Du"rzClftl e 9nformatiecentr lam
|
|
- Sandra Verlinden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Du"rzClftl e 9nformatiecentr lam ~ Biomassa is een nieuwe brandstof die meer en meer in de belangstelling komt te staan. Het is een milieuvriendelijke en -in principe- onuitputtelijke brandstof. Biobrandstoffen kunnen worden gebruikt voor transport, maar ook voor toepassing in de tuinbouw. In enkele Europese landen is het al mogelijk om biodiesel of andere biobrandstoffen te tanken. Hoewel het in Nederland nog niet zover is, zijn er ook hier initiatieven op het gebied van energieteelt, oliebereiding en daadwerkelijk rijden en varen op bio-energie. Dit informatieblad geeft een overzicht van de beschikbare technieken en producten en beschrijft de stand van zaken in Nederland en Europa. De voorraden van fossiele brandstoffen (olie, gas en kolen) zijn eindig. Er zit nog veel in de grond, maar ooit komt de dag dat de voorraden op zijn. Bovendien zijn deze brandstoffen belastend voor het milieu. Bij verbranding komt onder meer het broeikasgas koolstofdioxide (COv vrij. In plaats van fossiele brandstoffen kan biomassa worden gebruikt: producten van plantaardige (en dierlijke) oorsprong. Biomassa (voor definitie: zie kader) is in InformatiecenlTum Duurzame Energie is een onderdeel van Projectbureau Duurzame Energie. Postbus M Arnhem. telefax: (026) info@duurzame-energie.nl internet:
2 ~ principe oneindig voorradig. Door bijplanting zal er altijd voorraad zijn. Een milieuvoordeel is dat door inzet van biobrandstoffen in plaats van fossiele brandstoffen, de netto uitstoot van CO2 wordt verlaagd. Planten nemen bij hun groei CO2 uit de lucht op. Deze komt vroeg of laat vrij, wanneer de planten volgens een natuurlijk proces verrotten of verteren. Door de planten (de biomassa) als energiebron te gebruiken, komt de CO2 eveneens vrij. Het voordeel is dat er (duurzame) energie wordt opgewekt, zonder dat er netto extra CO2 wordt uitgestoten. Doordat er door de planten evenveel is opgenomen als wordt uitgestoten, is er sprake van een gesloten CO2- kringloop. Daarnaast is er bij het gebruik van biobrandstoffen minder uitstoot van zwavel of zware metalen dan bij fossiele brandstoffen en wordt de roetuitstoot sterk gereduceerd. Ook is de snelle afbreekbaarheid van plantaardige olie en biodiesel in het milieu een belangrijk voordeel, bijvoorbeeld bij rampen in de scheepvaart. Andere voordelen zijn het hergebruik van oliën en vetten, en de eenvoud en de milieuvriendelijkheid van het productieproces. Oliën uit planten Als grondstof voor bio-brandstoffen zijn plantaardige oliën en vetten geschikt. Deze kunnen afkomstig zijn uit zaden, zoals koolzaad, zonnebloemen en oliepalmen (palmpitolie). De planten kunnen speciaal voor dit doel geteeld worden; dit noemen we energieteelt. Koolzaad is ook geschikt voor teelt in onder meer Nederland en Duitsland. In Nederland (Flevoland) brengt 1 hectare kg koolzaad op, genoeg voor liter koolzaadolie. Er blijft dan 3 ton koolzaadstro en koolzaad koek achter. Omdat er in Nederland onvoldoende grond is om plantenolie te bieden aan het complete wagenpark, zal er altijd geïmporteerd moeten worden. In Zuid-Europa wordt veel gebruik gemaakt van zonnebloemen, terwijl oliepalmen uiteraard in de tropen geschikt zijn. Door persing komt olie vrij, die na filtering direct kan worden verbrand in een aangepaste dieselmotor. De olie kan bovendien worden chemisch worden veranderd, waardoor biodiesel ontstaat. Voor biodiesel hoeft de motor niet te worden aangepast. In plaats van persing van (oliehoudende) planten, kan ook middels pyrolyse olie worden gewonnen. Pyrolyse houdt in dat de biomassa wordt blootgesteld aan zeer hoge temperaturen, vanaf circa 500 C. Geschikte biomassastromen zijn houtsnippers en miscanthus (olifantsgras). Deze pyrolyse- of HTU-olie zal pas over enkele jaren Postbus AA Arnhem. telefax: (026) info@duurzame-energie.nl. internet:
3 a commercieel kunnen worden geproduceerd. Omdat er nog maar weinig ervaring mee is, wordt deze olie hieronder verder niet besproken. Oliën uit restproducten Behalve uit energieteelt, kunnen oliën en vetten ook verkregen worden uit de voedingsmiddelenindustrie. Het betreft. dan restproducten, zoals gebruikt frituurvet en vetzuren die vrijkomen als destillaat bij de productie van bijvoorbeeld zonnebloemolie. Deze olie kan direct worden ingezet en is bijvoorbeeld goed toepasbaa! in de glastuinbouw, voor verwarming en het aandrijven van i machines. Vanwege de stroperigheid wordt deze bio-olie echter nog niet toegepast als brandstof voor auto's of ander transport. Vezels en suikers uit planten Met de vezels (cellulose) en suikers uit planten kan via een proces van hydrolyse en fermentatie bio-ethanol worden gemaakt. Belangrijke producten zijn graan en suikerriet. Ethanol kan als pure brandstof voor een aangepaste benzinemotor worden gebruikt; zonder deze aanpassing kan de ethanol tot twintig procent worden bijgemengd. Beschikbare producten Afhankelijk van de grondstoffen en verwerkingsprocessen zijn er diverse producten die kunnen worden gebruikt in verbrandingsmotoren. Naast de hierboven genoemde producten is er bio-methanol en Fischer- Tropschdiesel. Deze laatste twee worden echter nog nergens commercieel geproduceerd. Daarom wordt hieronder alleen aandacht besteed aan:. plantenolie. biodiesel. bio-ethanol. olie uit reststoffen. Plantenolie Koude en warme persing Plantaardige olie of plantenolie ontstaat door het persen van olie uit de zaden van olieproducerende planten. Na de zogeheten koude persing in een zogeheten oliemolen moet de olie gefilterd worden, waarna ze direct gebruikt kan worden. Als restproduct ontstaat een vaste massa, het plantenschroot (bijvoorbeeld koolzaadkoek). Dit is een belangrijk eiwit en energiedrager en is zeer geschikt als veevoer. Het kan echter ook opnieuw geperst worden, om de uiteindelijke olieopbrengst te vergroten. Deze extra behandeling heet warme persing en bestaat onder andere uit verwarmen en het toevoegen van oplosmiddelen. Economisch is dit aantrekkelijk, maar door de extra energiebehoefte van dit proces en de gebruikte oplosmiddelen, is koudgeperste plantenolie uiteindelijk milieuvriendelijker dan warmgeperste. lnformatiecentrum Duurzame Energie is een onderdeel van Projectbureau Duurzame Energie. Postbus M Arnhem. telefax: (026) info@duurzame-energie.nl. internet:
