Vergadernotitie voor de carrouselvergadering Sociaal op 6 september 2011

Transcriptie

1 Vergadernotitie voor de carrouselvergadering Sociaal op 6 september 2011 Onderwerp Bestuursopdracht Wet Werken naar Vermogen datum 19 augustus 2011 steller G.ten Dolle doorkiesnummer g.ten.dolle@dordrecht.nl Bijlagen NVT Gevraagde beslissing Kennisnemen van de voorbereiding van een bestuursopdracht Wet Werken naar Vermogen Verdere procedure De bestuursopdracht wordt vastgesteld in het Drechtstedenbestuur van 8 september Een plan van aanpak voor de implementatie van de nieuwe wet is eind december 2011 gereed. Communicatie NVT Financiële consequenties NVT Toelichting Het huidige Kabinet Rutte zet in op een fundamentele herziening van de sociale zekerheid en publieke arbeidsbemiddeling. De aanleiding voor deze herziening is: - De ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, met name de toenemende vergrijzing en de behoefte aan maximale productiviteit van de beroepsbevolking; - het nog steeds toenemende beroep op uitkering terug dringen; - het recht op inkomensondersteuning vervangen door de plicht maximale productiviteit te leveren op de arbeidsmarkt; - de zgn. perverse prikkels in het huidige systeem (verschil tussen loon en uitkering is minimaal) te vervangen door stimulerende prikkels; - de complexiteit van de organisatie te vereenvoudigen; - het realiseren van een majeure bezuiniging (1,8miljard).

2 pagina 2, agendapunt Om bovenstaande redenen introduceert dit Kabinet de Wet Werken naar Vermogen (WWnV). Een fundamentele herziening van de sociale zekerheid en arbeidsmarkt aanpak. Schematisch en op hoofdlijnen is dit samengevat in het onderstaande schema: De belangrijkste inhoudelijke kenmerken van de nieuwe wetgeving zijn: - de plicht tot werken gaat voor op het recht op inkomen (iedereen moet een tegenprestatie leveren); - een grotere rol van en voor werkgevers; - de gemeenten (op een grotere schaal dan nu het geval is) worden verantwoordelijk voor beleid en uitvoering van deze wet; - invoering van loondispensatie, het compenseren van het (tijdelijk) ontbreken van productiviteit als aanvulling op het loon; - het drastisch beperken van de instroom in de Sociale werkvoorziening (van SW plaatsen naar SW plaatsen, alleen beschut werken) De huidige populatie SW wordt niet aangetast; - het samenvoegen van de huidige regelingen Wet werk en Bijstand, (WWB), Wet Investeren Jongeren (WIJ) de Wet arbeidsgeschiktheid Jongeren (een gedeelte van de huidige

3 pagina 3, agendapunt Wajong) en de wet Sociale Werkvoorziening (WSW) in één wet: de wet werken naar vermogen (WWnV); - de bemiddelingsrol van het UWV wordt beperkt tot digitale dienstverlening aan WW ers, het Werkplein concept wordt niet meer nagestreefd; - het verschil tussen loon en uitkering wordt vergroot, het stapsgewijs verlagen van de bijstandsnorm (in 5 jaar met per klant); - het invoeren van een huishoudenstoets ; - het stapsgewijs verlagen van de overheidsbijdrage voor SW plaatsen (in 5 jaar met 5.000) ook voor de zittende populatie; - de middelen voor re-integratie (het Participatiebudget) worden gereduceerd tot 30% van het huidige budget; - de financiële prikkel (zoals nu aanwezig in de WWB) wordt toegepast op de WWnV. Planning besluitvorming Kabinet; 2011 Conceptwetsvoorstel WWnV in Ministerraad Indiening wetsvoorstel WWnV in Tweede Kamer en start parlementaire behandeling 2012 Start implementatie activiteiten WWnV Plaatsing WWnV in Staatsblad januari Ingangsdatum Wet Werken naar Vermogen (WWNV): Invoering instrument loondispensatie in WWnV Ontschotten re-integratiebudgetten WWB, Wajong en Wsw Beperken Wajong tot volledig en duurzaam arbeidsongeschikten Beperken nieuwe instroom Wsw tot beschutte arbeid januari Verlagen uitkering gedeeltelijk arbeidsgeschikte Wajongers (zittend bestand) naar 70% WML Zoals bekend is door het concept-bestuursakkoord de invoering van deze wet door het VNGcongres verworpen. Het kabinet heeft aangekondigd desondanks het wetgevingstraject voort te zetten. In gemeentelijke kring bestaat de hoop dat daarbij alsnog tot een (aangepast) bestuursakkoord kan worden gekomen, dan wel in de wet zelf bijstellingen worden doorgevoerd. Gezien deze situatie bestaan er nog onzekerheden, maar is het toch raadzaam om nu te starten met de voorbereiding van tenminste een visie op- de implementatie van deze wet. Deze bestuuursopdracht vraagt het opstellen van een concept-plan van aanpak voor te bereiden die voorziet in een inhoudelijke en organisatorische implementatie van de WWNV in al haar consequenties. Voor een eerste inhoudelijke bepaling van de context van deze bestuursopdracht gaan wij hieronder in op de situatie binnen het Drechtstedengebied. 2. Uitgangspositie Drechtsteden De uitgangspositie van de Drechtsteden onder huidige wetgeving afgezet tegen deze fundamentele herziening is als volgt te kwalificeren: - De arbeidsmarkt in niet bijzonder florissant in de Drechtsteden voor mensen met een beperking op de arbeidsmarkt en (zoals gebleken) kwetsbaar door een dominantie van industriële activiteiten - de omvang van de beroepsbevolking ( ) in relatie tot het aantal mensen dat een uitkering ontvangt, is lager dan die van de grote steden echter gelijk aan het landelijk gemiddelde; - de schaalgrootte en de integrale wijze waarop de Drechtsteden al enige jaren de sociale zekerheid uitvoert strookt volledig met het Kabinetsbeleid. In de Drechtsteden zijn de instituties die zich bezig houden met werk en inkomen op basis van de huidige wetgeving als volgt georganiseerd. De SDD voert de WWB / WIJ en de regie (opdrachtgeverschap) van de WSW uit. Drechtwerk is de belangrijkste uitvoerder van de WSW. Het UWV voert als niet-gemeentelijke instelling de WAJONG uit;

