Jaarbericht N e d e r l a n d s i n s t i t u u t vo o r f o r e n s i s c h e p s y c h i at r i e e n p s y c h o l o g i e

Transcriptie

1 Jaarbericht 2007 N e d e r l a n d s i n s t i t u u t vo o r f o r e n s i s c h e p s y c h i at r i e e n p s y c h o l o g i e

2 Jaarbericht 2007 N e d e r l a n d s i n s t i t u u t vo o r f o r e n s i s c h e p s y c h i at r i e e n p s y c h o l o g i e 2 3 Erik Heijdelberg: Uitzicht op nog beter 14 Portefeuille Maatregeladvies i n t e rv i e w: NIFP brengt diagnostische 4 Recht doen aan zorg en veiligheid blik in Adviescollege Verloftoetsing Tbs 6 Portefeuille Rapportagebemiddeling 16 Bureau Opleidingen i n t e rv i e w: Centrale aansturing NIFP i n t e rv i e w: Als je iets wilt doen, verbetert kwaliteit en professionaliteit dan moet je dat goed doen 8 Portefeuille Klinische rapportage 18 Bureau Onderzoek en ontwikkeling i n t e rv i e w: Er heerst angst in de samenleving 20 Internationale belangstelling en samenwerking 10 Portefeuille Jeugd i n t e rv i e w: Het NIFP denkt ook 21 Bestuur en personeelsbeleid strategisch met ons mee 23 Productie NIFP Portefeuille Zorg & Regie i n t e rv i e w: Goede ketenzorg essentieel bij ISD-maatregel

3 Uitzicht op (nog) beter Wie googlet op NIFP krijgt resultaten. Geen slecht resultaat voor een organisatie die net het eerste van drie geplande ontwikkeljaren ( ) achter de rug heeft. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat we van die wel de verwijzingen moeten aftrekken naar de Nebraska Independent Film Projects en Nitin Fire Protection Industries. Het netto rendement blijft echter heel behoorlijk. Aan het eind van het eerste ontwikkeljaar is goed om terug te blikken op de prestaties van het Nederlands Instituut voor Psychiatrie en Psychologie (NIFP). Begin 2006 liet het NIFP de wal achter zich en Het NIFP bestaat vooral om de kwaliteit te verbeteren van de diagnostiek Pro Justitia, de zorg sindsdien vaart de nieuwe organisatie in soms onstuimig water. In het afgelopen jaar boekte in detentie en de uitvoering van de tbs-maatregel. Google op NIFP + kwaliteit en u krijgt het NIFP goede vooruitgang met het vaarklaar maken van de organisatie. We realiseerden 341 resultaten. Voor een niet onaanzienlijk deel de eerste zes van zeven grotere en kleinere zijn dit verwijzingen naar vacatures die we (re)organisaties. Bureau Bedrijfsvoering en het het afgelopen jaar hadden om die kwaliteit te Bestuursbureau zagen het licht, we voltooiden realiseren. Tal van projecten werden opgestart het bureau Onderzoek en Ontwikkeling, we en uitgebreid, zoals de psychodiagnostiek op de maakten het eerste concept van een NIFPbreed opleidingsplan en stichtten een bureau singsondersteuning voor de keuze van Pro locatie Pieter Baan Centrum, de BooG (beslis- Opleidingen (i.o.). In het Pieter Baan Centrum Justitia rapportages), de FOTRES (een professioneel systeem voor onder meer casusanalyse en werden de plannen gesmeed voor een herindeling in twee multidisciplinaire teams die inhoud risicotaxatie), maar ook een visie op de zorg in en professionele ontwikkeling centraal stellen. detentie en kwaliteitsmeting van de rapportage De ambulante diensten zijn grotendeels op PJ jeugd. Tevens kreeg het NIFP in 2007 nieuwe orde, de leiding van diensten en administraties taken toebedeeld, zoals de indicatiestelling werd op een aantal plaatsen versterkt en voor forensische zorg en het samen met de reclassering ontwikkelen van nieuwe toezichtinstru- de kleinere diensten is gesleuteld aan meer samenwerking tussen of samenvoeging