4 Gebruik in motor w ~O,10 p.m. Plantenolie kan worden gebruikt in een (aangepaste) dieselmotor. De brandstofeigenschappen wijken wel af van gewone diesel. Zo is de viscositeit (stroperigheid) hoger en het cetaangehalte lager, waardoor de brandstof minder gemakkelijk ontsteekt. Doordat het vlampunt van plantenolie bovendien hoger ligt dan bij diesel, verloopt de verbranding in een dieselmotor onvolledig. Daarom moet de motor worden aangepast. De kosten van de aanpassing bedragen ~ 1.800,- tot ~ 2.300,- bij een indirect ingespoten diesel, en ~ 2.800,- voor een personenwagen met directe inspuiting. In een aangepaste motor kan ook conventionele diesel worden verbrand. In enkele gevallen is het zelfs nodig een beetje diesel te tanken voor betere verbranding. Bij sommige ombouwsystemen is het gebruik van diesel vlak na de koude start van de motor noodzakelijk. Ook in de winter, wanneer het 20 graden vriest, is bijmenging noodzakelijk, om de plantenolie te verdunnen. Kosten De kosten van plantenolie zijn sterk afhankelijk van de gebruikte grondstoffen en de plaats waar de olie beschikbaar is. In Duitsland is plantenolie vrij van accijns en is de prijs ongeveer ~ 0,60 per liter. Biodiesel Raffinage van plantenolie Zoals gezegd kan geperste plantenolie direct gebruikt worden in een motor. Het is ook mogelijk om de olie te raffineren en te veresteren, waardoor biodiesel ontstaat. Bij dit proces worden door toevoeging van methanol de vetzuren uit de plant omgezet in een mengsel van mono-alkyl-esters. De methanol is nodig om de viscositeit te verlagen. De nieuwe naam voor biodiesel is raapoliemethylester (FAME, Fatty Methyl Esters). Biodiesel heeft een eigen standaard en voldoet aan de Europese norm. Biodiesel kan fossiele diesel vervangen en kan in een normale dieselmotor worden verbrand, meestal zonder aanpassingen van de motor. Net als plantenolie is ook biodiesel sneller afbreekbaar en bevat het minder zwavel dan fossiele diesel. bovendien heeft het uitstekende smerende eigenschappen en kan daardoor als additief worden toegevoegd aan laagzwavelige diesel om de smerende werking te verbeteren. Wel is voor de extra raffinagestap extra (fossiele) energie nodig, in vergelijking met plantenolie. Daar staat tegenover dat er glycerine vrijkomt, een hoogwaardig product dat wordt toegepast in de farmaceutische industrie. Gebruik in motor De meeste motoren die sinds 1996 worden geproduceerd zijn in staat biodiesel te verbranden. Biodiesel heeft een hogere zuurgraad dan fossiele diesel, waardoor het van belang is om zuurbestendige rubbers toe te passen. Indien men biodiesel wil gaan gebruiken, moet door de fabrikant zijn aangegeven dat de motor daarvoor geschikt is. Postbus M Arnhem. telefax: (026) info@duurzame-energie.nl internet:
5 ~ Biodiesel kan als hoofdbrandstof worden gebruikt, maar kan ook worden gemengd met fossiele diesel, zoals bijvoorbeeld in Frankrijk en de Verenigde Staten gebruikelijk is. Doordat en groot aantal lidstaten accijnsvrijstelling hebben gegeven op biobrandstoffen, reden er in 2000 in Europa auto's op pure biodiesel, waarvan in Duitsland. Bij onze buren kan bij meer dan 1600 pompstations biodiesel getankt worden. Op de website zijn deze milieuvriendelijke pompstations eenvoudig te vinden. Bovendien wordt er een overzicht gegeven van de autofabrikanten die garanties geven voor het rijden op biodiesel. Daarnaast gebruikten ongeveer Europese auto's in 2000 een mengsel van biodiesel met fossiele diesel, voornamelijk in Frankrijk. Het totale gebruik van biodiesel in Europa bedroeg toen 1 miljoen ton. Plantenolie en biodiesel in Nederland Plantenolie en biodiesel zijn in Nederland nog niet aan-de-pomp verkrijgbaar. Wel zijn er enkele projecten voor productie en distributie. De leveranciers richten zich vooral op eigenaren van wagenparken, zoals transportbedrijven. Bij hen kan de brandstof worden aangeleverd. Ook is het voor particulieren mogelijk om bij de woning een tank te plaatsen, die regelmatig wordt bevoorraad. Of hiervoor een vergunning nodig is, moet bij de gemeente worden gevraagd. Beleid Nederland heeft geen specifieke doelstelling voor toepassing van bio-brandstoffen. Wel is er een doelstelling voor de inzet van duurzame energie in het algemeen: tien procent in het jaar 2020 moet afkomstig zijn uit duurzameenergiebronnen. Veertig tot vijftig procent daarvan kan voor rekening komen van bioenergie. Een manier om toepassing van bio-brandstoffen te stimuleren, is het verlagen of achterwege laten van accijns. In landen als Duitsland, Frankrijk en Oostenrijk is het succes van de bio-brandstoffen vooral te danken aan de verlaagde accijnzen. Nederland is nog niet zo ver. Bij wijze van experiment kan de Nederlandse transportsector al gebruik maken van accijnsvrije koudgeperste plantaardige olie. Deze regeling geldt niet voor alle voertuigen, maar voor "een selectie van voertuigen in het wegverkeer". Het experiment loopt tot 2010, opdat de investering in de aanpassing van de motor kan worden terugverdiend. De transportbedrijven die hun voertuigen voor plantenolie aanpassen maken dan gebruik van het quotum dat als accijnsvrij beschikbaar is gesteld, en krijgen dan een tankfaciliteit op eigen terrein naar Duits voorbeeld. Biodiesel kan echter wel voor accijnsverlaging in aanmerking komen, wanneer ze wordt ingezet in de pleziervaart of de landbouw. Rijden op koolzaad in Venlo In Venlo rijden momenteel drie gemeentelijke veegwagens op koudgeperste koolzaadolie. De gemeente betrekt de olie nu nog uit Duitsland, maar zal zodra mogelijk, de olie in Nederland kopen. Venlo overweegt om in de regio een productieketen voor koolzaadolie op te zetten, in navolging van de initiatieven van de NL Ta en Solaroilsystems. Postbus AA Arnhem' telefax: (026) info@duurzame-energie.nl. internet:
6 w ~O,10 p.m. Het gaat dan om de teelt van koolzaad en om de bouw van een oliemolen. Bij dit Limburgse initiatief is ook de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie ZL Ta betrokken. Stimulans in Friesland De provincie Friesland heeft momenteel een aantal proefprojecten met biobrandstoffen. Ze richt zich op exploitanten in de recreatievaart, landbouwers en terreinbeheerders. Zo zullen de 26 schepen van Holiday Boatin' Doerak vanaf de zomer van 2003 geheel op biodiesel varen. Het landbouwbedrijf werktuigen en heftrucks. Gerbranda State gebruikt biodiesel voor zijn De provincie zelf laat de motoren van zeven dienstvaartuigen ombquwen voor biodiesel. Ook zal een scheepsgenerator op plantenolie worden aangeschaft. Begin 2003 is de provincie met dit project gestart. Medio jaren negentig was er al een dergelijk project, maar toen er geen accijnsvrijstelling meer werd gegeven, stopte het project. Deze keer heeft de provincie wel een vrijstelling, zodat ze er weinig geld op toelegt. De deelnemende bedrijven echter kunnen daardoor gebruik maken van de uitzondering