Werken aan relationele diepgang 1
|
|
- Anneleen de Boer
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Werken aan relationele diepgang 1 Mick Cooper * Vertaling: Niels van Doesum Samenvatting Wat betekent het om een relatie te leggen met anderen op een diepgaande manier? Wat is de ervaring van een intieme, interpersoonlijke ontmoeting, en wat is de waarde voor de psychotherapeutische relatie? De auteur probeert in dit artikel een antwoord te geven op deze vragen, uitgaande van de inzichten die hij heeft verwoord en de research die hij heeft verricht ten behoeve van zijn samen met Mearns uitgegeven boek Working at relational Depth in Counselling and Psychotherapy (2005). In dit artikel bespreekt hij ook de uitdaging en de implicaties van zijn opvattingen voor de praktijk van de persoonsgerichte en experiëntiële psychotherapie. Trefwoorden: relational depth, experiëntiële en existentiële psychotherapie, de therapeutische relatie, receptiviteit en expressiviteit, therapeutische presentie Inleiding Het belang van de therapeutische relatie als het brandpunt van de therapeutische effectiviteit wordt in dit artikel benadrukt. Ik ga nog verder door deze factor letterlijk uit te diepen met het begrip relational depth, een term geïntroduceerd door Mearns, hetgeen we hebben vertaald met de term relationele diepgang. Hierdoor wordt een wezenlijke ontmoeting tussen therapeut en cliënt mogelijk, een ontmoeting die tot in de diepte helend kan zijn. Een werkdefinitie van dit begrip vinden we in het boek van Mearns en Cooper Working at Relational Depth in Counselling and Psychotherapy (2005, p. xii). Hierin wordt het als volgt omschreven: A state of profound contact and engagement between two people, in which each person is fully real with the Other, and able to understand and value the Others experience at a high level. In dit artikel wordt zo n diepgaande ontmoeting uitgewerkt, waarbij we het dan niet hebben over een symptomatische benadering en heling, maar over de mens als geheel. * Mick Cooper, Ph.D., is professor voor Counseling aan de Universiteit van Strathclyde. Hij is co-auteur, met Mearns, van Working at Relational Depth in Counselling and Psychotherapy (Sage, 2005), en auteur van Existential Therapies (Sage, 2003). 165
2 Mick Cooper Een voorbeeld Dominic Ik weet niet of ik mezelf nou moet geloven of niet. Mearns Verklaar je nader, Dom. Dominic Ik klets zo ongelooflijk uit mijn nek. Je weet niet of je jezelf nou moet geloven of niet. Dominic Ik meen het echt, denk ik serieus. Maar eigenlijk ben ik verdomme gewoon een zuiplap een achterlijke zuiplap. Je denkt dat je het echt meent serieus. Maar eigenlijk ben je slechts een achterlijke zuiplap. Dominic Ja. Een achterlijke zuiplap dat is alles wat je bent. Dominic (Tranen verschijnen in zijn ogen) Een achterlijke zuiplap. Dominic (Slaat met zijn vuist op de armleuning, in openlijke woede en huilt) Dom, je bent kwaad en je huilt. Dominic Ik klets zo ongelooflijk uit mijn nek (huilt). (Komt naar Dominic toe en slaat een arm om hem heen) Dominic (Huilt steeds harder) Het lijkt me heel eenzaam daar (Mearns & Cooper, 2005) In dit fragment uit het onlangs gepubliceerde Working at Relational Depth in Counselling and Psychotherapy (2005) beleeft Dominic een intens en krachtig therapeutisch moment. Deze halve alcoholist, zoals hij zichzelf quasi schertsend noemt, lijkt in contact te treden met een diepgeworteld sentiment van walging over zichzelf, waarbij ook de gevoelens van angst, kwetsbaarheid en treurigheid tot uitdrukking komen die bij zo n zelfervaring horen. Toch komt de kracht van dit therapeutisch moment niet alleen voort uit verworven inzicht of catharsis. Stelt u zich bijvoorbeeld eens voor dat Dominic al deze dingen alleen tegen zichzelf zou zeggen. In dat geval zou het eerder lijken alsof hij bezig was nog dieper in het gevoel van zelfhaat en schaamte te zakken, in plaats van er overheen te komen. Het therapeutisch belang van de woorden en de gevoelens van Dominic ligt dan ook besloten in het feit dat ze worden uitgesproken in relatie tot een ander mens. Dat wil zeggen dat hij tot in het diepst van zijn wezen graaft en een gedeelte daarvan deelt met een persoon die daar ontvankelijk voor is. Het is de diepgang van de therapeutische relatie die dit moment zo n kracht geeft, niet de individuele expressie alleen. In de laatste jaren verschaffen onderzoek en theorievorming op het gebied van psychotherapie en counseling alsook in de hiermee verbonden gebieden als psychologie en filosofie in toenemende mate steun voor de vooronderstelling dat de kwaliteit van de therapeutische relatie van cruciaal belang is voor de effectiviteit van een therapie. In 1999 werd er bijvoorbeeld een Task Force, gevormd door de American Psychological Association Division of Psychotherapy om het tot nu toe meest omvattende review van onderzoek naar de therapeutische relatie uit te voeren: alleen al de neerslag van de onderzoeksresultaten besloeg meer dan 400 pagina s (Norcross, 2002). Op grond van de talrijke kwantitatieve en experimentele studies kwam men tot de conclusie dat de therapeutische relatie ( ) substantieel en op consistente wijze bijdraagt aan de uitkomst, onafhankelijk van het specifieke type van behandeling (Steering Committee, 2002, pp ). Mike Lambert (Asay & Lambert, 1999, pp ), waarschijnlijk een van de meest vooraanstaande on- 166
3 Werken aan relationele diepgang derzoekers op het gebied van psychotherapie, kwam tot een soortgelijke conclusie toen hij berekende dat de kwaliteit van de therapeutische relatie ongeveer 30% van de variantie in de uitkomst van een therapie voor haar rekening neemt. Dit maakt het tot de belangrijkste factor, na de factor cliëntvariabelen en buitentherapeutische gebeurtenissen, zoals bijvoorbeeld de motivatie van de cliënt, bij het bepalen van de effectiviteit van een therapie. Dergelijke ontwikkelingen hebben in de wereld van de counseling en de psychotherapie geleid tot zoiets als een relational turn (gerichtheid op de therapeutische relatie). Niet alleen zijn we in recente jaren getuige geweest van de opkomst van verschillende interpersoonlijke, relationele en dialogische therapieën, maar veel van de dominerende therapeutische vormen zoals psychodynamische therapie, cognitieve therapie en de persoonsgerichte benadering hebben nu ook relationele varianten ontwikkeld (Mearns & Cooper, 2005). De therapeutische relatie Veel van de huidige gedachtevorming over en onderzoek naar de therapeutische relatie richt zich op relationele variabelen die relatief gezien nogal aan de therapeutische oppervlakte liggen. De empirische studies kijken bijvoorbeeld naar zulke variabelen als de therapeutische alliantie of de mate van collaboratie tussen therapeut en cliënt, maar schenken weinig aandacht aan de meer diepliggende gevoelens van betrokkenheid, connectie en gezamenlijkheid, die voor veel therapeuten en cliënten de essentie van hun