Tax Fund Congres Verschuiving van rijksbelastingen naar lokale belastingen

Transcriptie

1 Tax Fund Congres Verschuiving van rijksbelastingen naar lokale belastingen 20 juni 2017

2 Programma uur Opening door dagvoorzitter Rob Bouman uur Lokale belastingen mr. Anneke Monsma (Erasmus University) uur Lokale belastingbevoegdheid in België prof. dr. Nicole Plets (University of Antwerp) uur Pauze uur Introductie lokale heffingen in Nederland Jeroen Cremers (Partner BDO Belastingadviseurs) uur Presentatie van de onderzoeksgegevens Studenten Tilburg University uur Staatssteun prof. Peter Essers (Tilburg University) uur Presentatie onderzoeksgegevens Studenten Tilburg University uur Afsluiting en borrel

3 Toekomst gemeentelijk belastinggebied Wijziging gemeentebelastingen: goed idee? Mr. A.P. Monsma

4 Ontstaan huidig belastinggebied (1) 1851: Thorbecke schrijft gemeentewet: gesloten stelsel lokale belastingen + limieten 1865: afschaffing gemeentelijke accijnzen (verbruiksbelastingen op laken, azijn, bier, vlees, vis) Ter compensatie gemeentelijke inkomstenbelastingen met sterk progressief tarief Forensenkwestie Tussenoplossingen (progressie beteugelen, nw belastingen zoals bouwterreinbel, straatbel, baatbel, logeergastenbel, reclamebel, zakelijke bedrijfsbel, brandverzekeringsbel, opcenten IB, vermogensbel, personele bel Rijk) 1929: Financiële Verhoudingswet (Gemeentefonds structureel karakter + afschaffing gem. inkomstenbel)

5 Ontstaan huidig belastinggebied (2) Vanaf crisis en WO II: armoede, tekorten en herverdeling via werkloosheidssubsidiefonds Vanaf 1971: OGB; gemeentelijke belastingen weer op kaart (profijtbelastingen en territorialiteitsbelastingen) Vanaf 1995: Introductie WOZ, huidig belastinggebied Afschaffing OZBG woningen 2006; BIZ-heffing 2009 Nieuwe hervorming vanaf 2020?

6 Omvang gemeentelijke financiën Uitgaven in 2016: 56 mld (ca. 30% totale overheidsuitgaven) Inkomsten: - Gemeentefonds 27 mld - Specifieke uitkeringen 6 mld - OZB 4 mld - Overige belastingen 1 mld - Retributies 4 mld - Grondexploitatie 4 mld - Overig 10 mld - Totaal 56 mld (bron: Rfv rapport Eerst de politiek, dan de techniek)

7 Opbrengst gemeentebelastingen 2016 Overige leges; 840; 9% OZBG; 721; 8% Rein & afv; 1714; 19% OZBE; 3037; 34% Riool; 1563; 17% Honden; 62; 1% RWBB; 1; 0% Precario; 204; 2% Parkeer; 675; 8% Forensen; 30; 0% Toeristen; 189; 2% Reclame; 21; 0% Baat; 1; 0%

8 Bouwstenenbrief Plasterk en Wiebes 24 juni 2016 Plasterk en Wiebes stellen, in navolging van het rapport Rinnooy Kan, voor de uitkering uit het Gemeentefonds te verlagen met 4 mld De LB/IB kan met dit bedrag omlaag, de lokale belastingen per saldo maximaal met dit bedrag omhoog Aan het lokale belastinggebied worden toegevoegd: OZBG woningen en ingezetenenbelasting Afgeschaft worden: RWBB, baatbel, woonforensenbel, hondenbel, reclamebel en precariobel op nutsnetwerken Bedoeling operatie is niet een stijging van de belastingdruk Volgend kabinet moet concrete voorstellen doen

9 Belastingschuif: klein maar fijn? Gevolgen schuif: gemeentefonds 23 mld; gemeentelijke belastingen 9 mld; Retributies = 4 mld Aandeel gemeentelijke heffingen in totaal gemeentelijke inkomsten stijgt van 16% naar 25% en het aandeel van het Gemeentefonds daalt van 48% naar 41% Internationaal is het Nederlandse aandeel gemeentelijke heffingen dan nog altijd vrij laag Macro-economisch micro-economisch: effecten voor gemeenten en burgers?

