Energie Efficiëntie in de Europese Unie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Energie Efficiëntie in de Europese Unie"

Transcriptie

1 Energie Efficiëntie in de Europese Unie VLEVA Energie Debat 20 november 2014 Robert Nuij Head of Sector Efficient Products Directorate General for

2 Breder beleidskader Europa 2020 strategie broeikasgas emissies 20% lager dan in % van de energie uit hernieuwbare bronnen 20% meer energie-efficiëntie Beleidsdocumenten Routekaart Energie 2050 Routekaart naar een concurrerende koolstofarme economie in 2050 Mededeling Energie-Efficiëntie 2

3 Breder beleidskader 2030 doelstellingen (Europese Raad oktober 2014) Indicatief EU-streefcijfer van ten minste 27% Evaluatie voor 2020, waarbij een EU-streefcijfer van 30% voor ogen wordt gehouden De Commissie stelt prioritaire sectoren voor waar op EU-niveau aanzienlijke winsten op het gebied van energie-efficiëntie kunnen worden behaald De lidstaten zullen hun regulerende en financiële inspanningen op deze sectoren toespitsen De lidstaten kunnen een hogere nationale doelstelling vaststellen 3

4 Prioritaire sectoren Gebouwen Producten Industrie Transport Source: Capturing the Multiple Benefits of Efficiency, IEA, October

5 Instrumentarium op EU niveau Ecodesign (Directive 2009/125/EC) Label (Directive 2010/30/EU) Efficiency Directive (2012/27/EU - EED) Performance of Buildings Directive (2010/31/EU - EPBD) Financing (ESIF, EEE-F, EIB, EBRD, H2020, etc.) 5

6 Trends Ontkoppeling tussen economische groei en energieverbruik 6

7 2.6 miljard 193 miljard EUR Voordelen energie-efficiëntie Het halen van de 20% energieefficiëntie doelstelling = = = 1000 Minder kolen centrales or Minder wind turbines or = GDP van Portugal Barrels of oil imports saved Money saved 73 EUR/barrel per year 7

8 Voordelen energie-efficiëntie 8

9 Energie Prestatie van Gebouwen EPBD maakt energie-efficiëntie zichtbaar dmv energie prestatie certificaten (EPC) Bijna-energie-neutrale gebouwen Minimumeisen voor de energieprestatie van gebouwen en bepaald bouwelementen Systeem eisen voor technische bouwsystemen Inspecties van verwarmings- en airconditioning-systemen 9

10 Ecodesign and energy labelling Ecodesign Directive addresses the supply side; it pushes the market. Labelling Directive addresses the demand side; it pulls the market. The combined effect of both Directives ensures dynamic improvement of the market.

11 Ecodesign en energie labels Voor een groot aantal producten (bv. lampen, koelkasten, wasmachines, televisies, motoren, stofzuigers, air conditioners, etc.) Lang proces met veel stakeholder consultatie Besparing van 166 Mtoe primaire energie (equivalent aan de jaarlijkse energie consumptie van Italië) Dit betekent een netto besparing 465 EURO per huidhouden per jaar 54 miljard extra inkomsten voor Europese bedrijven extra directe banen 11

12 Energie Label voorbeelden Wasmachines Stofzuigers Luminaires

13 Producten en labels (BE markt) 13

14 Energie 'Besparings' Richtlijn (2006/32/EC) Doel: de energie-efficiëntie bij het eindgebruik in de lidstaten op kosteneffectieve wijze te verbeteren Schept het kader voor o.a.: Streefwaarden Rol van energiebedrijven Tarieven en financiële instrumenten Informatievoorziening 14

15 Isolatie in industrie Chemical Plant (France) Payback: 2 4 months savings: kwh/a Money savings: EUR/a Processing plant (Germany) Payback: 3 months savings: kwh/a Money savings: EUR/a 15

16 Financiële ondersteuning Cohesie fondsen ( ): 4,6 miljard voor energie efficiëntie Intelligent Europe Programma ( ): 735 miljoen voor soft projecten op het gebied van energie efficiëntie en hernieuwbare energie bronnen ELENA Faciliteit: 97 miljoen voor technische assistentie om investeringen te stimuleren Europees Energie Efficiëntie Fonds (EEE-F): 265 miljoen voor investeringen in rendabele projecten op het gebied van energie efficiëntie en hernieuwbare energie bronnen 20 miljoen voor technische assistentie 16

17 KREDEX, Estonia 17

18 Renovatie voorbeeld Apartmenten gebouw m 2 (162 apt.) Investering 2 meur (181 EUR/ m 2 ) Subsidie 35% Lening 1.3 meur/20 j. Besparingen 65% (500 MWh) door: 3-dubbele beglazing Nieuw verwarmings- en ventilatiesysteem Isolatie van dak en gevel 18

19 Geïnvesteerd geld komt terug KfW energy efficient building and renovation programmas in Duitsland Elke geinvesteerde Euro bracht 2-5 Euro terug naar de Staat, met name door creatie van banen! Year Credit volume (meur) Promoted investment (meur) Promoted jobs Source: Impact on public budgets of KfW promotional programmes in the field of "energy-efficient building and rehabilitation", Research Centre Jülich, October

20 Geïnvesteerd geld komt terug SEAI Home Saving (HES) scheme Over homes since 2009 Net benefit for society between 106 million to 518 million (depending on CO 2 and energy prices) Support for 3000 full-time jobs in 2010 Household savings average 450 per year Every Euro spent delivers a net benefit of 5 Euro to society! Source: Economic analysis of residential and Small-business energy efficiency improvements, Sustainable Authority of Ireland, September

21 performance contracting Berlijn gebruikt energy performance contracting sinds 1996 Meer dan 1300 publieke gebouwen zijn gerenoveerd/aangepast Kostenbesparingen van ongeveer 10,5 miljoen ; een kwart van de energiekosten voor deze gebouwen 21

