Uw wagenpark op biobrandstof laten rijden Een overzicht van de nieuwste mogelijkheden

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Uw wagenpark op biobrandstof laten rijden Een overzicht van de nieuwste mogelijkheden"

Transcriptie

1 Uw wagenpark op biobrandstof laten rijden Een overzicht van de nieuwste mogelijkheden Een inleiding op de Technical Guidance

2 Koolstofkringloop Waar gaat deze folder over? Duurzame mobiliteit is een hot item voor lokale overheden, kopers van nieuwe voertuigen en eigenaren van wagenparken en kan een oplossing bieden voor de toenemende vervuiling, geluidsoverlast en teruglopende luchtkwaliteit die het gevolg zijn van de gestage groei van het stadsverkeer. Schonere en alternatieve brandstoffen kunnen ook helpen de uitstoot van broeikasgassen zoals CO2 te verminderen en, last but not least, duurzame voertuigen kunnen een positief visitekaartje zijn voor uw organisatie. Wilt u graag overstappen op alternatieve brand stoffen, maar weet u niet hoe u dat moet aan pakken? Deze folder geeft u een overzicht van de mogelijkheden voor het gebruik van een van de meest populaire categorieën alternatieve brandstoffen: biobrandstoffen! Mengsels met een laag gehalte aan biobrandstoffen worden in de meeste EU-lid staten op grote schaal gebruikt, maar het gebruik van mengsels met een hoog gehalte aan biobrandstoffen is beperkter. De Technical Guidance richt zich met name op deze mengsels met een hoger gehalte en bespreekt de basisbeginselen van biobrandstoffen, de technische aspecten en gebruikers ervaringen. In deze folder vindt u een beknopt overzicht van de informatie die uitgebreider aan de orde komt in de Technical Guidance. Is deze folder van toepassing op mijn situatie? Als u een antwoord zoekt op de volgende vragen, dan is deze folder bedoeld voor u! Hoe kan ik het wagenpark van mijn organisatie duurzamer maken? Wat zijn biobrandstoffen? Welke biobrandstoffen zijn geschikt voor mijn wagenpark? Wat zijn de ervaringen van andere organisaties met biobrandstoffen? Wat zijn biobrandstoffen? De term biobrandstoffen wordt gebruikt voor alle transport brandstoffen die zijn gemaakt van biomassa (plantaardig en dierlijk materiaal). Er zijn verschillende soorten biobrandstoffen; sommige zijn chemisch identiek aan fossiele brandstoffen, terwijl andere totaal anders zijn. Biobrandstoffen worden doorgaans verdeeld in twee categorieën: biobrandstoffen die diesel vervangen en biobrandstoffen die benzine vervangen. Biobrandstoffen staan de laatste tijd flink in de belang stelling, omdat ze helpen het probleem van klimaat verandering te verminderen. Koolstofdioxide (CO2), een van de grootste veroorzakers van klimaatverandering, komt vrij bij de verbranding van transportbrandstoffen. Bij gebruik van fossiele brandstoffen komt er koolstof dioxide in de atmosfeer terecht, waardoor het CO2-gehalte van de lucht toeneemt. Bij gebruik van biobrand stoffen komt ook koolstofdioxide vrij, maar dit is CO2 die kort daarvoor is opgenomen door de biomassa, dus de planten. In de zogenoemde koolstofkringloop, wordt de koolstofdioxide die wordt uitgestoten door auto s opnieuw gebruikt door planten, die uiteindelijk weer worden gebruikt voor de productie van nieuwe biobrandstoffen. Dit lijkt een volmaakte kringloop, maar voor het telen van biomassa zijn meststoffen en brandstof voor tractoren nodig en daarnaast vereist de productie van de biobrandstof zelf ook een bepaalde hoeveelheid energie. De koolstofkringloop is daardoor niet volledig gesloten. De meeste biobrandstoffen verlagen de uitstoot van koolstofdioxide met zo n 35 tot 60%. Meer geavan ceerde biobrandstoffen, d.w.z. de biobrandstoffen die naar verwachting in de toekomst verkocht zullen worden, kunnen wellicht hogere CO2-besparingen opleveren (tot 80 of 90%). De biobrandstoffen die op dit moment het meest worden gebruikt, zijn bio-ethanol, biodiesel, puur plantaardige olie (PPO) en biogas. Deze worden hieronder kort besproken. Bio-ethanol is een alcohol zoals die ook in alcoholische dranken voorkomt. Het wordt gemaakt van biomassa die suiker bevat. Deze suiker wordt omgezet in bioethanol. Mengsels van benzine en een kleine hoeveel heid bio- ethanol kunnen worden gebruikt in alle stan daard benzine motoren. Sommige fabrikanten maken zogenoemde flexifuel -wagens, die ook kunnen rijden op benzine mengsels met een hoger ethanolgehalte (tot 85%). Diverse bus- en autofabrikanten verkopen tegenwoordig voertuigen met dieselmotoren die op bijna pure bio ethanol (95%) kunnen rijden. Biodiesel is niet één specifieke brandstof. De naam verwijst naar alle biobrandstoffen die diesel vervangen. Als we het hebben over biodiesel, wordt meestal FAME (vetzuurmethylester) bedoeld. FAME wordt gemaakt door middel van een chemische bewerking van plantaardige oliën (dierlijke vetten worden ook wel gebruikt). Er zijn echter ook andere manieren om biodiesel te produceren, die de zogenoemde synthetische biodiesel opleveren. Deze heeft in het algemeen vergelijkbare, vaak betere, eigenschappen dan diesel van fossiele oorsprong. Mengsels met een laag gehalte aan FAME (tot 5%) kunnen in alle dieselmotoren worden gebruikt. Mengsels met een hoger gehalte (bijv. B30 of B100) mogen echter alleen worden gebruikt met goedkeuring van de fabrikant. Puur plantaardige olie (PPO) is een van de eenvoudigste biobrandstoffen. Pure olie, gewonnen uit oliehoudende planten (in Europa hoofdzakelijk koolzaad), wordt rechtstreeks als biobrandstof gebruikt. PPO kan alleen worden gebruikt in dieselmotoren die hiervoor geschikt zijn gemaakt. Het gebruik van biogas is nog tamelijk beperkt, maar deze brandstof wordt gezien als een interessant alterna tief voor aardgas, dat in opkomst is als transportbrand stof. Net als aardgas bestaat biogas hoofdzakelijk uit methaan. Het wordt geproduceerd door de fermentatie (een afbraak proces) van afval, zoals gemeentelijk gft-afval. Om een hoog methaangehalte te verkrijgen, wordt het bio gas vervolgens veredeld tot biomethaan door het te schei den van de overige bestanddelen (zoals koolstofdioxide). Andere alternatieve brandstoffen die kort worden besproken in de Technical Guidance zijn: waterstof, elektriciteit, aardgas en DME. De wetgeving van de EU verplicht de lidstaten maatregelen te nemen om de introductie van biobrandstoffen op hun nationale markten mogelijk te maken. In 2003 zijn de volgende specifieke doel stellingen geformuleerd: 2% biobrandstoffen in 2005 en 5,75% in Onlangs is een nieuwe Europese richtlijn aan genomen die vereist dat in het jaar % van de energie voor de transportsector afkomstig moet zijn uit hernieuwbare bronnen (vooral in de vorm van biobrandstoffen). Welke biobrandstoffen kunnen voor mij interessant zijn? Dat is afhankelijk van verschillende factoren. Ten eerst moet u nagaan welke biobrandstoffen passen bij uw voertuig en bij de afstanden die u moet kunnen afleggen. Ten tweede kunt u, afhankelijk van uw motivatie voor de keuze voor biobrandstoffen, een specifieke brand stof kiezen die lokaal verkrijgbaar is, een brandstof die de lokale luchtkwaliteit zal verbeteren, of een die de grootste besparing van koolstofdioxide oplevert (of een combinatie van deze mogelijkheden). De CO2-uitstoot van de verschillende typen biobrandstof fen varieert. De uitstoot kan zelfs fluctueren voor één type biobrandstof, want deze is afhankelijk van factoren zoals de productielocatie en de gebruikte productiemethode. De Europese Commissie heeft voor elke biobrandstof standaardwaarden vastgesteld die kunnen worden gezien als waarschijnlijke gemiddelden. In de meeste gevallen moeten standaard automotoren geschikt worden gemaakt voor het gebruik van brand stoffen met een hoog biobrandstofgehalte (meer dan 5% biobrandstof). Sommige fabrikanten maken zulke wagens al, zoals de flexifuel-auto s van onder meer Ford, Saab en Volvo en de bussen van Scania die op (bijna) pure bio-ethanol kunnen rijden. Biogas zou kunnen worden gebruikt in de standaard aardgaswagens die door verschil lende fabrikanten worden gemaakt. Het gebruik van bio diesel is echter in het algemeen afhankelijk van de vraag of de fabrikanten garanties geven. Biofuel Cities werkt momenteel aan een overzicht van de beschikbare wagens die op biobrandstoffen kunnen rijden. Dit zal in de loop van 2009 op de website worden gepubliceerd. In de meeste gevallen zullen zeer beperkte aanpassingen van de tankinfrastructuur nodig zijn.

