, Kenniscentrum Zorginnovatie van Hogeschool
Nadere informatieJUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou.
JUST BE YOU.NL Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen Marian Palsgraaf - www.justbeyou.nl Het mooiste wat je kunt worden is jezelf. Mijn passie is mensen te helpen
Nadere informatieTACTIEKEN BIJ DE STRIJDGEEST
TACTIEKEN BIJ DE STRIJDGEEST Het werkmateriaal is een onderdeel van de website Krachtenspel.nl. Werkmateriaal Sociaal Emotionele Educatie (SEE) Alle informatie is te vinden op de website Jan Ausum en Mieke
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding. Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent. Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent
Kind-In-Zicht Inhoudsopgave Inleiding Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent Als je een tiener en tussen 9 en 12 jaar bent Als je een puber en tussen
Nadere informatieOntwikkellijn 1: Ik zorg ervoor dat ik aan het werk ga en blijf!
Ontwikkellijn 1: Ik zorg ervoor dat ik aan het werk ga en blijf! Het gaat erom dat je laat merken dat jij zélf verantwoordelijk bent voor het leren: jij kiest de opdrachten, workshops en klussen zélf,
Nadere informatieWorkshop voorbereiden Authentieke instructiemodel
Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Uitleg Start De workshop start met een echte, herkenbare en uitdagende situatie. (v.b. het is een probleem, een prestatie, het heeft
Nadere informatieHandreiking Workshop Omgaan met probleemgedrag, hoe tevreden ben jij?
Handreiking Workshop Omgaan met probleemgedrag, hoe tevreden ben jij? Handreiking Workshop Omgaan met probleemgedrag, hoe tevreden ben jij? Medewerkers in de ouderenzorg weten vaak heel goed waar knelpunten
Nadere informatieFeedback geven en ontvangen
Feedback geven en ontvangen 1 Inleiding In het begeleiden van studenten zul je regelmatig feedback moeten geven en ontvangen: feedback is onmisbaar in de samenwerking. Je moet zo nu en dan kunnen zeggen
Nadere informatieKinderen. Hoe Yulius kinderen met autisme kan helpen
Kinderen Hoe Yulius kinderen met autisme kan helpen Voor wie is dit boekje? Je hebt dit boekje gekregen omdat je autisme hebt of omdat je nog niet zeker weet of je autisme hebt. Je bent dan bij Yulius
Nadere informatieB a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1
B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Voor cliënten
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Voor cliënten Ik red me prima, maar nu mijn zoontje zich niet normaal ontwikkelt weet ik het even niet meer. Mijn beperking vraagt om aanpassingen in huis.
Nadere informatieTalentmeting in korte trajecten
Talentmeting in korte trajecten Het portfolio is voor kort durende maatschappelijke stages een te uitgebreid middel om mee te werken. Voor de kortdurende intensieve maatschappelijke stages is een andere
Nadere informatieInformatie voor ouders
Weerbaarheid Informatie voor ouders Het Centrum voor Jeugd en Gezin ondersteunt met deskundig advies, tips en begeleiding. Een centraal punt voor al je vragen over opvoeden en opgroeien, dat is handig!
Nadere informatieDoel A bestaat uit vier inhoudelijke elementen waar we bij stil zullen staan in deze studie:
Doel A: Geboren in het Koninkrijk : studenten zowel kerkelijk als niet-kerkelijk komen tot persoonlijke geloofsovergave aan Jezus en leren dit proces voor zichzelf verwoorden. Doel A bestaat uit vier inhoudelijke
Nadere informatieWelkom bij Centrum Jeugd. Informatie voor kinderen, jongeren en hun familieleden
Welkom bij Centrum Jeugd Informatie voor kinderen, jongeren en hun familieleden Welkom bij Centrum Jeugd Je gaat deelnemen aan een van de behandelingen bij Centrum Jeugd van GGz Breburg. De behandelaren
Nadere informatieWeet wat je kan Samenvatting op kaarten
Samenvatting op kaarten 16 kaarten met samenvattingen van de inhoud van de module, psychoeducatie over een Lichte verstandelijke Beperking (LVB) voor cliënten en hun naasten. De kaarten 1 14 volgen de
Nadere informatieproject: Omgaan met gedragsproblemen en stoornissen in de jeugdzorg
project: Omgaan met gedragsproblemen en stoornissen in de jeugdzorg Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet:
Nadere informatieIs iemand in jouw omgeving verslaafd?
