Kennisplatform Risicobenadering

Transcriptie

1 IN DEZE Update vanuit het Technisch Managementteam KPR Voortgang implementatie nieuw schuifsterktemodel macrostabiliteit Positieve tussentijdse evaluatie KPR Samenwerking KPR en HWBP bij reviews HWBP-projecten Met opleveren overstromingsrisico Maasdal risicobeeld Nederland compleet Watergezant Henk Ovink neemt Eindrapportage VNK in ontvangst KPR-Beraad Update vanuit het Technisch Managementteam KPR - Deon Slagter Graag praat ik jullie bij over een aantal ontwikkelingen die ik als technische manager zie in de technische fabriek van het Kennisplatform Risicobenadering (KPR): Er is een toename van het aantal vragen. Dat komt vooral door de toename van het aantal Hoogwaterbeschermingsprojecten. Er komen meer vragen over geotechnische faalmechanismen binnen, vooral over macrostabiliteit. Om de beheerders te kunnen helpen is onder de paraplu van het KPR de Helpdesk Macrostabiliteit gekomen, zodat extra expertise voor macrostabiliteit beschikbaar is. Hierover elders in deze nieuwsbrief meer. Er zijn minder vragen voor masterclasses en cursussen over de nieuwe normering: STOWA heeft de opleidingen ten aanzien van nieuwe normering opgepakt in het opleidingsprogramma Implementatie Nieuwe Normering Waterveiligheid (INNW). Er komen meer vragen van het programmabureau Hoogwaterbescherming (HWBP) binnen: met hen is de afspraak gemaakt dat KPR de technische reviewers ondersteunt bij het uitvoeren van de formele toetsmomenten van het HWBP. Hiertoe neemt een expert van KPR contact op met de door HWBP toegewezen reviewer techniek, om hem te voorzien van de benodigde informatie. Deze werkwijze heeft een aantal voordelen: de beheerder (technische reviewer) wordt opgeleid op gebied van de nieuwe normering en Ontwerpinstrumentarium, de beperkte capaciteit van KPR wordt goed benut en de beheerder blijft als technisch reviewer zichtbaar en in zijn rol. Alleen in uitzonderingsgevallen is een KPR-expert aanwezig op de reviewdag zelf. Een positieve ontwikkeling is dat KPR vaker bij de start van een nieuwe projectfase betrokken wordt. Mijn ervaring is dat input van de KPR-experts in het begin bij bijvoorbeeld uitgangspuntensessies van meerwaarde is en de technische risico s aanzienlijk verkleint. Immers beter starten met de juiste uitgangspunten dan achteraf nog zaken moeten aanpassen. Voortgang implementatie nieuw schuifsterktemodel macrostabiliteit Het Wettelijk Toetsinstrumentarium (WBI, voorheen WTI 2017) is begonnen aan de implementatie van het nieuwe schuifsterktemodel. Meerdere beheerders zijn gestart met het toepassen van het model bij het ontwerpen van dijkversterkingen in het kader van het HWBP. Omdat het model een betere beschrijving van het werkelijke grondgedrag geeft, kunnen ze hiermee voorkomen dat ontwerpen later weer worden afgekeurd bij de toetsing of dat blijkt dat versterkingen minder robuust ontworpen hadden kunnen worden. De Helpdesk Macrostabiliteit, onderdeel van het Kennisplatform Risicobenadering (KPR), biedt ondersteuning bij deze implementatie en pakt vragen op die gedurende dit proces ontstaan.