op grond van de regeling experimentele toepassingen. Productie van plantenolie en biodiesel. In 2004 begint het bedrijf ATEP Nederland in Arnhem met de productie van ton biodiesel per jaar. ATEP richt zich voor de afzet op eigenaren van wagenparken en op semi-overheden. Zie Onder beheer van DrEK Nederland wordt in Flevoland het 'keten project' KEPRO uitgevoerd. Het betreft de teelt van koolzaad, koude persing, opslag en de toepassing van plantenolie in vrachtauto's en een stoomaggregaat met warmtekrachtkoppeling. Zie In samenwerking met de Noordelijke Land- en Tuinbouworganisatie NL TO wil het bedrijf Solaroilsystems in Boijl (Friesland) ook een project uitvoeren voor de teelt (op 2500 ha) en persing van koolzaad voor de productie van plantenolie. De olie moet onder andere dienen als brandstof voor aangepaste motoren van auto's, locomotieven, tractoren en schepen. Solaroilsystems verzorgt ook de ombouw van dieselmotoren voor het gebruik van plantenolie. Zie Bio-ethanol Fermentatie van vezels Uit suikerbieten, granen, houtafval en rijst kan bio-ethanol worden gemaakt. Door suikers (glucose) te vergisten ontstaat bio-ethanol. De glucose is eenvoudig winbaar uit suikerriet en suikerbieten, maar kan via een hydrolyseproces ook gewonnen worden uit granen en houtachtige gewassen. Gebruik in motor Ethanol is geschikt voor benzinemotoren. Ze kan puur worden gebruikt, maar ook als bijmenging met benzine. Door ethanol toe te voegen aan benzine wordt het octaangehalte verhoogd, waardoor er een betere verbranding plaatsvindt. Ook worden emissies beperkt, doordat de grotere hoeveelheid zuurstof voor een volledige verbranding zorgt. Wordt bio-ethanol puur gebruikt, dan dient de motor te worden aangepast. Wordt bioethanol tot twintig procent bijgemengd, dan is de aanpassing niet nodig. Postbus AA Amhem. telefax: (026) internet:
7 In de Verenigde Staten bestaat twaalf procent van de transportbrandstoffen w uit bioethanol. Er zijn brandstoffen die een bijmenging van tien procent hebben, maar vaak wordt gekozen voor een bijmengen van 85 procent, E85 genaamd. Rijden op bio-ethanol In Nederland wordt nog helemaal geen gebruik gemaakt van ethanol als brandstof. Wel wordt elders in Europa al bio-ethanol geproduceerd. In Frankrijk wordt de bioethanol echter niet als brandstof gebruikt, maar voor de productie van een antiklopmiddel in benzine. In bijvoorbeeld Zweden is het wel mogelijk om pure bio-ethanol te tanken, die gewonnen wordt uit houtafval. Er zijn daar inmiddels meer dan 120 tankstations. De Zweedse overheid stimuleert deze ontwikkeling intensiéf, waarbij naast andere geboden voordelen voor de gebruiker, eenieder die op deze brandstof rijdt overal gratis mag parkeren. Bekend is het 'rijden op alcohol' (ethanol is een alcohol) in Brazilië, gebaseerd op de eigen suikerrietproductie. Van de 15 miljoen Braziliaanse auto's rijden er 9 miljoen op benzine, die verrijkt is met 22 tot 24 procent ethanol. Door overheidsbeleid is de aankoop van ethanolauto's bovendien goedkoper dan auto's op benzine. Niet alleen uit speciaal geteelde gewassen, ook uit reststoffen kunnen bio-brandstoffen geproduceerd worden. Hierbij moet gedacht worden aan bijvoorbeeld vetzuren die vrijkomen bij de productie van zonnebloemolie, en gebruikt frituurvet. Deze gebruikte oliën zijn inzetbaar als brandstof. Door de grote stroperigheid en de hogere zuurgraad (corrosie) zijn ze echter (nog) niet geschikt voor transportmotoren. Toepassing in de glastuinbouw Momenteel wordt onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om restoliën en vetten in te zetten in de glastuinbouw. Ze kunnen worden gebruikt voor de verwarming van kassen. Voordeel voor de tuinder is dat het bedrijf minder afhankelijk wordt van aardgas. Wordt drie procent van de benodigde warmte betrokken uit biobrandstoffen, als vervanging van aardgas, dan kan de gasrekening met twintig procent gereduceerd worden. Via warmte-krachtkoppeling worden gebruikt voor de productie van elektriciteit. (in een WKK-instaliatie) kan de warmte bovendien De opmars van biobrandstoffen is, getuige de ervaringen in andere Europese landen, sterk afhankelijk van vrijstelling van accijnzen. Hiervoor is Europese regelgeving nodig. In juni 2003 is een Richtlijn Biobrandstoffen van kracht geworden, waarmee toepassing van biobrandstoffen moet worden gestimuleerd. Gestreefd wordt naar een aandeel van 2 procent in 2005 en 5,75 procent in 2010, van biobrandstoffen voor transport. De lidstaten hebben een inspanningsverplichting om de nationale wet- en regelgeving aan te passen, teneinde de Europese gestelde doelstellingen te halen. Ze worden er jaarlijks op afgerekend en zullen eventuele afwijkingen moeten motiveren. Postbus M Arnhem. relefax: (026) info@duurzame-energie.nl inrernet:
8 Meer informatie Biobrandstoffen Novem, de Nederlandse organisatie voor energie en milieu, voert het programma GAVE uit. Dit is een programma voor onderzoek en ontwikkeling van biobrandstoffen. De voortgang van het programma en veel nieuws over biobrandstoffen is te vinden op de (Engelstalige) website Via deze site kunt u zicht abonneren op zowel een Nederlandse als een Engelse nieuwsbrief. Voor meer informatie over biobrandstoffen kunt u onder meer terecht bij het productschap Margarine, Vetten en Oliën, MVa. Op staat veel technische en beleidsmatige informatie over biobrandstoffen. Ook verzendt het MVa elke twee weken een elektronische nieuwsbrief. Over toepassing van biobrandstof in de glastuinbouw kunt u terecht op de website van onder meer Novem en enkele onderzoeks- en adviesbureaus. Bio-energie Voor meer informatie over bio-energie in het algemeen of andere vormen van duurzame energie, kunt u contact opnemen met Informatiecentrum onderdeel van het landelijke Projectbureau Duurzame Energie. Duurzame Projectbureau Duurzame Energie, november 2003 Tekst: Tonny Stoltenborg/PDE. Foto: Gemeente Venlo. Overname door derden van (delen van) dit informatieblad is slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van PDE. Dit informatieblad is met de grootste zorg samengesteld. Aan de inhoud kunnen echter geen rechten worden ontleend. Bestelcode: BA021/ Informatiecentrum Duurzame Energie is een onderdeel van Projectbureau Duurzame Energie. Postbus AA Arnhem. telefax: (026) info@duurzame-energie.nl internet:
Bio-energie ,10 p.m. Biomassa als brandstof. Waarom bio-energie? CO 2
Bio-energie Biomassa als brandstof Biomassa is een nieuwe brandstof die meer en meer in de belangstelling komt te staan. Het is een milieuvriendelijke en -in principe- onuitputtelijke brandstof. Biobrandstoffen
Nadere informatieBiomassa: brood of brandstof?