Is iemand in jouw omgeving verslaafd? Verslaafd aan Jou ondersteunt en informeert de omgeving van verslaafden. Vaak gaat alle aandacht uit naar de verslaafde en daardoor wordt soms niet gezien dat familie
Nadere informatieCreatief en flexibel toepassen van Triplep. Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus
Creatief en flexibel toepassen van Triplep Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus Programma Overzicht Kennismaking Persoonlijke werving van ouders Een goede relatie opbouwen met de ouders
Nadere informatieSpoorboekje. Als je het mij vraagt. Onderwijs Vanuit autisme bekeken
Spoorboekje Als je het mij vraagt Onderwijs Vanuit autisme bekeken 1 Start Wat vinden kinderen en jongeren met autisme eigenlijk van het onderwijs? Vanuit autisme bekeken vroeg hen wat zij willen vertellen
Nadere informatie1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule
Werkboek Inhoudsopgave: 1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule 2. Het H.A.R.T. model 2.1. H.A.R.T. staat voor: 2.1.1. Mijn verhaal over oprechte communicatie 2.1.1: Hoofd Gebruik de rest van deze
Nadere informatieInstructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt
Instructie 1 De relatie met je cliënt Heb jij je voelsprieten uitstaan? Met behulp van dit werkblad onderzoek je of je je voelsprieten hebt uitstaan naar de cliënt. Kies een cliënt en vul met die cliënt
Nadere informatieFeedback Project Ergonomisch Ontwerpen
Feedback Project Ergonomisch Ontwerpen Competenties Sociaal en communicatief functioneren (P9) Initiatief (P10) Reflectie (P11) Afgelopen module heb je met een groepje gewerkt aan je project. In week 7
Nadere informatieLAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK!
LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK! In dit E-book leer je hoe je door het inzetten van je eigen netwerk je bedrijf kan laten groeien. WAAROM DIT E-BOOK? Veel ondernemers beginnen
Nadere informatieMEE Utrecht, Gooi & Vecht. Ondersteuning bij leven met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Utrecht, Gooi & Vecht Ondersteuning bij leven met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
Nadere informatieinformatie voor cliënten
Colofon Redactie: Jose Schilderinck, Frank Nijhuis en Gerdi Verkerk Contact en algemene vragen: Postadres 820, 7550 AV Hengelo t. 088 777 60 00 e. info@ambiq.nl i. www.ambiq.nl Concept en ontwerp: Vanille
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieDraaiboek voor een gastles
Draaiboek voor een gastles Dit draaiboek geeft jou als voorlichter van UNICEF Nederland een handvat om gastlessen te geven op scholen. Kinderen, klassen, groepen en scholen - elke gastles is anders. Een
Nadere informatieleer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1
leer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1 actief leren WWW.leer-actief.nl Dit is Wybo. Wybo was vroeger een heel gewoon jongetje, maar hij was wel erg lui. En dat...werd zijn redding. Hij had nooit
Nadere informatieHoe help je iemand die aan zelfmoord denkt?
