Wat is eigenlijk een universele stemming?

Transcriptie

1 Wat is eigenlijk een universele stemming? (Een artikel uit de Steel Guitar Writings) Niets uit het hieronder gepubliceerde artikel mag worden gepubliceerd of gebruikt voor commerciële doeleinden, zonder de schriftelijke toestemming van de schrijver. De pedal steel guitar kan worden ingedeeld in 3 categorieën: ten eerste de single neck uitvoering met ofwel een country stemming of een jazz stemming, ten tweede de double neck uitvoering met zowel een country stemming als een jazz stemming en tenslotte de single neck uitvoering met een zogenaamde universele stemming. Er bestaan misverstanden en meningsverschillen over het begrip universele stemming. Als men in het woordenboek het woord universeel opzoekt, dan vindt men onder andere de verklaringen alles omvattend en in alle gevallen bruikbaar. Beide begrippen zouden kunnen worden toegepast op een universele stemming van de pedal steel guitar. Zo zou deze stemming alle (of zoveel mogelijk) mogelijkheden in zich moeten herbergen van andere (bekende) stemmingen en zo zou ze in elke muzieksoort met zo weinig mogelijk beperkingen moeten kunnen worden gebruikt. Eén van de problemen van de double neck pedal steel guitar is, dat men en dit geldt vooral voor muzikaal minder ervaren spelers- steeds gedachtematig moet omschakelen van de ene naar de andere stemming en pedal setup. Een double neck pedal steel guitar wordt eigenlijk gevormd door 2 instrumenten, verenigd tot één geheel. Het is als het ware alsof men een gewone gitaar voorziet van twee halzen, waarbij de ene hals de traditionele gitaarstemming heeft en de andere bijvoorbeeld de stemming van een 5-snarige banjo. De bespeeltechniek van beide halzen is in principe gelijk. Gaande van de ene naar de andere hals moet men echter gedachtematig omschakelen naar de andere stemming, compleet met het gebruik van andere akkoordgrepen etc. Eigenlijk heeft de pedal steel guitar IN OORSPRONG REEDS een ZOVEEL MOGELIJK universele stemming gehad. De pedal steel guitar is immers in principe GECREËRD om een zo groot mogelijk scala aan bruikbare akkoorden te kunnen leveren en aldus inzetbaar te zijn in ALLE (of zo veel mogelijk) vormen van muziek. Veel pedal steel pioniers hebben aanvankelijk eigen oplossingen gevonden. De meest bekende onder hen was Alvino Rey. Spelers uit de country en western swing muziek zouden de pedal steel guitar in hoofdzaak gaan gebruiken ter vervanging van de multi neck non pedal steel guitar. Dit, om het steeds springen van neck naar neck niet langer nodig te maken. Kennelijk kon men geen stemmingen en pedal setups bedenken, die dit GEHEEL konden realiseren. Paul Bigsby bouwde dan ook double en triple neck steel guitars, waarbij soms niet eens alle necks van pedaalbediening waren voorzien. De in country en western swing muziek gebruikte stemmingen waren in hoofdzaak E13, A6 en C6. 1

2 Wie deze stemmingen kent, zal na bestudering begrijpen waarom deze E13 en de A6 niet op één hals te combineren waren. BUD ISAACS Rond 1953 kwam pedal steel guitarist Bud Isaacs met een slimme oplossing: hij gebruikte een E9-stemming in plaats van een E13-stemming en elimineerde op deze wijze de snaar die genoemde combinatie onmogelijk maakte. Isaacs verkreeg door zijn nieuwe vinding, waarschijnlijk onbedoeld, het effect dat de geschiedenis in zou gaan als de country pedals. Zijn vinding maakte het, al dan niet bedoeld, tevens mogelijk grote en kleine terts tweeklanken zonder schuinliggingen (de