van menten. Als eigen klinisch bedrijf van Justitie organisatorische functies (oplevering tweede en forensisch kennisinstituut kwamen wij ook helft 2008). meer in beeld bij partners in de rechtsketen. Zij gaven ons gemiddeld een klein zeventje in de partnerraadpleging die we organiseerden onder PMO-medewerkers in penitentiaire inrichtingen, rechtbanken en andere ketenpartners. Het rapportcijfer is hoopvol, maar biedt ook nog ruimte om ons te verbeteren. Op veel terreinen werd het NIFP in 2007 gezien als een welkome, maar soms ook lastige partner bij beleidsontwikkeling. Om enkele te noemen: het register gerechtelijk deskundigen i.o., het (top)beraad jeugdcriminaliteit, het adviescollege verloftoetsing tbs, de vernieuwing van de basiszorg in detentie, de indicatiestelling forensische zorg en het meedenken over locaties voor bijzondere zorg. Wat wij daarbij niet uit het oog verliezen, ook niet bij de cijfers en parameters verderop in dit jaarverslag, zijn de kwaliteit en de dagelijkse uitvoering van de klinische taken die ons zijn toevertrouwd voor patiënten in zorg en justitiabelen in rapportage. Dat kan alleen met gemotiveerde professionals, een goed werkklimaat en veel ontwikkelkansen. Het beleid daarvoor is op hoofdlijnen vastgesteld in de beleidsbrief over cultuur en personele zorg. Over twee jaar zullen wij praktische resultaten (moeten) laten zien. In 2007 is de basis daarvoor gelegd, de organisatie ligt op koers. Erik Heijdelberg, algemeen directeur 3

4 Recht doen aan zorg Het NIFP, als landelijke dienst van het Ministerie van Justitie, levert onafhankelijke psychiatrische en psychologische expertise (diagnostiek, zorg en advies) aan justitiële en maatschappelijke ketenpartners. Hierdoor draagt het bij tot een zorgvuldige rechtsgang, een effectieve uitvoering van psychiatrische zorg en behandeling in een justitieel kader en daarmee aan een veiliger samenleving. opleidingscentra een breed opleidingsprogramma voor psychiaters, psychologen, gedragsdeskundigen, maatschappelijk werkers, juristen en milieurapporteurs die werkzaam zijn in de forensische sector. Expertise Het NIFP is het kennisinstituut op het gebied van de forensische psychiatrie en psychologie. De geboden expertise is gebaseerd op evidence based specialistische kennis en ervaring van de (forensische) psychiatrie, de (forensische) psychologie, het forensisch milieuonderzoek en andere gedragskundige terreinen. Het NIFP integreert deze expertise met diverse specialismen, zoals verslavingspsychiatrie, neurobiologie en transculturele psychiatrie. De kwaliteit van het NIFP volgt de internationaal geldende professionele standaarden. Het ontwikkelen en borgen van de kennis is zeer belangrijk binnen het NIFP en een continu punt van aandacht. Wetenschappelijk onderzoek en debat in samenwerking met universiteiten en beroepsverenigingen in binnen- en buitenland zijn gericht op ontwikkeling van nieuwe inzichten, methoden en instrumenten voor uitvoering. Het NIFP ontwikkelt en verzorgt in samenwerking met universiteiten in Maatschappelijk relevant Het werk van het NIFP heeft een hoge maatschappelijke relevantie. Door justitiabelen, die in hun maatschappelijk functioneren ernstig belemmerd worden door een psychische stoornis en/of psychosociale problematiek, te indiceren en verwijzen voor een behandel- en/of beveiligingstraject dient het NIFP een tweeledig doel: veiligheid en reïntegratie. Veiligheid van de samenleving en, waar mogelijk, reïntegratie van betrokken personen in de samenleving en/of de geestelijke gezondheidszorg.