22 Gebruik van Cohesie fondsen Frankrijk heef 4% van de EFRO fondsen gebruikt voor sociale woningbouw sector: EUR 320 miljoen EFRO financiering resulteerde in investeringen van EUR 2.2 miljard, met een impact op huishoudens banen gecreëerd Gemiddeld 40% verlaging van verwarmingskosten (EUR 30 90/maand) Jaarlijks koopkrachtvermeerdering van EUR per huishouden 22

23 En in België? Energie besparingsverplichtingen onder de EED (vrijwillige afspraak in Vlaanderen met elektriciteitsbedrijven) FEDESCO (gaat samen met Gebouwendienst?) Luik: EEE-F Technical assistance voor 2 projecten: Renovatie universiteit en ziekenhuis Renovatie van publieke gebouwen met behulp van ESCOs Gent, Antwerpen: energy performance contract uitgeschreven voor renovatie publieke gebouwen EPC projecten (bv. EPC plus gericht op MKB) 23

24 Tot slot Toekomstgericht beleidskader op Europees niveau Breed instrumentarium (ook financieel) Lidstaten verantwoordelijk voor omzetting, implementering en handhaving Belangrijke rol voor de sector zelf 24

25 Bedankt voor uw aandacht Robert Nuij Tel: +32(0) Website: 25

CIR-Isolatie Raad vzw

CIR-Isolatie Raad vzw 15 de ISOLATIEDAG energetisch renoveren bestaande gebouwen Georges Timmermans gti@skynet.be CIR-Isolatie Raad vzw koepel Belgische isolatiesector Duurzame Bouwsystemen 1 CIR-Isolatie Raad vzw jaarlijkse

Nadere informatie

Het nieuwe Europese Klimaatplan voor 2030 #EU2030 YVON SLINGENBERG DG CLIMATE ACTION

Het nieuwe Europese Klimaatplan voor 2030 #EU2030 YVON SLINGENBERG DG CLIMATE ACTION Het nieuwe Europese Klimaatplan voor 2030 #EU2030 YVON SLINGENBERG DG CLIMATE ACTION Overzicht 1. Klimaat en energie: waar zijn we? 2. Waarom een nieuw raamwerk voor 2030? 3. Belangrijkste elementen 2030

Nadere informatie

Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol?

Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol? Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol? Dr. Jos Delbeke, DG Klimaat Actie, Europese Commissie, Universiteit Hasselt, 25/2/2014 Overzicht 1. Klimaat en energie: waar

Nadere informatie

OP WEG NAAR 2020 Bijna-Energieneutrale gebouwen?

OP WEG NAAR 2020 Bijna-Energieneutrale gebouwen? OP WEG NAAR 00 Bijna-Energieneutrale gebouwen? Maarten De Groote Vlaams Energieagentschap 4 oktober 0 Brugge Inhoud Evolutie energieprestatie Vlaanderen Aanpassingen wetgeving EPB Aanpassingen wetgeving

Nadere informatie

ESCo s en EPC, Ook voor Openbare besturen en KMO s? ECONEXT, Antwerpen, 18 April 2013 Factor4, C-H Bourgois

ESCo s en EPC, Ook voor Openbare besturen en KMO s? ECONEXT, Antwerpen, 18 April 2013 Factor4, C-H Bourgois ESCo s en EPC, Ook voor Openbare besturen en KMO s? ECONEXT, Antwerpen, 18 April 2013 Factor4, C-H Bourgois Agenda ESCO s en EPC, definitie Minimale project criteria Openbare besturen KMO s Conclusies

Nadere informatie

De nieuwe energie-efficiëntierichtlijn - Uitdagingen & oplossingen -

De nieuwe energie-efficiëntierichtlijn - Uitdagingen & oplossingen - De nieuwe energie-efficiëntierichtlijn l - Uitdagingen & oplossingen - DG Energie 22 juni 2011 ENERGIEVOORZIENING NOG AFHANKELIJKER VAN IMPORT Te verwachten scenario gebaseerd op cijfers in 2009 in % OLIE

Nadere informatie

Van een slim project naar een slimme financiering. Hasselt, 29.03.2014 Hayen Francis, Smart Cities & Sustainable Development

Van een slim project naar een slimme financiering. Hasselt, 29.03.2014 Hayen Francis, Smart Cities & Sustainable Development Van een slim project naar een slimme financiering Hasselt, 29.03.2014 Hayen Francis, Smart Cities & Sustainable Development Een duurzaam project? Meerdere definities & benaderingen mogelijk Belangrijk

Nadere informatie

Trainingsmodule 1 Energie Prestatie Contracten (EPC) de basis

Trainingsmodule 1 Energie Prestatie Contracten (EPC) de basis Trainingsmodule 1 Energie Prestatie Contracten (EPC) de basis Transparense Project Juni 2015 OVERZICHT VAN TRAININGSMODULES I. EPC de basis II. EPC-Proces van Projectidentificatie tot aanbesteding III.

Nadere informatie

Verplichtingen voor kantoorgebouwen op vlak van energie

Verplichtingen voor kantoorgebouwen op vlak van energie Verplichtingen voor kantoorgebouwen op vlak van energie Een overzicht van maatregelen in een aantal Europese lidstaten Sven Wuyts, Factor4 27 februari 2015 Inhoud Hinderpalen Verplichtingen vanuit Europa

Nadere informatie

Aggiornamento. Bedreigingen en uitdagingen voor de. industrie VWEC. Een perspectief voor Vlaanderen. Een perspectief voor Vlaanderen

Aggiornamento. Bedreigingen en uitdagingen voor de. industrie VWEC. Een perspectief voor Vlaanderen. Een perspectief voor Vlaanderen Een perspectief voor Vlaanderen Bedreigingen en uitdagingen voor de Aggiornamento industrie Een perspectief voor Vlaanderen VWEC auteur functie datum Marc Van den Bosch Sr. Adviseur energie en milieu VOKA

Nadere informatie

ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA

ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA Presentatie door de heer J.M. Barroso, Voorzitter van de Europese Commissie, voor de Europese Raad van 4 februari 2011 Inhoud 1 I. Waarom energiebeleid ertoe doet II. Waarom

Nadere informatie

Ecodesign ERP. Roadmap 2050

Ecodesign ERP. Roadmap 2050 ERP 1 Roadmap 2050 Carbon free energy supply Heat demand disappearing Savings for customer Road to 2050 all electric Renewable or efficiency or both 2 Roadmap 2050 Energy Efficiency Directive EuP & ERP

Nadere informatie

ENERGIE? Beheer van Common Goods!