zogenaamde slants ) met elkaar te verbinden. Verder ontstond de mogelijkheid, de drieklanken van de tonica, subdominant en de dominant glijdend met elkaar te verbinden. Ik luister zelf tamelijk vaak naar country muziek uit de laat-50er en vroeg-60-er jaren. Daarin zijn de pioniers van de pedal steel guitar te beluisteren. Het is fascinerend, hoe die spelers een nieuwe stijl ontwikkelden. Bud Isaacs gebruikte het country pedal effect weliswaar in diverse opnamen, maar bleef toch grotendeels trouw aan de traditionele steel guitar stijl. Hij gebruikt daarbij evenwel ten volle het enorme voordeel, dat hij in feite meerdere stemmingen in één tot zijn beschikking had. Van Bud Isaacs is in 2001 een indrukwekkende CD verschenen met RCA Victor opnamen uit vroeger tijd: een aanrader voor hen die geïnteresseerd zijn in een stukje vroege pedal steel guitar historie! Bud Isaacs heeft zijn vinding nooit commerciëel geëxploiteerd en is vrij snel uit het sessie-circuit verdwenen. Een artikel in het Engelse blad Country Music People uit de 70-er jaren noemt Bud Isaacs zelfs onambitieus. Isaacs heeft nog lange tijd samen met zijn vrouw Geri een muzikaal duo gevormd. Beiden waren diverse malen een graag geziene attractie op Scotty s International Steel Guitar Convention. Ik beschik zelf nog over een cassettebandje van de Convention van Het was fenomenaal wat Bud Isaacs toen speelde met slechts 2 pedalen. Hij toonde andermaal aan, welk een enorm potentieel ZIJN universele stemming had. Merkwaardigerwijs, gezien in het licht van de tegenwoordig alom als universeel beschouwde stemming en setup, heeft men Bud Isaacs stemming NOOIT E9/A6 genoemd!! Later in dit artikel wordt hier nog op teruggekomen. TROUW AAN HUN EIGEN SYSTEEM Hoewel de country pedals een ware hype veroorzaakten, bleven diverse spelers van de oude stempel hun eigen weg volgen. Jerry Byrd, zelfs nu nog beschouwd als de onovertroffen meester van de non pedal steel guitar, ging er nooit toe over een pedal steel guitar te bespelen. Zijn fantastische techniek en inzicht stelden hem in staat de non pedal steel guitar zo effectief te gebruiken, dat velen aanvankelijk niet eens wilden geloven dat hij geen pedalen gebruikte. Ook Little Roy Wiggins en Kayton Roberts bleven trouw aan de non pedal steel guitar. Don Helms (bekend van o.a. Hank Williams), Herbie Remington (bekend van o.a. 2

3 Bob Wills en bekend als solist), Speedy West (vooral bekend als solist), Joaquin Murphey, Noel Boggs en anderen gingen over tot het gebruik van een pedal steel guitar. Het grappige is, dat de meesten van hen hun EIGEN stemming en pedal setup gebruikten en BLEVEN gebruiken en niet klakkeloos nieuwe rages gingen volgen. De meeste spelers uit de western swing hoek (vooral spelers uit Texas) waren in hart en nieren bespelers van de 6-stemming. Bob White, Bobby Garrett, Bert Rivera (allen vooral bekend van Hank Thompson), Curly Chalker (bekend van o.a Hank Thompson en bekend als solist), Tom Morrell en vele anderen schaften zich weliswaar een double of triple neck pedal steel guitar aan, maar bleven hoofdzakelijk de 6-stemming gebruiken. VERANDERINGEN Het gebruik van gekleurde akkoorden is na de 60-er jaren in onbruik geraakt in de country muziek, behalve in western swing en swing- en rock-getinte country muziek. Het accent begon bij de pedal steel guitar snel te veranderen nadat de hoogste snaar van de E9-stemming een G# werd en begrippen ontstonden als Nashville style en West Coast style. Nog snellere veranderingen ontstonden toen