5 5 en veiligheid Begrijpelijkerwijs is de samenleving in hoge mate geïnteresseerd in en betrokken bij ons werk. Dit komt tot uiting in regelmatige berichtgeving in de media. Het NIFP probeert het publiek zoveel mogelijk uit te leggen over de werkwijze die leidt tot een advies aan de rechter. Daarbij zijn wij als organisatie wel gebonden aan ons ambtsgeheim. Dienstverlening Voor een dienstverlenend instituut is de relatie met klanten en ketenpartners erg belangrijk. In oktober 2007 hield het NIFP daarom voor de eerste maal een brede raadpleging onder 342 ketenpartners. Uitgenodigd werden ketenpartners bij de PJ-rapportage (BooG-contactpersonen bij het Openbaar Ministerie en de parketten), Jeugd (Raden voor de Kinderbescherming, kinderrechters en Jeugd OvJ s), en ketenpartners zorg (PMO s). Het NIFP vroeg hen naar de tevredenheid over de algemene service, de praktische uitvoering van het werk, de kwaliteit en de tijdigheid. In algemene zin waren de ketenpartners tevreden, met een gemiddeld rapportcijfer van 7,3. Wel bleek dat het NIFP op tijdigheid nog winst kan boeken. Onder meer komt dit naar voren in de reacties rond de tijdigheid van de rapportages en de tijd die beschikbaar is voor psychiatrische behandeling. De resultaten en reacties geven genoeg aanknopingspunten voor een vervolgenquête in De medewerkers Het NIFP is een inspirerende en motiverende werkomgeving, waarin medewerkers zich in professioneel en persoonlijk opzicht optimaal kunnen ontwikkelen door interne opleiding, detachering, het verrichten van wetenschappelijk onderzoek, intervisie en betrokkenheid bij beleidsontwikkeling. Naast de eigen medewerkers beschikt het NIFP over een poule van ongeveer 750 forensisch opgeleide psychiaters, psychologen, gedragsdeskundigen en milieurapporteurs. Zij verrichten onafhankelijk ambulant psychiatrisch onderzoek en persoonlijkheidsonderzoek. In 2007 namen de inhoudelijke werkzaamheden in diverse locaties toe, waardoor de teams moesten uitbreiden. Het NIFP heeft nog regelmatig vacatures voor enthousiaste en betrokken collega s en rapporteurs. Voor actuele vacatures kijkt u op

6 6 De belangrijkste taak van de portefeuille Rapportagebemiddeling is het waarborgen van de kwaliteit van de ambulant verrichte forensische onderzoeken en rapportages. Voor de portefeuille Rapportagebemiddeling stond 2007 in het teken van het verder ontwikkelen en vormgeven van producten en het verhogen van de kwaliteit. Zo is de landelijke implementatie van BooG in 2007 afgerond, is gewerkt aan de fundering van het deskundigenregister en is een uitgebreid onderzoek gedaan naar de modulering van rapportages, de profilering van deskundigen en de tarieven. Op al deze punten wordt in 2008 verder actie ondernomen. Daarnaast werkten de NIFP-resortpsychologen aan de Best Practice Ambulant Forensisch Psychologisch Onderzoek en een NVvP-werkgroep aan de Richtlijn voor Forensisch Psychiatrisch Onderzoek. Beide stukken, die de praktijk van het PJ-onderzoek optimaliseren en kwalitatief verbeteren, worden in 2008 gepresenteerd. Advocaat krijgt helpdesk Om de advocatuur te helpen bij het vinden van de juiste deskundige [voor een contra-expertise] wil justitie een helpdesk voor advocaten opzetten. Het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie (NIFP) wil zo vraag en aanbod makkelijker bij elkaar brengen. Metro, 10 januari 2008 Portefeuille Rapportagebemiddeling BooG advisering en rapportering Pro Justitia verankeren. Daarnaast kunnen kwaliteitseisen beter BooG (Beslissingsondersteuning onderzoek Geestvermogens) is een digitaal expertsysteem gerealiseerd worden. Naar verwachting stelt de waarmee het besluit om al dan niet over Tweede Kamer de wet in de loop van 2008 vast. te gaan tot een onderzoek naar de geestesvermogens van een verdachte ondersteund een helpdesk om de advocatuur te helpen bij Het NIFP creëert in aanloop op deze wet in 2008 wordt. Vier ketenpartners gebruiken BooG: het het vinden van deskundigen voor het doen van Openbaar Ministerie, het Kabinet Rechter Commissaris, de Raad voor de Kinderbescherming zware maatregelen kunnen leiden. tegenonderzoek in zaken die tot tbs en andere en het NIFP. Eind 2007 is de implementatiefase afgesloten. In alle negentien arrondissementen Tarieven maakten de ketenpartners afspraken over het In 2007 verrichtte het bureau Hoeksma Homans en Menting (HH&M), in opdracht van de gebruik van BooG, werd voorlichting gegeven en startte men met de toepassing. De verwachting is dat de geconstateerde ongelijkheid in Justitia een onderzoek naar de modulering van hoofddirecteur DJI, het NIFP en de Stichting Pro de arrondissementen met betrekking tot de rapportages, de profilering van deskundigen en praktijk van de onderzoeken Pro Justitia zal de tarieven. Hieruit bleken de tarieven die het afnemen. Het beheer en de ondersteuning van Ministerie van Justitie aan rapporteurs Pro Justitia betaalt niet marktconform. Tevens liet het de gebruikers zijn in 2007 ondergebracht bij het BooG-team van het NIFP. onderzoek zien dat er onvoldoende ondersteuning was van noodzakelijke kwaliteitsverbe- Op verzoek van de Staatssecretaris startte een onderzoek naar de wenselijkheid een BooG-module voor de reclassering te ontwikkelen. Het plaatsen tot schaarste aan goede rapporteurs. tering. Deze twee zaken leidden op een aantal vermoeden bestaat dat de reclassering in haar Het NIFP ondersteunde het advies de tarieven doelgroep een aantal cliënten telt die in aanmerking komen voor een nader onderzoek naar condities voor de rapporteurs in 2008 verbeterd marktconform te maken. Daarnaast worden de de geestvermogens. In 2008 wordt hiertoe in vijf door het verder ontwikkelen van kwaliteitsinstrumenten (BooG) die tot minder onderzoeken arrondissementen een pilot uitgevoerd. zullen leiden en het ontwikkelen van mechanismen om de kwaliteit van de onderzoeken en Wetgeving en Register Er is hard (mee)gewerkt aan de totstandkoming de doelmatigheid van het rapportageproces te van een nieuwe Wet deskundigen in strafzaken. Deze wet kondigt de instelling van een vergroten. deskundigenregister aan, hetgeen bij Algemene Samenwerkingsovereenkomst Maatregel van Bestuur (AMvB) verder wordt rapporteurs en NIFP geregeld. Bovengenoemde ontwikkelingen vragen niet Zowel de uitwerking van de AMvB als het alleen om actieve voorlichting aan de rapporteurs, maar ook om de ontwikkeling van een deskundigenregister zijn belangrijke ontwikkelingen, omdat ze de werkzaamheden rond de samenwerkingsovereenkomst met rapporteurs.