4 pagina 4, agendapunt - de financiële positie van het SW bedrijf is kwetsbaar. De Wet werken naar vermogen nader bezien De WWnV heeft een duidelijke focus op de arbeidsmarkt. Meer, veel meer, dan voorheen zal allereerst de vraag aan de orde komen: hoe gaat u ervoor zorgen dat u (gedeeltelijk) aan het werk komt en welke tegenprestatie levert u voor uw (tijdelijke) inkomen. Belangrijk is daarbij te beseffen dat deze wet niet los staat van het, in de Drechtsteden bekende, arbeidsmarktbeleid: van school naar werk, van werk naar werk, van uitkering naar werk. De WWnV is primair gericht op het laatste onderdeel van het arbeidsmarktbeleid. Echter de overige onderdelen zijn minstens zo belangrijk in dit verband, daarmee wordt immers voorkomen dat er een beroep op de WWnV moet worden gedaan. De voorkant dicht houden dus. Aan de achterkant is een relatie te leggen met de decentralisatie van de AWBZ functie activering en begeleiding en het beschut werken in de SW. Grofweg kan worden gesteld dat de WWnV vier product-markt-combinaties kent; - direct bemiddeling op reguliere vacatures - bemiddeling op de reguliere arbeidsmarkt met inzet van loondispensatie. De werkgever betaalt alleen het deel dat de werknemer arbeidsproductief is (= loonwaarde). Naast het loon ontvangt een persoon met recht op algemene bijstand een aanvullende uitkering van de gemeente tot maximaal WML. Mensen die structureel loondispensatie nodig hebben en recht op aanvullende bijstand: na 9 jaar werken via loondispensatie aanvulling tot WML. - het leveren van een tegenprestatie voor het ontvangen van een uitkering (community jobs) Opvallend is dat het kabinet Rutte deze groep niet erkend. Zij gaat ervan uit dat iedereen die een beroep doet op de WWnV of plaatsbaar is op de reguliere arbeidsmarkt of een beroep kan doen op beschut werken binnen de SW. - beschut werken binnen de SW Ten opzichte van het huidige beleid betekent dit: - een nog grotere focus op bemiddeling naar reguliere vacatures waarbij voorkomen van instroom in de WWnV een grote rol speelt; - ontwikkelen van het instrument loondispensatie; - ontwikkelen van het instrument community jobs ; - grootschalige herziening van de functie van de WSW. Nieuwe instroom vanaf 2013: WWNV: mensen met arbeidsvermogen (die voorheen zouden instromen in Wajong, WWB/WIJ en Wsw) én nuggers; Wsw: aangewezen op arbeid in beschermde omgeving; Wajong: volledig en duurzaam jonggehandicapt. Zittend bestand: Mensen die op 1 januari 2013 al in Wajong, WWB/WIJ zitten of in de Wsw werken. WWB/WIJ gaat per 2013 op in WWnV 3. De bestuursopdracht: Wat staat ons te doen? Een fundamentele herziening van het stelsel vraagt om een fundamentele positiebepaling van het Drechtstedenbestuur. Gezien de impact van deze voornemens gaat niet om een louter technische implementatie. Het gaat om een principiële herijking van het beleid voor de onderkant van de arbeidsmarkt. Niet alleen op rijksniveau, maar ook op regionaal en lokaal niveau. Doelstellingen en ambities moeten opnieuw worden gewogen. Bestaande organisatievormen en arrangementen met maatschappelijke partners staan ter discussie.