10 Voor wie is dit een goed idee? Kabinet? wens verlaging belasting op arbeid Gemeente? mooi cadeau meer inkomsten uit eigen heffingen enige pluspunt (theoretische fiscale autonomie)? Dezelfde taken, minder uitkering, afschaffing kleine heffingen, meer belasting moeten heffen, minder keuzemogelijkheden, discussies gemeenteraad uitleg burger? Burger? effecten verlaging LB/IB en stijging gemeentelijke belastingen nog niet bekend, kwijtschelding voor lage/geen inkomens?

11 Vragenlijsten LVLB In samenwerking met LVLB vragenlijsten rondgestuurd met als doel inzichtelijk te maken wat de effecten voor gemeenten en burgers zullen zijn: -Derving inkomsten uit het Gemeentefonds -Derving inkomsten door afschaffing kleine belastingen -Perceptiekosten -Berekening benodigde tarieven nieuwe heffingen ter compensatie van derving van inkomsten

12 Voorlopige resultaten vragenlijsten (1) Derving gemeentefonds lastig te berekenen De afschaffing van de kleine belastingen leidt tot flinke verschillen op niveau individuele gemeenten Sommige gemeenten ondervinden geen effect omdat de af te schaffen belastingen daar niet worden geheven De derving aan inkomsten loopt bij andere gemeenten uiteen van 1000 tot enkele tientallen miljoenen Grotere gemeenten derven in het algemeen meer inkomsten, maar bijvoorbeeld Amsterdam derft relatief weinig Toeristische gemeenten kunnen flink last hebben van de afschaffing van de woonforensenbelasting; bijvoorbeeld Ameland derft 1,3 miljoen

13 Voorlopige resultaten vragenlijsten (2) De tarieven OZBG woningen en ing.bel. lopen behoorlijk uiteen Het tarief OZBG varieert van 0,121% tot 0,4346%, het gemiddelde is 0,23% Per gemiddelde woning betekent dit een belastingbedrag van 253 tot 908, gemiddeld 475 per jaar Het tarief ing.bel. loopt uiteen van 223 tot 896 per jaar per inwoner 18+, gemiddeld 320 Dat zijn geen onaanzienlijke bedragen Vraag is of volledige compensatie overal mogelijk is

14 Vragen die uit onderzoek voortkomen waar hebben gemeenten behoefte aan? Vragen zijn onder meer: hoe landelijke politiek in licht kabinetsformatie aankijkt tegen belastingschuif of korting 4 miljard op Gem. fonds niet te ambitieus is of ingezetenenbelasting per inwoner 18+ goed plan is of wenselijk is dat alle kleine belastingen geschrapt worden of extra zwaar getroffen gemeenten (en burgers!) gecompenseerd kunnen worden (kwijtschelding?) of er vanuit kring decentrale overheden/belastingpraktijk nog inbreng kan zijn in politieke besluitvorming

15 Denkrichting (1) OZBG woningen theoretisch juist en lijkt op zich haalbaar, wel grote verschillen Ing.bel. per woonruimte in plaats van per stemgerechtigde beter haalbaar en uitvoerbaar? Vraagtekens bij afschaffing RWBB (gelijkheidsbeginsel), woonforensenbelasting (impact toeristengemeenten), hondenbelasting (maatwerk) en reclamebelasting (horizonvervuiling en ondernemersfondsen) Toeristenbelasting en forensenbelasting combineren tot een nieuwe verblijfsbelasting voor niet-ingezetenen?