3 Koolstofkringloop Waar gaat deze folder over? Duurzame mobiliteit is een hot item voor lokale overheden, kopers van nieuwe voertuigen en eigenaren van wagenparken en kan een oplossing bieden voor de toenemende vervuiling, geluidsoverlast en teruglopende luchtkwaliteit die het gevolg zijn van de gestage groei van het stadsverkeer. Schonere en alternatieve brandstoffen kunnen ook helpen de uitstoot van broeikasgassen zoals CO2 te verminderen en, last but not least, duurzame voertuigen kunnen een positief visitekaartje zijn voor uw organisatie. Wilt u graag overstappen op alternatieve brand stoffen, maar weet u niet hoe u dat moet aan pakken? Deze folder geeft u een overzicht van de mogelijkheden voor het gebruik van een van de meest populaire categorieën alternatieve brandstoffen: biobrandstoffen! Mengsels met een laag gehalte aan biobrandstoffen worden in de meeste EU-lid staten op grote schaal gebruikt, maar het gebruik van mengsels met een hoog gehalte aan biobrandstoffen is beperkter. De Technical Guidance richt zich met name op deze mengsels met een hoger gehalte en bespreekt de basisbeginselen van biobrandstoffen, de technische aspecten en gebruikers ervaringen. In deze folder vindt u een beknopt overzicht van de informatie die uitgebreider aan de orde komt in de Technical Guidance. Is deze folder van toepassing op mijn situatie? Als u een antwoord zoekt op de volgende vragen, dan is deze folder bedoeld voor u! Hoe kan ik het wagenpark van mijn organisatie duurzamer maken? Wat zijn biobrandstoffen? Welke biobrandstoffen zijn geschikt voor mijn wagenpark? Wat zijn de ervaringen van andere organisaties met biobrandstoffen? Wat zijn biobrandstoffen? De term biobrandstoffen wordt gebruikt voor alle transport brandstoffen die zijn gemaakt van biomassa (plantaardig en dierlijk materiaal). Er zijn verschillende soorten biobrandstoffen; sommige zijn chemisch identiek aan fossiele brandstoffen, terwijl andere totaal anders zijn. Biobrandstoffen worden doorgaans verdeeld in twee categorieën: biobrandstoffen die diesel vervangen en biobrandstoffen die benzine vervangen. Biobrandstoffen staan de laatste tijd flink in de belang stelling, omdat ze helpen het probleem van klimaat verandering te verminderen. Koolstofdioxide (CO2), een van de grootste veroorzakers van klimaatverandering, komt vrij bij de verbranding van transportbrandstoffen. Bij gebruik van fossiele brandstoffen komt er koolstof dioxide in de atmosfeer terecht, waardoor het CO2-gehalte van de lucht toeneemt. Bij gebruik van biobrand stoffen komt ook koolstofdioxide vrij, maar dit is CO2 die kort daarvoor is opgenomen door de biomassa, dus de planten. In de zogenoemde koolstofkringloop, wordt de koolstofdioxide die wordt uitgestoten door auto s opnieuw gebruikt door planten, die uiteindelijk weer worden gebruikt voor de productie van nieuwe biobrandstoffen. Dit lijkt een volmaakte kringloop, maar voor het telen van biomassa zijn meststoffen en brandstof voor tractoren nodig en daarnaast vereist de productie van de biobrandstof zelf ook een bepaalde hoeveelheid energie. De koolstofkringloop is daardoor niet volledig gesloten. De meeste biobrandstoffen verlagen de uitstoot van koolstofdioxide met zo n 35 tot 60%. Meer geavan ceerde biobrandstoffen, d.w.z. de biobrandstoffen die naar verwachting in de toekomst verkocht zullen worden, kunnen wellicht hogere CO2-besparingen opleveren (tot 80 of 90%). De biobrandstoffen die op dit moment het meest worden gebruikt, zijn bio-ethanol, biodiesel, puur plantaardige olie (PPO) en biogas. Deze worden hieronder kort besproken. Bio-ethanol is een alcohol zoals die ook in alcoholische dranken voorkomt. Het wordt gemaakt van biomassa die suiker bevat. Deze suiker wordt omgezet in bioethanol. Mengsels van benzine en een kleine hoeveel heid bio- ethanol kunnen worden gebruikt in alle stan daard benzine motoren. Sommige fabrikanten maken zogenoemde flexifuel -wagens, die ook kunnen rijden op benzine mengsels met een hoger ethanolgehalte (tot 85%). Diverse bus- en autofabrikanten verkopen tegenwoordig voertuigen met dieselmotoren die op bijna pure bio ethanol (95%) kunnen rijden. Biodiesel is niet één specifieke brandstof. De naam verwijst naar alle biobrandstoffen die diesel vervangen. Als we het hebben over biodiesel, wordt meestal FAME (vetzuurmethylester) bedoeld. FAME wordt gemaakt door middel van een chemische bewerking van plantaardige oliën (dierlijke vetten worden ook wel gebruikt). Er zijn echter ook andere manieren om biodiesel te produceren, die de zogenoemde synthetische biodiesel opleveren. Deze heeft in het algemeen vergelijkbare, vaak betere, eigenschappen dan diesel van fossiele oorsprong. Mengsels met een laag gehalte aan FAME (tot 5%) kunnen in alle dieselmotoren worden gebruikt. Mengsels met een hoger gehalte (bijv. B30 of B100) mogen echter alleen worden gebruikt met goedkeuring van de fabrikant. Puur plantaardige olie (PPO) is een van de eenvoudigste biobrandstoffen. Pure olie, gewonnen uit oliehoudende planten (in Europa hoofdzakelijk koolzaad), wordt rechtstreeks als biobrandstof gebruikt. PPO kan alleen worden gebruikt in dieselmotoren die hiervoor geschikt zijn gemaakt. Het gebruik van biogas is nog tamelijk beperkt, maar deze brandstof wordt gezien als een interessant alterna tief voor aardgas, dat in opkomst is als transportbrand stof. Net als aardgas bestaat biogas hoofdzakelijk uit methaan. Het wordt geproduceerd door de fermentatie (een afbraak proces) van afval, zoals gemeentelijk gft-afval. Om een hoog methaangehalte te verkrijgen, wordt het bio gas vervolgens veredeld tot biomethaan door het te schei den van de overige bestanddelen (zoals koolstofdioxide). Andere alternatieve brandstoffen die kort worden besproken in de Technical Guidance zijn: waterstof, elektriciteit, aardgas en DME. De wetgeving van de EU verplicht de lidstaten maatregelen te nemen om de introductie van biobrandstoffen op hun nationale markten mogelijk te maken. In 2003 zijn de volgende specifieke doel stellingen geformuleerd: 2% biobrandstoffen in 2005 en 5,75% in Onlangs is een nieuwe Europese richtlijn aan genomen die vereist dat in het jaar % van de energie voor de transportsector afkomstig moet zijn uit hernieuwbare bronnen (vooral in de vorm van biobrandstoffen). Welke biobrandstoffen kunnen voor mij interessant zijn? Dat is afhankelijk van verschillende factoren. Ten eerst moet u nagaan welke biobrandstoffen passen bij uw voertuig en bij de afstanden die u moet kunnen afleggen. Ten tweede kunt u, afhankelijk van uw motivatie voor de keuze voor biobrandstoffen, een specifieke brand stof kiezen die lokaal verkrijgbaar is, een brandstof die de lokale luchtkwaliteit zal verbeteren, of een die de grootste besparing van koolstofdioxide oplevert (of een combinatie van deze mogelijkheden). De CO2-uitstoot van de verschillende typen biobrandstof fen varieert. De uitstoot kan zelfs fluctueren voor één type biobrandstof, want deze is afhankelijk van factoren zoals de productielocatie en de gebruikte productiemethode. De Europese Commissie heeft voor elke biobrandstof standaardwaarden vastgesteld die kunnen worden gezien als waarschijnlijke gemiddelden. In de meeste gevallen moeten standaard automotoren geschikt worden gemaakt voor het gebruik van brand stoffen met een hoog biobrandstofgehalte (meer dan 5% biobrandstof). Sommige fabrikanten maken zulke wagens al, zoals de flexifuel-auto s van onder meer Ford, Saab en Volvo en de bussen van Scania die op (bijna) pure bio-ethanol kunnen rijden. Biogas zou kunnen worden gebruikt in de standaard aardgaswagens die door verschil lende fabrikanten worden gemaakt. Het gebruik van bio diesel is echter in het algemeen afhankelijk van de vraag of de fabrikanten garanties geven. Biofuel Cities werkt momenteel aan een overzicht van de beschikbare wagens die op biobrandstoffen kunnen rijden. Dit zal in de loop van 2009 op de website worden gepubliceerd. In de meeste gevallen zullen zeer beperkte aanpassingen van de tankinfrastructuur nodig zijn.