therapeutisch werk uitmaken. Sommige theoretici in het veld hebben wel een begin gemaakt met het beschrijven van zulke ervaringen: Daniel Stern (2004) schrijft bijvoorbeeld over momenten van ontmoeting en Judith Jordan (1991, pp ) spreekt over wederzijdse intersubjectiviteit, maar er is nog zeer veel dat we niet weten over deze momenten van diepgaande ontmoeting. Relationele diepgang Relational Depth is een term die door Mearns voor het eerst in de jaren negentig werd gebruikt om zowel dergelijke momenten van ontmoeting te beschrijven, als een relatie waarin er een blijvend gevoel van contact en onderlinge verbondenheid bestaat tussen twee mensen. Vanuit zijn persoonsgerichte achtergrond beschreef zo n relationele diepgang voornamelijk in persoonsgerichte termen: als een therapeutische relatie waarin de therapeut in hoge mate en consistent empathie en acceptatie naar zijn cliënten toe voelt en op een hiermee congruente wijze met hen in relatie staat. Eén van de dingen waar graag op wees is dat, hoewel opleidelingen in de persoonsgerichte benadering vaak wordt geleerd dat ze de kern condities empathie, acceptatie en congruentie als separate variabelen moeten beschouwen, het veel beter is, wanneer er op hoog niveau gewerkt wordt, om deze condities te begrijpen als één enkele manier van zijn: een empathisch begrijpen dat werkelijk accepteert of een waarachtige empathische acceptatie. Binnen de persoonsgerichte literatuur wordt het samenkomen van de drie kerncondities gelijkgesteld aan presence, een werkelijke aanwezigheid (Rogers, 1986, pp ). Deze laatste term wordt ook gebruikt door James Bugental (1976), een Amerikaanse existentiële-humanistische psychothera- 167
4 Mick Cooper peut. De manier waarop Bugental onderscheid maakt tussen het toegankelijkheidsaspect van de presentie (wat we receptiviteit noemen) en de expressieve kant, is zeer behulpzaam. Receptiviteit verwijst naar de bereidheid om de gebeurtenissen in een situatie van belang te laten zijn voor degene die het betreft, om de wereld binnen te laten en te ontvangen; expressiviteit is dan de bereidheid van diegene om zichzelf mee te delen aan de ander in een bepaalde situatie (zie figuur 1). Figuur 1: Therapeutische presentie Verschil presentie en relationele diepgang Tussen presentie en relationele diepgang bestaat er echter één belangrijk verschil. Presentie is iets dat we zelf en eenzijdig kunnen bewerkstelligen: een therapeut kan bijvoorbeeld present zijn voor de cliënt zonder dat deze hem iets teruggeeft. Maar voor het aanwezig zijn van relationele diepgang zijn er per definitie twee mensen nodig: het is een fundamenteel dyadisch fenomeen. In persoonsgerichte of humanistische termen kunnen we relationele diepgang beschouwen als een co-presentie, een relatie waarin twee mensen in staat zijn om de ander te ontvangen en tegelijkertijd zichzelf aan die ander mee te delen. Het gaat echter nog iets verder dan dat: relationele diepgang verwijst naar een tijdsspanne waarin twee mensen de essentie van de ander kunnen ontvangen in een voortdurende, wederzijds doordringende cyclus (zie figuur 2). In therapeutische termen hebben we het dan niet slechts over een moment waarop de cliënt expressief en de therapeut receptief is, maar over een periode waarin de therapeut de expressie van de cliënt ontvangt, en dat de cliënt weet dat de therapeut weet dat hij zijn of haar expressie heeft ontvangen, en dat de therapeut weet dat de cliënt weet dat de therapeut weet, enzovoort. Figuur 2: Co-presentie 168
5 Werken aan relationele diepgang Toen we voor ons boek over relationele diepgang therapeuten gingen interviewen en workshops over dit onderwerp hielden, werden we getroffen door het grote aantal therapeuten dat zich onmiddellijk herkende in dergelijke ervaringen met hun cliënten. Wat echter nog meer opviel waren de overeenkomsten in de terminologie waarop er over deze manier van relatie leggen gesproken werd. Niet alleen hadden bijna alle therapeuten het bijvoorbeeld over een hoge mate van empathie, congruentie en acceptatie tijdens deze momenten van relationele diepgang, maar velen onder hen beschreven ook het ervaren van een diepgaande fysieke resonantie met hun cliënten (dit komt sterk overeen met wat Babette Rothschild en ik hebben beschreven als belichaamde empathie (Cooper, 2001, pp ; Rothschild, 2004, pp ). Een andere gemeenschappelijke ervaring was ook het gevoel van geheel en al op te gaan in het therapeutisch werk: een gevoel van door niets of niemand afgeleid te kunnen worden, van alert, vol energie en gestimuleerd te zijn. Veel van de geïnterviewde therapeuten en deelnemers aan de workshop beschreven ook een sensatie van diepe onderlinge verbondenheid: een absoluut vertrouwen in elkaar, een ver-een-iging, een aanraken van zielen (hier zijn vele parallellen te trekken met Rowans (2004, pp ) concept van verbintenis op het transpersoonlijke vlak van de therapie). Verschillende therapeuten vertelden ook hoe bevredigend deze momenten van relationele diepgang voor hen waren. Voor één of twee van de counselors die we interviewden waren het zelfs deze momenten van verbondenheid die hen staande hielden temidden van alle uitdagingen en de isolatie van het therapeutische werk. Dit roept natuurlijk onmiddellijk de interessante vraag op of sommige therapeuten dit vak misschien kiezen om een gevoel van verbondenheid met anderen te kunnen ervaren? Hoe bereiken we een relationele diepgang? Het mag duidelijk zijn dat als het beleven van relationele diepgang alleen voor de therapeut van waarde zou zijn het belang ervan binnen het therapeutisch domein beperkt zou zijn. Wat zou dan de waarde van een relationeel diepgaande ontmoeting kunnen zijn voor de cliënt? Ten eerste kan een intieme therapeutische ontmoeting een corrigerende ervaring op het relationele vlak zijn voor cliënten die een gebrek aan hechting hebben ervaren in hun jongere jaren. Als, zoals we hierboven suggereren, mensen een basale behoefte hebben om in contact te treden met anderen, dan kan frustratie die ontstaat ten gevolge van een afstandelijke en weinig betrokken opvoeding leiden tot een diepgeworteld gevoel van verlies en ontevredenheid met het leven. Voor een dergelijk persoon kan de ervaring van een diepgaande band met de therapeut bijzonder veel opleveren, niet alleen in het directe heden, maar hopelijk ook voor het aangaan van toekomstige relaties. Als de cliënt via het opbouwen van een diepgaande band met zijn therapeut inderdaad kan leren om ook hechtere relaties met anderen aan te gaan, dan zijn dit vaardigheden die hij in de buitenwereld mee kan nemen en gebruiken om meer bevredigende en overtuigende interpersoonlijke banden te smeden: relaties die beter als een buffer tegen psychologische stress kunnen fungeren. Ten tweede, en nauw hiermee verbonden, kan het ervaren van een diepgaande band de cliënt van het idee afhelpen dat hij helemaal alleen op de wereld is (een gevoel dat vaak in verband wordt gebracht met psychologische problemen) en hem doen beseffen dat er ten minste één ander persoon is die 169