16 Denkrichting (2) Denkrichting Rfv (gemeenten kunnen maatwerk leveren, hogere belastingen mogelijk) biedt gemeenten meer keuzeruimte en financiële ruimte dan die van bouwstenenbrief Plasterk en Wiebes (schuif mag niet tot stijging gemeentelijke inkomsten leiden) Bij algemene belastingen geen limieten of bandbreedtes Geen onnodige beperking gemeentelijke vrijheid om zelf essentialia belastingen te kiezen (vgl. wetsvoorstel Veldman) Mogelijkheid voor gemeenten om voor een periode van 5 jaar zelf binnen kader wet nieuwe belastingen/nieuwe invullingen uit te proberen (experimenteerbepaling in Gemeentewet met mogelijkheid codificatie na positieve evaluatie)

17 Lokale belastingbevoegdheid in België Prof. dr. N. Plets UAntwerpen (Onderzoeksgroep overheid en recht Antwerp Tax Academy) 17

18 Opbouw van de uiteenzetting: Belgium in lucky numbers I , 1980, , 1993, 2001, , II III. Art. 41, 162, 170, (172), 173 Grondwet IV. Art bis Wetboek van de Inkomstenbelastingen 1992 (WIB 1992) 18

19 I , 1980, , 1993, 2001, , Evolutie van een unitaire, territoriaal gedecentraliseerde staat naar een federale staat: : onafhankelijkheid België + grondwet: nationale staat met provincies en gemeenten; polders en wateringen 1970: mogelijkheid agglomeraties en federaties van gemeenten 1970, 1980, , 1993, 2001, , : uitbouw federale staat met naast de federale overheid, 2 soorten deelstaten: gemeenschappen en gewesten : mogelijkheid voor gewesten om provincies te vervangen door bovengemeentelijke besturen + lidmaatschap EU en internationale context 19

20 II Naast lidmaatschap EU 1 nationale, nu federale overheid 3 gemeenschappen 3 gewesten deelstaten = regionaal 10 provincies (toekomst vervangbaar door bovengemeentelijke besturen) 598 gemeenten (steden) (momenteel enkele nieuwe fusies); eventueel binnengemeentelijke besturen 1 agglomeratie: Brusselse agglomeratie 0 federaties van gemeenten polders en wateringen lokaal Met in principe: eigen beleid/bevoegdheden uitgeoefend door eigen organen: wetgevend, uitvoerend, incl. eigen administratie via eigen regelgeving met eigen begroting/budget: uitgaven inkomsten: o.v.v. overdrachten andere overheid + eigen belastingen, retributies, leningen, 20

21 III. Art. 41, 162, 170, (172), 173 Grondwet Concreet voor provincies/gemeenten: eigen beleid/bevoegdheden: Art. 41 Grondwet: De uitsluitend gemeentelijke of provinciale belangen worden door de gemeenteraden of de provincieraden geregeld volgens de beginselen bij de Grondwet vastgesteld. [ ] Art. 162 Grondwet: De provinciale en gemeentelijke instellingen worden bij de wet geregeld. De wet verzekert de toepassing van de volgende beginselen:[ ] 2 de bevoegdheid van de provincieraden en van de gemeenteraden voor alles wat van provinciaal en van gemeentelijk belang is, behoudens goedkeuring van hun handelingen in de gevallen en op de wijze bij de wet bepaald; 6 het optreden van de toezichthoudende overheid of van de federale wetgevende macht om te beletten dat de wet wordt geschonden of het algemeen belang geschaad. [ ] = bestuurlijk toezicht (territoriaal gedecentraliseerde besturen) + opdrachten opgelegd door hogere overheden Provincieraad/gemeenteraad provinciegouverneur en deputatie/college van burgemeester en schepenen + eigen administratie Via reglementen/verordeningen + uitvoeringsbesluiten 21

22 III. Art. 41, 162, 170, (172), 173 Grondwet Met eigen budget met mogelijke financiële middelen: Gemeentefonds = gewestelijke bevoegdheid Andere federale/gewestelijke-, gemeenschapssubsidies/-fondsen Eigen middelen: belastingen = belangrijkste financieringsbron eigen/rechtstreekse belastingen: bv. op reclamedrukwerk, terrassen, sluikstorten, tweede verblijven, toeristische logies, taxi s, aanvullende belastingen/opcentiemen i.h.b. op de personenbelasting en de onroerende voorheffing = belangrijkste bron binnen de belastingontvangsten retributies sancties (boetes) inkomsten uit verkoop, verpachting, of de concessie van domeingoederen (bv. houtkap, huurinkomsten, ) en het verstrekken van diensten in sectoren waarmee in concurrentie met de privésector (bv. vervoer) leningen Bv. stad Antwerpen met tal inwoners ontving in 2015: uit het gemeentefonds: 616,8 mio EUR of +/ EUR per inwoner 30-tal soorten belastingen met opbrengst +/- 420 mio EUR, waarvan +/- 346 mio EUR uit aanvullende belastingen 22