de pedal steel guitar standaard 10-snarig werd en F# en D# respectievelijk de eerste en tweede snaar van de E9-stemming werden. Lloyd Green, Tom Brumley en anderen introduceerden totaal nieuwe stijlen, variërend van smartelijke tweestemmige glissando s tot puntig gespeelde staccato s. Daarmee en mede doordat de double neck uitvoering van de pedal steel guitar meestal voorzien was van een hals met een C6-stemming, raakte het gebruik van de A6 modus al spoedig in onbruik. Een van de nadelen daarvan was, dat veel spelers zich uitsluitend bezig gingen houden met de modernere speelstijl met haar steeds groeiende hoeveelheid effecten en mogelijkheden. Uiteindelijk zou men nog nauwelijks beseffen dat de E9-hals een groot potentieel aan jazzy akkoorden en effecten herbergt. MAURICE ANDERSON De inmiddels vermaard geworden western swing en jazz speler Maurice Anderson uit Dallas, Texas, gebruikte, in verband met de door hem gespeelde swing en jazz, een 6- stemming. Dit was een Bb6-stemming, vermoedelijk omdat in die muziek althans in Texas- veel met blazers werd samengespeeld. Anderson vond dat de pedal steel guitar uitvoering met 2 halzen in feite haar doel was voorbijgeschoten. Om ook de Nashville style te kunnen spelen (met zoveel mogelijk effecten van de E9-stemming), besloot hij uit te dokteren of er een gecombineerde stemming en pedal setup op één hals mogelijk was. Hij vond een bevredigende oplossing door 12 in plaats van 10 snaren te nemen en een Eb9-stemming te creëren door het indrukken van een kniehefboom. Eb is een toonsoort die ook veel door blazers wordt gebruikt, dus die modus bleek goed bruikbaar. Maurice Anderson heeft in de ontwikkelingsgeschiedenis van de Universele stemming een zeer prominente rol gespeeld. Omdat hij echter uitging van een 6- stemming, heeft hij met zijn versie van de universele stemming weinig navolging 3

4 gekregen. DE UNIVERSELE STEMMING, UITGAANDE VAN DE E9-STEMMING Verdere ontwikkelingen van de universele stemming hebben mogelijk volkomen los gestaan van Maurice Anderson s vinding. Het kan evenwel ook zijn, dat deze ontwikkelingen puur gebaseerd zijn op het omkeren van het door Anderson toegepaste principe: het vormen van een 6-stemming vanuit de E9, in plaats van een 9-stemming vanuit een 6-stemming. Één van de personen, die op basis van een 12-snarige variant op de E9-stemming een universele stemming creërde waarbij door het indrukken van een kniehefboom een B6-stemming ontstond, ben ikzelf. Ik publiceerde mijn vinding in de eerste editie van het blad Steel Guitar Player, uitgebracht in juni Of ik wérkelijk de eerste was die met dit idee op de proppen kwam, weet ik niet. Bas Kapitein, medewerker aan het blad, nam een exemplaar mee op zijn vakantiereis door de Verenigde Staten en toonde het aan diverse steel guitar prominenten. Het is mogelijk dat mijn idee op die manier in Amerika terecht kwam. Het is daarentegen ook goed mogelijk, dat de Universal tuning op basis van een gemodificeerde E9-stemming volkomen los van mijn idee is ontwikkeld en misschien zelfs wel op een eerder tijdstip! Hierover is tot nu toe niets bekend. Wel is bekend, dat Jeff Newman, de bekende Amerikaanse pedal steel guitar leraar, in 1979 ZIJN versie van de universele stemming en pedal setup op basis van E9- introduceerde in het Amerikaanse blad Guitar Player magazine. 4