6 Mick Cooper weet wat er met hem aan de hand is. En alhoewel het hier natuurlijk maar om één persoon gaat, kan het een enorm verschil maken of iemand zich volstrekt alleen voelt, of dat hij tenminste iets van verbondenheid met een ander kan ervaren. Het beleven van relationele diepgang kan ook belangrijk zijn bij het helpen van cliënten om de manier te veranderen waarop ze zich tot zichzelf verhouden. Voor veel cliënten hangen de psychologische problemen nauw samen met een kritische, afwijzende, depersonaliserende, en objectiverende attitude tegenover (een deel van) zichzelf. Door het ervaren van relationele diepgang met een ander, kunnen ze via internalisatie mogelijk tot een meer accepterende, empathische en eerlijke relatie met zichzelf komen, waarin ze bereid zijn om naar al hun verschillende kanten van zichzelf te luisteren en die aan te spreken. De klinische betekenis van relationele diepgang Op deze manier kan een ontmoeting met relationele diepgang van direct therapeutisch belang zijn voor de cliënt. Maar de klinische betekenis van dit fenomeen bestaat ook in de veranderingen die deze ontmoetingen bewerkstelligen in de lopende therapeutische relatie. Het ervaren van relationele diepgang met de therapeut kan de cliënt een gevoel van veiligheid geven dat ver uitstijgt boven de geldende norm voor therapeutische relaties. Door dat gevoel van veiligheid kan de cliënt de meest diepliggende aspecten van zijn Zelf exploreren, die hij normaal gesproken nauwelijks aanspreekt en al helemaal nooit met iemand zou willen delen. Op deze manier kan therapie de negentig procent van het materiaal aanpakken dat in de meer oppervlakkige therapeutische relaties nooit of te nimmer het daglicht ziet. Deze meer omvattende visie op relationele therapie is bovendien mogelijk werkzaam in klinische populaties, waar de conflicten zo ernstig zijn dat sommige clinici zelfs het tot stand komen van een therapeutische relatie niet voor mogelijk houden. Een voorbeeld hiervan is te vinden in s werk met een mutistische cliënt met een oorlogstrauma, beschreven in hoofdstuk 6 van Working at Relational Depth in Counselling and Psychotherapy (2005), waarin de bereidheid van om daadwerkelijk dag in dag uit beschikbaar te zijn voor zijn cliënt een belangrijke therapeutische doorbraak mogelijk maakte. Hoe ver kunnen we gaan? Hoe kan een therapeut er voor zorgen dat er een ontmoeting met relationele diepgang plaatsvindt? Eén ding is duidelijk: hij kan zo n gebeurtenis niet eenzijdig forceren, enerzijds omdat er twee mensen voor nodig zijn, en anderzijds omdat dit het soort fenomeen is dat men, hoe meer men het najaagt, steeds verder wegjaagt. Dat gezegd hebbende, zijn er toch een paar dingen die een therapeut kan doen om het mogelijke ontstaan ervan dichterbij te brengen. Uit figuur 2 kunnen we lezen dat er voor een ontmoeting met relationele diepgang in principe vier factoren aanwezig moeten zijn: zowel de therapeut als de cliënt moeten beide tegelijkertijd receptief en expressief zijn. Al deze componenten van een ontmoeting met relationele diepgang kunnen mogelijk verder ontwikkeld worden. 170
7 Werken aan relationele diepgang Wat is goed luisteren? Als we beginnen met het beschrijven van de manier waarop een therapeut zijn receptiviteit voor de cliënt zou kunnen verhogen, dan is beter en meer volledig luisteren wellicht het belangrijkste wat hij kan doen. Veel studenten die naar de trainingscursussen voor counseling komen, denken dat luisteren een makkie is, maar wat we bedoelen met luisteren is zo veel meer dan het aanbieden van ruimte om te praten (wat op zichzelf vaak al moeilijk genoeg is!). Met luisteren bedoelen we echt beschikbaar zijn voor de cliënt, je werkelijk afstemmen op zijn wezen op een emotionele, cognitieve, en belichaamde wijze. In Working at Relational Depth in Counselling and Psychotherapy introduceren en ik de term holistisch luisteren om een manier van luisteren te benoemen waarbij men de cliënt als het ware inademt. Dit is een waarnemen dat alle verschillende elementen omvat van datgene wat de cliënt uitdrukt inclusief de onderlinge verbanden tussen deze elementen, in plaats van zich te richten op slechts één of twee aspecten van zijn verhaal. Ware receptiviteit vereist van de therapeut dat hij zijn theorieën over waarom de cliënt is zoals hij is, en zijn verlangen om daar iets aan te doen (zelfs al is het om te helpen), loslaat. Sterker nog, de therapeut moet het toelaten dat de cliënt een indruk op hem maakt: hij moet open en toegankelijk zijn voor het unieke menselijke wezen dat hij in die ruimte ontmoet. Een relationeel diepgaande ontmoeting Figuur 2 laat zien dat, in tegenstelling tot het stereotiepe beeld van de dociele en altijd reflexieve persoonsgerichte counselor, het hebben van een ontmoeting met relationele diepgang van de therapeut verlangt dat ook hij expressief mee kan delen wie hij is om zichzelf in te brengen in de relatie. Dit moet uiteraard betrekking hebben op de cliënt (het is bijvoorbeeld niet op zijn plaats als de therapeut aan de cliënt zou vragen: weet jij hoe laat mijn bus gaat? ), maar het moet ook vanuit de therapeut als persoon komen en niet vanuit zijn rol als therapeut. Wanneer de therapeut zich daadwerkelijk receptief opstelt voor zijn cliënt kan dat bij hem een heel scala aan gedachten, gevoelens, en lichamelijke sensaties teweegbrengen. Het terugkoppelen hiervan naar de cliënt kan wanneer dat in het belang van die cliënt gebeurt de meest krachtige momenten van verbinding opleveren. Eén van de therapeuten die we interviewden gaf ons het volgende voorbeeld, waarin de lichamelijke vorm die relationele diepgang kan nemen, duidelijk naar voren komt: Mijn cliënt had het over een ervaring in haar jeugd en terwijl ze aan het vertellen was kreeg ik het sterke gevoel dat ik helemaal leegliep, dat al mijn energie zomaar verdween; alsof ik bijna flauw ging vallen. Het was behoorlijk heftig. Dus vertelde ik haar dat. Ik zei: er gebeurde zojuist iets met me, en nu voel ik me helemaal leeglopen. Zij legde bijna onmiddellijk het verband met zichzelf en vertelde me dat ze zich gedurende die tijd in haar leven verwaarloosd voelde en dat ze toen ook zichzelf verwaarloosde. Ze ging daar nog heel even op door, maar kwam al snel terug op wat er net was gebeurd en maakte contact met mij. Ze zei: dat voelde je echt, hè, wat je net zei? Dat was voor ons beiden een behoorlijk diepgaande ervaring. 171