RUG3 Biomassa: brood of brandstof? Centrum voor Energie en Milieukunde dr ir Sanderine Nonhebel Dia 1 RUG3 To set the date: * >Insert >Date and Time * At Fixed: fill the date in format mm-dd-yy * >Apply
Nadere informatieUw wagenpark op biobrandstof laten rijden Een overzicht van de nieuwste mogelijkheden
Uw wagenpark op biobrandstof laten rijden Een overzicht van de nieuwste mogelijkheden Een inleiding op de Technical Guidance Koolstofkringloop Waar gaat deze folder over? Duurzame mobiliteit is een hot
Nadere informatieBioethanol in den Niëderlanden
Bioethanol in den Niëderlanden Nationale Ziele und Bioethanol für Mobilität Age van der Mei 13 december 2007 DUINN Age van der Mei. Dit werk is auteursrechtelijk beschermd. Niets uit dit stuk mag worden
Nadere informatieEcohuis Antwerpen A2 & PPO. 24 Oktober 2006 Jan Bekaert
Ecohuis Antwerpen A2 & PPO 24 Oktober 2006 Jan Bekaert Pure Planten Olie (PPO) als brandstof in dieselmotoren Dieselmotor: eigenschappen Voordelen van een dieselmotor Hoog rendement: 35% (benzine: 25%)
Nadere informatieBoeren met energie. 11 November 2010
Boeren met energie 11 November 2010 Wat doen wij? Ontwikkelen projecten energie uit biomassa Opzetten expertisecentrum energie uit hout droogtechnieken stookgedrag rookgasmetingen rookgasreiniging Ontwikkelen
Nadere informatieLes Biomassa LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE. Werkblad. Les Biomassa Werkblad. Over biomassa. Generaties biobrandstoffen
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Biomassa Werkblad Les Biomassa Werkblad Niet windenergie, niet zonne- energie maar biomassa is de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in Nederland. Meer dan 50%
Nadere informatieEen mengsel van lucht, hete verbrandingsgassen en kleine deeltjes vaste stof In rook zitten ook soms vonken
Hoofdstuk 5 In vuur en vlam 5.1 Brand! Voorwaarden voor verbranding Ontbrandingstemperatuur De temperatuur waarbij een stof gaat branden De ontbrandingstemperatuur is ook een stofeigenschap. Er zijn drie
Nadere informatieAfsluitende les. Leerlingenhandleiding. Alternatieve brandstoffen
Afsluitende les Leerlingenhandleiding Alternatieve brandstoffen Inleiding Deze chemie-verdiepingsmodule over alternatieve brandstoffen sluit aan op het Reizende DNA-lab Racen met wc-papier. Doel Het Reizende
Nadere informatieWie vooruit wil, rijdt duurzaam!
Wie vooruit wil, rijdt duurzaam! Noord-Nederland is een prachtig deel van Nederland. Prachtig vanwege de natuur, de mentaliteit van de mensen en de ruimte. Een plek waar duurzaamheid steeds meer ruimte
Nadere informatieBIORAFFINAGE ALGEN/ BIOBRANDSTOFFEN. Johan van Groenestijn
BIORAFFINAGE ALGEN/ BIOBRANDSTOFFEN Johan van Groenestijn johan.vangroenestijn@tno.nl Biobased Economy In de Biobased Economy wordt biomassa gebruikt voor de productie van energie, transportbrandstoffen,
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2001 2002 28 000 IXB Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Financiën (IXB) voor het jaar 2002 Nr. 3 BRIEF
Nadere informatieLeerlingenhandleiding
Leerlingenhandleiding Afsluitende module Alternatieve Brandstoffen - Chemie verdieping - Ontwikkeld door dr. T. Klop en ir. J.F. Jacobs Op alle lesmaterialen is de Creative Commons Naamsvermelding-Niet-commercieel-Gelijk
Nadere informatieMarktontwikkelingen vloeibare biobrandstoffen
Marktontwikkelingen vloeibare biobrandstoffen Inhoud 1. Productschap MVO 2. Producten en toepassingen 3. EU Stimuleringsbeleid biobrandstoffen 4. Productie- en exportcijfers 5. Prijsontwikkelingen 6. Vergroten
Nadere informatieE85 rijdende flexifuel auto uitstoot ten gevolge van de aanwezigheid van benzine in de brandstof.
Energielabel auto Personenwagens moeten voorzien zijn van een zogenaamd energielabel. Deze maatregel is ingesteld om de consument de mogelijkheid te geven om op eenvoudige wijze het energieverbruik van
Nadere informatiePresenta/e door Jan de Kraker - 5 mei 2014. Energie in Beweging
Presenta/e door Jan de Kraker - 5 mei 2014 Energie in Beweging Wat is Well to Wheel Met Well to Wheel wordt het totale rendement van brandstoffen voor wegtransport uitgedrukt Well to Wheel maakt duidelijk
Nadere informatieLes Biomassa. Werkblad
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Biomassa Werkblad Les Biomassa Werkblad Niet windenergie, niet zonne-energie maar biomassa is de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in Nederland. Meer dan 50%
Nadere informatieBegrippen. Broeikasgas Gas in de atmosfeer dat de warmte van de aarde vasthoudt en zo bijdraagt aan het broeikaseffect.