2 Ook organiseert de helpdesk overleggen en workshops die ingaan op deze vragen. De stand van zaken van de implementatie is als volgt: De Landelijke database proevenverzameling (ook wel STOWA-database genoemd) versie 4.2 komt begin dit jaar beschikbaar op de Helpdesk Water. Deze database is door de Hoogheemraadschappen Hollands Noorderkwartier en Delfland geïnitieerd en door Waterschap Rivierenland verder ontwikkeld. De geotechnische laboratoria kennen deze database en kunnen deze vullen met resultaten van grond- en laboratoriumonderzoek. Op deze wijze ontstaat er een eerste uniformering op het gebied van data-uitwisseling en -opslag van proefresultaten. De Landelijke database proevenverzameling is naast een database ook een tool om proevenverzamelingen op te zetten en te analyseren. Op basis van een set proeven leidt het Excelsheet zowel gedraineerde als ongedraineerde schuifsterkte parameters af. Daarvan worden verwachtingswaarde, karakteristieke waarde en rekenwaarde bepaald. Medio februari komt het geactualiseerde protocol voor geotechnisch labonderzoek beschikbaar op de Helpdesk Water. Het protocol voor sonderingen komt in het voorjaar beschikbaar. De werkwijze over hoe om te gaan met sterkte in de onverzadigde zone/dijksmateriaal is binnenkort beschikbaar via de Helpdesk Water. De nieuwe (project)versie van D-Geo Stability is vanaf begin dit jaar in beperkte mate op te vragen via de Helpdesk Water. In deze versie kan gerekend worden met een aangepaste methode su-calculated waarin de parameters su-ratio S, sterkte toename exponent m en de grensspanning worden toegepast. Deze rekenmethode is gelijk aan de rekenmethode die door het WBI wordt gevolgd. De Helpdesk Macrostabiliteit registreert de gestelde vragen en verzamelt issues die ook voor andere projecten van belang zijn. Deze zijn ook vanaf dit voorjaar beschikbaar via de Helpdesk Water via de vragen en antwoorden. Hierbij kan gedacht worden aan partiële veiligheidsfactoren, zoals de materiaalfactor voor de parameter m (sterkte toename exponent) die nog niet in het Ontwerpinstrumentarium (OI 2014) versie 3 opgenomen zijn. Ook binnen de Projectoverstijgende Verkenning Macrostabiliteit worden onderdelen die nog nader uitgewerkt moeten worden in het kader van het nieuwe schuifsterktemodel, opgepakt. Een specialist vanuit deze verkenning is ook vertegenwoordigd in de Helpdesk Macrostabiliteit, zodat er een goede afstemming en samenwerking is tussen de verschillende partijen. Meer informatie is te vinden in OI2014 versie 3 en op de Helpdesk Water. De informatie op de Helpdesk Water is te vinden via (en vervolgens naar het onderdeel waterveiligheid, primaire waterkeringen, toetsen, FAQ, macrostabiliteit).

3 Bij de vraag waar kan ik meer informatie vinden zijn een aantal rapporten te vinden, waaronder de handreiking bepalen ongedraineerde schuifsterkte. Vragen aan de Helpdesk Macrostabiliteit kunnen gesteld worden aan van het KPR. Positieve tussentijdse evaluatie Kennisplatform Risicobenadering Het Kennisplatform Risicobenadering (KPR) vervult een belangrijke hands on adviserende rol bij de technische implementatie van de nieuwe normen voor waterveiligheid in dijkversterkingsprojecten van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). Op dit moment voeren opdrachtgevers (DGRW/UvW), stakeholders (STOWA / PD HWBP) en klanten van het KPR (projecten, beheerders) een tussentijdse evaluatie van het KPR uit, zoals vastgelegd bij de opdrachtverstrekking vanuit de Stuurgroep Hoogwaterbescherming aan Rijkswaterstaat in oktober Hoewel de oplevering van de evaluatie medio februari is, laten de eerste resultaten zien dat het KPR in een grote behoefte voorziet en dat de diensten van het platform met een 8,5 worden gewaardeerd door beheerders. doelen (zie bijgevoegde figuur). Daarnaast zijn gesprekken gevoerd met diverse stakeholders en klanten van het KPR om een gezamenlijk beeld te formuleren over de prestaties van het KPR het afgelopen jaar en nut en noodzaak voor een eventueel vervolg na Dat gebeurde in een inspirerende sessie in het LEF future center en leverde veel boeiende inzichten en keuzes op. De huidige meerwaarde wordt breed gedeeld. Wel willen de huidige opdrachtgevers van het KPR graag nadrukkelijker van hun klanten horen dat deze behoefte na 2016 blijft bestaan. De discussie focust zich met name op de gewenste kennisoverdracht en de scope voor een eventueel vervolg. De implementatie van de risicobenadering strekt zich niet alleen tot ontwerpopgaven binnen projecten, maar omvat ook de wettelijke beoordeling en zorgplicht. Eerste resultaten evaluatie Foto LEF-sessie: aftrap door Niels Roode Er is een analyse gemaakt van de prestaties van het KPR, gerelateerd aan de geformuleerde De evaluatie van het KPR laat zien dat het kennisplatform in 2015 in een omvangrijke behoefte voorzag. De functie van het KPR is tweeledig: adviseren en kennis delen. Adviseren/ondersteunen: Er werden meer dan 150 adviezen gegeven die aansluiten bij de geformuleerde doelen van het KPR. Hierbij scoort het KPR een hoge waardering (8,5) en zijn bijna alle beheerders met een primaire waterkering bediend. De primaire focus ligt bij