8 Mick Cooper Hoe help ik de cliënt zichzelf uit te drukken? Het belangrijkste wat de therapeut kan doen om de cliënt te helpen om binnen de therapeutische relatie meer expressief te zijn is wellicht het zo veilig mogelijk maken van de therapeutische ruimte. Voor veel cliënten is het idee om hun allerdiepste en meest intieme zieleroerselen met iemand te moeten delen bijzonder angstaanjagend. Dergelijke cliënten zullen een therapeut dan ook net zo lang op een afstandje proberen te houden totdat ze er volledig op kunnen vertrouwen dat hij hen geen schade zal berokkenen. Hoe kan een therapeut een dergelijk vertrouwen winnen? Allereerst door niet te proberen om de cliënt ergens toe te dwingen; met andere woorden, door daadwerkelijk de weerstanden en de zelfbeschermingmechanismen van de cliënt te accepteren. Ten tweede, door er zich van te verzekeren dat zijn houding jegens de cliënt zo neutraal en vrij van oordeel mogelijk is, zodat de cliënt minder angst hoeft te hebben om zich bloot te geven. Ten derde, door te proberen om een stabiele, betrouwbare, en voorspelbare aanwezigheid voor de cliënt te zijn, iemand waarvan deze zeker weet dat hij zich niet op een chaotische, ongecontroleerde, of bedreigende manier zal gedragen. Hoewel het hebben van een ontmoeting met relationele diepgang staat of valt met de mate van echtheid, moet de therapeut wel de gepaste grenzen bewaken hij moet zich houden aan overeenkomsten, hij moet zich houden aan de tijd die er voor de afspraak staat en moet ervoor waken niet terecht te komen in sociaal contact met de cliënt want anders zullen de cliënten de therapeutische situatie als té onvoorspelbaar en onveilig ervaren om hun therapeut werkelijk bij zich toe te laten. Hoe maak ik een cliënt toegankelijk voor mijn relationele aanbod? Ten slotte is er de vraag hoe de therapeut zijn cliënt kan helpen om zich meer receptief voor hem op te stellen? Dit is waarschijnlijk het gebied waarin de therapeut de minste invloed uit kan oefenen, want eigenlijk is het praktisch onmogelijk om iemand meer receptief voor jou te maken. Als we het zo bekijken, dan is het feit dat cliënten soms weigeren om hun therapeut werkelijk binnen te laten waarschijnlijk één van de grootste barrières voor een effectieve therapie en er is maar heel weinig wat een therapeut daaraan kan doen. Desalniettemin zal het creëren van een veilige omgeving de kans vergroten dat een cliënt er langzamerhand op gaat vertrouwen dat zijn therapeut hem niet zal aanvallen of beschadigen, waardoor hij zich geleidelijk aan open zal beginnen te stellen voor een ontmoeting met een ander. Hierboven heb ik enige strategieën aangegeven die een therapeut kan gebruiken om een ontmoeting met relationele diepgang tussen hem en zijn cliënt meer waarschijnlijk te maken, maar het lijdt geen twijfel dat het aanbieden van deze mogelijkheid aan iedere cliënt, ongeacht hoe moeilijk deze ook te bereiken mag zijn, de therapeut voor een aanzienlijke uitdaging stelt. Deze uitdaging ligt niet alleen in het onmiddellijke therapeutische moment, maar ook in de voortgaande ontwikkeling van de therapeut als persoon. 172
9 Werken aan relationele diepgang Correspondentieadres Mick Cooper Ph.D. UKCP Reg., Professor of Counselling University of Strathclyde 76 Southbrae Drive Glasgow G13 1PP United Kingdom Noot 1 Dit artikel is een bewerking en vertaling van het artikel: Cooper. M. (2005) Working at Relational Depth. Therapy Today, 16(8), pp , met toestemming van de oorspronkelijke uitgever. Bovendien geeft het de lezing weer die Mick Cooper heeft gehouden op de studiedag van de VVCEPC te Leuven op 12 mei Literatuur Asay, T.P., & Lambert, M.J. (1999). Therapist relational variables. In: D.J. Cain & J. Seeman (Eds.), Humanistic Psychotherapies: Handbook of Theory and Practice (pp ). Washington D.C.: American Psychological Association. Bugental, J.F.T. (1976). The Search for Existential Identity: Patient-Therapist Dialogues in Humanistic Psychotherapy San Francisco: Jossey-Bass. Cain, D.J., & Seeman, J. (Eds) (1999). Humanistic Psychotherapies: Handbook of Theory and Practice. Washington D.C.: American Psychological Association. Cooper, M. (2001). Embodied Empathy. In: S. Haugh & T. Merry (Eds.), Empathy (pp ). Ross-on-Wye: PCCS Books. Haugh, S., & Merry, T. (Eds.) (2001). Empathy Ross-on-Wye: PCCS Books. Jordan, J.V. (1991). The development of women s sense of self. In: J.V. Jordan, J.L. Surrey, A.G. Kaplan, J. Miller & I.P. Stiver (Eds.) (1991), Women s Growth in Connection: Writing from the Stone Centre (pp ). New York: The Guilford Press. Jordan, J.V., Surrey, J.L., Kaplan, A.G., Miller, J., & Stiver, I.P. (Eds.) (1991). Women s Growth in Connection: Writing from the Stone Centre. New York: The Guilford Press. Kutash, I.L., & Wolf, A. (Eds.) (1986). Psychotherapist s Casebook. San Francisco: Jossey-Bass. Mearns, D., & Cooper, M. (2005). Working at Relational Depth in Counselling and Psychotherapy. London: Sage. Norcross, J.C. (Ed.) (2002). Psychotherapy Relationships that Work: Therapist Contributions and Responsiveness to Patients. New York: Oxford University Press. Rogers, C.R. (1986). A client-centered/person-centered approach to psychotherapy. In: I.L. Kutash & A. Wolf (Eds.) (1986), Psychotherapist s Casebook (pp ). San Francisco: Jossey-Bass. Rothschild, B. (2004). The physiology of empathy. Counselling and Psychotherapy Journal, 15(9), Rowan, J. (2004). Three levels of therapy. Counselling and Psychotherapy Journal, 15(9), Steering Committee (2002). Empirically supported therapy relationships: Conclusions and recommendations on the Division 29 task force. In: J.C. Norcross (Ed.) (2002), Psychotherapy Relationships that Work: Therapist Contributions and Responsiveness to Patients (pp ). New York: Oxford University Press. Stern, D.N. (2004). The Present Moment in Psychotherapy and Everyday Life. New York: W.W. Norton. 173
Empathie in de forensische zorg anno 2019: een aspiratie voor therapeuten én cliënten? Ellen Gunst - Studiedag ITER - 31 januari 2019
: een aspiratie voor therapeuten én cliënten? Ellen Gunst - Studiedag ITER - 31 januari 2019 Inhoud Controversieel begrip Cliënt-zijde Therapeut-zijde Therapiefragment Empathie (in de forensische zorg):
Nadere informatieCompassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman
Compassie leven 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Inhoudsopgave Voorwoord Wekelijkse inspiraties 01 Geweld in de taal? Wie, ik?
Nadere informatieE E N S E L E C T I E U I T D E P U B L I C A T I E S V A N MARTIN VAN KALMTHOUT
E E N S E L E C T I E U I T D E P U B L I C A T I E S V A N MARTIN VAN KALMTHOUT Kalmthout, M.A. van (1977). Biofeedbacktherapie. Gedrag 5/6, 332-351. Kalmthout, M.A. van, & Ven, A.H.G.S. van der (1982).
Nadere informatieHorse Sense Redefined
Horse Sense Redefined (Herdefiniëring van gezond paardengevoel en verstand) 2-daagse EAPD Introductie Cursus In de EAPD - persoonlijke ontwikkeling met behulp van het paard laat Chris zijn studenten zien
Nadere informatieKind aan het woord. 21 april Marjon ten Velden MSc OT. Opleiding Ergotherapie Faculteit Gezondheid HvA
Kind aan het woord 21 april 2016 Marjon ten Velden MSc OT Opleiding Ergotherapie Faculteit Gezondheid HvA 1 Luisteren naar Kinderen..zorgt voor succesvolle interventies hoe vaak bepaalt het kind de interventiedoelen?