23 III. Art. 41, 162, 170, (172), 173 Grondwet Grondslag belasting(heffings-)bevoegdheid: basis: titel V Grondwet: de financiën: Belastingbevoegdheid : art. 170 Grondwet (oud art. 110 Grondwet): 1. Geen belasting ten behoeve van de Staat kan worden ingevoerd dan door een wet. 2. Geen belasting ten behoeve van de gemeenschap of het gewest kan worden ingevoerd dan door een decreet of een in artikel 134 bedoelde regel. De wet bepaalt ten aanzien van de in het eerste lid bedoelde belastingen, de uitzonderingen waarvan de noodzakelijkheid blijkt. 3. Geen last of belasting kan door de provincie of het bovengemeentelijk bestuur worden ingevoerd dan door een beslissing van haar raad. De wet bepaalt ten aanzien van de in het eerste lid bedoelde belastingen, de uitzonderingen waarvan de noodzakelijkheid blijkt. De wet kan de in het eerste lid bedoelde belastingen geheel of gedeeltelijk afschaffen. 4. Geen last of belasting kan door de agglomeratie, de federatie van gemeenten en de gemeente worden ingevoerd dan door een beslissing van hun raad. De wet bepaalt ten aanzien van de in het eerste lid bedoelde belastingen, de uitzonderingen waarvan de noodzakelijkheid blijkt. Begrip belasting: geen definitie in de Grondwet = een heffing, d.w.z. een betaling eenzijdig opgelegd door de Overheid, teneinde haar middelen te verschaffen om in haar uitgaven van alle aard te voorzien 23

24 III. Art. 41, 162, 170, (172), 173 Grondwet Retributiebevoegdheid: art. 173 Grondwet (oud art. 113 Grondwet): Behalve voor de provincies, de polders en wateringen en de gevallen uitdrukkelijk uitgezonderd door de wet, het decreet en de regelen bedoeld in artikel 134, kan van de burgers geen retributie worden gevorderd dan alleen als belasting ten behoeve van de Staat, de gemeenschap, het gewest, de agglomeratie, de federatie van gemeenten of de gemeente. Begrip retributie: geen definitie in de Grondwet = billijke vergoeding voor een overheidsprestatie waaruit de betaler een individueel voordeel haalt [en soms waarvan hij vrijwillig of uit eigen beweging gebruik van maakt] bv. betalende prestatie milieupark; planafdrukken Sociale zekerheidsbijdragen Federale bevoegdheid 24

25 III. Art. 41, 162, 170, (172), 173 Grondwet Draagwijdte lokale fiscale autonomie: Principe: grondwettelijke fiscale autonomie controle Grondwettelijk Hof Vrije keuze belastbare materie (wat men wil belasten); belastingplichtige; berekeningsgrondslag; tarief; vrijstellingen en verminderingen; duur (aanslagja(a)r(en)), met: keuze uit eigen/rechtstreekse belastingen of aanvullende belastingen/opcentiemen = berekend op verschuldigde federale of gewestelijke belasting en volgen de hoofdbelasting; enkel keuze tarief en duur, voor- en nadelen vereiste van een financiële behoefte begroting bestuurlijk toezicht vereiste van een fiscaal doel + eventueel nevendoelen (bv. nachtwinkels) duur: bv. aanslagjaren 2014 t.e.m Beperkingen door: hogere rechtsregels, specifieke federale (cf. Art. 170, 3 en 4 Grondwet) en gewestelijke beperkingen + gereglementeerde belastingen Geen bevoegdheid inzake procedure (eigen belastingen = gewestelijke bevoegdheid; aanvullende volgen hoofdbelasting) Via door provincieraad/gemeenteraad gestemd belastingreglement gepubliceerd met controle op het belastingreglement: vooraf: bestuurlijk toezicht (gewestelijke bevoegdheid) eens in werking: gerechtelijke controle: vernietiging door Raad van State; niet toepassing door rechter 25