ENERGIE? Beheer van Common Goods! ENERGIE? Beheer van Common Goods! Fiene Biesbrouck & Daan Creupelandt Antwerpen 20 oktober 2015 Inleidende video 2 Overzicht 0. Inleidende video 1. Energietransitie 2. Energiedemocratie 3. REScoops 4.

Nadere informatie

Waterstof. Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie

Waterstof. Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie Waterstof Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie Jörg Gigler & Marcel Weeda TKI Nieuw Gas Waterstofbijeenkomst

Nadere informatie

CIR-Isolatie Raad vzw

CIR-Isolatie Raad vzw 16 de ISOLATIEDAG Georges Timmermans gti@skynet.be CIR-Isolatie Raad vzw koepel Belgische isolatiesector Panels & Insulation 1 CIR-Isolatie Raad vzw jaarlijkse Isolatiedag 1. 07.12.2000 Thermische Renovatie

Nadere informatie

Urgenda ESCo-project. Peter Odermatt

Urgenda ESCo-project. Peter Odermatt Urgenda ESCo-project Peter Odermatt Inleiding Ambitie Urgenda: Vergroten energie efficiency in NL Beter benutting hernieuwbare energie potentieel in NL Verkennen onder welke voorwaarden ESCo s een bijdrage

Nadere informatie

vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Cohesie Fonds Financieringsinstrumenten

vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Cohesie Fonds Financieringsinstrumenten vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Cohesie Fonds 2 medegefinancierd door het Cohesie Fonds zijn een duurzame en efficiënte manier om te investeren in het versterken van economische,

Nadere informatie

EPC ESCO VME. Sven Wuyts Factor4

EPC ESCO VME. Sven Wuyts Factor4 EPC ESCO VME Sven Wuyts Factor4 Energie Prestatie Contract Energy Service COmpany Vereniging van MedeEigenaars Sven Wuyts Factor4 Factor4: Antwerpen en Amsterdam Ingenieurs en financieel experts Energiebesparingsprojecten

Nadere informatie

EFSI Info-session for the Flemish Region

EFSI Info-session for the Flemish Region EFSI Info-session for the Flemish Region Publieke financiering van infrastructuurprojecten voor transport, ziekenhuizen, onderwijs, water en energie,... Brussels, 14 September 2015 1 Eligibility voor EFSI

Nadere informatie

Energie. Inleiding. Wat zijn groene belastingen? Vervuilings- en grondstofbelasting. Transport. in België. Toon Vandyck CES - KULeuven

Energie. Inleiding. Wat zijn groene belastingen? Vervuilings- en grondstofbelasting. Transport. in België. Toon Vandyck CES - KULeuven Vergroening van de belastingen in België Toon Vandyck CES - KULeuven wordt gefinancierd door Inleiding FLEMOSI 16 September 2013 Groene Belastingen www.flemosi.be - 2 - Wat zijn groene belastingen? Vervuilings-

Nadere informatie

NIEUWE VISIE OP ZONREGELING

NIEUWE VISIE OP ZONREGELING NIEUWE VISIE OP ZONREGELING Zon en daglicht regeling als deel van de energieprestaties in gebouwen Peter Winters President of the European Solar Shading Organization Director Shading & Building Dickson

Nadere informatie

Energiedossiers tijdens het Oostenrijkse voorzitterschap

Energiedossiers tijdens het Oostenrijkse voorzitterschap Energiedossiers tijdens het Oostenrijkse voorzitterschap 3 juli 2018 Vleva en Minaraad Jan Haers attaché Energie Algemene Afvaardiging van de Vlaamse Regering bij de EU Realisaties van het Bulgaarse voorzitterschap

Nadere informatie

Hernieuwbare energie in Brussel

Hernieuwbare energie in Brussel Hernieuwbare in Brussel Achtergrond en vooruitzichten Hernieuwbare in Brussel: welke opportuniteiten voor de bouwbedrijven? Afdeling Energie, Lucht, Klimaat en Duurzame gebouwen F. Cornille 19/10/2017

Nadere informatie

Energiebesparing. Betonkernactivering. Programma. Energiebesparing EPBD. Energy Performance Building Directive. Europese richtlijn.

Energiebesparing. Betonkernactivering. Programma. Energiebesparing EPBD. Energy Performance Building Directive. Europese richtlijn. Programma Energiebesparing & Betonkernactivering Energiebesparing Europa Nederland Besparingspotentieel Specialisten gevraagd? Betonkernactivering Publicatie Leergang Kees Arkesteijn 1 2 Energiebesparing

Nadere informatie

Reguleren is balanceren

Reguleren is balanceren De energieketen Reguleren is balanceren afnemers netbeheerders producenten efficiëntie betaalbaarheid betrouwbaarheid milieuvriendelijkheid Te bespreken reguleringsmaatregelen Onderdeel energieketen Type

Nadere informatie

Europees beleid warmtenetten

Europees beleid warmtenetten Europees beleid warmtenetten Energik studiedag, 28/5/2015 Antwerp Expo Bart MARTENS Beleidsadviseur EP Consultant Smart Matters Belang van gebouwenverwarming in EU energie- en klimaatbeleid (1) Belang

Nadere informatie

Energiereductie met een ESCo. Jan-Maarten Elias Unica Ecopower

Energiereductie met een ESCo. Jan-Maarten Elias Unica Ecopower Energiereductie met een ESCo Jan-Maarten Elias Unica Ecopower Inhoud 1. Over Unica Ecopower 2. Huidige en toekomstige energie wetgeving 3. Wat is een ESCo 4. Europese Gedragscode voor ESCo s 5. Voorbeeld