5 Sedertdien is hij de meest prominente gebruiker van deze stemming en pedal setup. Terwijl Jeff s versie 7 pedalen heeft, vindt men in de Sierra documentatie nog steeds net als bij de door mij gevonden oplossing- de versie met 8 pedalen. Inmiddels hebben meerdere fabrikanten de Universal-12 met 7 pedalen standaard in hun verkoopprogramma. UNIVERSELE STEMMING OP BASIS VAN DE C6-STEMMING Zoals in de alinea MAURICE ANDERSON is beschreven, baseerde Anderson de door hem gevonden oplossing op het met behulp van een kniehefboom omstemmen van een 6-stemming naar een 9-stemming. Hij had ook kunnen kiezen voor het toevoegen van country pedals aan zijn 6-stemming. Hij had dan geen Nashville effecten gehaald uit een Eb9 modus, maar zou zijn Bb-stemming ten dele hebben gebruikt als een soort Bb9-stemming, waarbij de country pedal effecten uiteraard beduidend lager zouden klinken dan op de E9-stemming. De zo populaire heldere en crispy klanken van de E9-stemming zouden hiermee niet kunnen worden gemaakt, waarmee een dergelijke oplossing in zekere zin (althans zeker qua klank) minder universeel zou zijn. Toch hebben enkele prominente spelers voor die oplossing gekozen: Sneaky Pete Kleinow (B6-stemming met 2 country pedals) en Frans Doolaard (C6-stemming met 1 country pedal). De Nederlandse speler Koos Kosterman, bekend van diverse country muziekformaties en van sessies met o.a. Jack Jersey, experimenteerde ook enige tijd met een 6-stemming met country pedals. Een voordeel, als men dat al zo kan noemen, van een Bb6-, B6- of C6-stemming met country pedals, is dat men minder stereotiep klinkt. Een nadeel van de 6-stemming is, dat men veel meer met de steel bar moet manipuleren dan op de 9-stemming. Eb9- EN E9-STEMMINGEN MET EEN TOEGEVOEGDE 6 IN DE STEMMING Om de heldere en crispy klank te behouden, kozen diverse spelers liever voor de oplossing, een 6 in te lassen in de standaard E9-stemming. In feite wordt de stemming daarmee een E13-stemming. De bekendste spelers die dit principe volgden, zijn Zane Beck, Julian Tharpe, Red Rhodes en Winnie Winston. Zelfs Buddy Emmons heeft enige tijd geëxperimenteerd met een dergelijke stemming! ONTWIKKELING VAN DE 10-SNARIGE UNIVERSELE STEMMING Ikzelf heb bijna 20 jaar lang double neck pedal steel guitars bespeeld. Ik had daarbij het geluk dat ik steeds in bands speelde die veel swing in hun repertoire hadden. Hierdoor kon ik de C6-stemming betrekkelijk veelvuldig gebruiken. Het bleef daarbij heel lang zo, dat ik deze stemming veel minder beheerste dan de E9-stemming. Ik had derhalve het voornemen om uiteindelijk een pedal steel guitar met 12-snarige universele stemming en pedal set up te kopen en het double neck instrument zelden of nooit meer te gebruiken. 5

6 Ik had mijn zinnen gezet op een Emmons. Toen men bij de Emmons fabriek overging op de LeGrande (en later Lashley LeGrande) modellen, werden de 12-snarige modellen uit het programma geschrapt. De meeste andere fabrikanten bleven deze echter wel in het programma houden. Het niet langer willen bouwen van 12-snarige modellen is verklaarbaar, als men bedenkt dat 12-snarige koppen, halzen, changers, pick ups, bodies, pedal boards en koffers in veel kleinere oplagen worden geproduceerd dan 10-snarige exemplaren. Deze delen worden daardoor relatief duur. 12-snarige instrumenten vormen (en vormden zeker toentertijd) immers een zeer klein deel van de totale productie. Toen ik in 1988 na het in 1987 bouwen van een prototype- begon met de productie van de DeVis pedal steel guitars, besloot ik te onderzoeken of er niet een 10-snarige universele stemming en setup te bedenken zou zijn. Immers, dan zou ik geen 12- snarige instrumenten in