26 III. Art. 41, 162, 170, (172), 173 Grondwet Beperkingen uit: Algemene internationale/europese en supranationale normen bv. gemeentebelasting op schotelantennes: strijdig met vrij verkeer van diensten + richtlijn op vrijheid van ontvangst van tv-uitzendingen Algemene grondwettelijke beperkingen fiscaal legaliteitsbeginsel (art. 170, 3 en 4 en 172, lid 2 Grondwet): belasting invoeren, wijzigen, afschaffen door provincieraad/gemeenteraad als democratisch verkozen orgaan fiscaal gelijkheidsbeginsel (art. 10, 11 en 172, lid 1 Grondwet): gelijke/ongelijke toestanden gelijk/verschillend belasten, maar toch differentiatie mogelijk territorialiteitsprincipe = personen die het grondgebied van de gemeente bewonen of er belangen bezitten Algemene en een reeks specifieke wettelijke beperkingen en wettelijk gereglementeerde belastingen niet retroactiviteitsbeginsel art. 464 en 464/1 WIB 1992 en art. 465 e.v. WIB 1992 Algemene rechtsbeginselen 26

27 III. Art. 41, 162, 170, (172), 173 Grondwet Eigen/rechtstreekse belastingen: Bv. belastingen op: bouwen, her-/verbouwen; braakliggende industriegronden; drijfkracht, hefkracht, motoren; huis aan huisreclame; horeca; lijk- en asbezorging, opgraving en overbrenging; ontbrekende autoparkeerplaatsen; overnachtingen in toeristische logies; takelen; tweede verblijven; uitstallingen op de openbare weg; valse alarmmeldingen; mobiele reclame en reclamestanden; uitbatingsvergunning; nachtwinkels; masten en pylonen; bank- en gelijkstelde instellingen; huisvuil; vertoningen en vermakelijkheden; parkeren; verspreiding telefoongidsen; sluikstorten, benzine- en oliepompen; het verhuren van gemeubelde kamers, (Federaal of gewestelijk) gereglementeerde belastingen op: onbebouwde gronden; leegstaande en verwaarloosde woningen; taxidiensten en verhuurdienst met chauffeur; 27

28 IV. Art bis WIB 1992 Beperking en aanvullende belastingen als uitzondering hierop: Art. 464, 1 WIB 1992 De provincies, de agglomeraties en gemeenten zijn niet gemachtigd tot het heffen van: 1 opcentiemen op de personenbelasting, op de vennootschapsbelasting, op de rechtspersonenbelasting en op de belasting van niet-inwoners of van gelijkaardige belastingen op de grondslag of op het bedrag van die belastingen; Art. 464/1 WIB 1992 In afwijking van artikel 464 mogen de provincies, de agglomeraties en de gemeenten opcentiemen vestigen op: 1 de onroerende voorheffing; 2 Art. 465 WIB 1992 In afwijking van artikel 464, mogen de agglomeraties en de gemeenten een aanvullende belasting vestigen op de personenbelasting Verder gereglementeerd in art bis WIB KB/WIB 92 28

29 IV. Art bis WIB 1992 Aanvullende belastingen: opcentiemen op de onroerende voorheffing ( grondlasten ) door agglomeratie(s), provincies, gemeenten: Jaarlijkse gewestelijke belasting op het (geïndexeerd) kadastraal inkomen van onroerende goederen voor eigenaars, op 1-1-aanslagjaar Onroerende goederen = gronden, gebouwen, sommige soorten bedrijfsuitrusting (materieel en outillage) Kadastraal inkomen = fictief netto inkomen ~ gemiddeld jaarlijks nettohuurinkomen, federaal bepaald; jaarlijks geïndexeerd ECHTER GEBASEERD OP REFERENTIETIJDSTIP ! Opcentiemen door agglomeratie(s), provincies en gemeenten mogelijk op de gewestelijke basisheffing Berekening, controle, inning, betwisting door gewesten met doorstorting opbrengst 2017: Vlaamse gemeenten: /Vlaamse provincies: Bv. Antwerpen: 1350 opcentiemen op de onroerende voorheffing 1 EUR gewestbelasting geeft 13,50 EUR gemeentebelasting Voorbeeld berekening gemeente Vlaams Gewest: ((1.000 x 1,7491) x 2,5%/afronding) = 43,73) + (290 provinciale opcentiemen op 43,73= 126,82) + (1350 gemeentelijke opcentiemen op 43,73 = 590,36) geeft totaal: 760,91 29