4 Koolstofkringloop Waar gaat deze folder over? Duurzame mobiliteit is een hot item voor lokale overheden, kopers van nieuwe voertuigen en eigenaren van wagenparken en kan een oplossing bieden voor de toenemende vervuiling, geluidsoverlast en teruglopende luchtkwaliteit die het gevolg zijn van de gestage groei van het stadsverkeer. Schonere en alternatieve brandstoffen kunnen ook helpen de uitstoot van broeikasgassen zoals CO2 te verminderen en, last but not least, duurzame voertuigen kunnen een positief visitekaartje zijn voor uw organisatie. Wilt u graag overstappen op alternatieve brand stoffen, maar weet u niet hoe u dat moet aan pakken? Deze folder geeft u een overzicht van de mogelijkheden voor het gebruik van een van de meest populaire categorieën alternatieve brandstoffen: biobrandstoffen! Mengsels met een laag gehalte aan biobrandstoffen worden in de meeste EU-lid staten op grote schaal gebruikt, maar het gebruik van mengsels met een hoog gehalte aan biobrandstoffen is beperkter. De Technical Guidance richt zich met name op deze mengsels met een hoger gehalte en bespreekt de basisbeginselen van biobrandstoffen, de technische aspecten en gebruikers ervaringen. In deze folder vindt u een beknopt overzicht van de informatie die uitgebreider aan de orde komt in de Technical Guidance. Is deze folder van toepassing op mijn situatie? Als u een antwoord zoekt op de volgende vragen, dan is deze folder bedoeld voor u! Hoe kan ik het wagenpark van mijn organisatie duurzamer maken? Wat zijn biobrandstoffen? Welke biobrandstoffen zijn geschikt voor mijn wagenpark? Wat zijn de ervaringen van andere organisaties met biobrandstoffen? Wat zijn biobrandstoffen? De term biobrandstoffen wordt gebruikt voor alle transport brandstoffen die zijn gemaakt van biomassa (plantaardig en dierlijk materiaal). Er zijn verschillende soorten biobrandstoffen; sommige zijn chemisch identiek aan fossiele brandstoffen, terwijl andere totaal anders zijn. Biobrandstoffen worden doorgaans verdeeld in twee categorieën: biobrandstoffen die diesel vervangen en biobrandstoffen die benzine vervangen. Biobrandstoffen staan de laatste tijd flink in de belang stelling, omdat ze helpen het probleem van klimaat verandering te verminderen. Koolstofdioxide (CO2), een van de grootste veroorzakers van klimaatverandering, komt vrij bij de verbranding van transportbrandstoffen. Bij gebruik van fossiele brandstoffen komt er koolstof dioxide in de atmosfeer terecht, waardoor het CO2-gehalte van de lucht toeneemt. Bij gebruik van biobrand stoffen komt ook koolstofdioxide vrij, maar dit is CO2 die kort daarvoor is opgenomen door de biomassa, dus de planten. In de zogenoemde koolstofkringloop, wordt de koolstofdioxide die wordt uitgestoten door auto s opnieuw gebruikt door planten, die uiteindelijk weer worden gebruikt voor de productie van nieuwe biobrandstoffen. Dit lijkt een volmaakte kringloop, maar voor het telen van biomassa zijn meststoffen en brandstof voor tractoren nodig en daarnaast vereist de productie van de biobrandstof zelf ook een bepaalde hoeveelheid energie. De koolstofkringloop is daardoor niet volledig gesloten. De meeste biobrandstoffen verlagen de uitstoot van koolstofdioxide met zo n 35 tot 60%. Meer geavan ceerde biobrandstoffen, d.w.z. de biobrandstoffen die naar verwachting in de toekomst verkocht zullen worden, kunnen wellicht hogere CO2-besparingen opleveren (tot 80 of 90%). De biobrandstoffen die op dit moment het meest worden gebruikt, zijn bio-ethanol, biodiesel, puur plantaardige olie (PPO) en biogas. Deze worden hieronder kort besproken. Bio-ethanol is een alcohol zoals die ook in alcoholische dranken voorkomt. Het wordt gemaakt van biomassa die suiker bevat. Deze suiker wordt omgezet in bioethanol. Mengsels van benzine en een kleine hoeveel heid bio- ethanol kunnen worden gebruikt in alle stan daard benzine motoren. Sommige fabrikanten maken zogenoemde flexifuel -wagens, die ook kunnen rijden op benzine mengsels met een hoger ethanolgehalte (tot 85%). Diverse bus- en autofabrikanten verkopen tegenwoordig voertuigen met dieselmotoren die op bijna pure bio ethanol (95%) kunnen rijden. Biodiesel is niet één specifieke brandstof. De naam verwijst naar alle biobrandstoffen die diesel vervangen. Als we het hebben over biodiesel, wordt meestal FAME (vetzuurmethylester) bedoeld. FAME wordt gemaakt door middel van een chemische bewerking van plantaardige oliën (dierlijke vetten worden ook wel gebruikt). Er zijn echter ook andere manieren om biodiesel te produceren, die de zogenoemde synthetische biodiesel opleveren. Deze heeft in het algemeen vergelijkbare, vaak betere, eigenschappen dan diesel van fossiele oorsprong. Mengsels met een laag gehalte aan FAME (tot 5%) kunnen in alle dieselmotoren worden gebruikt. Mengsels met een hoger gehalte (bijv. B30 of B100) mogen echter alleen worden gebruikt met goedkeuring van de fabrikant. Puur plantaardige olie (PPO) is een van de eenvoudigste biobrandstoffen. Pure olie, gewonnen uit oliehoudende planten (in Europa hoofdzakelijk koolzaad), wordt rechtstreeks als biobrandstof gebruikt. PPO kan alleen worden gebruikt in dieselmotoren die hiervoor geschikt zijn gemaakt. Het gebruik van biogas is nog tamelijk beperkt, maar deze brandstof wordt gezien als een interessant alterna tief voor aardgas, dat in opkomst is als transportbrand stof. Net als aardgas bestaat biogas hoofdzakelijk uit methaan. Het wordt geproduceerd door de fermentatie (een afbraak proces) van afval, zoals gemeentelijk gft-afval. Om een hoog methaangehalte te verkrijgen, wordt het bio gas vervolgens veredeld tot biomethaan door het te schei den van de overige bestanddelen (zoals koolstofdioxide). Andere alternatieve brandstoffen die kort worden besproken in de Technical Guidance zijn: waterstof, elektriciteit, aardgas en DME. De wetgeving van de EU verplicht de lidstaten maatregelen te nemen om de introductie van biobrandstoffen op hun nationale markten mogelijk te maken. In 2003 zijn de volgende specifieke doel stellingen geformuleerd: 2% biobrandstoffen in 2005 en 5,75% in Onlangs is een nieuwe Europese richtlijn aan genomen die vereist dat in het jaar % van de energie voor de transportsector afkomstig moet zijn uit hernieuwbare bronnen (vooral in de vorm van biobrandstoffen). Welke biobrandstoffen kunnen voor mij interessant zijn? Dat is afhankelijk van verschillende factoren. Ten eerst moet u nagaan welke biobrandstoffen passen bij uw voertuig en bij de afstanden die u moet kunnen afleggen. Ten tweede kunt u, afhankelijk van uw motivatie voor de keuze voor biobrandstoffen, een specifieke brand stof kiezen die lokaal verkrijgbaar is, een brandstof die de lokale luchtkwaliteit zal verbeteren, of een die de grootste besparing van koolstofdioxide oplevert (of een combinatie van deze mogelijkheden). De CO2-uitstoot van de verschillende typen biobrandstof fen varieert. De uitstoot kan zelfs fluctueren voor één type biobrandstof, want deze is afhankelijk van factoren zoals de productielocatie en de gebruikte productiemethode. De Europese Commissie heeft voor elke biobrandstof standaardwaarden vastgesteld die kunnen worden gezien als waarschijnlijke gemiddelden. In de meeste gevallen moeten standaard automotoren geschikt worden gemaakt voor het gebruik van brand stoffen met een hoog biobrandstofgehalte (meer dan 5% biobrandstof). Sommige fabrikanten maken zulke wagens al, zoals de flexifuel-auto s van onder meer Ford, Saab en Volvo en de bussen van Scania die op (bijna) pure bio-ethanol kunnen rijden. Biogas zou kunnen worden gebruikt in de standaard aardgaswagens die door verschil lende fabrikanten worden gemaakt. Het gebruik van bio diesel is echter in het algemeen afhankelijk van de vraag of de fabrikanten garanties geven. Biofuel Cities werkt momenteel aan een overzicht van de beschikbare wagens die op biobrandstoffen kunnen rijden. Dit zal in de loop van 2009 op de website worden gepubliceerd. In de meeste gevallen zullen zeer beperkte aanpassingen van de tankinfrastructuur nodig zijn.