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Informatieblad Begrippen Biobrandstof Brandstof die gemaakt wordt van biomassa. Als planten groeien, nemen ze CO 2 uit de lucht op. Bij verbranding van de biobrandstof komt
Nadere informatie1.5 Alternatieve en gasvormige brandsstoffen
1.5 Alternatieve en gasvormige brandsstoffen Vooreerst worden de gasvormige brandstoffen uiteengezet. Vervolgens worden de verschillende alternatieve brandstoffen. 1.5.1 Gasvormige brandstoffen Aardgas
Nadere informatieMobiliteit. Verdiepende opdracht
2015 Mobiliteit Verdiepende opdracht Inleiding In dit onderdeel kun je meer leren over het onderwerp Mobiliteit. Pagina 1 Inhoud 1. Mobiliteit... 3 1.1 Doel... 3 1.2 Inhoud... 3 Pagina 2 1. Mobiliteit
Nadere informatieRapportage duurzaamheid biobrandstoffen Rapportageperiode 1 januari t/m mei 2010
Rapportage duurzaamheid biobrandstoffen 2010 Rapportageperiode 1 januari t/m mei 2010 Juli 2010 2/8 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2 2. Aard van de biobrandstoffen 3 3. Herkomst van de grondstoffen 4 4. Duurzaamheid
Nadere informatieE85 he15 BIODIESEL BIOGAS GROEN GAS WATERSTOF AARDGAS LPG LNG
E85 he15 BIODIESEL BIOGAS GROEN GAS WATERSTOF AARDGAS LPG LNG 26 DUURZAME MOBILITEIT 2009 Change EEN DUURZAMER PALET VAN BRANDSTOFFEN Bij de pomp wordt de brandstof steeds schoner. Door de toevoeging van
Nadere informatieWie zijn wij? Esso brandstoffen. Eigen tankstations. Brandstoffen. Strategische voorraad tot 23 miljoen liter. Levering binnen uur
Welkom In 1948 begonnen in Groot-Ammers Smeermiddelen Brandstoffen Wie zijn wij? Esso brandstoffen Eigen tankstations Strategische voorraad tot 23 miljoen liter Levering binnen 24-48 uur Eigen logistiek
Nadere informatieStaatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden
Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 2005 706 Besluit van 16 december 2005 tot wijziging van het Besluit tankstations milieubeheer (implementatie richtlijn nr. 2003/30/EG) Wij Beatrix,
Nadere informatieLNG is meer dan een nieuwe brandstof Het is pure concurrentiekracht... LNG, de brandstof van de toekomst is nu beschikbaar
LNG is meer dan een nieuwe brandstof Het is pure concurrentiekracht... LNG, de brandstof van de toekomst is nu beschikbaar De transportsector stapt over op LNG... De brandstof van de toekomst Liquefied
Nadere informatie4.3. Biomassa. Lopende projecten
4.3. Biomassa Doel Met het toepassen van biomassa willen we: hernieuwbare grondstoffen inzetten; de uitstoot van CO 2 in 2007 verminderen met 125 kiloton per jaar; onze afhankelijkheid van de energievoorziening
Nadere informatieBio-energie. 0900-9892 0,10 p.m. Energie uit afval en biomassa. Puur natuur. Wat is bio-energie?
Bio-energie Energie uit afval en biomassa Puur natuur Bio-energie is een verzamelnaam voor energie die vrijgemaakt wordt uit afval en biomassa. Die energie is direct of indirect vastgelegd in biologisch
Nadere informatieToets_Hfdst10_BronnenVanEnergie
Toets_Hfdst10_BronnenVanEnergie Vragen Samengesteld door: visign@hetnet.nl Datum: 31-1-2017 Tijd: 11:10 Samenstelling: Geowijzer Vraag: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,
Nadere informatieBioWanze De nieuwe generatie
BioWanze De nieuwe generatie BioWanze in het kort De grootste producent van bio-ethanol in België met een jaarlijkse capaciteit van maximum 300.000 m³ bio-ethanol. Het nieuwe generatie proces verzekert
Nadere informatieDuurzame biomassa. Een goede stap op weg naar een groene toekomst.
Duurzame biomassa Een goede stap op weg naar een groene toekomst. Nuon Postbus 4190 9 DC Amsterdam, NL Spaklerweg 0 1096 BA Amsterdam, NL Tel: 0900-0808 www.nuon.nl Oktober 01 Het groene alternatief Biomassa
Nadere informatieLandbouw, de groene motor
De landbouwer als groene energieproducent 2de en 3de graad Meetjesland 7 Landbouw, de groene motor Het bedrijf Etienne Hamerlinck en Linda Dellaert Binnen het thema Landbouw, de groene motor, maken we
Nadere informatieRotie: Cleaning & Services Amsterdam: Tankstorage Amsterdam: Orgaworld: Biodiesel Amsterdam:
Rotie maakt onderdeel uit van de Simadan Groep. De Simadan Groep is een wereldwijd uniek industrieel ecosysteem waarin bij het verwerken van organische reststromen en frituurvet geen bruikbare energie
Nadere informatieBiomassa WKK in de glastuinbouw
Management samenvatting Biomassa WKK in de glastuinbouw Evaluatie van transitieroutes Februari 2005 Auteurs Opdrachtgevers : Ir. Joep Coenen, Cogen Projects Ir. Stijn Schlatmann, Cogen Projects : Productschap
Nadere informatieHet onmogelijke mogelijk maken
Het onmogelijke mogelijk maken Duurzame biobrandstoffen Titus Galema Inhoud Definitie/geschiedenis Duurzaamheid en criteria van Cramer Gota Verde in Honduras (beschrijving/aanpak/resultaten/geleerde lessen)
Nadere informatieAard, herkomst en duurzaamheidsaspecten van biobrandstoffen bestemd voor vervoer Rapportage 2011
Aard, herkomst en duurzaamheidsaspecten van biobrandstoffen bestemd voor vervoer Rapportage 2011 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 1.1. Interpretatie van de grafieken 4 1.2. Leeswijzer 4 2. De aard van de gebruikte
Nadere informatiezonweringsdoeken gemaakt van planten THE FIRST SUNSCREEN FABRIC IN THE WORLD WITH CRADLE TO CRADLE CERTIFIED GOLD
zonweringsdoeken gemaakt van planten THE FIRST SUNSCREEN FABRIC IN THE WORLD WITH CRADLE TO CRADLE CERTIFIED GOLD M + N PROJECTEN ONTWIKKELDE EEN NIEUWE GENERATIE ZONWERINGSDOEKEN, DIE DE HUIDIGE MATERIALEN
Nadere informatieWaarom doen we het ook alweer?