Hoe help je iemand die aan zelfmoord denkt? Bel bij accuut gevaar meteen Stel de vraag Als je denkt dat iemand aan zelfmoord denkt, vraag er dan naar. Kies de vraag die bij jou past. Of kies je eigen woorden,
Nadere informatieAan de slag blijven. Schematisch overzicht van thema s, leerdoelen en inhoud
Schematisch overzicht van thema s, leerdoelen en inhoud Jezelf presenteren De medewerker moet zichzelf goed presenteren. Bijvoorbeeld door er schoon en verzorgd uit te zien. Zo laat hij/zij een goede indruk
Nadere informatie6.2.1 Dealen met afleiding onderweg
Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je
Nadere informatieOndersteuning bij SEIN: woonzorg en dagbesteding
Samen doen wij dat! info Ondersteuning bij SEIN: woonzorg en dagbesteding informatie voor cliënten Inhoud INHOUD 1. Verhogen van de kwaliteit van leven van mensen met epilepsie 4 2. Het kwaliteitskader
Nadere informatieLeer hoe je effectiever kunt communiceren
Leer hoe je effectiever kunt communiceren De kracht van geweldloze communicatie Hoe vaak kom je in een gesprek terecht waarin je merkt dat je niet meer zegt wat je wilt zeggen; dat je iets doet wat de
Nadere informatieIk heb geen idee wat het betekent. Ik heb dit woord wel eens gezien of gehoord.
Tekst lezen en moeilijke woorden bespreken 1. Hoe goed ken je de woorden in het schema? Je hoeft alleen een kruisje te zetten bij hoe goed je het woord kent. 2. Lees de tekst met het stappenplan. Onderstreep
Nadere informatieTussendoelen sociaal - emotionele ontwikkeling - Relatie met andere kinderen
Tussendoelen sociaal - emotionele ontwikkeling - Relatie met andere kinderen 1. Kijkt veel naar andere kinderen. 1. Kan speelgoed met andere kinderen 1. Zoekt contact met andere kinderen 1. Kan een emotionele
Nadere informatieKINDEREN LEKKER IN HUN VEL
KINDEREN LEKKER IN HUN VEL 1. Welkom wij zijn Karin Hallegraeff en Noelle van Delden van Praktijk IKKE Karin stelt zich voor en er komt een foto van Karin in beeld. Noelle stelt zich voor en er komt een
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking. Voor verwijzers
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Voor verwijzers Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Veel mensen met een licht
Nadere informatieActief luisteren (De ander helpen zo duidelijk mogelijk te zijn)
Actief luisteren (De ander helpen zo duidelijk mogelijk te zijn) Laat de ander merken dat je echt luistert door je houding en ogen. Laat merken dat je aandacht op hem/haar gericht is. Stel zoveel mogelijk
Nadere informatieFeedback aan leerkrachten
Feedback aan leerkrachten Studiedag Leerlingenparticipatie 24 april 2013 Paleizenstraat Saskia 90 > 1030 Vandeputte Brussel T 02 215 32 29 > F 02 215 41 78 > www.vsknet.be Wie ben ik? Saskia Vandeputte
Nadere informatieLes 1 Integratie Leestekst: Een bankrekening. Introductiefase
Les 1 Integratie Leestekst: Een bankrekening "Welkom:... " Introductiefase 1. "In de afgelopen weken hebben we veel teksten gelezen. Deze teksten hebben we samengevat, we hebben vragen erbij gesteld, gekeken
Nadere informatieVacature. Wat is jouw kijk? Ik ben aan het dementeren en zoek een begeleider die: Bij deze kaart hoort opdrachtkaart 86.