5 Zijn er goede voorbeelden van het gebruik van biobrandstoffen in Europa? Jazeker! De bekendste voorbeelden zijn te vinden in Stockholm, Rotterdam en Graz, waar een groot deel van het gemeentelijk vervoer op biobrandstoffen rijdt. Maar er zijn ook minder bekende projecten, zoals de inzet van voertuigen op biobrandstoffen op de luchthaven van München. De belangrijkste redenen voor deze initiatieven zijn de noodzaak om de luchtkwaliteit in de stadscentra te verbeteren, economische voordelen en een groen imago voor de betrokken organisaties. Ervaringsdeskundigen melden dat het gebruik van deze voertuigen niet merkbaar verschilt van dat van voertuigen die op fossiele brandstoffen rijden. Er zijn geen merkbare veranderingen in de motorprestaties. Wel is er iets meer onderhoud nodig. Meer informatie over onderhoud en biobrandstoffen is te vinden in de Technical Guidance. Sommige voorbeelden zijn gemarkeerd op onderstaande kaart. Ga voor een uitgebreider overzicht en contactgegevens naar de website van Biofuel Cities () en klik op Project & Activities Directory. Meer informatie van ervaringsdeskundigen is te vinden in de Technical Guidance. Voorbeelden van publieke toepassing van biobrandstoffen STOCKHOLM 550 o.a. Bioethanol en Biogas 330 Bioethanol 130 Biogas 150 Bioethanol 14 Biogas ROTTERDAM 1900 Bioethanol 10 Bioethanol 2 Biogas MUNICH AIRPORT 83 (doel = 400) Biodiesel/PPO Biodiesel/PPO Bioethanol/Biogas GRAZ 135 Biodiesel Disclaimer Zowel de Europese Commissie als elke vertegenwoordiger van de Commissie is niet verantwoordelijk voor het gebruik van de informatie in deze folder. De meningen weergegeven in deze uitgave zijn enkel de verantwoordelijkheid van de auteurs en reflecteren niet automatisch de mening van de Europese Commissie SenterNovem, Utrecht, Nederland. Foto omslag: Webletters, Anna Groot Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het ICLEI Europees secretariaat op enige wijze en enige vorm verveelvoudigd worden.

6 BIOBRANDSTOFFEN VERKLAARD E85 85% bio-ethanol+ 15% benzine B30 30% biodiesel + 70 % diesel B % biodiesel ED95 95% bio-ethanol + 5 toevoegingen BTL Biomass to Liquids-diesel (zelfde kwaliteit als diesel) HVO Hydro-treated Vegetable Oils (zelfde kwaliteit als diesel) PPO Puur Plantaardige Olie Biogas Gas met een hoog methaangehalte DIESELVERVANGERS B30 B100 ED95 BTL HVO PPO BENZINEVERVANGERS E85 Biogas REDUCTIE BROEIKASGASSEN IN VERGELIJKING MET FOSSIEL EQUIVALENT Bio-ethanol 32 to 87 % Biodiesel 36 to 88 % BTL 93 to 95 % PPO 40 to 68 % Biogas 80 to 86 % ENERGIEGEHALTE BIOBRANDSTOF IN VERGELIJKING MET FOSSIEL EQUIVALENT 1 liter E85 0,73 liter benzine 1 liter ED95 0,60 liter diesel 1 liter B30 0,98 liter diesel 1 liter B100 0,92 liter diesel 1 liter BTL 1 liter diesel 1 liter HVO 1 liter diesel 1 liter PPO 0,90 liter diesel 1 liter Biogas 1 liter aardgas WAGEN OMBOUWEN? Ombouw nodig? OEM's beschikbaar? Retrofit mogelijk? E85 ja ja ja (LG), nee (IG) ED95 ja ja nee B ja B ja BTL nee nvt nvt HVO nee nvt nvt PPO ja nee ja Biogas nee ja ja (voor wagens op aardgas) 1 : afhankelijke van fabrikant en garantie OEM: Original Equipment Manufacturer Retrofit: ombouwen na levering LG: Licht gebruik IG: Intensief gebruik Biobrandstoffen en duurzaamheid Biobrandstoffen kunnen de uitstoot van broeikasgassen verminderen, de levering van transportbrandstoffen diversificeren (energiezekerheid) en kansen scheppen voor plattelandsontwikkeling. Er is echter ook bezorgdheid dat de druk op het grondgebruik (als gevolg van de snelle toename van de vraag naar grondstoffen voor biobrandstoffen) verschillende negatieve effecten zal hebben, zowel voor het milieu als op maatschappelijk gebied. Meer informatie over dit onderwerp vindt u in de Technical Guidance of op de website van Biofuel Cities. Meer informatie! Deze folder geeft een samenvatting van de Technical Guidance, een rapport waarin alle relevante technische zaken rondom biobrandstoffen worden besproken. De Technical Guidance kan worden gedownload van de website van Biofuel Cities. Biofuel Cities publiceert ook informatieve gidsen over de aanschaf van voertuigen die geschikt zijn voor biobrandstoffen (procurement guide) en over beleidsmaatregelen (policy handbook). Deze rapporten kunnen eveneens worden gedownload van de website. Op de website van Biofuel Cities vindt u veel informatie over biobrandstofprojecten in heel Europa (projectdatabase), relevante contactpersonen met betrekking tot biobrandstoffen (contactdatabase), nieuws over biobrandstoffen en een overzicht van interessante evenementen. De site biedt ook een netwerk en de gelegenheid om een samenwerkingsproces te starten als u op zoek bent naar interessante Europese partners. Voor meer informatie over Biofuel Cities of om u aan te melden voor de e-nieuwsbrief Biofuel Cities Update, gaat u naar de website:. U kunt ook contact opnemen met: SenterNovem, Postbus 8242, 3503 RE Utrecht, Nederland. secretariat@biofuel-cities.eu, Fax: De rapporten van Biofuel Cities kunnen worden gedownload bij het onderdeel Publications van de website:. Biofuel Cities loopt vanaf 2006 tot en met Het is een zogenaamd Coordination Action project dat wordt gefinancierd uit het zesde kader programma van de Europese Unie. Het staat bekend onder de activiteit Alternatieve transportbrandstoffen: Biofuel Cities. Funded by the European Commission

Activiteiten van leveranciers van biobrandstoffen, ontwikkelingen en toekomstverwachtingen

Activiteiten van leveranciers van biobrandstoffen, ontwikkelingen en toekomstverwachtingen Activiteiten van leveranciers van biobrandstoffen, ontwikkelingen en toekomstverwachtingen Eric van den Heuvel 18 maart 2015 Presentatie tijdens het Truck van de Toekomst evenement - Hardenberg Inpakken

Nadere informatie

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. Alternatieve brandstoffen

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. Alternatieve brandstoffen Afsluitende les Leerlingenhandleiding Alternatieve brandstoffen Inleiding Deze chemie-verdiepingsmodule over alternatieve brandstoffen sluit aan op het Reizende DNA-lab Racen met wc-papier. Doel Het Reizende

Nadere informatie

Leerlingenhandleiding

Leerlingenhandleiding Leerlingenhandleiding Afsluitende module Alternatieve Brandstoffen - Chemie verdieping - Ontwikkeld door dr. T. Klop en ir. J.F. Jacobs Op alle lesmaterialen is de Creative Commons Naamsvermelding-Niet-commercieel-Gelijk

Nadere informatie

Waarom doen we het ook alweer?

Waarom doen we het ook alweer? Apart inzamelen van gft-afval Als Vereniging Afvalbedrijven stimuleren we dat al het afval in Nederland op de juiste manier wordt verwerkt. Hierbij houden we rekening met het milieu en de kosten. De meest

Nadere informatie

Jan Schouten. Volvo Truck Nederland

Jan Schouten. Volvo Truck Nederland Jan Schouten Quality Safety Environmental care A company driven by strong core values CO 2 -neutrale productie Eerste 100 % CO 2 -neutrale truckfabriek in Gent Windenergie, zonne-energie, biobrandstoffen

Nadere informatie

Mobiliteit. Verdiepende opdracht

Mobiliteit. Verdiepende opdracht 2015 Mobiliteit Verdiepende opdracht Inleiding In dit onderdeel kun je meer leren over het onderwerp Mobiliteit. Pagina 1 Inhoud 1. Mobiliteit... 3 1.1 Doel... 3 1.2 Inhoud... 3 Pagina 2 1. Mobiliteit

Nadere informatie

Biomassa: brood of brandstof?

Biomassa: brood of brandstof? RUG3 Biomassa: brood of brandstof? Centrum voor Energie en Milieukunde dr ir Sanderine Nonhebel Dia 1 RUG3 To set the date: * >Insert >Date and Time * At Fixed: fill the date in format mm-dd-yy * >Apply

Nadere informatie

E85 rijdende flexifuel auto uitstoot ten gevolge van de aanwezigheid van benzine in de brandstof.

E85 rijdende flexifuel auto uitstoot ten gevolge van de aanwezigheid van benzine in de brandstof. Energielabel auto Personenwagens moeten voorzien zijn van een zogenaamd energielabel. Deze maatregel is ingesteld om de consument de mogelijkheid te geven om op eenvoudige wijze het energieverbruik van

Nadere informatie

Bioethanol in den Niëderlanden

Bioethanol in den Niëderlanden Bioethanol in den Niëderlanden Nationale Ziele und Bioethanol für Mobilität Age van der Mei 13 december 2007 DUINN Age van der Mei. Dit werk is auteursrechtelijk beschermd. Niets uit dit stuk mag worden

Nadere informatie

BioWanze De nieuwe generatie

BioWanze De nieuwe generatie BioWanze De nieuwe generatie BioWanze in het kort De grootste producent van bio-ethanol in België met een jaarlijkse capaciteit van maximum 300.000 m³ bio-ethanol. Het nieuwe generatie proces verzekert

Nadere informatie

De Groningen weg van Broem naar Zoem

De Groningen weg van Broem naar Zoem NVRD Noord Nederland 14 maart 2019, Resato, Assen De Groningen weg van Broem naar Zoem Gerrit Griffioen Hoofd Materieel gemeente Groningen 1 Brandstof gerelateerd equipment Gemeente Groningen heeft ongeveer

Nadere informatie

Kansen en milieuaspecten van de verschillende nieuwe transportbrandstoffen

Kansen en milieuaspecten van de verschillende nieuwe transportbrandstoffen 1 Kansen en milieuaspecten van de verschillende nieuwe transportbrandstoffen, 11 februari 2014 2 Inhoud 1. Brandstofopties 2. Kansen en onzekerheden 3. Milieuaspecten 4. Conclusies & aanbevelingen 3 Alternatieve

Nadere informatie

BRANDSTOFFEN WEGVERKEER

BRANDSTOFFEN WEGVERKEER BRANDSTOFFEN WEGVERKEER Update toekomstverkenning Paul Hofmeijer, 25 juni 2013 Partner MMG Advies Voor strategie, organisatieadvies en duurzame mobiliteit AGENDA 1. Actualiteiten uit media & drivers 2.