mijn programma behoeven op te nemen, om dezelfde redenen waarom ook Emmons en sommige andere fabrikanten dat niet deden. Ik ging uit van de op dat moment alom aanvaarde 12-snarige universele stemming en pedal setup en probeerde in het ondereind van de stemming zodanige wijzigingen aan te brengen dat ik, weliswaar met het prijsgeven van een aantal mogelijkheden, toch een aanvaardbare oplossing zou creëren.. Ik wist dat de tiende snaar van de standaard C6-stemming (of de twaalfde snaar van de 12-snarige universele stemming) nooit echt lekker klonk, omdat deze eigenlijk voor de door haar voortgebrachte toonhoogte een te kleine lengte heeft (vergelijk de basgitaar met haar grotere snaarlengte). Bovendien blijft de lage snaar moeilijk op stemming en is zeer gevoelig voor de druk van de steel bar. Verder geeft deze dikke snaar veel rasp, hetgeen bijzonder hinderlijk is, vooral als men bedenkt dat deze tijdens het op de universele stemming spelen van gewone country muziek totaal niet wordt gebruikt. Het weglaten van deze snaar zou uiteraard nadelen opleveren (vooral daar waar het zou gaan om zoveel mogelijk C6-effecten te kunnen spelen), maar zou wellicht voor de doorsnee speler geen doorslaggevend gemis vormen. De enige snaar die nu nog ontbrak, was de elfde snaar van de 12-snarige universele stemming. Al snel vond ik voor dit gemis een oplossing: de 10de snaar met behulp van een kniehefbomen verlagen naar de toonhoogte van die elfde snaar!! Uiteraard moest ik eerst onderzoeken of de door mij gebruikte changer een dergelijke grote verstemming wel kon leveren. Na wat geëxperimenteer met diverse snaardiktes en met diverse terugtrekveren, had ik de vinding werkend. Bestond de doorbraak voor de verstemming van E9 naar B6 uit het weglaten van de lage D-snaar van de E9-stemming en het tevoorschijn halen van deze toon (in de open stemming) door het indrukken van een kniehefboom, zo bestond de doorbraak voor het verkrijgen van de 10-snarige universele stemming uit het tevoorschijn halen van de toonhoogte van de 11de snaar van de 12-snarige universele stemming met behulp van een andere kniehefboom. Aanvankelijk had ik een G# als 10de snaar, maar ik ontdekte al snel dat een A meer voordelen bood. De door mij gevonden verlagingsfunctie moest nu nog eens een halve toon extra opleveren! Wijs geworden van de ervaringen met het niet te claimen auteursrecht op de 12- snarige universele stemming op basis van E9, besloot ik mijn nieuwste vinding wettig 6

7 te deponeren... E9/B6: EEN UITERST DISCUTABELE BENAMING Het meest verbreide misverstand komt mijns inziens tot uiting wanneer men de inmiddels meest gangbare versie van de universele stemming en pedal setup, E9/B6 noemt. Als men namelijk deze benaming kiest, gaat men er, veelal onbewust, al bij voorbaat van uit, dat deze stemming wordt gevormd door een (gemodificeerde) E9- stemming en setup, die met behulp van een kniehefboom is om te zetten naar een B6- stemming. Op sommige pedal steel guitars is zelfs een lock aangebracht, waarmee men de kniehefboom in de ingedrukte stand blokkeert voor de tijd dat men B6 speelt. Ik vind de benaming E9/B6 sowieso onterecht, omdat men de stemming en setup van Bud Isaacs (die toch wel zeer doorslaggevend mag worden genoemd!!) nooit heeft bestempeld als E9/A6!! Het is weliswaar zo, dat door het indrukken van een kniehefboom een B6-stemming wordt gecreëerd en dat 4 pedalen dan werken als 4 standaard C6-functies. De stemming en set up reduceren tot slechts E9 en B6 doet een ernstig