30 IV. Art bis WIB 1992 Aanvullende belastingen: op de personenbelasting door (agglomeratie(s)) en gemeenten: Personenbelasting = jaarlijkse inkomstenbelasting rijksinwoners op wereldwijd inkomen bestaande uit onroerende, roerende, beroeps- en diverse inkomsten progressieve schijven van 25% tot 50%, maar ook afzonderlijke tarieven Percentage aanvullende gemeentebelasting in principe vrij, doch: eenvormig %, ook geen vrijstellingen of verminderingen beperking tot 1 decimaal 2017: van 0% tot 8,8% Op de totale personenbelasting = federale deel en gewestelijke deel (aanvullende gewestelijke personenbelasting) Alle rijksinwoners in gemeente op 1-1-aanslagjaar Federale berekening, inning en doorstorting opbrengst aan gemeente (1 % inningskost) toekomst: voorschotten Voor- en nadelen aanvullende belastingen! Opm. soms koppeling aan financiering: min. % voor deel uit Gemeentefonds 30

31 Ter afsluiting Verschuiving van rijksbelastingen naar lokale belastingen Ga niet over één nacht ijs 31

32 Verschuiving van rijksbelasting naar lokale belasting Een blik in de glazen bol Tax Fund Congres 20 juni 2017 Jeroen Cremers

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45 Zijn uw vragen beantwoord? Bedankt voor uw aandacht

46 Aangrijpingspunten Mark Beerens Max van Wel

47 Gemeentelijk belastingsysteem Knelpunten Bouwstenen

48 Hervormingsmogelijkheden IH/OZB Wat is het? Economische gevolgen OZB voor gebruikers Ingezetenenheffing

49 Werkgelegenheidseffecten

50 Overzicht beginselen IH-variant Welvaartsbeginsel + Gemiddeld is er een kleine plus te verwachten OZB-variant + Gemiddeld is er een kleine plus te verwachten Beginsel van de minste pijn - Zelf afdragen van de belasting - Zelf afdragen van de belasting Beginsel van de optimale realisatie - Grote groep belastingplichtige + Minder uitvoeringswerk door minder aanslagen Draagkrachtbeginsel - Vast bedrag, geen blik op de realiteit Over het algemeen geldt; hoger inkomen, duurder huis Profijtbeginsel + Elk persoon heeft het zelfde profijt van de voorzieningen +/- +/- Profijt moet voldoende blijken uit de prijs van het onroerend goed Beginsel van de bevoorrechte verkrijging Niet van toepassing Niet van toepassing Legaliteitsbeginsel + Wettelijke basis + Wettelijke basis

51 Conclusie Combinatie OZB/IH Per gemeente verschillend OZB-variant: specifieke voorzieningen IH-variant: algemene voorzieningen

52 Bedankt voor uw aandacht

53 De toetsing van compensatie Fleur Houben, Janine Meijs, Demy van den Eijnden

54 De noodzaak van compensatie AOW er, student, bijstandsgerechtigde Ontevredenheid Compensatie Het verschaffen van iets wat de inbreuk compenseert, neutraliseert of vergoedt Rechtvaardigheid, effectiviteit en eenvoud Doeltreffendheid, uitvoerbaarheid, toegankelijkheid, zichtbaarheid

55 Compensatiemethoden Ingezetenenheffing Verhoging van de algemene heffingskorting Kwijtschelding voor huishoudens met een inkomen onder het sociaal minimum Verhoging van de arbeidskorting Onroerendezaakbelasting voor gebruikers van woningen Verlaging van de eerste twee schijftarieven in de IB/LB Verhoging van de huurtoeslag Idem

56 Analyse van de compensatiemethoden Ingezetenenheffing Verhoging van de algemene heffingskorting Verhoging van de arbeidskorting Kwijtschelding bij inkomen onder sociaal minimum Doeltreffendheid Uitvoerbaarheid Toegankelijkheid Zichtbaarheid