Nadere informatieOnt - moeten. www.psysense.be
Ont - moeten www.psysense.be Definitie van relatie Een relatie is iets waarbij je geeft en neemt, je streeft naar een win/win situatie. Je toont een relatie in een gebaar. De gebaren zijn vaak oprechter
Nadere informatieVerpleegkundige interventies bij suïcidale patiënten
Verpleegkundige interventies bij suïcidale patiënten Tine Maes Hoofdverantwoordelijke De Fase 4 PZ Duffel Tine.Maes@emmaus.be Prof. Dr. B. Sabbe Prof. Dr. D. Schrijvers Prof. Dr. G. Vanaerschot Introductie
Nadere informatieCompatibility Process Scale (ACPS). De therapeutische alliantie is gemeten met de Werk
De invloed van indicatiestelling door overleg (the Negotiated Approach) op patiëntbehandelingcompatibiliteit en uitkomst bij de behandeling van depressieve stoornissen 185 In deze thesis staat de vraag
Nadere informatieParanormaal begaafden: wat kunnen psychologen van hen leren? Dr. M.J. Reinders, klinisch psycholoog Polikliniek Psychosomatiek GGZinGeest, Amsterdam
Paranormaal begaafden: wat kunnen psychologen van hen leren? Dr. M.J. Reinders, klinisch psycholoog Polikliniek Psychosomatiek GGZinGeest, Amsterdam Programma Eerst wat oefenen Dan wat theorie en achtergrond
Nadere informatie[IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.]
2011 Life Coach Désirée Snelling Berg Desirée [IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.] Leer de technieken om met behulp van je onderbewuste en het universum je ex weer terug te krijgen. Inleiding Het is geen geheim
Nadere informatieJe doel behalen met NLP.
Je doel behalen met NLP. NLP werkt het beste als al je neurologische niveaus congruent zijn. Met andere woorden: congruent zijn betekent wanneer je acties en woorden op 1 lijn zijn met je doelen, overtuigingen,
Nadere informatie2. oplossingsgerichte therapie en enkele algemene werken
literatuur Bibliografie 1. auteurs stafleden van het Korzybski Instituut 2. oplossingsgerichte therapie en enkele algemene werken 3. opvoeding en onderwijs 4. oplossingsgericht coachen 5. oplossingsgericht
Nadere informatieOmgaan met emoties als opvoeder/begeleider vanuit EFT. Naar meer handelingsbekwaamheid Carl Adams Social Practice lab, AP Hogeschool 27 november 2018
Omgaan met emoties als opvoeder/begeleider vanuit EFT Naar meer handelingsbekwaamheid Carl Adams Social Practice lab, AP Hogeschool 27 november 2018 Wat is centraal als we naar menselijk functioneren
Nadere informatiePOSITIEVE PSYCHOTHERAPIE. Een geprotocolleerde behandeling van veertien sessies voor cliënten met een depressieve stoornis
POSITIEVE PSYCHOTHERAPIE Een geprotocolleerde behandeling van veertien sessies voor cliënten met een depressieve stoornis GRONDLEGGERS Positieve Psychotherapie werd in 2006 ontwikkeld door: Prof. Martin
Nadere informatieDeel 9/12. Leer je invloed effectief aanwenden om je doelen te bereiken
Beantwoord eerst de volgende vragen: 1. Welke inzichten heb je gekregen n.a.v. het vorige deel en de oefeningen die je hebt gedaan? 2. Wat heb je er in de praktijk mee gedaan? 3. Wat was het effect op
Nadere informatieModule 4: Basisovertuiging 1 & 2 (Verdieping)
Module 4: Basisovertuiging 1 & 2 (Verdieping) Basisovertuiging 1 & 2 (Verdieping) Geluk is een gevoel! Jij bent de enige persoon op de wereld die jou gelukkig kan maken! Het is erg belangrijk dat je alle
Nadere informatieAnnah Planjer Klinisch psycholoog- psychotherapeut. Supervisor NVP (Volwassenen) en VKJP (Kinder &Jeugd)
Spiegeltjes van Malkander : mentaliseren, gehechtheid en de therapeutische relatie. Annah Planjer Klinisch psycholoog- psychotherapeut Supervisor NVP (Volwassenen) en VKJP (Kinder &Jeugd) Mentaliseren:
Nadere informatieMotivational Interviewing voor de fysiotherapeut
Motivational Interviewing voor de fysiotherapeut Hoe krijg ik de patiënt in beweging? Wie ben ik? praktijk voor lichaamsgerichte therapie en coaching info@vanbinnenin beweging.eu En jullie? PROGRAMMA Wat
Nadere informatieJante Schmidt Alistair Niemeijer Carlo Leget Evelien Tonkens Margo Trappenburg. Waardigheidscirkel
Jante Schmidt Alistair Niemeijer Carlo Leget Evelien Tonkens Margo Trappenburg De Waardigheidscirkel De Waardigheidscirkel Samenvatting Jante Schmidt Alistair Niemeijer Carlo Leget Evelien Tonkens Margo
Nadere informatieALLEMAAL ANDERS EN TOCH ZO GELIJK
ALLEMAAL ANDERS EN TOCH ZO GELIJK Als hulpverlener je persoonlijke ervaringen inzetten Els Verheyen en Mara Reynders GGZ Congres 2018 SOCIAAL.NET, 21/8/2018 VOLWAARDIGE CLIËNTPARTICIPATIE IS NIET EVIDENT
Nadere informatieBeïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten?
Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Does Gentle Teaching have Effect on Skills of Caregivers and Companionship and Anxiety
Nadere informatieLeer hoe je effectiever kunt communiceren
Leer hoe je effectiever kunt communiceren De kracht van geweldloze communicatie Hoe vaak kom je in een gesprek terecht waarin je merkt dat je niet meer zegt wat je wilt zeggen; dat je iets doet wat de
Nadere informatieSamenvatting. Mensen creëren hun eigen, soms illusionaire, visie over henzelf en de wereld
Samenvatting Mensen creëren hun eigen, soms illusionaire, visie over henzelf en de wereld om hen heen. Zo hebben vele mensen een natuurlijke neiging om zichzelf als bijzonder positief te beschouwen (bijv,
Nadere informatieReflectieverslag mondeling presenteren
Reflectieverslag mondeling presenteren Naam: Registratienummer: 900723514080 Opleiding: BBN Groepsdocente: Marjan Wink Periode: 2 Jaar: 2008 Inleiding In dit reflectieverslag zal ik evalueren wat ik tijdens
Nadere informatieZelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?
Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt
Nadere informatieHet belang van de relatie. Onderzoek naar werkalliantie bij jongeren met een licht verstandelijke beperking
Het belang van de relatie Onderzoek naar werkalliantie bij jongeren met een licht verstandelijke beperking Hoe zou je in één woord werkalliantie omschrijven bij jongeren met een LVB? Programma en doelen
Nadere informatieAlle gelukkige families lijken op elkaar, elke ongelukkige familie is ongelukkig op zijn eigen wijze. Tolstoj Anna Karenina
Alle gelukkige families lijken op elkaar, elke ongelukkige familie is ongelukkig op zijn eigen wijze Tolstoj Anna Karenina Familiezorg Methode Familiezorg Relationeel werken Denken en handelen vanuit het
Nadere informatieStoppen met zelfbeschadiging?