7 Interview Wim Canton Centrale aansturing NIFP verbetert kwaliteit en professionaliteit Psychiater Wim Canton is oud-medewerker van het NIFP en secretaris van de Vereniging voor Rapporteurs. De 250 leden van deze vereniging zijn samen verantwoordelijk voor tweederde van de rapportages. De eisen die aan een rapportage worden gesteld, zijn de afgelopen tien jaar enorm toegenomen. Hierin worden rechten, plichten en randvoorwaarden vastgelegd waaraan bij de rapportage en rapportagebemiddeling voldaan moet worden. In een aantal arrondissementen zijn brede, deels al van kracht zijnde, samenwerkingsconvenanten afgesloten tussen het OM, de strafsectie van de rechtbank en de vestiging van het NIFP. De samenwerkingsovereenkomsten met de rapporteurs worden in bovengenoemde convenanten ingebed. In de overige arrondissementen worden deze convenanten en overeenkomsten nog afgesloten. Als het NIFP een aanvraag ontvangt voor een rapportage, zoeken zij in hun bestand van rapporteurs naar de persoon wiens deskundigheid het best matcht bij de situatie. Wim Canton: Telefonisch wordt een zaak kort toegelicht en vertelt het NIFP of gaat om een enkele rapportage, die je alleen uitvoert, of een dubbele rapportage, die je met een collega uitvoert. De rapporteur maakt op basis van die gegevens en de tijd die hij beschikbaar heeft de afweging of hij de zaak aanneemt. Want verreweg de meeste van de achthonderd rapporteurs doen het werk naast een bestaand dienstverband, vertelt Canton. Velen werken in de (forensische) ggz, sommigen hebben een eigen praktijk, anderen werken bij het NIFP of zijn behandelaar in een tbs-kliniek. Er zijn maar enkele fulltime rapporteurs, dat zijn vrijwel allemaal psychologen. Scheiding Het werk als rapporteur vereist een andere houding dan die van een behandelaar, vertelt Canton. Als psychiater of psycholoog ben je opgeleid om mensen te helpen. Je bent in eerste instantie hulpverlener. Een rapporteur is alleen een diagnosticus: je moet constateren wat er aan de hand is en of dat te maken heeft met het ten laste gelegde. In de praktijk blijkt die scheiding soms lastig te maken. Als arts blijf je deels verantwoordelijk, je mag geen schade toebrengen. Ik had laatst een zaak die twee weken duurde, waarbij de verdachten dagelijks aanwezig waren. Zij stonden onder enorme druk en konden die stress nauwelijks aan. Dan wil je als behandelaar eigenlijk ingrijpen. Goede partner Canton ziet het NIFP als een goede partner bij de rapportages. De samenwerking gaat verder dan alleen het bemiddelen tussen aanvrager en rapporteur. Het NIFP biedt ook veel steun op het gebied van toetsing. Alle rapporten worden door een vakgenoot en een jurist becommentarieerd voordat ze naar de rechtbank gaan. Die toetsing is heel belangrijk en wordt zeer gewaardeerd door de rapporteurs. Al betekent het soms wel extra werk, als je gewezen wordt op een onduidelijkheid of omissie. Verder biedt het NIFP bespreekruimtes, testmateriaal en zijn de medewerkers bereikbaar voor vragen. Canton: Al zie je nog wel regionale verschillen tussen de NIFP s, de professionalisering is niet overal gelijk opgegaan. Dat er nu een meer centrale aansturing is, lijkt de kwaliteit en professionaliteit ten goede te komen. Verantwoordelijkheid In de afgelopen jaren heeft de rapporteur steeds meer verantwoordelijkheid gekregen, aldus Canton. De eisen zijn de afgelopen tien jaar enorm toegenomen en er wordt steeds meer van de rapporteur gevraagd. De beloning is daarbij echter achtergebleven. Het resultaat is dat we nu met een tekort aan rapporteurs zitten. Het is immers freelance-werk, dat moet wel betaald worden. De Vereniging pleit dan ook voor verhoging van de tarieven en zal dat in 2008 met acties ondersteunen. Daarnaast spreekt Canton ook de wens uit voor een beter beleid op het aanvragen van rapportages. Rechtbanken willen zo goed mogelijk voorgelicht zijn, maar zouden zich moeten realiseren dat niet elke rapportage even veel oplevert. Zeker bij lichtere zaken, of als er een vrij recent rapport over een verdachte ligt, kun je je afvragen wat de meerwaarde van (nog) een rapportage is. 7