Nadere informatie

Wie vooruit wil, rijdt duurzaam!

Wie vooruit wil, rijdt duurzaam! Wie vooruit wil, rijdt duurzaam! Noord-Nederland is een prachtig deel van Nederland. Prachtig vanwege de natuur, de mentaliteit van de mensen en de ruimte. Een plek waar duurzaamheid steeds meer ruimte

Nadere informatie

Een mengsel van lucht, hete verbrandingsgassen en kleine deeltjes vaste stof In rook zitten ook soms vonken

Een mengsel van lucht, hete verbrandingsgassen en kleine deeltjes vaste stof In rook zitten ook soms vonken Hoofdstuk 5 In vuur en vlam 5.1 Brand! Voorwaarden voor verbranding Ontbrandingstemperatuur De temperatuur waarbij een stof gaat branden De ontbrandingstemperatuur is ook een stofeigenschap. Er zijn drie

Nadere informatie

Overzicht subsidieregelingen aardgasauto s diverse overheden Maart 2011

Overzicht subsidieregelingen aardgasauto s diverse overheden Maart 2011 Overzicht subsidieregelingen aardgasauto s diverse overheden Maart 2011 1. LANDELIJK Subsidieprogramma Proeftuinen duurzame mobiliteit: rijden op biogas en hogere blends biobrandstoffen Bedrag personenauto

Nadere informatie

Wie zijn wij? Esso brandstoffen. Eigen tankstations. Brandstoffen. Strategische voorraad tot 23 miljoen liter. Levering binnen uur

Wie zijn wij? Esso brandstoffen. Eigen tankstations. Brandstoffen. Strategische voorraad tot 23 miljoen liter. Levering binnen uur Welkom In 1948 begonnen in Groot-Ammers Smeermiddelen Brandstoffen Wie zijn wij? Esso brandstoffen Eigen tankstations Strategische voorraad tot 23 miljoen liter Levering binnen 24-48 uur Eigen logistiek

Nadere informatie

Les Biomassa LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE. Werkblad. Les Biomassa Werkblad. Over biomassa. Generaties biobrandstoffen

Les Biomassa LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE. Werkblad. Les Biomassa Werkblad. Over biomassa. Generaties biobrandstoffen LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Biomassa Werkblad Les Biomassa Werkblad Niet windenergie, niet zonne- energie maar biomassa is de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in Nederland. Meer dan 50%

Nadere informatie

Les Biomassa. Werkblad

Les Biomassa. Werkblad LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Biomassa Werkblad Les Biomassa Werkblad Niet windenergie, niet zonne-energie maar biomassa is de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in Nederland. Meer dan 50%

Nadere informatie

biofuel cities biofuel cities biofuel cities

biofuel cities biofuel cities biofuel cities N E D E R L A N D S biofuel cities A European Partnership biofuel cities biofuel cities www.biofuel-cities.eu Biofuel Cities De feiten www.freefoto.com Biofuel Cities loopt vanaf 2006 tot en met 2009.

Nadere informatie

Low carbon opties voor duurzame mobiliteit Nieuwe ontwikkelingen in motortechniek en biobrandstoffen

Low carbon opties voor duurzame mobiliteit Nieuwe ontwikkelingen in motortechniek en biobrandstoffen Low carbon opties voor duurzame mobiliteit Nieuwe ontwikkelingen in motortechniek en biobrandstoffen RVO/PDB Kennissessie Den Haag 17 januari 2018 Context: energieverbruik in Nederland en aandeel hernieuwbaar

Nadere informatie

zonweringsdoeken gemaakt van planten THE FIRST SUNSCREEN FABRIC IN THE WORLD WITH CRADLE TO CRADLE CERTIFIED GOLD

zonweringsdoeken gemaakt van planten THE FIRST SUNSCREEN FABRIC IN THE WORLD WITH CRADLE TO CRADLE CERTIFIED GOLD zonweringsdoeken gemaakt van planten THE FIRST SUNSCREEN FABRIC IN THE WORLD WITH CRADLE TO CRADLE CERTIFIED GOLD M + N PROJECTEN ONTWIKKELDE EEN NIEUWE GENERATIE ZONWERINGSDOEKEN, DIE DE HUIDIGE MATERIALEN

Nadere informatie

BIORAFFINAGE ALGEN/ BIOBRANDSTOFFEN. Johan van Groenestijn

BIORAFFINAGE ALGEN/ BIOBRANDSTOFFEN. Johan van Groenestijn BIORAFFINAGE ALGEN/ BIOBRANDSTOFFEN Johan van Groenestijn johan.vangroenestijn@tno.nl Biobased Economy In de Biobased Economy wordt biomassa gebruikt voor de productie van energie, transportbrandstoffen,

Nadere informatie

Overzicht subsidieregelingen aardgasauto s diverse overheden September 2010

Overzicht subsidieregelingen aardgasauto s diverse overheden September 2010 Overzicht subsidieregelingen aardgasauto s diverse overheden September 2010 1. PROVINCIE UTRECHT Subsidieverordening stimulering aardgasvoertuigen Provincie Utrecht (tot 7,5 ton) 5.000 (vanaf 7,5 ton)

Nadere informatie

Tekst lezen en vragen stellen

Tekst lezen en vragen stellen Tekst lezen en vragen stellen 1. Om een tekst goed te begrijpen is het erg belangrijk om een tekst actief te lezen. In de uitleg lees je hoe je dat moet doen. Als je actief leest, dan: - controleer je

Nadere informatie

http://enquete.groenepeiler.nl/admin/statistics.aspx?inquiry=47 1 van 13 5-7-2011 17:03

http://enquete.groenepeiler.nl/admin/statistics.aspx?inquiry=47 1 van 13 5-7-2011 17:03 1 van 13 5-7-2011 17:03 Enquête Enquête beheer Ingelogd als: aqpfadmin Uitloggen Enquête sta s eken Enquête beheer > De Klimaat Enquête van het Noorden > Statistieken Algemene statistieken: Aantal respondenten

Nadere informatie

Het klimaat centraal

Het klimaat centraal Het klimaat centraal Inhoud Voorwoord, Leif Johansson Duurzame brandstoffen een overzicht Zeven alternatieven met verschillende vereisten Impact op het klimaat Energie-efficiëntie Efficiënt benutten van

Nadere informatie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!

Nadere informatie

Ecotanken quiz antwoorden

Ecotanken quiz antwoorden Ecotanken quiz antwoorden 1. Waarom laten we, steeds vaker, auto s rijden op alternatieve brandstoffen. A: De minerale (fossiele) stoffen raken op B: Slecht voor het milieu Uitleg vraag 1 Alle stoffen

Nadere informatie

De maatregelen bestaan in hoofdlijnen uit: Betrekken medewerkers bij reduceren energieverbruik en reduceren CO2-uitstoot

De maatregelen bestaan in hoofdlijnen uit: Betrekken medewerkers bij reduceren energieverbruik en reduceren CO2-uitstoot Beleidsverklaring Co2 Deze beleidsverklaring met betrekking tot de CO2 uitstoot is onderdeel van het door M, van der Spek Hoveniersbedrijf B.V. gevoerde milieubeleid. M. van der Spek Hoveniersbedrijf B.V.

Nadere informatie

Biobrandstoffen: Hype of duurzame oplossing? Prof. Wim Soetaert

Biobrandstoffen: Hype of duurzame oplossing? Prof. Wim Soetaert Biobrandstoffen: Hype of duurzame oplossing? Prof. Wim Soetaert 1 Fossiele grondstoffen worden steeds duurder Petroleumprijs in dollar per vat Hernieuwbare grondstoffen: opbrengst per ha stijgt voortdurend

Nadere informatie

Duurzame biomassa. Een goede stap op weg naar een groene toekomst.