Apart inzamelen van gft-afval Als Vereniging Afvalbedrijven stimuleren we dat al het afval in Nederland op de juiste manier wordt verwerkt. Hierbij houden we rekening met het milieu en de kosten. De meest
Nadere informatieREGELS VOOR DE BEREKENING VAN BROEIKASGASEMISSIES GEDURENDE DE LEVENSCYCLUS VAN BIOBRANDSTOFFEN. Suikerbietethanol 61 % 52 %
L 140/106 NL Publicatieblad van de Europese Unie 5.6.2009 BIJLAGE IV REGELS VOOR DE BEREKENING VAN BROEIKASGASEMISSIES GEDURENDE DE LEVENSCYCLUS VAN BIOBRANDSTOFFEN A. en standaardwaarden voor biobrandstoffen
Nadere informatieOntwikkelingen in aandrijftechniek en de rol van biobrandstoffen. Jaap Tuinstra, Manager Public Affairs, Pon
Ontwikkelingen in aandrijftechniek en de rol van biobrandstoffen Jaap Tuinstra, Manager Public Affairs, Pon ONZE 4 BUSINESS CLUSTERS AUTOMOTIVE BIKE EQUIPMENT & POWER SYSTEMS INDUSTRIAL MOBILITY PON WERELDWIJD
Nadere informatieBiodiesel. Profielwerkstuk over biodiesel Naam: Renske de Vries Klas: 6s Vak: Scheikunde. Renske
Biodiesel Profielwerkstuk over biodiesel Naam: Renske de Vries Klas: 6s Vak: Scheikunde Renske de Vries, 1 Inhoud Inleiding blz. 3 Hoe en waarom wordt biodiesel gemaakt? blz. 4 Van welke grondstoffen kun
Nadere informatieBiobrandstoffen: Hype of duurzame oplossing? Prof. Wim Soetaert
Biobrandstoffen: Hype of duurzame oplossing? Prof. Wim Soetaert 1 Fossiele grondstoffen worden steeds duurder Petroleumprijs in dollar per vat Hernieuwbare grondstoffen: opbrengst per ha stijgt voortdurend
Nadere informatieDe rol van biomassa in de energietransitie Inleiding Debat 22 nov 2017
Jan Peter Nap Hanze Research Energy De rol van biomassa in de energietransitie Inleiding Debat 22 nov 2017 Energietransitie 2 Er staat veel op het spel Klimaatverandering - CO 2, opwarming, milieu, afspraken
Nadere informatieIntroductie. Annelies van der Kolk. Gedeputeerde klimaat en milieu. Provincie Gelderland
Introductie Energiebesparing én meer duurzame energie moeten we de komende jaren in een hoger tempo dan nu realiseren. Auto s, vrachtwagens en ander gemotoriseerd verkeer dragen in hoge mate bij aan het
Nadere informatieExperts maken zich zorgen over stijgende olieprijzen
Page 1 of 5 algemeen Experts maken zich zorgen over stijgende olieprijzen Felix De Feijter 29-10-2007 Pag. 17 Hoelang zal er nog olie zijn? De olieprijs boekt records. Eind vorige week stegen in New York
Nadere informatieBio-WKK en WKK in de glastuinbouw: meer met minder
Voor kwaliteitsvolle WarmteKrachtKoppeling in Vlaanderen Bio-WKK en WKK in de glastuinbouw: meer met minder 16/12/2010 Cogen Vlaanderen Daan Curvers COGEN Vlaanderen Houtige biomassa in de landbouw 16
Nadere informatieGREENN Co. GReen Ethanol Energy Northern Netherlands Cooperation BIO-ETHANOL. Rijden op een tank vol alcohol
BIO-ETHANOL Rijden op een tank vol alcohol Rinus Rinia : Oosterhof-Holman Milieutechniek Onno van Dijk: TechnologieCentrum Noord-Nederland EU richtlijn biobrandstoffen In 2005: 2 procent substitutie In
Nadere informatieTransitie naar een duurzame elektriciteitsvoorziening en de rol van biomassa. Ir. Harry A. Droog
Transitie naar een duurzame elektriciteitsvoorziening en de rol van biomassa Ir. Harry A. Droog Voorzitter Platform Duurzame Electriciteitsvoorziening Biomassa meestook symposium, 27 mei 2010, Amsterdam
Nadere informatieBIJLAGE II. Verlaagde belastingniveaus en belastingvrijstellingen bedoeld in artikel 18, lid 1
31.10.2003 L 283/65 BIJLAGE II Verlaagde belastingniveaus en belastingvrijstellingen bedoeld in artikel 18, lid 1 1. BELGIË: voor vloeibaar petroleumgas (LPG), aardgas en methaan; voor een verlaagd belastingniveau
Nadere informatieVOORSTEL VAN RESOLUTIE
Zitting 2007-2008 11 juni 2008 VOORSTEL VAN RESOLUTIE van de heer John Vrancken, de dames Marleen Van den Eynde en Agnes Bruyninckx en de heren Frank Creyelman, Roland Van Goethem en Johan Deckmyn betreffende
Nadere informatieEen ei wordt tijdens het bakken verhit. Er moet constant warmte toegevoegd worden, deze reactie is daarom endotherm.