Nadere informatie

Wie gingen u voor...? 29/09/2016 European Investment Bank Group 1

Wie gingen u voor...? 29/09/2016 European Investment Bank Group 1 Wie gingen u voor...? 29/09/2016 European Investment Bank Group 1 Enkele instrumenten en producten European Investment Bank Group 2 Voorbeelden van EIB financieringen selectie van EIB sectoren en projecten

Nadere informatie

One for LIGHT. One for ENERGY. One for THE PLANET THERMOBEL TRI PASSIVE GLASS FOR ACTIVE LIVING GLASS UNLIMITED

One for LIGHT. One for ENERGY. One for THE PLANET THERMOBEL TRI PASSIVE GLASS FOR ACTIVE LIVING GLASS UNLIMITED One for LIGHT One for ENERGY One for THE PLANET THERMOBEL TRI PASSIVE GLASS FOR ACTIVE LIVING GLASS UNLIMITED Hoe ziet het huis van de toekomst 1. HOGE LICHTTRANSMISSIE 2. OPTIMAAL GEBRUIK VAN DE ZONNE-ENERGIE

Nadere informatie

Meerjarig Financieel Kader (MFK) Connecting Europe Facility Energie. VLEVA 4 oktober Jan Hensmans Adviseur-Diensthoofd FOD Economie AD Energie

Meerjarig Financieel Kader (MFK) Connecting Europe Facility Energie. VLEVA 4 oktober Jan Hensmans Adviseur-Diensthoofd FOD Economie AD Energie Meerjarig Financieel Kader (MFK) Connecting Europe Facility Energie VLEVA 4 oktober 2018 Jan Hensmans Adviseur-Diensthoofd FOD Economie AD Energie Achtergrond en historiek Christophersen Group Trans Europese

Nadere informatie

Energieprestatie. De aanscherping van de Energieprestatieeis in de gebouwde omgeving

Energieprestatie. De aanscherping van de Energieprestatieeis in de gebouwde omgeving Energieprestatie De aanscherping van de Energieprestatieeis in de gebouwde omgeving 1 Even voorstellen: Ron van der Aa (projectmanager bij NEN) Wie bent u? Context 2 Inhoud van deze presentatie Algemeen:

Nadere informatie

GROENE KOOLWATERSTOFFEN. Marcel Weeda, Remko Detz, Jeffrey Sipma

GROENE KOOLWATERSTOFFEN. Marcel Weeda, Remko Detz, Jeffrey Sipma GROENE KOOLWATERSTOFFEN Marcel Weeda, Remko Detz, Jeffrey Sipma AANLEIDING: Grote belangstelling voor waterstof in de aanloop naar, en binnen het Klimaatakkoord Scenario s, projecties en schattingen voor

Nadere informatie

Toelichting EC Green Paper Lighting the future Accelerating the deployment of innovatives lighting technologies

Toelichting EC Green Paper Lighting the future Accelerating the deployment of innovatives lighting technologies Toelichting EC Green Paper Lighting the future Accelerating the deployment of innovatives lighting technologies Catherine Lootens KAHO Sint-Lieven Laboratorium voor Lichttechnologie Groen Licht Vlaanderen

Nadere informatie

Macro-economie van offshore wind-energie

Macro-economie van offshore wind-energie Macro-economie van offshore wind-energie Windkracht14 World Trade Center, Rotterdam 22/01/2014 David de Jager Stelling > De (potentiële) economische waarde van de Nederlandse toeleverende economische sectoren

Nadere informatie

De energietransitie: kansen grijpen kansen creëren

De energietransitie: kansen grijpen kansen creëren De energietransitie: kansen grijpen kansen creëren Inspiratie voor de avond Marc Londo, ECN Beleidsstudies Alkmaar 1 april 2015 www.ecn.nl Boodschappen 1. De energiehuishouding verandert, en daar zijn

Nadere informatie

ENERGIEDOSSIERS tijdens het ESTSE voorzitterschap

ENERGIEDOSSIERS tijdens het ESTSE voorzitterschap ENERGIEDOSSIERS tijdens het ESTSE voorzitterschap VLEVA, MINARAAD 5 juli 2017 Jan Haers Energie-attaché AAVREU Leiegardens 2014, Your Estate Solution Energiedossiers tijdens het Estse voorzitterschap (tweede

Nadere informatie

De Duitse Alliantie voor Werk en Leefmilieu

De Duitse Alliantie voor Werk en Leefmilieu De Duitse Alliantie voor Werk en Leefmilieu integreren van energiebesparing en maatregelen voor energie-efficiëntie bij het saneren van bestaande gebouwen, bijdragen aan de bescherming van het klimaat

Nadere informatie

De Belgische farmaceutische industrie in een internationale context

De Belgische farmaceutische industrie in een internationale context As % of total European pharmaceutical industry De Belgische farmaceutische industrie in een internationale context Terwijl België slechts 2,6 % vertegenwoordigt van het Europees BBP, heeft de farmaceutische

Nadere informatie

2015 was een sterk jaar voor de Belgische voedingsindustrie,

2015 was een sterk jaar voor de Belgische voedingsindustrie, 2015 was een sterk jaar voor de Belgische voedingsindustrie, maar 2 een opeenstapeling van uitdagingen bedreigt de competitiviteit van de sector 3 Hoe kunnen we de competitiviteit van de voedingsindustrie

Nadere informatie

Energiebesparing, geliefd en genegeerd. Colloquium Beleidsstudies Piet Boonekamp, 28 oktober 2011

Energiebesparing, geliefd en genegeerd. Colloquium Beleidsstudies Piet Boonekamp, 28 oktober 2011 Energiebesparing, geliefd en genegeerd Colloquium Beleidsstudies Piet Boonekamp, 28 oktober 2011 Aan de orde Verbruiktrends Wat is besparing Waarom besparen? Stimulering besparing Bereikte besparing Wat