Duurzame biomassa. Een goede stap op weg naar een groene toekomst. Duurzame biomassa Een goede stap op weg naar een groene toekomst. Nuon Postbus 4190 9 DC Amsterdam, NL Spaklerweg 0 1096 BA Amsterdam, NL Tel: 0900-0808 www.nuon.nl Oktober 01 Het groene alternatief Biomassa

Nadere informatie

Boeren met energie. 11 November 2010

Boeren met energie. 11 November 2010 Boeren met energie 11 November 2010 Wat doen wij? Ontwikkelen projecten energie uit biomassa Opzetten expertisecentrum energie uit hout droogtechnieken stookgedrag rookgasmetingen rookgasreiniging Ontwikkelen

Nadere informatie

Milieuvriendelijke voertuigtechnologieën

Milieuvriendelijke voertuigtechnologieën Milieuvriendelijke voertuigtechnologieën Studiedag elektrische wagens en laadpalen 31 mei 2012 Overview Mobimix.be? Duurzaam vlootbeheer? Technologie Milieuprestaties Financieel Conclusies + vragen Overview

Nadere informatie

Duurzaamheid. Openbare wijkraad vergadering 15 nov 2018

Duurzaamheid. Openbare wijkraad vergadering 15 nov 2018 Duurzaamheid Openbare wijkraad vergadering 15 nov 2018 Duurzaamheid Duurzaamheid Duurzame ontwikkeling is de ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van de toekomstige

Nadere informatie

Soorten brandstoffen en aandrijvingen. Alternatieve Brandstoffen. Alternatieve Brandstoffen. Enkele voorbeelden. Alternatieve aandrijvingen

Soorten brandstoffen en aandrijvingen. Alternatieve Brandstoffen. Alternatieve Brandstoffen. Enkele voorbeelden. Alternatieve aandrijvingen Soorten brandstoffen en aandrijvingen WATT Roadshow wagens, alternatieve transportmiddelen en technologie De voor- en nadelen van WATT-voertuigen Prof. Joeri Van Mierlo Conventionele brandstoffen Benzine,

Nadere informatie

RACEN met... WC-papier

RACEN met... WC-papier RACEN met... WC-papier 1 Fossiele Brandstoffen Nadelen 1) Voorraden zijn eindig. 2) Afhankelijkheid van oliestaten 3) Bij verbranding komen broeikasgassen vrij: CO2/NOx/CH4 1000 1500 2000 2 Fossiele Brandstoffen

Nadere informatie

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2016

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2016 1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2016, Vito, oktober 2017 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2016 bedraagt 6,4% Figuur 1 groene stroom uit bio-energie

Nadere informatie

Duurzaam transport voor nu en de toekomst

Duurzaam transport voor nu en de toekomst Duurzaam transport voor nu en de toekomst CO2 reductie met heavy duty voertuigen Hans Binnendijk Product manager Scania Benelux 2 6/29/2016 Info class internal Department / Name / Subject Vier drijfveren

Nadere informatie

REGELS VOOR DE BEREKENING VAN BROEIKASGASEMISSIES GEDURENDE DE LEVENSCYCLUS VAN BIOBRANDSTOFFEN. Suikerbietethanol 61 % 52 %

REGELS VOOR DE BEREKENING VAN BROEIKASGASEMISSIES GEDURENDE DE LEVENSCYCLUS VAN BIOBRANDSTOFFEN. Suikerbietethanol 61 % 52 % L 140/106 NL Publicatieblad van de Europese Unie 5.6.2009 BIJLAGE IV REGELS VOOR DE BEREKENING VAN BROEIKASGASEMISSIES GEDURENDE DE LEVENSCYCLUS VAN BIOBRANDSTOFFEN A. en standaardwaarden voor biobrandstoffen

Nadere informatie

2: vermindering van koolmonoxide, kooldioxide, zwaveldioxide en stikstofoxide en dat is erg goed om het broeikaseffect tegen te houden.

2: vermindering van koolmonoxide, kooldioxide, zwaveldioxide en stikstofoxide en dat is erg goed om het broeikaseffect tegen te houden. Stelling door T. 1429 woorden 12 juni 2014 7,8 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Stelling 1: openbaar vervoer moet gratis worden 1: km autorijden levert dan per passagier gemiddeld zeven keer

Nadere informatie

Clean fuel. LNG Facts & Figures

Clean fuel. LNG Facts & Figures 1 LNG Facts & Figures Waarom LNG Schoon Zonder nabehandeling voldoen aan emissie standaarden Veilig Lichter dan lucht als het verdampt Moeilijk ontsteekbaar Enorme voorraden Past in Europese doelstelling

Nadere informatie

Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen

Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen Scheikunde Hoofdstuk 2 Samenvatting Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen Fossiele brandstof Koolwaterstof Onvolledige verbranding Broeikaseffect Brandstof ontstaan door het afsterven van levende organismen,

Nadere informatie

CO2 reductie

CO2 reductie CO2 reductie 2015-2020 1 In dit document willen wij onze CO2 uitstoot publiceren over de jaren 2015, 2016 en 2017. Daarbij nemen wij alvast een voorschot op de verwachting voor het jaar 2020 als we de

Nadere informatie

Begrippen. Broeikasgas Gas in de atmosfeer dat de warmte van de aarde vasthoudt en zo bijdraagt aan het broeikaseffect.

Begrippen. Broeikasgas Gas in de atmosfeer dat de warmte van de aarde vasthoudt en zo bijdraagt aan het broeikaseffect. LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Informatieblad Begrippen Biobrandstof Brandstof die gemaakt wordt van biomassa. Als planten groeien, nemen ze CO 2 uit de lucht op. Bij verbranding van de biobrandstof komt

Nadere informatie

Du"rzClftl e 9nformatiecentr lam

DurzClftl e 9nformatiecentr lam Du"rzClftl e 9nformatiecentr lam ~ 0900-9892 Biomassa is een nieuwe brandstof die meer en meer in de belangstelling komt te staan. Het is een milieuvriendelijke en -in principe- onuitputtelijke brandstof.

Nadere informatie

Presenta/e door Jan de Kraker - 5 mei 2014. Energie in Beweging

Presenta/e door Jan de Kraker - 5 mei 2014. Energie in Beweging Presenta/e door Jan de Kraker - 5 mei 2014 Energie in Beweging Wat is Well to Wheel Met Well to Wheel wordt het totale rendement van brandstoffen voor wegtransport uitgedrukt Well to Wheel maakt duidelijk

Nadere informatie

Inleiding Ab van Marrewijk, directeur Wematrans

Inleiding Ab van Marrewijk, directeur Wematrans Inleiding Ab van Marrewijk, directeur Wematrans Mij is gevraagd iets te vertellen over onze pogingen om rendement in de bedrijfsvoering te verbinden met duurzaamheid. Dat is vooral een kwestie om met boerenverstand

Nadere informatie

De Jong Zuurmond lanceert met GoodFuels en MAN eerste private blendingstation voor Renewable Diesel (HVO) in Nederland.

De Jong Zuurmond lanceert met GoodFuels en MAN eerste private blendingstation voor Renewable Diesel (HVO) in Nederland. De Jong Zuurmond lanceert met GoodFuels en MAN eerste private blendingstation voor Renewable Diesel (HVO) in Nederland. Beesd/Amsterdam, 10 April 2017 In Beesd hebben De Jong Zuurmond en GoodFuels het

Nadere informatie

EFRO project. Factsheets rondvaart. Kennisnetwerk bijeenkomst 3 december 2012, AmsterdamRuud Verbeek

EFRO project. Factsheets rondvaart. Kennisnetwerk bijeenkomst 3 december 2012, AmsterdamRuud Verbeek EFRO project Factsheets rondvaart Kennisnetwerk bijeenkomst 3 december 2012, AmsterdamRuud Verbeek 2 Inhoud Inleiding Technische opties voor een schonere vloot Emissie in de praktijk Overzicht Conclusies

Nadere informatie

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2015

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2015 1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2015, Vito, september 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2015 bedraagt 6,0 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie

Nadere informatie

Reactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030

Reactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030 Reactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030 Prof. dr. M.B. Katan, Prof. dr ir R. Rabbinge & Prof. dr. L.E.M. Vet Bijeenkomst Commissie Corbey / Utrecht, 16 januari 2015 1 Light use efficiency: terrestrial

Nadere informatie

Inleiding. Voor bedrijven. Inleiding. Voor bedrijven. Voor bedrijven. Financiële stimulansen voor bedrijven en lokale overheden

Inleiding. Voor bedrijven. Inleiding. Voor bedrijven. Voor bedrijven. Financiële stimulansen voor bedrijven en lokale overheden Inleiding Financiële stimulansen voor bedrijven en lokale overheden Roel Vanderbeuren Projectverantwoordelijke WATT Roadshow Bond Beter Leefmilieu Vergroening van het wagenpark deel van totale mobility

Nadere informatie

1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening

1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening 1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% kunnen wel even wachten met grote maatregelen 17% 1 Een beetje dringend, we kunnen nog wel even wachten met grote maatregelen,

Nadere informatie

CNG: aardgas als autobrandstof. Een selectie van vragen en antwoorden

CNG: aardgas als autobrandstof. Een selectie van vragen en antwoorden CNG: aardgas als autobrandstof Een selectie van vragen en antwoorden s.a. D'Ieteren nv Marketing, Training & Direct Sales Creation & Copywriting november 2014 Inhoud 2 De auto op aardgas Waarom op aardgas

Nadere informatie

AquaPath Module 4 DUURZAME LEVENSSTIJLEN EN WATER

AquaPath Module 4 DUURZAME LEVENSSTIJLEN EN WATER AquaPath Module 4 DUURZAME LEVENSSTIJLEN EN WATER SAMENVATTING Weet je dat de meeste van onze dagelijkse activiteiten, inclusief voedsel, kleding en reizen, een hoog waterverbruik betekenen en daarmee