8 8 Het NIFP heeft een eigen kliniek op de locatie Pieter Baan Centrum. Hier ondergaan verdachten op verzoek van de rechterlijke macht een zeven weken durend psychiatrisch en psychologisch onderzoek. Tijdens dit onderzoek observeert een team van groepsbegeleiders de verdachte, die met maximaal zeven andere verdachten deel uitmaakt van een groep. Het onderzoek wordt geleid en uitgevoerd door een psychiater, een psycholoog, een forensisch milieuonderzoeker en een afgevaardigde vanuit de groepsobservatie. Zij leggen hun bevindingen neer in een Pro Justitia rapportage, die in de verdere rechtspleging wordt gebruikt. In 2006 legde het NIFP de ambitie vast dat het Pieter Baan Centrum moet uitgroeien tot een topreferent onderzoeksinstituut voor klinische observatie en rapportage. Dit is opgenomen in het driejaarsontwikkelplan, dat in 2009 afloopt. In 2007 zijn diverse stappen gezet om het einddoel te bereiken. Knagen aan Pieter Baan Het Pieter Baan Centrum wordt bijna wekelijks in de media genoemd, soms ook in kritische achtergrondartikelen: Tegenwoordig moeten experts van het Pieter Baan Centrum in de rechtzaal vaak de strijd aangaan met andere deskundigen. Steeds meer advocaten laten eigen experts onderzoek doen naar de geestestoestand van hun cliënt. Soms leidt dat tot tegengestelde conclusies. [...] Erik Heijdelberg: De kern van onze rapporten wordt zelden betwist. De Volkskrant, 18 juli 2007 Portefeuille Klinische rapportage Rapportage verantwoord en transparant In het afgelopen jaar is vastgelegd dat aan het PJ-rapport voortaan een bijsluiter zal worden toegevoegd. Hierin leggen de onderzoekers helder verantwoording af over de toegepaste methodieken en tests. Tevens beschrijven zij de beperkingen en toepasbaarheid van de bevindingen en testresultaten. Om de onderbouwing van het klinisch oordeel van de psychiater transparanter te maken, is in 2007 een pilot voor een interne Dienst Ondersteuning Psychodiagnostiek (DOP) gestart. Hierin nemen testassistenten onder leiding van de psychiater en psycholoog een groot aantal standaard vragenlijsten, klinische interviews en tests af en onderzoeken ze de toepasbaarheid van nieuwe tests. verschillende deelonderzoeken van de milieuonderzoeker, de groepsleiding, de psychiater en de psycholoog. Dit betekent dat het multidisciplinair werken als methode belangrijk zal zijn versterkt en doublures worden voorkomen. In het kader van het kwaliteitsbeleid wordt niet alleen standaard gebruik gemaakt van interne reviews van de eigen rapportages, maar worden ook willekeurige PBC-rapporten ter toetsing aangeboden aan van het NIFP-onafhankelijke forensisch onderzoekers. Daarnaast gaat het PBC werken met gebruikerspanels. De nieuwe kennis en ervaring over klinische observatiemethodieken wordt beschikbaar gesteld in publicaties, trainingen en presentatie en er wordt actief deelgenomen aan het wetenschappelijk debat. Ten aanzien van verdachten die moeilijk onderzoekbaar zijn gaat het PBC werken met gedifferentieerd rapportagebeleid. Dit betekent dat de groepsobservatie en het forensisch milieuonderzoek beter worden ingezet en het PBC vrijwel altijd aan de rechter zal rapporteren, zelfs al is diagnostiek niet helder. Deze Klinische observatie In 2007 werden een onderzoek en pilot opgezet om de vroegsignaleringsmethodiek voor klinische observatie toepasbaar te maken. Het gevolg hiervan is dat de groepsobservatie in 2008 methodisch sterker, meer hypothesegericht en gedifferentieerder zal zijn. In het rapportage zal dan aan de rechter uitleggen wat de grenzen zijn van een dergelijk onderzoek. PJ-rapport komt met het oog op een verbeterd risicomanagement explicietere aandacht voor Verbetering kwaliteit In het PJ-rapport zal veel zichtbaarder en de geprefereerde zorg- en veiligheidsomgeving van een observandus. integraler gebruik gemaakt worden van de Klinische rapportages *In 2007 zijn minder klinische rapportages gemaakt door een verbouwing van het Pieter Baan Centrum in * het kader van de brandveiligheid.