tekort aan het A6 potentieel van de stemming. Verder geeft de omschakeling naar B6 (vooral als men een lock gebruikt) dezelfde gedachtematige omschakeling als het gaan van de E9- hals naar de C6-hals op de double neck pedal steel guitar. Er vanuit gaande dat de meeste steel guitar fabrikanten een slechts klein prijsverschil hebben tussen de Universal-12 en de Double-10, kan men zich afvragen of het wel zinnig is om een Universal-12 te bespelen. Immers het niet hebben van de tonen van de C-toonladder in de open stemming en het voortdurend moeten omgaan met extra snaargerasp zolang men alleen maar gewone country muziek speelt, kunnen in dat geval doorslaggevende nadelen vormen. Als men voor een universele stemming kiest, dan dient men er mijns inziens vanuit te gaan dat men een stemming en pedal setup verkrijgt die niet dient ter vervanging van een double neck instrument. Nee, men kiest slechts voor een combinatie met UNIVERSELE mogelijkheden en waarmee UNIVERSELE muziek gemaakt kan worden. Men zou de universele stemming dus niet mogen bestempelen als E9/B6 of E9/A6/B6. Nee, de stemming zou moet heten zoals zij is: Emaj9. In het geval van de Universal-10 wordt dat (kortweg) Emaj11. DE DISCUSSIE DOUBLE NECK VERSUS SINGLE NECK MET UNIVERSELE STEMMING Als spelers vergelijkingen gaan trekken tussen de double neck pedal steel guitar en de single neck met universele stemming, kan dat soms aanleiding geven tot heftige discussies. Strikt genomen is het zo, dat elk der concepten voors en tegens heeft. Wat voor de ene speler doorslaggevend uitvalt voor een bepaalde keuze, kan voor de ander totaal onbelangrijk zijn. De uitslag van zo n discussie heeft dus meestal te maken met de individuele wensen en verwachtingen van een speler. Wat de keuze voor een bepaald concept veelal niet vergemakkelijkt, is het feit dat de 7

8 muzikale smaak en belangstelling van veel spelers in de loop der tijd kunnen evolueren. Dat betekent dat een speler die gister alleen nog maar van country muziek hield, morgen misschien ook van meer jazzy getinte muziek houdt. Heeft zo iemand dan een pedal steel guitar met te weinig mogelijkheden, dan betekent dit dat er tot aanschaffing van extra pedalen en kniehefbomen óf van een compleet ander instrument moet worden overgegaan. Bekende spelers die goed thuis zijn zowel op de E9-stemming als op de C6-stemming en voor beide stemmingen voldoende emplooi hebben, zullen zelden overgaan tot de aanschaf van een single neck instrument met universele stemming. Toch hebben enkele beroemde spelers deze stap gezet: onder andere Maurice Anderson en Jeff Newman. Uiteraard is een groot voordeel van double neck instrumenten met standaard stemmingen en pedal setups, dat daarop zowel E9 als C6 nummers zonder afwijkingen kunnen worden nagespeeld. Het spelen van jazzy muziek vereist doorgaans een bepaalde begaafdheid die niet iedereen is gegeven. De praktijk leert dan ook, dat veel spelers op de C6-stemming niet verder komen dan wat geëxperimenteer en het naspelen van op tabulatuur voorgeschotelde muziek. Voor laatstgenoemde categorie biedt het spelen op een universele stemming nauwelijks voordeel. Een instrument met slechts één hals biedt weliswaar het voordeel van een snellere henkenbaarheid van snaren, barposities en pedaalfuncties, het naspelen van tabulatuur vereist daarentegen de voortdurende noodzaak van het vertalen naar de universele stemming. Wat mij vaak opvalt is, dat men bij de discussie double neck versus single neck met universele stemming