57 Analyse van de compensatiemethoden Ingezetenenheffing Verhoging van de algemene heffingskorting Verhoging van de arbeidskorting Kwijtschelding bij inkomen onder sociaal minimum Doeltreffendheid Uitvoerbaarheid Toegankelijkheid Zichtbaarheid

58 Analyse van de compensatiemethoden Onroerendezaakbelasting gebruikers woningen Kwijtschelding bij inkomen onder sociaal minimum Verhoging van de huurtoeslag Verhoging van de arbeidskorting Verlaging eerste twee schijftarieven IB/LB Doeltreffendheid Uitvoerbaarheid Toegankelijkheid Zichtbaarheid

59 Analyse van de compensatiemethoden Onroerendezaakbelasting gebruikers woningen Kwijtschelding bij inkomen onder sociaal minimum Verhoging van de huurtoeslag Verhoging van de arbeidskorting Verlaging eerste twee schijftarieven IB/LB Doeltreffendheid Uitvoerbaarheid Toegankelijkheid Zichtbaarheid

60 Conclusie Resultaten Aanbevelingen Combinaties van compensatiemethoden Verzilveringsproblematiek Heffingstijdstip Vermogensgrenzen Vereenvoudiging

61 Rechtsvergelijkend onderzoek gemeentelijke belastingen Katinka Polfliet Morten Solstad Lise Heijligers

62 Inhoud Duitsland: de Gewerbesteuer België: het systeem van opcenten

63 Duitsland werking Gewerbesteuer Berekening Gewerbesteuer Inkomsten uit onderneming (volgens IB / Vpb) +/- Correctieposten Belastbare winst x Belastingfactor (uniform 3,5%) Belastinggrondslag x Heffingscoëfficient (door gemeente vastgesteld) Verschuldigde Gewerbesteuer

64 Duitsland kritiekpunten Gewerbesteuer Strijdig met grondwet Conjunctuurgevoeligheid Concurrentieverstoringen Complex

65 Duitsland toetsingskader & conclusie Toetsingskader Eenvoud Financiële voordelen Democratie Conclusie: niet aanbevelenswaardig

66 België werking systeem opcenten Open stelsel Decentraal Bepaald percentage boven belasting van hogere overheden

67 België beperkingen Wettelijke beperkingen Niet-wettelijke beperkingen: Gelijkheidsbeginsel Profijtbeginsel

68 België toetsingskader & conclusie Toetsingskader Eenvoud Financiële voordelen Democratie Conclusie: aanbevelingswaardig o.b.v. toetsingskader

69 EU-Staatssteun: algemeen kader Prof. P. Essers

70 Verboden staatssteun: Art. 107(1) VWEU Behoudens de afwijkingen waarin de Verdragen voorzien, zijn steunmaatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalsen of dreigen te vervalsen, onverenigbaar met de interne markt, voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt.

71 Viertal voorwaarden (cumulatief) voor verboden staatssteun Economisch voordeel Elk economisch voordeel dat een onderneming onder normale marktomstandigheden (dat wil zeggen zonder staatsinterventie) niet had kunnen verkrijgen De minimis maatregel: in beginsel geen verboden staatssteun indien de verstrekte steun aan een en dezelfde onderneming niet overschrijdt gedurende een periode van drie jaren Overdracht van staatsmiddelen Maatregel dient toerekenbaar te zijn aan de staat (inclusief alle publieke autoriteiten, zoals de wetgever, de rechterlijke macht, regionale en lokale autoriteiten, publieke of private lichamen die door de staat worden benut om steun te verlenen) Verleende voordeel wordt direct of indirect bekostigd met staatsmiddelen Schadelijk effect (ook potentieel) op het handelsverkeer Verstoring van de concurrentie Effect op het handelsverkeer tussen lidstaten (dus niet bij louter plaatselijke effecten) Selectiviteit (bepaalde ondernemingen of bepaalde producties) De jure of de facto selectieve maatregelen

72 Selectiviteitstest 1. Vaststellen referentiestelsel: benchmark rule 2. Leidt de maatregel tot een afwijking van het referentiestelsel in die zin dat zij onderscheid maakt tussen economische actoren die zich feitelijk en juridisch in een vergelijkbare situatie bevinden? 3. Kan de tot een afwijking leidende maatregel worden gerechtvaardigd door de aard, doel of strekking van het referentiestelsel (bijv. beginsel van belastingneutraliteit, noodzaak om dubbele belasting te voorkomen of om belastingvlucht tegen te gaan)?