9 Interview Ingrid Berben Er heerst angst in de samenleving Wanneer een rechtbank een beter beeld wil krijgen van de psychische gesteldheid van een verdachte, kan deze gedurende zeven weken geobserveerd worden in het Pieter Baan Centrum. Een rapportage van het PBC wordt gezien als een van de belangrijkste rapportages met betrekking tot de persoon van de verdachte, vertelt advocaat-generaal Ingrid Berben: Maar hiernaast maak ik ook altijd nog mijn eigen inschatting van de verdachte. Wanneer de rechtbank denkt over de opname van een verdachte in een psychiatrisch ziekenhuis of in een tbs-instelling, schrijft het Wetboek van Strafvordering voor dat er door twee gedragsdeskundigen (waarvan één een psychiater) een rapportage wordt uitgebracht waarin gekeken wordt of er een oorzakelijk verband gelegd kan worden tussen het delict en een eventuele psychische stoornis. Meestal gebeurt dat door middel van een ambulante rapportage, maar een klinische rapportage heeft de voorkeur wanneer de aard van het delict ernstig is of de omstandigheden waaronder het delict plaatsvonden zo bizar zijn, dat diepgravender onderzoek nodig is. Een opname in het Pieter Baan Centrum kan dan waardevolle informatie opleveren. Advocaat-generaal Ingrid Berben: De brede rapportage van het PBC geeft de rechters, het OM en de advocaat veel aanknopingspunten, niet in de laatste plaats door de koppeling van een gedegen observatie aan een uitgebreide milieurapportage. Die laatste gaat veel verder dan de rapportage van de reclassering. Bovendien is het een voordeel dat verdachten tegenwoordig altijd zeven weken in het PBC blijven, ook als ze niet aan een onderzoek mee willen werken. Vroeger werden onwillige verdachten na tien dagen naar de penitentiaire inrichting teruggestuurd, ze wisten dat ook. Het is natuurlijk veel eenvoudiger om tien dagen weerstand te bieden aan een onderzoek dan zeven weken. Maar zelfs over mensen die zeven weken niet meewerken, kan een rapportage veel opleveren: hoe opereert de verdachte bijvoorbeeld in de groep? Je krijgt misschien geen inzicht in de stoornis, maar wel in het gedrag. Persoonlijk Een lastige vraag is natuurlijk om te bepalen hoe zwaar een rapportage van het Pieter Baan Centrum weegt in het bepalen van de strafmaat voor een verdachte. Ingrid Berben: De risicotaxatie in het rapport is van groot belang. Hoe groot is de kans op recidive,en over wat voor soort recidive heb je het dan precies? Belangrijk is dat deze informatie in het rapport staat. Soms is het prettig om de rapporteurs op de zitting daarover aanvullende vragen te kunnen stellen. Ik had laatst bijvoorbeeld een zaak waarin een jongeman duidelijk psychiatrische problemen had, maar die nu goed ingesteld was op medicatie. Het recidivegevaar schuilde hem erin dat hij, wanneer hij zijn medicatie niet zou innemen, terug kon vallen in zijn oude gedrag. Op de zitting bleek echter dat het allereerst waarschijnlijk zo n vaart niet zou lopen en dat bovendien het soort delicten dat hij verwacht werd te gaan plegen, lichte vergrijpen, geen tbs-maatregel verantwoordden. Naast de informatie uit de rapportage en de overige processtukken maak ik ten slotte ook altijd mijn eigen inschatting van de verdachte. Hoe