8.1 1. Tijdens de verbranding van a. aluminium ontstaat er aluminiumoxide, b. koolstof ontstaat er koolstofdioxide, c. magnesiumsulfide ontstaan er magnesiumoxide en zwaveldioxide, want de beginstof bevat
Nadere informatieOverzicht subsidieregelingen aardgasauto s diverse overheden Maart 2011
Overzicht subsidieregelingen aardgasauto s diverse overheden Maart 2011 1. LANDELIJK Subsidieprogramma Proeftuinen duurzame mobiliteit: rijden op biogas en hogere blends biobrandstoffen Bedrag personenauto
Nadere informatieDuurzame Industrie. De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt
Duurzame Industrie De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere
Nadere informatieDuurzame energie, dat loont voor u als akkerbouwer. Belangrijkste duurzame energietoepassingen in de akkerbouw
Duurzame energie, dat loont voor u als akkerbouwer Belangrijkste duurzame energietoepassingen in de akkerbouw Als akkerbouwer kunt u duurzame energie opwekken en toepassen. Brandstof en elektriciteit blijven
Nadere informatieJan Schouten. Volvo Truck Nederland
Jan Schouten Quality Safety Environmental care A company driven by strong core values CO 2 -neutrale productie Eerste 100 % CO 2 -neutrale truckfabriek in Gent Windenergie, zonne-energie, biobrandstoffen
Nadere informatieEffecten van biodiesel toevoeging in de watersport
Effecten van biodiesel toevoeging in de watersport TOEVOEGEN VAN BIODIESEL IS NIET ZONDER GEVOLGEN Ontwikkelingen dieselbrandstof (EN590) Afbouw van de zwavelcomponent van 0,2% in 1993 tot 0,001% in 2009
Nadere informatieJij en energie: Problemen en oplossingen
Figuur 1 Affakkelen van gassen, fossiele brandstofopslag in Den Helder bron: AMeces Toen eind jaren zestig de grote gasvoorraad in Nederland ontdekt werd, zijn de industrie en de huishoudens massaal overgeschakeld
Nadere informatieRACEN met... WC-papier
RACEN met... WC-papier 1 Fossiele Brandstoffen Nadelen 1) Voorraden zijn eindig. 2) Afhankelijkheid van oliestaten 3) Bij verbranding komen broeikasgassen vrij: CO2/NOx/CH4 1000 1500 2000 2 Fossiele Brandstoffen
Nadere informatieTool Burgemeestersconvenant Actualisatie nulmeting 2011 & inventaris 2012
17/11/2014 Tool Burgemeestersconvenant Actualisatie nulmeting 2011 & inventaris 2012 Kadering» VITO actualiseert jaarlijks, in opdracht van LNE, CO 2 -inventaris gemeenten» Taken voorzien in actualisatie
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2016
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2016, Vito, oktober 2017 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2016 bedraagt 6,4% Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatiehçëíéåjä~íéå~å~äóëé=î~å=éìêé=éä~åíéåçäáé=~äë= íê~åëéçêíäê~åçëíçñ
hçëíéåjä~íéå~å~äóëé=î~å=éìêé=éä~åíéåçäáé=~äë= íê~åëéçêíäê~åçëíçñ ==déî~äëíìçáé=îççê=íïéé=íê~åëéçêíäéçêáàîéå gçäáéå=`ifgpqbop éêçãçíçê=w mêçñk=çêk=qüéç=qebtvp = báåçîéêü~åçéäáåö=îççêöéçê~öéå=íçí=üéí=äéâçãéå=î~å=çé=öê~~ç=
Nadere informatieBiomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie
Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!
Nadere informatieSymposium De Groene Delta van Nijmegen. Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014
Symposium De Groene Delta van Nijmegen Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014 Noodzaak tot veranderen 13-10-2014 2 En toen was daar... http://www.energieakkoordser.nl/ https://energiekgelderland.nl/paginas/default.aspx
Nadere informatieRapportage hernieuwbare energie 2014
Rapportage hernieuwbare energie 2014 Naleving jaarverplichting hernieuwbare energie vervoer en verplichting brandstoffen luchtverontreiniging Nederlandse Emissieautoriteit 5-11-2015 2 44 Samenvatting Bedrijven
Nadere informatieBrochure EnergieRijk. Voor meer informatie: ACRRES Rommie van der Weide Email: rommie.vanderweide@wur.nl Tel: 0320 291631 www.acrres.
Co-vergisting Optimaal gebruik van alle reststromen Bio-ethanol De eerste bioethanol op boerderijschaal Algen De energiebron van de toekomst Zonneweide Praktijktest van zonnepanelen en opstellingen Brochure
Nadere informatieEnergie nulmeting. Regio Amstelland-Meerlanden. Bosch & Van Rijn Consultants in renewable energy & planning. Twynstra Gudde Adviseurs en Managers
Energie nulmeting Regio Amstelland-Meerlanden Concept 22 oktober 2008 Opdrachtgever: Twynstra Gudde Adviseurs en Managers Opgesteld door: Bosch & Van Rijn Drs. G. Bosch Ing. J. Dooper Inhoudsopgave 1.
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 7 duurzaamheid
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 7 duurzaamheid Samenvatting door een scholier 1632 woorden 10 juni 2017 5,9 6 keer beoordeeld Vak Scheikunde Scheikunde samenvatting hoofdstuk 7 7.2 Fossiele brandstoffen
Nadere informatieWestvoorne CO 2 - uitstoot
Westvoorne CO 2 - uitstoot De grafiek geeft de CO 2-uitstoot verdeeld over de hoofdsectoren over de jaren 2010 tot en met 2013. Cijfers zijn afkomstig uit de Klimaatmonitor van RWS. Cijfers over 2014 zijn
Nadere informatie4 keer beoordeeld 4 maart Natuurkunde H6 Samenvatting
5,2 Samenvatting door Syb 763 woorden 4 keer beoordeeld 4 maart 2018 Vak Natuurkunde Methode Pulsar Natuurkunde H6 Samenvatting PARAGRAAF 1 Er zijn veel verschillende soorten energie: Bewegingsenergie
Nadere informatieMethanol. Formule. Brandalcohol, methylalcohol. Productie. (a) Productie van synthesegas. (i) Traditionele methoden
Methanol Formule CH3OH Naam Familie Productie Brandalcohol, methylalcohol Alcoholen (a) Productie van synthesegas (i) Traditionele methoden Methanol wordt vervaardigd uit synthesegas dat een mengsel is
Nadere informatieInvloed overheidsbeleid op de afzet van brandstoffen. Arno Schroten
Invloed overheidsbeleid op de afzet van brandstoffen Arno Schroten CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, transport en grondstoffen Economische, technische en beleidsmatige expertise
Nadere informatieBio-olie voor warmtekrachtkoppeling. Frank Bergmans
Bio-olie voor warmtekrachtkoppeling Frank Bergmans Inhoud 1. Productschap MVO 2. Grondstoffen bio-olie 3. Wetgeving 4. Marktontwikkelingen Productschap Margarine, Vetten en Oliën 2 1 Productschap MVO Ketenorganisatie
Nadere informatieEcotanken quiz antwoorden
Ecotanken quiz antwoorden 1. Waarom laten we, steeds vaker, auto s rijden op alternatieve brandstoffen. A: De minerale (fossiele) stoffen raken op B: Slecht voor het milieu Uitleg vraag 1 Alle stoffen
Nadere informatie100% groene energie. uit eigen land
100% groene energie uit eigen land Sepa green wil Nederland op een verantwoorde en transparante wijze van energie voorzien. Dit doen we door middel van duurzame energieopwekking op eigen Nederlandse productielocaties.