Stoppen met zelfbeschadiging? Hoe weet ik of ik eraan toe ben te stoppen? Besluiten om te stoppen met zelfbeschadiging is een persoonlijke beslissing. Niemand kan dit voor je beslissen. Stoppen omdat je
Nadere informatieJEUGDTRAUMA PROFESSIONAL
Module JEUGDTRAUMA PROFESSIONAL Erkende vervolgopleiding tot Jeugdtrauma Therapeut De opleiding JEUGDTRAUMA PROFESSIONAL is er voor Therapeuten die al een opleiding hebben afgerond en hun kennis en vaardigheden
Nadere informatieBoekbesprekingen. Tijdschrift Cliëntgerichte Psychotherapie 51 2013/1
hulpmiddelen als kaders waarin de hoofdlijnen worden samengevat. Ook worden concrete voorbeelden veel te laat geïntroduceerd en is de tekst onvoldoende gestructureerd. Voor de toekomst zijn we daarom nog
Nadere informatieZakelijk aspect. zender boodschap ontvanger Relationele aspect. Feedback
Tweeëndertig coachingsprincipes0f1 : 1. Coachen is communiceren. Een coach dient kennis te hebben van het communicatieproces. Een coach beheerst sociale vaardigheden als luisteren, feedback geven en helder
Nadere informatieIvo Mijland en Petra Nijdam
Inleiding 7 De hele schooldag lang communiceren docenten en leerlingen met elkaar. Non-verbaal en verbaal, in de klas en buiten de klas. Vaak is die communicatie niet gepland. Maar soms gaat de docent
Nadere informatieBelangrijke woorden Herstel Centraal
Belangrijke woorden Herstel Centraal Herstel Gezondheid Hoop Spreken we dezelfde taal? Talenten Dromen Zingeving Empowerment Herstelondersteuning Samen keuzes maken Eigen regie Ontwikkeling Netwerk Vrije
Nadere informatiePrettig contact met de klant 14 februari 2019
Prettig contact met de klant 14 februari 2019 Welkom Centrum voor Conflicthantering 023 532 31 96 www.cvc.nl Programma Welkom Wat is de meest gehoorde klacht van burgers m.b.t de overheid Prettig contact
Nadere informatieHet haalt je volledig weg bij je intuïtie: de enige plek waaruit je gaat weten wat de juiste relatie is voor JOU.
Vandaag ga je beginnen met een negativiteitsdetox, voor de rest van de tijd dat je met deze modules bezig bent. Door social media en tijdschriften en de gewone media krijg je mega veel beelden van hoe
Nadere informatieHeling in de nieuwe tijd
Heling in de nieuwe tijd Op zoek naar jouw ware zelf Zoals we hier bij elkaar zijn, zijn we allemaal lichtwezens. We zijn in ons diepste wezen allemaal al heel. Door het proces van de dualiteit wat we
Nadere informatieLuisteren naar de Heilige Geest
Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,
Nadere informatieStudiedag. Relatie en autisme Over de invloed van autisme op liefdesrelaties
Studiedag Relatie en autisme Over de invloed van autisme op liefdesrelaties Relaties en autisme HouvASS /Therapeutisch Gerda Bastiaan, MaNP Centrum Flevoland GGZ Diagnose en dan? Volwassenzorg; steeds
Nadere informatieWorkshop: Geweldloze Communicatie
Workshop: Geweldloze Communicatie ALV SIETAR NL Door Jackie van der Kroft www.jackievanderkroft.nl Programma: Geweldloze Communicatie Introductie Model 4 elementen Niet-verbindende communicatie Praktijk
Nadere informatieNoodondersteunend opvoeden van kinderen en jongeren met CP: Inzichten vanuit zelfdeterminatietheorie
VAKGROEP ORTHOPEDAGOGIEK VAKGROEP ONTWIKKELINGS-, PERSOONLIJKHEIDS- EN SOCIALE PSYCHOLOGIE Noodondersteunend opvoeden van kinderen en jongeren met CP: Inzichten vanuit zelfdeterminatietheorie Dra. Lisa
Nadere informatie> Ik luister met de bedoeling. > Ik leer jouw taal, zowel. > Ik maak het veilig voor jou, > Ik ga op zoek naar waar de
Bijlagen 56 Bijlage 1 Verschillen tussen een discussie en een bezoek Het is van groot belang dat je het moment leert herkennen dat een gesprek over een bepaald onderwerp niet goed gaat. Als je beiden reactief
Nadere informatieRelaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.
Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan
Nadere informatiePosttraumatische groei bij gedetineerden
Posttraumatische groei bij gedetineerden Een existentiële benadering Siebrecht Vanhooren Posttraumatische groei: Is een grondige positieve wijziging in hoe we onszelf, de ander en de wereld ervaren. Dit
Nadere informatieWorkshop FNO vrijwilligers verwen dag Ouderen vertellen. (en blijven jong) De zes fasen van een mensenleven. verteld uit eigen ervaring
Workshop FNO vrijwilligers verwen dag 2018 1 Ouderen vertellen (en blijven jong) De zes fasen van een mensenleven verteld uit eigen ervaring Zin Storytelling Storytelling is een begrip dat niet zomaar
Nadere informatieKLEURRIJKE EMOTIES psychologie en kleur
KLEURRIJKE EMOTIES psychologie en kleur Iedere ouder zal het volgende herkennen: de blauwe en rode potloden uit de kleurdozen van kinderen zijn altijd het eerst op. Geel roept aanvankelijk ook warme gevoelens
Nadere informatieHet belang van verbinding in rouwtherapie
Het belang van verbinding in rouwtherapie An Hooghe & Lieven Migerode Referentie: Hooghe, A., Migerode, L. (2015). Expanding the system. In Neimeyer (Ed.) Techniques of grief therapy: Creative strategies
Nadere informatiegedragenheid onvoorwaardelijke acceptatie van het zijn & niet van het doen het krijgen van bestaansrecht vanuit de omgeving - erbij mogen horen & erbi
Samen gaan we ervoor! over het begeleiden van kinderen in hun vrije tijd Waar gaan we voor? ontwikkeling van kinderen met een sterke ik, een sterke persoonlijkheid, een weerbaar individu met goeie vaardigheden
Nadere informatieProcesdiagnose in 4 perspectieven
Procesdiagnose in 4 perspectieven Árpi Süle Literatuur: Á. Süle, (2013) Procesdiagnose in vier perspectieven Een integratieve kijk op therapeutische verandering, Tijdschrift voor psychotherapie 39(2),
Nadere informatieTake Home Examen. Het stijlbegrip volgens Nelson Goodman. i Postvak 54 6 juni 2008 Blok BA CW 1 E Vraag II
Take Home Examen Het stijlbegrip volgens Nelson Goodman i444049 Postvak 54 6 juni 2008 Blok BA CW 1 E Vraag II De Amerikaanse filosoof Nelson Goodman heeft een boek geschreven, genaamd Ways of Worldmaking.
Nadere informatieNascholing: Erotische Overdracht en Tegenoverdracht Trainer: Mini Soer Assistent: Anke Harmsen 2 dagen: 26 en 27 maart 2013 in Cordium te Nijmegen
Nascholing: Erotische Overdracht en Tegenoverdracht Trainer: Mini Soer Assistent: Anke Harmsen 2 dagen: 26 en 27 maart 2013 in Cordium te Nijmegen Deze nascholing is ontwikkeld door Willem Poppeliers,
Nadere informatieDE INTEGRITEITSCODE VAN DE GEWIJDE REIS
DE INTEGRITEITSCODE VAN DE GEWIJDE REIS Om deelnemers in een veilige setting te kunnen begeleiden, heeft De Gewijde Reis een integriteitscode opgesteld voor begeleider en deelnemer, door ons ook wel de
Nadere informatieYOGA LIFESTYLE. verbinding met jezelf. Whatever comes. Let it come. Whatever stays. Let it stay. Whatever goes. Let it go
YOGA LIFESTYLE FEBRUARI 2017 YOGA & MEDITATIE Geef jezelf de aandacht en de liefde die je verdient! Maak verbinding met jezelf Ga mee op reis in dit avontuur van zelfontwikkeling en persoonlijke groei!