Nadere informatie

Overzicht subsidieregelingen voor voertuigen op alternatieve brandstoffen vanuit diverse overheden buiten Gelderland December 2012

Overzicht subsidieregelingen voor voertuigen op alternatieve brandstoffen vanuit diverse overheden buiten Gelderland December 2012 Overzicht subsidieregelingen voor voertuigen op alternatieve brandstoffen vanuit diverse overheden buiten Gelderland December 2012 1. PROVINCIE OVERIJSSEL Subsidieregeling voor rijden op groengas Bedrag

Nadere informatie

CNG: aardgas als autobrandstof. Een selectie van vragen en antwoorden

CNG: aardgas als autobrandstof. Een selectie van vragen en antwoorden CNG: aardgas als autobrandstof Een selectie van vragen en antwoorden s.a. D'Ieteren nv Marketing, Training & Direct Sales Creation & Copywriting november 2014 Inhoud 2 De auto op aardgas > > Waarom op

Nadere informatie

Elektrisch rijden in de praktijk

Elektrisch rijden in de praktijk We gaan elektrisch vooruit! Een impuls voor elektrisch vervoer in Rotterdam Elektrisch rijden in de praktijk Klimaatprobleem? Google earth januari 2009 Rotterdam Climate Initiative Als stad met wereldhaven

Nadere informatie

Energievoorziening Rotterdam 2025

Energievoorziening Rotterdam 2025 Energievoorziening Rotterdam 2025 Trends Issues Uitdagingen 9/14/2011 www.bollwerk.nl 1 Trends (1) Wereld energiemarkt: onzeker Toenemende druk op steeds schaarsere fossiele bronnen Energieprijzen onvoorspelbaar,

Nadere informatie

Ontwikkelingen in aandrijftechniek en de rol van biobrandstoffen. Jaap Tuinstra, Manager Public Affairs, Pon

Ontwikkelingen in aandrijftechniek en de rol van biobrandstoffen. Jaap Tuinstra, Manager Public Affairs, Pon Ontwikkelingen in aandrijftechniek en de rol van biobrandstoffen Jaap Tuinstra, Manager Public Affairs, Pon ONZE 4 BUSINESS CLUSTERS AUTOMOTIVE BIKE EQUIPMENT & POWER SYSTEMS INDUSTRIAL MOBILITY PON WERELDWIJD

Nadere informatie

Methanol. Formule. Brandalcohol, methylalcohol. Productie. (a) Productie van synthesegas. (i) Traditionele methoden

Methanol. Formule. Brandalcohol, methylalcohol. Productie. (a) Productie van synthesegas. (i) Traditionele methoden Methanol Formule CH3OH Naam Familie Productie Brandalcohol, methylalcohol Alcoholen (a) Productie van synthesegas (i) Traditionele methoden Methanol wordt vervaardigd uit synthesegas dat een mengsel is

Nadere informatie

LES 3: Wereldvoedselvraagstuk

LES 3: Wereldvoedselvraagstuk LES 3: Wereldvoedselvraagstuk 1 Les 3: Wereldvoedselvraagstuk Vakken Zedenleer/godsdienst, economie, aardrijkskunde, PAV Eindtermen Sociale vaardigheden, burgerzin, ICT, vakoverschrijdend, samenwerken,

Nadere informatie

1.5 Alternatieve en gasvormige brandsstoffen

1.5 Alternatieve en gasvormige brandsstoffen 1.5 Alternatieve en gasvormige brandsstoffen Vooreerst worden de gasvormige brandstoffen uiteengezet. Vervolgens worden de verschillende alternatieve brandstoffen. 1.5.1 Gasvormige brandstoffen Aardgas

Nadere informatie

Milieuvriendelijke voertuigtechnologieën

Milieuvriendelijke voertuigtechnologieën Milieuvriendelijke voertuigtechnologieën Is uw bestuur er klaar voor? Praktijkdag Nieuwe Mobiliteit - Brugge - 11 september 2012 Overview Mobimix.be? Moeten we er wel klaar voor zijn? Zijn de technologieën

Nadere informatie

Onderscheidende kenmerken van brandstoftypen als alternatief voor diesel

Onderscheidende kenmerken van brandstoftypen als alternatief voor diesel TNO-rapport TNO 2017 R10847 Onderscheidende kenmerken van brandstoftypen als alternatief voor diesel Earth, Life & Social Sciences Anna van Buerenplein 1 2595 DA Den Haag Postbus 96800 2509 JE Den Haag

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Biobased economy keuzekaart

Praktische opdracht ANW Biobased economy keuzekaart Praktische opdracht ANW Biobased economy k Praktische-opdracht door een scholier 1807 woorden 26 juni 2011 4,7 3 keer beoordeeld Vak ANW Keuzeopdracht ANW Jan H. 4V SGL 09-06-2011 Biobased Economy Het

Nadere informatie

Wagenparkscan. Schoon op Weg. Bewust rijden met groene energie. bouwen aan samenhang

Wagenparkscan. Schoon op Weg. Bewust rijden met groene energie. bouwen aan samenhang Wagenparkscan Schoon op Weg Bewust rijden met groene energie bouwen aan samenhang Schoon op Weg > Vrijblijvende wagenparkscan Stadsregio Rotterdam werkt onder de noemer Schoon op Weg aan een betere luchtkwaliteit

Nadere informatie

130 PARTIJEN HEBBEN SAMEN VISIE DUURZAME BRANDSTOFFEN- MIX OPGESTELD

130 PARTIJEN HEBBEN SAMEN VISIE DUURZAME BRANDSTOFFEN- MIX OPGESTELD 8 ACHTERGROND 35 MEGATON DE VOORSPELDE CO 2-UITSTOOT VAN HET WEGVERKEER IN 2050 130 PARTIJEN HEBBEN SAMEN VISIE DUURZAME BRANDSTOFFEN- MIX OPGESTELD 2035 STREEFJAAR WAARIN ALLE NIEUWE AUTO S CO 2-EMISSIE

Nadere informatie

CO 2 Reductie doelstellingen

CO 2 Reductie doelstellingen CO 2 Reductie doelstellingen Gebr. Griekspoor BV Innovatief Proactief Duurzaam Betrokken Nieuw-Vennep 5 november 2013 Dilia van der Want. Afdeling KAM Akkoord directie: Datum: Handtekening: 0.0 Inhoudsopgave

Nadere informatie

Invloed overheidsbeleid op de afzet van brandstoffen. Arno Schroten

Invloed overheidsbeleid op de afzet van brandstoffen. Arno Schroten Invloed overheidsbeleid op de afzet van brandstoffen Arno Schroten CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, transport en grondstoffen Economische, technische en beleidsmatige expertise

Nadere informatie

Mobiliteit & duurzaamheid Leaserijder wordt steeds duurzamer. www.alphabet.com

Mobiliteit & duurzaamheid Leaserijder wordt steeds duurzamer. www.alphabet.com Mobiliteit & duurzaamheid Leaserijder wordt steeds duurzamer www.alphabet.com Duurzame mobiliteit. Onderzoek naar gedrag en keuzes van leaserijders op gebied van duurzaamheid. Leaserijders steeds milieubewuster.

Nadere informatie

aardgas tank ik bij DATS 24 www.dats24.be CNG aardgas voor voertuigen De slimme ecomobiele toekomst is vandaag Transitiebrandstof

aardgas tank ik bij DATS 24 www.dats24.be CNG aardgas voor voertuigen De slimme ecomobiele toekomst is vandaag Transitiebrandstof CNG aardgas voor voertuigen CNG betekent letterlijk samengeperst natuurlijk gas en is eenvoudigweg de samengeperste variant van het aardgas dat we kennen voor huishoudelijk gebruik. CNG is al een tijdje

Nadere informatie

1.7 Kwartet over de verschillende energiebronnen

1.7 Kwartet over de verschillende energiebronnen 2. 1. Lessuggesties Oriënterende en activiteiten op klasniveau 1.7 Kwartet over de verschillende energiebronnen Dit kwartet is een syntheseactiviteit. De meeste aspecten van energie die aan bod zijn gekomen,

Nadere informatie

1 van 12. Periode: 1 januari t/m 31 december 2012

1 van 12. Periode: 1 januari t/m 31 december 2012 1 van 12 Periodieke rapportage: Rapportage 2012 en reductiedoelstellingen 2013 en 2014 Periode: 1 januari t/m 31 december 2012 2 van 12 Inhoudsopgave Naam 7.3 ISO 14064-1 Periodieke rapportage Inleiding

Nadere informatie

(momenteel 98 %) in de vervoerssector door toepassing van alternatieve brandstoffen, zoals biobrandstoffen, verminderd wordt.