Nadere informatie

De ESCO- markt in België en Vlaanderen. Financiële modellen, uitdagingen en aanbevelingen Ingmar Hermans Energinvest & BELESCO

De ESCO- markt in België en Vlaanderen. Financiële modellen, uitdagingen en aanbevelingen Ingmar Hermans Energinvest & BELESCO De ESCO- markt in België en Vlaanderen Financiële modellen, uitdagingen en aanbevelingen Ingmar Hermans Energinvest & BELESCO Agenda Het ESCO model Energie Prestatie Contracten (EPC) ESCO markt Globaal

Nadere informatie

Caro De Brouwer 27/11/2013

Caro De Brouwer 27/11/2013 Caro De Brouwer 27/11/2013 Caro De Brouwer 2e Master Irw Energie, KUL Erasmus Imperial College London Thesis: Solvent storage for postcombustion CCS in coal fired plants Voorzitter YERA Young Energy Reviewers

Nadere informatie

vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling Financieringsinstrumenten

vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling Financieringsinstrumenten vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling medegefinancierd door Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling zijn een duurzame

Nadere informatie

Groot Composiet II Houtkoolschets

Groot Composiet II Houtkoolschets II Groot Composiet II Houtkoolschets Europa investeert in uw toekomst uit het Europese fonds voor regionale ontwikkeling Europa investeert in uw toekomst uit het Europese fonds voor regionale ontwikkeling

Nadere informatie

COP 21: analyse van het nieuwe klimaatakkoord en de mogelijke beleidsmatige en economische impact. 2 februari 2016 Tomas Wyns,

COP 21: analyse van het nieuwe klimaatakkoord en de mogelijke beleidsmatige en economische impact. 2 februari 2016 Tomas Wyns, COP 21: analyse van het nieuwe klimaatakkoord en de mogelijke beleidsmatige en economische impact 2 februari 2016 Tomas Wyns, tomas.wyns@vub.ac.be Overzicht Internationale klimaatonderhandelingen (UNFCCC)

Nadere informatie

CO 2 : kansen en bedreigingen voor de olie industrie

CO 2 : kansen en bedreigingen voor de olie industrie CO 2 : kansen en bedreigingen voor de olie industrie Stijn Santen International KiVi-Niria lezing Sectie petroleum techniek Den Haag, Nederland 28 Juni 2005 Inhoud Introductie economische groei, energie

Nadere informatie

Press release Statistics Netherlands

Press release Statistics Netherlands Press release PR00-277 8-12-2000 9:30 AM Inflation rate in November levelling out Consumer prices in November were up 3.0% on November last year. The inflation rate is therefore 0.1% lower than last month,

Nadere informatie

O R D E O P Z AKE N. Een rechtvaardiging voor meer maatregelen op het gebied van energie-efficiëntie in woongebouwen S T L L E N

O R D E O P Z AKE N. Een rechtvaardiging voor meer maatregelen op het gebied van energie-efficiëntie in woongebouwen S T L L E N O R D E O P Z AKE N Een rechtvaardiging voor meer maatregelen op het gebied van energie-efficiëntie in woongebouwen S T L L E N E DE VERONTRUSTENDE WAARHEID De mondiale uitdaging Het is verontrustend maar

Nadere informatie

'Een financieel product met een groene saus of een groen product met een financiële saus?'

'Een financieel product met een groene saus of een groen product met een financiële saus?' 'Een financieel product met een groene saus of een groen product met een financiële saus?' https://www.youtube.com/watch?v=ttbsiwy4jow Onze partners EcoNation referenties (1) RETAIL & VOEDING LOKALE BESTUREN

Nadere informatie

Schone technologie voor een levende aarde Bouwen aan de Nederlandse schone technologie sector

Schone technologie voor een levende aarde Bouwen aan de Nederlandse schone technologie sector Wereld Natuur Fonds Driebergseweg 10 Postbus 7 3700 AA Zeist Tel: +31 30 693 7333 Direct: Fax: +31 30 691 2064 Info@wnf.nl www.wnf.nl Schone technologie voor een levende aarde Bouwen aan de Nederlandse

Nadere informatie

Training Module 5. Energie Prestatie Contracten Supportstrategie. Transparense Project Juni

Training Module 5. Energie Prestatie Contracten Supportstrategie. Transparense Project Juni Training Module 5. Energie Prestatie Contracten Supportstrategie Transparense Project Juni 2015 OVERZICHT VAN TRAININGSMODULES I. EPC de basis II. EPC-Proces van Projectidentificatie tot aanbesteding III.

Nadere informatie

Normen voor energie efficiency in organisaties

Normen voor energie efficiency in organisaties Normen voor energie efficiency in organisaties Industrial Processing - FEDEC Energietheater Regelgeving - Compliance op energiegebied, 4 oktober 2016 Bert Dijkstra NEN Energie bert.dijkstra@nen.nl 1 Inhoud

Nadere informatie

Actuele Europese energiedossiers onder het Roemeense voorzitterschap

Actuele Europese energiedossiers onder het Roemeense voorzitterschap Actuele Europese energiedossiers onder het Roemeense voorzitterschap 17 januari 2019 Vleva en Minaraad Jan Haers, Attaché Energie Algemene Afvaardiging van de Vlaamse Regering bij de EU Clean Energy pakket

Nadere informatie

Pompen worden in tal van toepassingen ingezet

Pompen worden in tal van toepassingen ingezet 1 2 Pompen worden in tal van toepassingen ingezet Pompen circuleren water om ons warm te houden Pompen in airconditioning systemen zorgen voor een aangename omgeving in gebouwen en kantoren Verpompen van

Nadere informatie

Bewonerservaringen bij doorgedreven renovatie: input voor bedrijfsmodellen. Erwin Mlecnik, TU Delft i.s.m. PHP Ad Straub, TU Delft

Bewonerservaringen bij doorgedreven renovatie: input voor bedrijfsmodellen. Erwin Mlecnik, TU Delft i.s.m. PHP Ad Straub, TU Delft Bewonerservaringen bij doorgedreven renovatie: input voor bedrijfsmodellen Erwin Mlecnik, TU Delft i.s.m. PHP Ad Straub, TU Delft Inhoud Inleiding Doel Onderzoeksaanpak Resultaten/ analyse Conclusie Vooruitzichten

Nadere informatie

7e ENERGIECONGRES VCB 26 maart Luc Peeters, administrateur-generaal Vlaams Energieagentschap

7e ENERGIECONGRES VCB 26 maart Luc Peeters, administrateur-generaal Vlaams Energieagentschap 7e ENERGIECONGRES VCB 26 maart 2015 Luc Peeters, administrateur-generaal Vlaams Energieagentschap Het Vlaamse regeerakkoord 2014-2019 Vlaanderen maakt van energie-efficiëntie een topprioriteit door o.a.