4 het hands on ondersteunen van de implementatie van de overstromingskans voor het dijkontwerp (Hoogwaterbeschermingsprogramma en - projecten). Kennis delen: De adviesfunctie biedt een leeromgeving voor waterkeringbeheerders. Daarnaast zijn in 2015 meerdere op maat gemaakte masterclasses gegeven voor beheerders, HWBP en andere stakeholders. Ook zijn er drie kennisberaden georganiseerd, met grote opkomst (50+ deelnemers). dat de ondersteuningsbehoefte in de komende jaren eerder zal toenemen dan afnemen, mede omdat de leeromgeving van het kennisplatform nog onvoldoende wordt benut. Naar aanleiding van de evaluatie van KPR lijkt het wenselijk om een gezamenlijk plan van aanpak op te stellen over hoe de advies- en ondersteuningsbehoefte en kennisdeling ten aanzien van implementatie van de overstromingskansbenadering in de komende jaren gefaciliteerd kan worden. Hiervoor wordt in mei 2016 een voorstel bij de Stuurgroep HWBP ingebracht. Samenwerking KPR en HWBP bij reviews HWBP-projecten In het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) anticiperen beheerders bij hun projecten op de aankomende overstromingsrisicobenadering. In het plan van aanpak van de verkenning wordt beschreven hoe het project omgaat met deze nieuwe aanpak. Het Hoogwaterbeschermingsprogramma biedt beheerders de mogelijkheid voor een collegiale review op hun plan. Voor het technische spoor daarvan wordt samengewerkt met het Kennisplatform Risicobenadering (KPR). In een review geven beheerders collegiaal advies over het voorliggende plan van aanpak van een project. Een review bestaat onder meer uit een reviewdag bij de betreffende aanvrager. Het reviewteam bezoekt daarbij de projectlocatie, gaat in gesprek met het projectteam en stelt een advies samen met tips en verbeterpunten voor het plan van aanpak. Blik naar de toekomst Het kennisplatform is een tweejarig construct wat eindigt eind Uit een inventarisatie bij stakeholders en klanten blijkt een verwachting Onderdeel van de review is het technische spoor waarbij onder andere in wordt gegaan op de overstromingsrisicobenadering. Voor dit deel hebben het kennisplatform risicobenadering (KPR) en het HWBP hun samenwerking verder

5 versterkt. Doel van de samenwerking is enerzijds het betrekken van de meest actuele inzichten over de nieuwe normering bij de projecten, anderzijds kan in de review tegelijkertijd kennis over het toepassen van de overstromingsrisicobenadering worden overgedragen aan zowel de reviewers als het projectteam. Concreet houdt dit in dat de betrokken KPRadviseur een adviserende rol aan de reviewer op het techniekspoor vervult. De KPR-adviseur ontvangt en beoordeelt, net als de overige reviewteamleden, de stukken op basis van een sjabloon dat het HWBP beschikbaar stelt. Hij bespreekt zijn oordeel en vragen voor met de reviewer techniek en levert een onderbouwing in het sjabloon bij het reviewadvies. De reviewer techniek brengt de gezamenlijke reactie in tijdens het reviewgesprek. Daarna stemmen de reviewer techniek en de KPR-adviseur het definitieve commentaar over de nieuwe normering af. afgerond. Deze laatste rapportage maakt het risicobeeld voor heel Nederland compleet. Na de oplevering van de Eindrapportage VNK, werd zowel door de opdrachtgevers van VNK als door de twee Limburgse waterschappen en de provincie Limburg onderkend dat het goed zou zijn om het risicobeeld ook daadwerkelijk over heel Nederland te kunnen presenteren. Op de dijkringen 65 (Arcen), 68 (Venlo-Velden) en 86 (Meers) na, waren er geen overstromingsrisico s berekend in Limburg. Na een uitgebreide periode van afstemming tussen het Projectbureau VNK en de Limburgse keringbeheerders Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas is een plan van aanpak overeengekomen en is in april 2014 gestart met de eerste analyses. Een reviewteam bezoekt een HWBP-project. Met opleveren overstromingsrisico Maasdal risicobeeld Nederland compleet Met het opleveren van de rapportage Overstromingsrisico Maasdal Limburg eind oktober 2015 is ruim een jaar na het opleveren van de eindrapportage, het project Veiligheid Nederland in Kaart (VNK) in zijn geheel