Wat is jouw kijk? 86 Bij deze kaart hoort opdrachtkaart 86. Vacature Ik ben aan het dementeren en zoek een begeleider die: - Het leuk vindt om mij als mens met een verstandelijke beperking en dementie
Nadere informatieSTAGEVERSLAG VMBO LEERLING INSTRUCTIE
STAGEVERSLAG VMBO LEERLING INSTRUCTIE Naam: Klas: Bedrijf: Stageperiode: Maak een inhoudsopgave zoals hieronder is afgebeeld. Indien nodig je eigen onderdelen tussen voegen en uiteindelijk de inhoudsopgave
Nadere informatieSpelend leren, leren spelen
Spelend leren, leren spelen een werkboek voor kinderen en ouders Rudy Reenders, Wil Spijker & Nathalie van der Vlugt Spelend leren, een werkboek voor kinderen en ouders leren spelen Rudy Reenders, Wil
Nadere informatieWORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur
WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er
Nadere informatieStellingen en normering leerlingvragenlijst
Stellingen en normering leerlingvragenlijst Expertsysteem ZIEN! voor het primair onderwijs 2.0 juli 2012 ZIEN! is een product van, in samenwerking met ParnasSys ZIEN!PO leerlingvragenlijst 2.0 Stellingen
Nadere informatieReflectiegesprekken met kinderen
Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen
Nadere informatieMANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN
Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe
Nadere informatieWat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken
Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Mensen zoeken hulp omdat ze overhoop liggen met zichzelf of met anderen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Sommige mensen worden
Nadere informatieSECTORWERKSTUK 2013-2014
SECTORWERKSTUK 2013-2014 1 HET SECTORWERKSTUK Het sectorwerkstuk is een verplicht onderdeel voor alle leerlingen uit het Mavo. Het maken van een sectorwerkstuk is een manier waarop je, als eindexamenkandidaat,
Nadere informatieDO'S EN DON'TS VOOR OUDERS
WWW.PESTWEB.NL DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS Kinderen en jongeren willen je hulp, als je maar (niet)... Wat kinderen zeggen over pesten Kinderen gaan over het algemeen het liefst met hun probleem naar hun
Nadere informatieDit boekje is van:..
Ik en mijn plan Dit boekje is van:.. Hallo, Jij bent cliënt bij SOVAK. Je hebt bij SOVAK een persoonlijk begeleider. Samen maak je afspraken over wat jij zelf doet en wat SOVAK doet. Die afspraken staan
Nadere informatievoorwoord VOORBEELDPAGINA S Bestelnr De ander en ik
voorwoord Dit werkboek gaat over de omgang met andere mensen. We bespreken hoe jij met anderen kunt omgaan. Bijvoorbeeld hoe je problemen oplost, omgaat met pesten, gevoelens en vriendschappen en hoe je
Nadere informatieVul de enquête in. Bij deze enquête is het belangrijk dat elke vraag wordt ingevuld.
Dit is stap twee van de test die je in MOVE vindt op pagina 22 & 23. Wil je graag een realistisch beeld van hoe je ervoor staat op de 7 terreinen van je leven? Doe de check. Klopt jouw zelfbeeld met de
Nadere informatieStap 6. Stap 6: Deel 1. Changes only take place through action Dalai Lama. Wat ga je doen?
Stap 6. Changes only take place through action Dalai Lama Wat ga je doen? Jullie hebben een ACTiePlan voor het experiment gemaakt. Dat betekent dat je een nieuwe rol en andere ACTies gaat uitproberen dan
Nadere informatieFEEDBACK GEVEN IN ZELFSTURENDE TEAMS. Yvette Paludanus
FEEDBACK GEVEN IN ZELFSTURENDE TEAMS Yvette Paludanus 2 Dit boekje is tot stand gekomen dankzij de vragen en verhalen van medewerkers in de zorg. Wil je een exemplaar van dit boekje bestellen? Wil je begeleiding
Nadere informatieInfo. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde
Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over
Nadere informatieGedragscode. Gewoon goed doen
Gedragscode Gewoon goed doen 2 Inhoudsopgave pagina 1. Missie, ambitie en kernwaarden 4 2. Gewoon goed doen 5 3. Waarom een gedragscode? 6 4. Omgaan met de patiënt/klant: respectvol en gastvrij 7 5. Professioneel
Nadere informatieStellingen leerlingvragenlijst
Stellingen leerlingvragenlijst Expertsysteem ZIEN! voor het primair onderwijs 1.0 sept 2011 ZIEN! is een product van, in samenwerking met ParnasSys ZIEN!PO leerlingvragenlijst Stellingen en toelichtingen
Nadere informatieUtrecht, Gooi & Vecht. Ondersteuning bij leven met een beperking. Zeer moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een zeer moeilijk lerend kind
Utrecht, Gooi & Vecht Ondersteuning bij leven met een beperking Zeer moeilijk lerend Uitleg over het leven van een zeer moeilijk lerend kind Inhoudsopgave Wat betekent het dat uw kind zeer moeilijk lerend
Nadere informatie