Nadere informatieJanuari. Ik accepteer en waardeer mijn ( hoog) gevoeligheid.
Januari Ik accepteer en waardeer mijn ( hoog) gevoeligheid. (Hoog) gevoelig zijn krijgt in deze tijd steeds meer ruimte en bekendheid, dat is fijn. Een generatie geleden was het niet wenselijk om gevoelig
Nadere informatieMagie voor het verkopen van je huis Leer hoe je in korte tijd je huis kunt verkopen en ook nog voor een gunstige prijs. Desirée
Life Coach Désirée Snelling Berg Magie voor het verkopen van je huis Leer hoe je in korte tijd je huis kunt verkopen en ook nog voor een gunstige prijs. Desirée 2011 Magie voor het verkopen van je huis
Nadere informatieOvertuigend (om)praten VVJ Jan De Boeck
Overtuigend (om)praten Jan De Boeck Jan De Boeck Overtuigend en constructief gesprekken voeren. De carrière van een doorsnee jeugddienstmedewerker is doorspekt met professionele gesprekken. Met je secretaris,
Nadere informatieDe therapeut en de cliënt: een liefdesrelatie?
De therapeut en de cliënt: een liefdesrelatie? Peter Rober Abstract Onderzoek toont aan dat de therapeutische relatie wellicht de belangrijkste factor is die verantwoordelijk is voor therapeutische verandering.
Nadere informatieOver Manifestatie. 'Wensen zijn voorgevoelens van hetgeen je in staat bent daadwerkelijk te realiseren' Goethe
Over Manifestatie Visies die je voor jezelf hebt, zijn een duidelijke voorbode van wat je voor jezelf kunt creëren. Je mag er van uitgaan dat je precies de juiste talenten in huis hebt en dat je precies
Nadere informatieDialectische Gedrags Therapie Bij volwassenen met een lichte verstandelijke beperkingen
Dialectische Gedrags Therapie Bij volwassenen met een lichte verstandelijke beperkingen Dialectische Gedrags Therapie 2 1. Voor wie? Deze brochure geeft informatie over Dialectische Gedragstherapie (DGT).
Nadere informatie(potentiële) belangenverstrengeling. Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld
Disclosure slide (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder
Nadere informatieCreëer (meer) tijd voor seks en andere zaken
Creëer (meer) tijd voor seks en andere zaken - time-management in 7 stappen volgens de kwantumfysica - Ik geloof niet in time-management. Tijdens mijn jarenlange ervaring als werkplektrainer heb ik talloze
Nadere informatieGedachten zijn geen feiten
GEDACHTEN ZIJN GEEN FEITEN Heart Body & Mind WWW.PUREHBM.COM Gedachten zijn geen feiten Misschien heb je al gemerkt dat je gedachten vaak van een mug een olifant maken. Je voelt bijvoorbeeld een klein
Nadere informatieTest. Leiderschapsdomeinen
Test Leiderschapsdomeinen Werkwijze: Stel je je eigen situatie voor en kijk dan naar onderstaande 18 vraagpunten. Per vraagpunt heb je 10 punten om te verdelen over de domeinen: van 0 tot 10 punten per
Nadere informatieIn de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen
14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie
Nadere informatieHet sprekende hart. van. Louise Hay
Het sprekende hart van Louise Hay Ik draag dit boek op aan jouw hart. Je hart is jouw machtscentrum. Ik heb geleerd dat creëren makkelijk is als gedachten van liefde recht uit je hart komen. Maak nu aanspraak
Nadere informatieIn dit webinar leer je:
In dit webinar leer je: Beter omgaan met de 2 GROOTSTE uitdagingen in je leven. Meer te VERTROUWEN en Beter in LOSLATEN Even voorstellen Marcel Sanders (1965) Master University Certificering (Anthony Robbins
Nadere informatieWat er ook aan de hand is, de gevolgen zijn hetzelfde. Je bent een aantal lichamelijke functies, die je voorheen als vanzelfsprekend aannam, kwijt.
Hoofdstuk 7 Emoties Nu is het tijd om door te gaan. Je hebt je dwarslaesie, je bent hopelijk klaar met al de medische dingen, nu is het tijd om ook je gevoelens aandacht te geven. Dus: ga lekker zitten,
Nadere informatieGeven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte.
Een chronische en progressieve aandoening zoals multiple sclerose (MS) heeft vaak grote consequenties voor het leven van patiënten en hun intieme partners. Naast het omgaan met de fysieke beperkingen van
Nadere informatieDoor de ogen van Liefde
Michael J. Roads Door de ogen van Liefde Reizen met Pan, de Geest van, de Natuur,, Uitgeverij Akasha INHOUD Opgedragen aan Treenie 7 Met dank aan Pan 9 Inleiding 11 Eén 25 Twee 47 Drie 63 Vier 71 Vijf
Nadere informatieSuccesvol zijn wie je bent. Monique Dekker, mei 2018
E-BOOK Succesvol zijn wie je bent. Monique Dekker, mei 2018 0 Inhoudsopgave 1. Voorwoord... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2. Inleiding... 3 Wie is Monique Dekker?... 3 3. Bewustzijn... 4 Zijn wie
Nadere informatieJe mag jezelf kwetsbaar opstellen, het is oké, het is veilig. Ik beloof je dat je nu alleen maar in de spiegel ziet waar je klaar voor bent.
Ik weet zeker dat ook jij nog veel krachtiger kan zijn in wie je bent en wat je doet binnen je praktijk/ bedrijf en dat je daardoor nog veel meer waarde vanuit plezier kan leveren aan je klanten. Als je
Nadere informatieCorine Nierop- van Baalen 3 april 2017 Utrecht
Corine Nierop- van Baalen canierop@alrijne.nl 3 april 2017 Utrecht Inhoud Casus Betekenis hoop palliatieve patiënten met kanker Moeilijkheden die hulpverleners hierbij ondervinden Casus Wat kunnen we doen?
Nadere informatieWaarom doen ze nou niet gewoon wat ik zeg! Motiveren tot gedragsverandering; Wat is lastig en wat kun je doen?
Waarom doen ze nou niet gewoon wat ik zeg! Motiveren tot gedragsverandering; Wat is lastig en wat kun je doen? Leerlingen met SOLK Effectieve gesprekken met ouders en leerlingen drs. Hilde Jans psycholoog
Nadere informatieCentrum Bergkristal Studieplan Deelopleiding Holistisch Integratief Coach en/of Counsellor
Centrum Bergkristal Studieplan Deelopleiding Holistisch Integratief Coach en/of Counsellor Modules Holistisch Integratief Coach en/of Counsellor 1. Psychologie en Psychopathologie 2. Sociale psychologie
Nadere informatieWelke gebieden in de hersenen veroorzaken de ZvH?
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Het brein bij de ZvH: groter dan de som van zijn delen? Een belangrijke
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) In dit proefschrift staat de vraag centraal of het mogelijk is om existentiële angst (EA) te meten met behulp van een vragenlijst en of een dergelijke vragenlijst kan onderscheiden
Nadere informatieÉÉN MET HET VELD DE ERVARINGEN VAN KWETSBARE MENSEN MET KAPITAAL EN IN- EN UITSLUITING IN DE SPORT
1 ÉÉN MET HET VELD DE ERVARINGEN VAN KWETSBARE MENSEN MET KAPITAAL EN IN- EN UITSLUITING IN DE SPORT Één met het veld De ervaringen van kwetsbare mensen met kapitaal en in- en uitsluiting binnen de sport.