6 Overstromingskansen en breslocaties De analyses bestaan uit een uitgebreide faalkansanalyse voor vijf dijkringen. In het beheergebied van Waterschap Peel en Maasvallei gaat het om de dijkringen 54 (Mook, Middelaar), 55 (Gennep) en 68 (Venlo, Blerick). In het beheergebied van Waterschap Roer en Overmaas zijn de dijkringen 77 (Roermond) en 90 (Maastricht, west) beschouwd. Voor een groot aantal dijkvakken en faalmechanismen zijn voor deze dijkringen faalkansen afgeleid met het programma PC-Ring. Voor de overige dijkringen is in nauw overleg met de beheerders en gebruikmakend van de resultaten van de landelijke toetsronden, de zwakke plekken (breslocaties) en bijbehorende faalkansen (moment van ontstaan van deze bressen) bepaald. Demontabele keringen Verschillende dijkringen in Limburg kenmerken zich door grote strekkingen opbouwbare (demontabele) keringen. In de afgelopen toetsronden bleek het zeer moeilijk om daar een veiligheidsoordeel aan toe te kennen, wat er toe geleidt heeft dat dit type kering als onvoldoende beoordeeld is. Met de kunstwerkspecialisten binnen het projectbureau VNK2 is in nauw overleg met de beheerders (zowel medewerkers buitendienst als de calamiteitenorganisatie op de kantoren) een aantal proefsluitingen bijgewoond en zijn in een aantal risicosessies faalkansen aan de verschillende processtappen toegekend. Geconcludeerd wordt dat het creëren van hersteltijd de faalkans van het systeem aanzienlijk verkleint. Daarnaast bleek dat met het toekennen van kansen op herstel na het optreden van een ongewenste gebeurtenis de faalkansen realistischer worden. Ondanks dat niet alle demontabele keringen binnen alle dijkringen aan de overstromingskansen zullen voldoen, is het duidelijk geworden dat de betrouwbaarheid, dankzij een zeer gedegen systeem en sluitproces, aanzienlijk hoger is dan vooraf verwacht. Waterpoort in Maastricht.

7 Hydraulische randvoorwaarden / gevolgen Terwijl het in VNK gebruikelijk was om de faalkansen te bepalen op basis van de TMR2006 randvoorwaarden, kon er voor de risicoberekening van het Maasdal in Limburg al gebruik gemaakt worden van de in de nabije toekomst te verwachten hydraulisch randvoorwaarden. Hierin is de laatste stand van zaken omtrent rivierkundige maatregelen in Nederland en België meegenomen. Met behulp van een Waqua-schematisatie is door Agtersloot Hydraulic Advies in opdracht van VNK de overstromingsberekeningen uitgevoerd. Waarvan vervolgens door het projectbureau schade en slachtoffers zijn bepaald. Overstromingsrisico Op basis van de berekende faalkansen en de gevolgen zijn per dijkring overstromingsrisico s berekend. Het blijkt dat met een risico van 1,8 miljoen euro per jaar het risico in dijkring 54 (Ottersum Mook) het grootste is. Opmerkelijk is dat een aantal dijkringen een risico hebben dat kleiner is dan 0,01 miljoen euro. Dit wordt veroorzaakt door de relatief kleine overstromingskansen en de relatief kleine gevolgen van een overstroming, die voor een deel ook weer wordt veroorzaakt doordat lokaal forse waterstandsdalingen worden gerealiseerd door rivierverruiming. Zoals verwacht treedt het risico (zowel economisch als slachtofferrisico) met name op in de stedelijke gebieden in het Maasdal. Geconcludeerd wordt dat, ondanks de dijkversterkingen die nog in het kader van Maaswerken in de toekomst worden uitgevoerd, voor enkele dijkringen vermoedelijk niet aan de basisveiligheidseisen zal worden voldaan. VNK adviseert dan ook om binnen de gemaakte afspraken de investeringen aan de waterkering op basis van risico s te prioriteren en uit te voeren. Watergezant Henk Ovink neemt Eindrapportage VNK in ontvangst Henk Ovink, de Nederlandse Watergezant, was op 12 januari 2016 op bezoek bij Rijkswaterstaat in Lelystad voor een inspirerende kennisdeelsessie met de afdelingen Waterkeringen en Hoogwaterveiligheid. Niels Roode, projectmanager KPR (voorheen VNK), heeft meteen van de gelegenheid gebruik gemaakt om de Engelse versie van de Eindrapportage VNK bij hem onder de aandacht te brengen. Ovink bleek al een doos rapportages in zijn bezit te hebben, en heeft deze fraai vorm gegeven rapportage ook al op diverse locaties in het buitenland (Bangladesh, Vietnam) uitgedeeld. Hij gaf aan erg blij te zijn met dit werk en laat het niet na om deze resultaten en aanpak in het buitenland te delen. Ovink voelde zich uitgedaagd door de geopperde ambitie om een dergelijke analyse voor de hele wereld uit te voeren. Of toch minimaal voor de meest kwetsbare plekken met grote economische en maatschappelijke belangen: 'Gewoon doen, wateroverlast is nummer 1 prioriteit op de wereldagenda.' Watergezant Henk Ovink ontvangt de Engelstalige eindrapportage VNK uit handen van Niels Roode.