5 pagina 5, agendapunt Het bestuur vraagt om voor het einde van het jaar een plan van aanpak op te stellen die gericht op het uitwerken van een plan van aanpak voor de implementatie van de Wet Werk naar vermogen en de consequenties daarvan in de regio Drechtsteden; De vragen waarop het plan van aanpak antwoord moet geven zijn: Inhoud: Wat-vragen Visievorming: Wat willen wij bereiken met de Wet Werken naar Vermogen, wat zijn onze ambities? Welke doelstellingen binnen de nieuwe wetgeving zijn voor de Drechtsteden prioritair? Hoe verhouden deze doelen zich tot andere werkvelden, zoals het arbeidsmarktbeleid, het reguliere beleid van SDD/Drechtwerk, de decentralisatie-opgaven in AWBZ/WMO en jeugdbeleid? Op welke manier streven we naar samenhang en op welke schaal? Wat is financieel haalbaar? Hoe verhouden de doelen zich tot de financiële armslag? Organisatie: Hoe-vragen Wie gaat het nieuwe beleid uitvoeren? Zijn er verschillende scenario s denkbaar? Welke consequenties hebben deze scenario s voor de werkgevers, de huidige en toekomstige klanten, de gemeenten, de Sociale dienst en Drechtwerk? Passen de bestaande rollen en verantwoordelijkheden van de bestaande uitvoeringsinstellingen binnen de gewenste organisatie, of moeten die aangepast worden? Welk schaalniveau zien wij als meest geschikt om uitvoering neer te leggen? Hoe moet de (eventueel) gewenste transitie plaatsvinden, hoe en met wie wordt dit georganiseerd en door wie gefinancierd? Hoe worden andere actoren (buiten het gemeentelijke werkveld) betrokken bij dit proces? Gezien de impact en brede consequenties van de nieuwe wet zal voor het beantwoorden van deze vragen gewerkt moeten worden met een aantal inhoudelijke scenario s en een aantal organisatorische scenario s. Bij inhoudelijke scenario s kan bijvoorbeeld gedacht worden aan prioritering vanuit de financiële problematiek versus de zorg voor maximale integratie in het werkproces; aan prioriteit voor kansrijke of kansarme groepen; of aan scenario s voor de (gewenste) sociaal-economische ontwikkeling van de Drechtsteden. Bij organisatorische scenario s kan gedacht worden aan herijking of ontmanteling van het WSW-bedrijf; aan nauwere samenwerking of samengaan van WSW en SDD etc. Vanuit diverse gemeenten is aangegeven bij de uitwerking ook nadrukkelijk rekening te houden met de locale omstandigheden. Juist nu de rol van werkgevers groter wordt, zal het nodig zijn op dat niveau stevige verbindingen te maken tussen beschikbaar personeel en aanwezige personeelsbehoefte. Vanuit het programma arbeidsmarktbeleid dat de regio Dordrecht voor de regio uitvoert, zal hier ook extra impuls/inzet geleverd worden. Er is niet veel tijd om de bovenstaande vragen te beantwoorden. Op dit moment wordt verwacht dat de nieuwe wetgeving per 1 januari 2013 ingevoerd wordt. Daarnaast moeten gemeenten voor 1 januari 2012 plannen indienen om gebruik te kunnen maken van de transitiefaciliteit voor de SW uit het bestuursakkoord. Projectaanpak Voor de uitwerking van de bestuursopdracht kiezen we voor creatieve werkvormen. Een klein projectteam, samengesteld uit de directeur Arbeidsmarktbeleid van de gemeente Dordrecht, de directeur SDD en de directeur Drechtwerk, doet dienst als motor van het proces. In het projectteam wordt een plan van aanpak ontwikkeld. Het projectteam kiest daarbij creatieve werkvormen, en zal nadrukkelijk op allerlei manieren externen betrekken. Zo vinden plaats;

6 pagina 6, agendapunt - een 6-tal bijeenkomsten in de verschillende gemeenten met locale/regionale stakeholders, bedrijven, onderwijsinstellingen: de vorm van deze sessie is nader in te vullen door de wethouders. - een expertmeeting met (landelijke) deskundigen op het terrein van werk & inkomen - een creatieve werksessie tijdens de DSB-conferentie begin november - een afsluitende werkconferentie waar een eindvoorstel extern wordt getoetst. Gedurende het werkproces zal regelmatig overleg plaats hebben met de wethouders Sociaal van de 6 gemeenten en wordt de Drechtraad geïnformeerd. In de relatie met het bedrijfsleven zal ook aansluiting worden gezocht worden bij het lopende spoor van het Arbeidsmarktbeleid. Streven is een plan vaan aanpak uiterlijk 22 december bij het DSB bestuur aan te leveren.