Nadere informatieEmilie Depuydt. Goed gezien. Stel jezelf zichtbaarder op en word wie je werkelijk bent. Witsand Uitgevers
Goed gezien Emilie Depuydt Goed gezien Stel jezelf zichtbaarder op en word wie je werkelijk bent Witsand Uitgevers Voor Jules en Jeanne, twee grote voorbeelden in zichtbaar zijn. Alle voorbeelden in dit
Nadere informatieBedankt dat ik je dit mag toesturen...
Bedankt dat ik je dit mag toesturen... Deze tips heb ik met zorg voor jou samengesteld. Veel leesplezier! Karin den Oudsten In mijn eigen leven heb ik nogal wat ervaringen meegemaakt die een behoorlijke
Nadere informatieVan mij. Een gezicht is geen muur. Jan Bransen, Universiteit Utrecht
[Gepubliceerd in Erik Heijerman & Paul Wouters (red.) Praktische Filosofie. Utrecht: TELEAC/NOT, 1997, pp. 117-119.] Van mij Een gezicht is geen muur Jan Bransen, Universiteit Utrecht Wij hechten veel
Nadere informatieWorkshop Samenwerken en weerstand
Workshop Samenwerken en weerstand Angela van Dongen. 17-04-2018, Driebergen 1 Samenwerken Samenwerken vindt plaats we met 1 of meerdere partijen. Het belangrijkste doel van samenwerken is dat je in gezamenlijkheid
Nadere informatieDeel 1: Wat is mindset? 7. Deel 2: Met vallen en opstaan 25. Deel 3: Gerichte inzet 43. Deel 5: Metacognitieve vaardigheden 79
Inhoud Pagina Deel 1: 7 Deel 2: Met vallen en opstaan 25 Deel 3: Gerichte inzet 43 Deel 4: Feedback: beter dan compliment en beloning 59 Deel 5: Metacognitieve vaardigheden 79 Deel 6: Let op je taalgebruik
Nadere informatieFeedback. Wat is feedback?
Feedback Wat is feedback? Letterlijk vertaald is feedback terugvoeding. Het is het proces waarin informatie teruggevoerd wordt in een informatieverwerkend systeem, in dit geval de mens. Als het om mensen
Nadere informatie~ Uit je comfort zone op school! ~
~ Uit je comfort zone op school! ~ Welkom! In mijn begeleiding van leerlingen maak ik vaak gebruik van het begrip comfort zone. Leerlingen vinden het soms zo n verademing om op deze manier na te denken
Nadere informatieDefinities. Suïcide. Suïcidepoging/automutilatie
Programma Definities Suïcide Suïcide is een handeling met een dodelijke afloop, door de overledene geïnitieerd en uitgevoerd, in de verwachting van een potentieel dodelijke afloop, met de bedoeling gewenste
Nadere informatie9 Communicatie-tools. voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie
9 Communicatie-tools voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie Maar één persoon Je hebt maar een persoon nodig om nieuwe ervaringen te introduceren VOORWOORD Geen enkel
Nadere informatieBewustwording dag 1 Ik aanvaard mezelf zoals ik nu ben.
Het meditatieprogramma duurt veertig dagen en bestaat uit tien affirmaties. Het is fijn om gedurende dit programma een dagboek bij te houden om je bewustwordingen en ervaring op schrijven. Elke dag spreek
Nadere informatieEen behandeling krijgen volgens de richtlijn. Hoe erg is dat als die behandeling niet je voorkeur heeft.
Een behandeling krijgen volgens de richtlijn Hoe erg is dat als die behandeling niet je voorkeur heeft. Th.M (Michael) van den Boogaard (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieTOTAL PRESENCE ACADEMY E-BOOK. Succesvol zijn wie je bent
TOTAL PRESENCE ACADEMY E-BOOK Succesvol zijn wie je bent Monique Dekker, juni 2017 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 2 Waarom dit e-book?... 2 Wie ben ik?... 2 2. Weet wie je bent en waar je voor staat....
Nadere informatieMotiverende Gespreksvoering
Motiverende Gespreksvoering Gert Jan van der Burg Kinderarts - MI trainer Wie ben ik en wat doe ik? Sinds 1988 Kinderarts (Amsterdam, Blaricum, Ede) Driedaagse MI cursus in 2005 Toepassen in de praktijk
Nadere informatieVOORBEELD CASUS. Mag je publiekelijk ingaan tegen je baas? een socratisch gesprek uitgeschreven
VOORBEELD CASUS een socratisch gesprek uitgeschreven Hieronder tref je een beschrijving van een socratisch gesprek van ca. 1 1/2 uur, in 5 stappen. Voor de volledigheid eerst nog even de gespreksstappen:
Nadere informatieZou jij niet domweg gelukkig willen zijn?
Zou jij niet domweg gelukkig willen zijn? Ja, natuurlijk, maar hoe doe je dat dan? Domweg gelukkig zijn Ken je dat gevoel? Het gevoel dat je domweg gelukkig wilt zijn? Dat er te veel in je leven is waardoor
Nadere informatieEpistemic trust en de werkzaamheid van psychotherapie. Afscheidssymposium Mia Famaey Halsteren, 10 maart 2017
Epistemic trust en de werkzaamheid van psychotherapie Afscheidssymposium Mia Famaey Halsteren, 10 maart 2017 God? Therapie is Leren Wat gebeurt er in therapie waardoor mensen veranderen? In therapie leer
Nadere informatiePsychologische behandeling van bipolaire patiënten. Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden
Psychologische behandeling van bipolaire patiënten Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden Omgaan met stessoren (1) Stressgevoeligheid Stress Generation theory The
Nadere informatieWat is Keuzeloos Gewaarzijn ofwel Meditatie?
Wat is Keuzeloos Gewaarzijn ofwel Meditatie? door Nathan Wennegers Trefwoord: zelfkennis / meditatie 2015 Non2.nl Zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever mag niets uit deze uitgave
Nadere informatieStap 6: Wat is de kernovertuiging?
E-Learning: Hoe krijgen ze me zo gek als leidinggevende? Module 7/9 Stap 6: Wat is de kernovertuiging? De relevante vraag is hier: wat is het ergste wat er kan gebeuren als hij zijn controledrang loslaat?
Nadere informatieChronisch, herhaald suicidaal gedrag bij borderline-patienten. Bert van Luyn Brugge, Plenaire middagsessie
Chronisch, herhaald suicidaal gedrag bij borderline-patienten Bert van Luyn Brugge, Plenaire middagsessie 1445-1615 Verschillende vormen van (chronisch) suïcidaal gedrag Suicidale Phenotypen 1. reactief,
Nadere informatieVerbindingsactietraining
Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken
Nadere informatieDE WET VAN DE KRACHT VAN UW GEDACHTEN
Hoe voel je je? Dat is een barometer om te weten of je de dingen naar je laat toekomen die goed voor je zijn. Voel je je goed, dan komt er meer goeds in je leven omdat je dit aantrekt; voel je je down,
Nadere informatieHAN. Alliantie tussen cliënt en hulpverlener : daar moet en kun je iets mee! Rinie van Rijsingen & Jacqueline Theunissen
Introductiefilmpje lectoraat: http://www.youtube.com/watch?v=dq8cjwwgd6q Rinie van Rijsingen & Jacqueline Theunissen CC Wybren Grooteboer & Huub Pijnenburg Kennisdag HAN Sociaal 19 april 2013 HAN R E S
Nadere informatie