Nadere informatie

vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Europees Sociaal Fonds Financieringsinstrumenten

vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Europees Sociaal Fonds Financieringsinstrumenten vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Europees Sociaal Fonds medegefinancierd door het Europees Sociaal Fonds zijn een duurzame en efficiënte manier om te investeren in de groei

Nadere informatie

De financiering van de energetische efficientie. Brussel : 12 februari Belfius Bank Philippe Dedobbeleer

De financiering van de energetische efficientie. Brussel : 12 februari Belfius Bank Philippe Dedobbeleer De financiering van de energetische efficientie Brussel : 12 februari 2019 Belfius Bank Philippe Dedobbeleer SMART BUILDING & RENOVATION SOLUTION Met passie voor energie-efficiëntie Smart Building & Renovation

Nadere informatie

Trends in duurzaam bouwen

Trends in duurzaam bouwen Trends in duurzaam bouwen De ontwikkeling naar energie neutraal bouwen en duurzaam materiaalgebruik auteur ir. W.D. Wormgoor ZOETERMEER - MOOK - GRONINGEN - ROERMOND - DÜSSELDORF - BONN - BERLIJN - PARIJS

Nadere informatie

ISOLATIE: VERGETEN ONDERWERP GEMISTE KANS

ISOLATIE: VERGETEN ONDERWERP GEMISTE KANS HERTEL PLANT INTEGRITY ISOLATIE: VERGETEN ONDERWERP GEMISTE KANS Peter Stulen INHOUD Presentatie: Peter Stulen (Manager Plant Integrity, Hertel Group) Inhoud: Introductie Hertel Potentieel en besparingen

Nadere informatie

Smart Cities and Communities Initiative Financieringsmogelijkheden binnen 7KP

Smart Cities and Communities Initiative Financieringsmogelijkheden binnen 7KP Smart Cities and Communities Initiative Financieringsmogelijkheden binnen 7KP Lut Bollen, 26 oktober 2011 Overzicht Europese beleidskader Smart Cities and Communities Initiative Karakteristieken Bouwstenen

Nadere informatie

Praktische duurzaamheidsoptimalisatie van productieprocessen met behulp van materiaalstroom en levenscyclus analyse

Praktische duurzaamheidsoptimalisatie van productieprocessen met behulp van materiaalstroom en levenscyclus analyse Praktische duurzaamheidsoptimalisatie van productieprocessen met behulp van materiaalstroom en levenscyclus analyse Frank Pierie Onderzoeker Hanzehogeschool Groningen 2/14/2017 1 Agenda 1. Introductie

Nadere informatie

Het Vlaams EnergieBedrijf Drie pijlers, één focus. Project ESCO Limburg 2020 Andries Gryffroy 28 maart 2014

Het Vlaams EnergieBedrijf Drie pijlers, één focus. Project ESCO Limburg 2020 Andries Gryffroy 28 maart 2014 Het Vlaams EnergieBedrijf Drie pijlers, één focus Project ESCO Limburg 2020 Andries Gryffroy 28 maart 2014 De Vlaamse Overheid als verbruiker De Vlaamse Overheid verbruikt circa 300 miljoen euro energie

Nadere informatie

CIR-Isolatie Raad vzw

CIR-Isolatie Raad vzw 17 de ISOLATIEDAG hoe isolatie- en energieprestatie opkrikken? Georges Timmermans gti@skynet.be Antwerpen - CIR-Isolatie Raad vzw koepel Belgische isolatiesector 1 CIR-Isolatie Raad vzw jaarlijkse Isolatiedag

Nadere informatie

16% Energie van eigen bodem. 17 januari 2013

16% Energie van eigen bodem. 17 januari 2013 16% Energie van eigen bodem 17 januari 2013 Inhoud Klimaatverandering Energie in Nederland Duurzame doelen Wind in ontwikkeling Northsea Nearshore Wind Klimaatverandering Conclusie van het IPCC (AR4, 2007)

Nadere informatie

WERKDOCUMENT VAN DE DIENSTEN VAN DE COMMISSIE SAMENVATTING VAN DE EFFECTBEOORDELING. bij

WERKDOCUMENT VAN DE DIENSTEN VAN DE COMMISSIE SAMENVATTING VAN DE EFFECTBEOORDELING. bij EUROPESE COMMISSIE Brussel, 15.7.2015 SWD(2015) 140 final WERKDOCUMENT VAN DE DIENSTEN VAN DE COMMISSIE SAMENVATTING VAN DE EFFECTBEOORDELING bij Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement

Nadere informatie

Fiches van Private financieringsbronnen IPO-project Slim financieren

Fiches van Private financieringsbronnen IPO-project Slim financieren Fiches van Private financieringsbronnen IPO-project Slim financieren Private equity/investeringsfonds Ampere Equity Fonds Aandeelhouders zijn APG, PGGM, Delta Lloyd and Rabobank. Focus op productie duurzame

Nadere informatie

FEDEC ROADMAP 'OVERZICHT VAN INSTRUMENTEN MET BETREKKING OP ENERGIEBESPARING'

FEDEC ROADMAP 'OVERZICHT VAN INSTRUMENTEN MET BETREKKING OP ENERGIEBESPARING' FEDEC ROADMAP 'OVERZICHT VAN INSTRUMENTEN MET BETREKKING OP ENERGIEBESPARING' INHOUDSOPGAVEN INTRODUCTIE 2 BREEAM NL 3 MEERJARENAFSPRAKEN 5 ENE RGIE-AUDIT 7 ENERGIELABEL VOOR WONINGEN 9 Introductie FedEC

Nadere informatie

Enquête rond het familiebedrijf in België

Enquête rond het familiebedrijf in België www.pwc.be Enquête rond het familiebedrijf in België December 2010 Kernbevindingen 1. 1 op 2 respondenten ziet overheidsbeleid en regulering als één van de voornaamste externe uitdagingen voor hun onderneming.