meteen begint op te noemen wat men allemaal NIET op de universele stemming kan spelen. Het is de meeste tegenstanders kennelijk niet bekend, dat op de universele stemming vaak akkoorden en combinaties mogelijk zijn, die op de C6-stemming slechts kunnen worden gespeeld als men over een aantal extra kniehefbomen beschikt. Tevens kunnen sommige loopjes op de E9-stemming veel gemakkelijker worden gespeeld dan op de C6-stemming. Tijdens mijn demonstraties met de universele stemming laat ik altijd horen wat men WEL op deze stemming kan spelen. Voor velen is dat soms doorslaggevend genoeg om voor dit concept te kiezen. Voor sommigen onder hen is het zelfs bijzonder indrukwekkend dat men zoveel uiteenlopende stijlen op slechts één stemming kan spelen. Het komt hierop neer, dat een demonstratie vaak meer duidelijk maakt dan duizend woorden. PLEIDOOI VOOR DE UNIVERSAL-10 Als men de pedal steel guitar vergelijkt met de gewone gitaar, zal men ontdekken, dat de E9-stemming lang niet zo laag komt als de gewone gitaar. Heeft iemand daar ooit over geklaagd? De gewone gitaar komt lang niet zo laag als de C6-stemming van de pedal steel guitar. Is de gewone gitaar hierdoor echt in het nadeel? Op de C6- stemming kan een enorm scala aan akkoorden worden gespeeld. Hierbij moet men echter tenzij men een enorm uitgebreide pedal setup heeft (en kan toepassen!)- soms bepaalde tonen uit het akkoord weglaten, simpelweg omdat ze op geen enkele 8

9 mogelijkheid voorhanden zijn. Elke discussie over zoiets is bij voorbaat zinloos: op de gewone gitaar doet zich immers veelal hetzelfde probleem voor. Heeft iemand hier ooit over geklaagd? Ik denk het niet, omdat de gitaar inmiddels volledig geaccepteerd en volwassen is. Bij de pedal steel guitar echter lijkt soms iedereen alles beter te weten... Mijn mening is dat de pedal steel guitar haar volwassen status mogelijk nog steeds niet heeft bereikt. Eerder in dit artikel gaf ik reeds aan dat de double neck uitvoering van de pedal steel guitar in feite het doel van de toepassing van pedalen is voorbijgeschoten. Om de toekomst van het instrument zeker te stellen wordt het misschien tijd dat een aantal voornamelijk Amerikaanse- steel guitar prominenten eens met elkaar om tafel gaat zitten. Of misschien helpt het als een beroemde speler de universele stemming op overtuigende wijze toepast Denk eens in, wat een enorm pluspunt het voor de pedal steel guitar zou zijn als ALLE muziek op slechts één hals (met zo weinig mogelijk snaren) zou kunnen worden gespeeld! Zodra de pedal steel guitar een toekomst ingaat als universeel toepasbaar instrument met één vaste basisstemming en setup, zal iedereen vrijelijk pedalen en kniehefbomen kunnen (laten) toevoegen voor het verkrijgen van meer akkoorden en mogelijkheden. Dat de 10-snarige versie daarbij de voorkeur geniet boven de 12- snarige, baseer ik op het feit, dat de meeste spelers in hoofdzaak minder gecompliceerde muziek zullen (blijven) spelen, waarbij 2 extra lage snaren eerder als een last zullen worden ervaren dan als een voordeel. Verder kan standaardisatie op 10-snarige single neck uitvoeringen leiden tot prijsverlaging van het in het algemeen niet goedkope- instrument. Ik ben overigens van mening dat er, naast een standaard instrument met één universele stemming, voor sommige spelers wellicht altijd behoefte zal blijven aan een instrument met een C6-stemming. Jan Visser, 2001/2008. PROMOTA MUSIC SALES trudy.visser@hccnet.nl Postbus ZH Zuid-Scharwoude telefoon: +31 (0) mobiel: +31 (0)