(momenteel 98 %) in de vervoerssector door toepassing van alternatieve brandstoffen, zoals biobrandstoffen, verminderd wordt. L 123/42 RICHTLIJN 2003/30/EG VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD van 8 mei 2003 ter bevordering van het gebruik van biobrandstoffen of andere hernieuwbare brandstoffen in het vervoer HET EUROPEES PARLEMENT

Nadere informatie

Alternatieve energiebronnen

Alternatieve energiebronnen Alternatieve energiebronnen energie01 (1 min, 5 sec) energiebronnen01 (2 min, 12 sec) Windenergie Windmolens werden vroeger gebruikt om water te pompen of koren te malen. In het jaar 650 gebruikte de mensen

Nadere informatie

Les Koolstofkringloop en broeikaseffect

Les Koolstofkringloop en broeikaseffect LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Basisles Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Les Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Zonlicht dat de aarde bereikt, zorgt ervoor dat het aardoppervlak warm

Nadere informatie

BIOFUELS: ZIN EN ONZIN

BIOFUELS: ZIN EN ONZIN BIOFUELS: ZIN EN ONZIN KIVI NIRIA 2010 F. Goudriaan and J.E. Naber (BIOFUEL BV) 1 HTU 2005 ONZIN: ONZIN: STOPPEN MET BIOBRANDSTOFFEN Vragen van het lid De Mos (PVV) aan de minister van Volkshuisvesting,

Nadere informatie

Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto

Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto Bron 1: Elektrische auto s zijn duur en helpen vooralsnog niets. Zet liever in op zuinige auto s, zegt Guus Kroes. 1. De elektrische auto is in

Nadere informatie

4 keer beoordeeld 4 maart Natuurkunde H6 Samenvatting

4 keer beoordeeld 4 maart Natuurkunde H6 Samenvatting 5,2 Samenvatting door Syb 763 woorden 4 keer beoordeeld 4 maart 2018 Vak Natuurkunde Methode Pulsar Natuurkunde H6 Samenvatting PARAGRAAF 1 Er zijn veel verschillende soorten energie: Bewegingsenergie

Nadere informatie

Nu goedkoper en groener rijden. Easy Green simpel en voordelig. Direct instappen met Easy Green. GO-Greener: Hoe? Zo! Effecten:

Nu goedkoper en groener rijden. Easy Green simpel en voordelig. Direct instappen met Easy Green. GO-Greener: Hoe? Zo! Effecten: Nu goedkoper en groener rijden Uw auto direct aanzienlijk voordeliger en schoner laten rijden? Dat kan met GO-Greener. Meer kilometers voor minder geld. Met behoud van comfort en zelfs verbetering van

Nadere informatie

Inzicht. Doelstelling CO2-reductie

Inzicht. Doelstelling CO2-reductie Loonbedrijf J. van Etten BV en Grondbewerkingsbedrijf Blijdorp BV zijn twee bedrijven die bij J van Etten Holding behoren. Loonbedrijf van Etten is één van de grootste tuinbouwloonbedrijven van Nederland,

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 17 september 2002 (23.09) (OR. en) 12004/02 Interinstitutioneel dossier: 2001/00265 (COD)

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 17 september 2002 (23.09) (OR. en) 12004/02 Interinstitutioneel dossier: 2001/00265 (COD) RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 17 september 2002 (23.09) (OR. en) 12004/02 Interinstitutioneel dossier: 2001/00265 (COD) ENER 185 TRANS 226 ENV 479 FISC 234 CODEC 1085 INFORMATIEVE NOTA van: het secretariaat-generaal

Nadere informatie

Een ei wordt tijdens het bakken verhit. Er moet constant warmte toegevoegd worden, deze reactie is daarom endotherm.

Een ei wordt tijdens het bakken verhit. Er moet constant warmte toegevoegd worden, deze reactie is daarom endotherm. 8.1 1. Tijdens de verbranding van a. aluminium ontstaat er aluminiumoxide, b. koolstof ontstaat er koolstofdioxide, c. magnesiumsulfide ontstaan er magnesiumoxide en zwaveldioxide, want de beginstof bevat

Nadere informatie

Klaar voor de toekomst. Scania Gasmotoren CNG & LNG

Klaar voor de toekomst. Scania Gasmotoren CNG & LNG Klaar voor de toekomst Scania Gasmotoren CNG & LNG Scania en het milieu Klimaatveranderingen ten gevolge van de uitstoot van broeikasgassen, steeds schaarser wordende natuurlijke grondstoffen (o.a. als

Nadere informatie

DE ROL VAN GAS EN GASINFRASTRUCTUUR IN EEN DUURZAME LEEFOMGEVING. Samen naar een duurzame, betrouwbare en competitieve energiemix

DE ROL VAN GAS EN GASINFRASTRUCTUUR IN EEN DUURZAME LEEFOMGEVING. Samen naar een duurzame, betrouwbare en competitieve energiemix DE ROL VAN GAS EN GASINFRASTRUCTUUR IN EEN DUURZAME LEEFOMGEVING Samen naar een duurzame, betrouwbare en competitieve energiemix DE BELGISCHE ENERGIE- UITDAGING 2 De doelstellingen van het interfederale

Nadere informatie

Hoe kan innovatie helpen?

Hoe kan innovatie helpen? Themabijeenkomst 16 december: Luchtvervuiling, en hoe houden wij Nederland mobiel? Verkeer Toenemende en invloed luchtvervuiling: van milieu-eisen op de sector hoe kan 2 Inhoud Waar komen verkeersemissies

Nadere informatie

Biodieselproductie uit palmolie en jatropha in Peru en impact voor duurzaamheid.

Biodieselproductie uit palmolie en jatropha in Peru en impact voor duurzaamheid. Biodieselproductie uit palmolie en jatropha in Peru en impact voor duurzaamheid. Een Levens Cyclus Duurzaamheids Analyse Auteur: Baukje Bruinsma November 2009 Samenvatting. Door het verbranden van fossiele

Nadere informatie

DE NIEUWE VOLVO FM METHAAN-DIESEL. Een doorbraak voor gasaangedreven zware voertuigen

DE NIEUWE VOLVO FM METHAAN-DIESEL. Een doorbraak voor gasaangedreven zware voertuigen DE NIEUWE VOLVO FM METHAAN-DIESEL Een doorbraak voor gasaangedreven zware voertuigen HOGE PRESTATIES, ZEER EFFICIËNT - ÉN EEN DUURZAME OPLOSSING De introductie van de Volvo FM Methaan-Diesel betekent

Nadere informatie

De voorstelling Het verhaal Het programma Meer informatie

De voorstelling Het verhaal Het programma Meer informatie Ecotanken Lesbrief De voorstelling De voorstelling van 25 minuten kan in een speellokaal voor 4 klassen worden gespeeld en is een combinatie van theater en film. Het decor stelt een oude auto voor die

Nadere informatie

Tarievenlijst Accijns en verbruiksbelastingen

Tarievenlijst Accijns en verbruiksbelastingen Douane Belastingdienst Tarievenlijst Accijns en verbruiksbelastingen ACC 055-2Z*67FOL , anders dan zwavelvrij bestemd voor luchtvaartuigen, voor wegverkeer, niet voor wegverkeer Gebruiksaanwijzing Met

Nadere informatie

Curaçao Carbon Footprint 2015

Curaçao Carbon Footprint 2015 Willemstad, March 2017 Inhoudsopgave Inleiding 2 Methode 2 Dataverzameling 3 Uitstoot CO2 in 2010 3 Uitstoot CO2 in 2015 4 Vergelijking met andere landen 5 Central Bureau of Statistics Curaçao 1 Inleiding

Nadere informatie

BioMCN: Advanced Sustainable Biofuels BIObased Industry april 2015 Jeroen Koot -CEO

BioMCN: Advanced Sustainable Biofuels BIObased Industry april 2015 Jeroen Koot -CEO BioMCN: Advanced Sustainable Biofuels BIObased Industry 2015 9 april 2015 Jeroen Koot -CEO Content Bio-methanol belangrijke grondstof voor o.a. transport en chemie BioMCN ontwikkelt duurzame en bio-based

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 8 januari 2003 (09.01) (OR. fr) 5105/03 FISC 2

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 8 januari 2003 (09.01) (OR. fr) 5105/03 FISC 2 RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 8 januari 2003 (09.01) (OR. fr) 5105/03 FISC 2 INGEKOMEN DOCUMENT van: de heer Sylvain BISARRE, directeur, namens de secretaris-generaal van de Europese Commissie ingekomen:

Nadere informatie

et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces

et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces H 2 et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces Bij het ontstaan van de aarde, 4,6 miljard jaren geleden, was er geen atmosfeer. Enkele miljoenen jaren waren nodig voor de

Nadere informatie

NL In verscheidenheid verenigd NL A7-0279/123. Amendement. Amalia Sartori namens de Commissie industrie, onderzoek en energie

NL In verscheidenheid verenigd NL A7-0279/123. Amendement. Amalia Sartori namens de Commissie industrie, onderzoek en energie 4.9.2013 A7-0279/123 123 Overweging 1 (1) Krachtens artikel 3, lid 4, van Richtlijn 2009/28/EG ter bevordering van het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen en houdende wijziging en intrekking van

Nadere informatie

Cruciaal voor behalen doelen Brandstofvisie

Cruciaal voor behalen doelen Brandstofvisie Waterstof Elektrisch Cruciaal voor behalen doelen Brandstofvisie Chris van Dijk RAI Vereniging H2NL, Den Haag, EU CO 2 -emissies: personenauto s en lichte bestelwagens Bron: ACEA 2016 2 Europees CO 2 bronbeleid

Nadere informatie