Nadere informatie

Peter Wagener Voorzitter

Peter Wagener Voorzitter Peter Wagener Voorzitter Duurzame energie, omdat U de wereld niet heeft geёrfd van uw ouders, maar geleend van mijn generatie. 1/37 2 1 Dat van dat erven en lenen weet u nu dus wel, maar: Wat gaat U daar

Nadere informatie

Dirk Vanhoudt. Onderzoeker. VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek)

Dirk Vanhoudt. Onderzoeker. VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) Dirk Vanhoudt Onderzoeker VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) De rol van groene warmtenetten in de renovatie van woningen Inhoudstafel 1. De Vlaamse huizenmarkt 2. De energieprestatieregelgeving

Nadere informatie

nearly Zero Energy Buildings

nearly Zero Energy Buildings nearly Zero Energy Buildings samen op weg naar energieneutraal Jan-Maarten Elias Unica Ecopower Naslag werk in whitepaper www.unica.nl Visie Gebouwen Faciliteren bedrijfsprocessen. Duurzame gebouwen zijn

Nadere informatie

Nut en noodzaak van schaliegas vanuit energieperspectief

Nut en noodzaak van schaliegas vanuit energieperspectief Nut en noodzaak van schaliegas vanuit energieperspectief Jeroen de Joode Schaliegasbijeenkomst provincie Noord-Brabant s-hertogenbosch, 27 september 2013 www.ecn.nl Hoofdboodschap Rol gas in NL energiesysteem

Nadere informatie

Vergroening van belastingen Concrete handvaten

Vergroening van belastingen Concrete handvaten Vergroening van belastingen Concrete handvaten Frans Rooijers & Martijn Blom 2 1 Vergroening belastingen Van arbeid naar milieubelastende factoren 1. Regulerend >> afname milieueffecten 2. Inkomsten voor

Nadere informatie

LCA voor woningen. Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) Bertrand Waucquez, Energieconsulent Mechelen,

LCA voor woningen. Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) Bertrand Waucquez, Energieconsulent Mechelen, LCA voor woningen Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) Bertrand Waucquez, Energieconsulent Mechelen, 2018-06-07 www.vcb.be Inhoud Waarom LCA? Wat is LCA en wat kan je uit een LCA leren? Toekomstige versies

Nadere informatie

Moedige overheden. Stille kampioenen = ondernemingen. Gewone helden = burgers

Moedige overheden. Stille kampioenen = ondernemingen. Gewone helden = burgers Moedige overheden Stille kampioenen = ondernemingen Gewone helden = burgers Vaststellingen Onze welvaart kalft af Welvaartscreatie Arbeidsparticipatie Werktijd Productiviteit BBP Capita 15-65 Bevolking

Nadere informatie

Duurzaam bouwen en renoveren. Wim Gilijamse Lector Duurzame Energievoorziening

Duurzaam bouwen en renoveren. Wim Gilijamse Lector Duurzame Energievoorziening Duurzaam bouwen en renoveren Wim Gilijamse Lector Duurzame Energievoorziening Ontwikkeling energieprestatie woningen 3,5 3 2,5 nieuw bestaand EPC 2 1,5 1 0,5 0 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

Nadere informatie

Markt voor energiediensten in Vlaanderen/België

Markt voor energiediensten in Vlaanderen/België Markt voor energiediensten in Vlaanderen/België Charles-Henri Bourgois, Adviseur, Fedesco KnowledgeCenter, Factor4 Inleiding Sterke groei in de Belgische energie diensten sector Veel verschillende spelers

Nadere informatie

Een blik op energie-efficiëntie in de Europese industrie

Een blik op energie-efficiëntie in de Europese industrie FACULTY OF ENGINEERING AND ARCHITECTURE Een blik op energie-efficiëntie in de Europese industrie Prof. dr. ir. M. De Paepe michel.depaepe@ugent.be +32 9 264 32 94 Energy Efficiency in the Future Factory

Nadere informatie

Duurzaam bouwen Sessie 1. Duurzaam bouwen eenvoudiger dankzij een groen plan. Freddy Vandaele Agoria. Evert Maes KBC Bank. Bjorn Ceulemans Eria

Duurzaam bouwen Sessie 1. Duurzaam bouwen eenvoudiger dankzij een groen plan. Freddy Vandaele Agoria. Evert Maes KBC Bank. Bjorn Ceulemans Eria Welkom! Duurzaam bouwen Sessie 1 Duurzaam bouwen eenvoudiger dankzij een groen plan Freddy Vandaele Agoria Evert Maes KBC Bank Bjorn Ceulemans Eria Duurzaam bouwen eenvoudiger dankzij een groen plan 16

Nadere informatie

ErP richtlijn en energie- etikettering voor de verwarmingsmarkt. Bouwunie, Unie van het KMO- bouwbedrijf

ErP richtlijn en energie- etikettering voor de verwarmingsmarkt. Bouwunie, Unie van het KMO- bouwbedrijf ErP richtlijn en energie- etikettering voor de verwarmingsmarkt Bouwunie, Unie van het KMO- bouwbedrijf 1 ErP richtlijn en energie- etikettering voor de verwarmingsmarkt Bouwunie, Unie van het KMO- bouwbedrijf