73 Gevolgen van verboden staatssteun (Art. 108(2) VWEU) Situatie moet zodanig worden hersteld alsof geen staatssteuninterventie heeft plaatsgevonden Staat dient verleende staatssteun over de afgelopen 10 jaar terug te vorderen Inclusief rente

74 Art. 108 (3) VWEU In geval van nieuwe staatssteun: Commissie dient van elk voornemen tot invoering of wijziging van steunmaatregelen tijdig op de hoogte te worden gebracht, om haar opmerkingen te kunnen maken. Bij gebleken onverenigbaarheid met de interne markt: maatregel mag niet worden uitgevoerd, dan wel steun moet worden teruggevorderd. Betrokken lidstaat mag de voorgenomen maatregelen niet tot uitvoering brengen voordat deze procedure tot een eindbeslissing heeft geleid: standstill bepaling Bevoegdheden nationale rechter Nationale rechter kan wel vaststellen of sprake is van nieuwe staatssteun en of de standstill bepaling van toepassing is, maar mag niet de (on)verenigbaarheid met de interne markt vaststellen (exclusieve bevoegdheid van de Commissie, EU rechter) Als niet is voldaan aan de notificatieplicht: nationale rechter kan terugvordering eisen, voorgenomen betaling tegenhouden, rente vorderen, eventuele schadevergoedingen voor concurrenten en andere belanghebbenden vaststellen Europese Commissie kan desgewenst opinie geven, informatie geven aan de nationale rechter Stellen van prejudiciële vragen aan HvJEU

75 Communication on State Aid Modernisation (SAM; 8 mei 2012) Alomvattend hervormingsprogramma van de bestaande staatssteuninstrumenten, o.a.: - Uitbreiding van de vrijstellingen - Sectoronderzoeken - Amicus curiae interventies Commissie - Meer bevoegdheden voor de lidstaten: nieuwe groepsvrijstellingsregeling: general block exemption regulation (o.a. R&D, MKB, milieu, sport, cultuur, nationaal erfgoed) - Belangrijke rol voor de nationale rechters

76 Staatssteun Annick van den Oudenrijn Annedee Lamers Abdessamad Ramdani

77 De invloed van de Europese staatssteunregels op gemeentelijke belastingen Een onderzoek naar de verhouding tussen het Europese staatssteunrecht en de verruiming van gemeentelijke belastingen

78 Deelvragen Wat is het huidige risico op staatssteun op gemeentelijk niveau? Wat houdt de verruiming van het gemeentelijk belastinggebied in? In welke mate verwachten de betrokken partijen een toename van het risico op staatssteun? Wat voor gevolgen verwachten de deskundigen door de verruiming van het gemeentelijk belastinggebied? Zou de invoering van de Gewerbesteuer een mogelijkheid tot toename van staatssteun creëren?

79 Het onderzoek Empirisch onderzoek Deskundigen geïnterviewd prof. dr. L. Hancher (Allen&Overy, Tilburg University) drs. R. Verkuijlen (VNG) mr. A.P. Monsma (Erasmus Universiteit Rotterdam) Prof. Mr. J. A. Monsma (Erasmus Universiteit Rotterdam) Resultaten verwerkt in onderzoek

80 Conclusie Geen directe staatssteun, wel indirect: bij toepassing van het huidige voorontwerp wetsvoorstel; Financieel risico bij deelnemende bedrijven; Risico op reputatieschade; Gemeente kan zelf geen staatssteun aanmelden; Meerdere kleine risico s die samen een groot risico teweegbrengen.

81 Aanbeveling Meer bekendheid creëren bij de gemeenten; Betere afspiegeling bij overkoepelende organisaties, Rijksoverheid en Europese Commissie; Aandacht besteden aan bijzondere positie gemeenten; Schakel tussen gemeenten en overheid bij aanmelden staatssteun.

82