8 KPR-beraad Op woensdag 13 januari 2016 was het weer tijd voor een KPR-beraad. Ondanks de bouwwerkzaamheden op Hoog Catharijne wisten meer dan 50 deelnemers La Place te vinden. De verschillende actuele presentaties gaven aanleiding voor levendige discussies. Bob van Bree (waterbouwkundig adviseur) trapte af met een verhaal over de uiterste grenstoestand (UGT) en de bruikbaarheids grenstoestand (BGT). Bekende begrippen in de constructiewereld, maar voor de keringbeheerders redelijk nieuw. Een eenvoudige relatie tussen UGT en BGT is niet te geven omdat de keringen, belastingen en gebruiksfuncties daarvoor te divers zijn. De beheerder is nu aan zet om de gewenste BGT te bepalen. Vervolgens gaf Jasper Smulders (technisch manager VIJG) een aantal voorbeelden van de toepassing van de LCC-benadering op onderdelen van dijkontwerpen. Dat gebeurde bij het project VIJG (Veilige IJsseldijk Gouda). Ook daar kunnen wij nog veel van elkaar leren. Bianca Hardeman (adviseur waterkeren Rijkswaterstaat) gaf vervolgens een helder overzicht van wat er allemaal speelt rondom het faalmechanisme macrostabiliteit en waar de beheerder terecht kan met vragen. Zie daarvoor ook de artikelen eerder in deze nieuwsbrief over het KPR en de Helpdesk Macrostabiliteit. Alfons Smale (onderzoeker bij Deltares) gaf een mooi inkijkje in de achtergrond en de opbouw van de hydraulische randvoorwaarden waarna Bart Vonk (coördinerend adviseur Rijkswaterstaat) afsloot met een duidelijk verhaal over de ontwikkelingen rondom het Ontwerpinstrumentarium en hoe wordt omgegaan met zich nog steeds aandienende nieuwe inzichten. Naast inhoud was er zoals altijd ook genoeg tijd ingeruimd voor ontmoeting en het uitwisselen van ervaringen. Op de vraag of er ook na 2016 nog behoefte is aan ondersteuning zoals KPR die biedt, gaf de overgrote meerderheid van de aanwezige beheerders aan daar zeker behoefte aan te hebben. In april staat het volgende KPR-beraad gepland. Meer informatie volgt nog. Colofon Dit is een uitgave van het Kennisplatform Risicobenadering. Deze nieuwsbrief verschijnt drie keer per jaar. De Nieuwsflits is de interne nieuwsbrief voor alle direct betrokken partners van het Kennisplatform en wordt per mail verspreid. Wilt u de nieuwsbrief ook per mail ontvangen? Stuur dan een mail naar KPR@rws.nl. Contact IJsseldijk, Gouda Voor vragen over het Kennisplatform Risicobenadering kunt u contact opnemen met de omgevingsmanager Arjan Kooij op arjan.kooij@rws.nl