Nadere informatieElektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto
Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto Bron 1: Elektrische auto s zijn duur en helpen vooralsnog niets. Zet liever in op zuinige auto s, zegt Guus Kroes. 1. De elektrische auto is in
Nadere informatieCO2 Reductie. Samen beter voor buiten
CO2 Reductie Samen beter voor buiten CO2 Reductie Door middel van deze presentatie willen wij u informeren over ons energiebeleid. Daarnaast willen wij u oproepen om ook binnen uw bedrijf een actief beleid
Nadere informatieClean fuel. LNG Facts & Figures
1 LNG Facts & Figures Waarom LNG Schoon Zonder nabehandeling voldoen aan emissie standaarden Veilig Lichter dan lucht als het verdampt Moeilijk ontsteekbaar Enorme voorraden Past in Europese doelstelling
Nadere informatieVan biofuels naar biobased
Van biofuels naar biobased PPA-dag, 11 maart 2010, Delft Rolf Blaauw Wageningen Universiteit en Researchcentrum Food & Biobased Research Inhoud Introductie De chemische industrie nu Chemicaliën uit biomassa
Nadere informatieEmissie inventaris 2018
Emissie inventaris 2018 Versie 2018.1 Datum: 11-01-2019 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Bedrijfsvoering 4 2.1 Bedrijfssamenvatting 4 2.3 Verantwoordelijkheid 4 3. Scope 5 4. Energiestromen 6 4.1 Energiestromen
Nadere informatieTanken we in de toekomst bij de boer?
3.1 leestekst Tanken we in de toekomst bij de boer? Een mogelijk aandeel van de landbouw in de markt van de hernieuwbare energie. Hallo, mijn naam is Lamp, Frits Lamp, spion in dienst van... ja, dat mag
Nadere informatie2 e generatie biobrandstoffen
2 e generatie biobrandstoffen Luc Pelkmans, VITO WERVEL Studiedag Landbouw en energiegewassen Gent, 9 juni 2007 1 Inhoud Productieprocessen en grondstoffen Fischer-Tropsch diesel Productieproces Kosten
Nadere informatieBio-energiecentrales Eindhoven
Bio-energiecentrales Eindhoven Frans Kastelijn Programmamanager Energie Gemeente Eindhoven December 2014 Inhoudsopgave 1. Algemeen 2. Duurzame energie en activiteiten op lokaal niveau 3. Bio-energie centrales
Nadere informatieWat zijn voor Nederland de argumenten voor en tegen CO2-afvang en -opslag (CCS*)?
Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2017
Milieubarometerrapport 2017 Aannemingsbedrijf Dubbink Vriezenveen B.V. Samengesteld op 16 november 2018 Milieubarometer - 2017 Aannemingsbedrijf Dubbink Vriezenveen B.V. Inhoud De Milieubarometer vertaalt
Nadere informatieCO 2 Prestatieladder. Ketenanalyse diesel. Aspect(en): 4.A.1
CO 2 Prestatieladder Ketenanalyse diesel Auteur: Dhr. A.J. van Doornmalen Aspect(en): 4.A.1 Vrijgegeven: Dhr. A.J. van der Heul Datum: 17 april 2014 Inhoudsopgave 1.0 Inleiding... 3 2.0 Doelstelling...
Nadere informatieRAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 8 januari 2003 (09.01) (OR. fr) 5105/03 FISC 2
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 8 januari 2003 (09.01) (OR. fr) 5105/03 FISC 2 INGEKOMEN DOCUMENT van: de heer Sylvain BISARRE, directeur, namens de secretaris-generaal van de Europese Commissie ingekomen:
Nadere informatieCO2 reductie
CO2 reductie 2015-2020 1 In dit document willen wij onze CO2 uitstoot publiceren over de jaren 2015, 2016 en 2017. Daarbij nemen wij alvast een voorschot op de verwachting voor het jaar 2020 als we de
Nadere informatieIk rijd op plantenolie. U ook al? Martina Hülsbrinck PPO.BE vzw 1
Ik rijd op plantenolie. U ook al? Martina Hülsbrinck PPO.BE vzw 1 Waarom rijd ik op plantenolie? Mijn motivatie Engagement toekomst Ecologische economie Verantwoording tegenover volgende generatie Zingeving
Nadere informatieActiviteiten van leveranciers van biobrandstoffen, ontwikkelingen en toekomstverwachtingen
Activiteiten van leveranciers van biobrandstoffen, ontwikkelingen en toekomstverwachtingen Eric van den Heuvel 18 maart 2015 Presentatie tijdens het Truck van de Toekomst evenement - Hardenberg Inpakken
Nadere informatieBIO BASED ECONOMY WERKT!
KOOLZAAD als biobrandstof Klimaatvriendelijk en boordevol energie BIO BASED ECONOMY WERKT! GROENE GRONDSTOFFEN Energietoepassingen INLEIDING Koolzaad is een low-cost teelt die weinig onderhoud vraagt.
Nadere informatieAmbitie Toekomstagenda
Aan: de voorzitter en leden van provinciale staten van Drenthe Assen, 26 juni 2008 Ons kenmerk 26/5.6/2008007498 Behandeld door de heer O. Jansen (0592) 36 57 18 Onderwerp: Toekomstagenda duurzame transportbrandstoffen
Nadere informatieEnergiemanagement actieplan
Energiemanagement actieplan Versie 2018.1 Datum: 11-01-2019 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Reductiemogelijkheden 4 2.1 Brandstof 4 2.2 Electra en warmte 4 2.3 Projecten 5 3. CO2 reductie a.d.h.v. maatregelen
Nadere informatieCO2 klantbordbijeenkomst. 15 maart 2016
CO2 klantbordbijeenkomst 15 maart 2016 Introduc6e GoodFuels GoodFuels is ac5ef in die markten die slechts beperkte alterna5even hebben voor fossiele brandstoffen Onze markten: Zeevaart Wegvervoer Zware
Nadere informatieDuurzame Industrie. De overgang van energie-intensief naar energie-efficient
Duurzame Industrie De overgang van energie-intensief naar energie-efficient De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere
Nadere informatieDe rol van hernieuwbare brandstoffen en afval in de Vlaamse energiemix
08/04/2011 De rol van hernieuwbare brandstoffen en afval in de Vlaamse energiemix Luc Pelkmans, VITO 4 de Vlaamse afval- en materialencongres Brugge, 6 april 2011 Inhoud» Vlaamse onderbouwing van de Belgische
Nadere informatieEen bio-energiecentrale bij u in de buurt. Antwoorden op uw vragen. SenterNovem is een agentschap van
Een bio-energiecentrale bij u in de buurt Antwoorden op uw vragen SenterNovem is een agentschap van Inleiding Er zijn plannen voor de aanleg van een bioenergiecentrale bij u in de buurt. Dat stelt u ongetwijfeld
Nadere informatieFOSSIELE BRANDSTOFFEN
FOSSIELE BRANDSTOFFEN De toekomst van fossiele energiebronnen W.J. Lenstra Inleiding Fossiele energiebronnen hebben sinds het begin van de industriele revolutie een doorslaggevende rol gespeeld in onze
Nadere informatieStartnotitie Workshop 1 Biomassadialoog
Startnotitie Workshop 1 Biomassadialoog 1 2 Inleiding Het doel van de eerste workshop is inzicht te verkrijgen in de manieren waarop bestaande biomassaketens geëvalueerd worden in termen van duurzaamheid.
Nadere informatie