Nadere informatie

vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij Financieringsinstrumenten

vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij Financieringsinstrumenten vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij medegefinancierd door Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij zijn een duurzame en efficiënte

Nadere informatie

IenM & INTERREG: Circulaire economie

IenM & INTERREG: Circulaire economie IenM & INTERREG: Circulaire economie Inhoud INTERREG t.o.v. andere fondsen context INTERREG zelf De programma s: verschillend en hetzelfde Toegevoegde waarde Succesvol project Deelname INTERREG 2007-2013

Nadere informatie

EU subsidies voor KRW opgaven

EU subsidies voor KRW opgaven EU subsidies voor KRW opgaven Themabijeenkomst op 26 november 2015 Govert Kamperman en Wimjan van der Heijden Waar staan we bij stil Kerndoelstellingen Europa Europa 2020-strategie EU subsidies, waar begint

Nadere informatie

"Efficiënt gebruik van hulpbronnen in Europa" Enquête onder de lokale en regionale overheden Samenvatting van de resultaten

Efficiënt gebruik van hulpbronnen in Europa Enquête onder de lokale en regionale overheden Samenvatting van de resultaten "Efficiënt gebruik van hulpbronnen in Europa" Enquête onder de lokale en regionale overheden Samenvatting van de resultaten Deze conclusies zijn gebaseerd op het verslag: "Beoordeling van het vlaggenschipinitiatief

Nadere informatie

CO2 reductie? Jan van Hout OVVIA Van Hout Adviseurs en Installateurs

CO2 reductie? Jan van Hout OVVIA Van Hout Adviseurs en Installateurs CO2 reductie? Jan van Hout OVVIA Van Hout Adviseurs en Installateurs CO2 reductie! OVVIA is een energie diensten leverancier OVVIA investeert in CO2 reductie; oa energiebesparing, hernieuwbare energie

Nadere informatie

the state of renewable energies in europe

the state of renewable energies in europe HERNIEUWBARE ENERGIE IN EUROPA 12 th EurObserv ER Report the state of renewable energies in europe 2012 12 th EurObserv ER Report Werkgelegenheid en omzet Voor de periode 2005-2010 is de energieproductie

Nadere informatie

Grootschalige implementatie van zonnestroom in onze steden

Grootschalige implementatie van zonnestroom in onze steden 29 mei 2008 Grootschalige implementatie van zonnestroom in onze steden Marcel Elswijk Agenda 10:15 EgoN - PV UPSCALE Marcel Elswijk 10:30 Wat hebben de Nederlandse zonnesteden ons geleerd? Jadranka Cace

Nadere informatie

Nieuw algoritme om de vraag doorheen de keten te voorspellen

Nieuw algoritme om de vraag doorheen de keten te voorspellen For a presentation in ppt format, Please call +31 6 11356703 or send an e-mail to info@flostock.com Nieuw algoritme om de vraag doorheen de keten te voorspellen Robert Peels Supply Chain Innovations April

Nadere informatie

CPB doorrekening verkiezingsprogrammaʼs: Duurzaamheid"

CPB doorrekening verkiezingsprogrammaʼs: Duurzaamheid CPB doorrekening verkiezingsprogrammaʼs: Duurzaamheid" Inleiding! Wat zijn de plannen van de politieke partijen op gebied van duurzaamheid en wat betekent het voor de bouw?" Dit document zet de verschillende

Nadere informatie

RE-INVENT OUR REGION

RE-INVENT OUR REGION RE-INVENT OUR REGION Future scenario s on the economic development of the South Eastern part of the Netherlands TIM 7 With close guidance on process and methods by Peter Kopeczek* * Re-invent your business

Nadere informatie

Veranderingen in de petrochemische industrie VS-Lezing. Theo Olijve 27 maart 2014

Veranderingen in de petrochemische industrie VS-Lezing. Theo Olijve 27 maart 2014 Veranderingen in de petrochemische industrie VS-Lezing Theo Olijve 27 maart 2014 Wake-up call! De Europese chemie staat voor een enorme uitdaging De chemie is een motor van de economie; die positie mogen

Nadere informatie

Hoe uw gebouwbeheersysteem energie-efficiënt maken en houden?

Hoe uw gebouwbeheersysteem energie-efficiënt maken en houden? Hoe uw gebouwbeheersysteem energie-efficiënt maken en houden? Peter Gorrebeeck Copyright Siemens Ltd 2008 Building Technologies Beheer de levenscyclus van uw gebouw Maximize Efficiency! Green Consulting

Nadere informatie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!

Nadere informatie

Mini-seminar EPA. EPA hoe zit het?

Mini-seminar EPA. EPA hoe zit het? Mini-seminar EPA EPA hoe zit het? Even voorstellen www.tognederland.nl Remko Weggeman: projectleider EPA E-mail: rweggeman@tognederland.nl Opdrachten vanaf 2009: Epa-W: Woningcorporaties, particuliere

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 21 501-33 Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie Nr. 538 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer

Nadere informatie

De rol van biomassa in de energietransitie.

De rol van biomassa in de energietransitie. De rol van biomassa in de energietransitie. Bert de Vries Plaatsvervangend directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging, Ministerie van Economische Zaken Inhoud 1. Energieakkoord 2. Energietransitie

Nadere informatie

Ondersteuningspakket Werken rond kleine terugverdientijden in de gemeente

Ondersteuningspakket Werken rond kleine terugverdientijden in de gemeente Ondersteuningspakket Werken rond kleine terugverdientijden in de gemeente Klimaatneutrale Organisatie 2020 De ondersteuningscampagne voor gemeenten die zich engageren om in 2020 een klimaatneutrale organisatie

Nadere informatie

Een robuust en onderzoeksondersteund pad naar energieneutraliteit

Een robuust en onderzoeksondersteund pad naar energieneutraliteit Een robuust en onderzoeksondersteund pad naar energieneutraliteit Michel De Paepe Overzicht Definitie van Nearly Zero Energy Building Technologische ontwikkeling Uitvoering, opvolging en commissioning

Nadere informatie