komt hij op me over tijdens de zitting? Hoe is zijn verhaal? Dat kan soms een reden zijn om van een advies in een rapportage af te wijken. Het blijft mensenwerk. Overigens valt het Berben op dat verdachten in de loop der jaren duidelijk anders zijn gaan denken over tbs: Vroeger waren zij sneller geneigd mee te werken aan een onderzoek. Tegenwoordig zie je bij velen de angst voor de longstay, indien tbs wordt opgelegd. Zelfs als je verdachten in laat zien dat behandeling goed voor ze zou zijn, durven ze het niet aan uit angst nooit meer de tbs uit te komen. Ondenkbaar Straffen en wanneer behandelen? Het is een vraag die in de discussie rond tbs regelmatig terugkeert. Ingrid Berben ziet een duidelijke ontwikkeling in de richting van nadruk op het eerste. Toen ik halverwege de jaren negentig zitting nam in de strafkamer in de rechtbank lag het accent duidelijk op behandelen. Als wij een tbs-advies kregen, waren wij geneigd, zeker bij een jonge verdachte, een zo kort mogelijke detentie op te leggen, opdat de behandeling zo spoedig mogelijk kon beginnen. Dat is tegenwoordig ondenkbaar. Ik vind zelf overigens nog steeds dat een straf nooit alleen vergelding moet zijn. Zeker bij jonge mensen ben ik nog steeds genegen voor behandeling te kiezen. De maatschappij spreekt zich duidelijk uit voor strenger straffen. Hoe zou dat komen? Dat is lastig te bepalen. Nederland telt steeds meer inwoners, die steeds meer op zichzelf en hun eigen privacy gericht zijn. Een groeiend aantal mensen staat echter buiten de maatschappij. Vroeger zorgde een dorp nog voor zijn lokale dorpsgek, tegenwoordig zwerven mensen hulpeloos over straat. De ontwikkelingen in de psychiatrie lijken daarin ook een rol te spelen, het is lastig om mensen gedwongen op te nemen. Misschien is de ernst van de delicten ook toegenomen. Ten slotte spelen de media een belangrijke rol, die zaken groots onder de aandacht brengen. Er heerst angst in de samenleving, dus roepen mensen sneller dat iemand nooit meer buiten de muren mag komen. 9

10 10 De portefeuille Jeugd ontwikkelt en borgt de kwaliteit van de forensische diagnostiek bij kinderen, jongeren en ouders, in het kader van het jeugdstrafrecht en het civiele (jeugd)recht. Wetenschappelijk inzicht en professionele consensus vormen hiervoor de basis. Een netwerk van forensische jeugdpsychiaters, -psychologen en juristen van het NIFP bereidt in commissies en werkgroepen adviezen voor met het oog op gezamenlijk beleid, eenheid van handelen en vergelijkbare kwaliteit van de uitvoering. Het gaat om een veelheid aan onderwerpen op straf- en civielrechtelijk gebied met een grote diversiteit aan ketenpartners: van Rechterlijke Macht en Openbaar Ministerie tot Jeugdzorg, Jeugdbescherming en justitiële jeugdinrichtingen. Gedragsstoornis wordt vaak niet onderkend Nils Duits: Er is meer onderzoek nodig naar de oorzaken van etnische en culturele verschillen in ziekte en criminaliteit, in ontwikkeling en opvoeding en in geweld in de thuissituatie en het publieke domein. Dit onderzoek is echter nog omgeven met taboes en projecties, terwijl we die culturele competentie nodig hebben voor de individuele beoordeling en behandeling. De Volkskrant, 19 april 2007 Portefeuille Jeugd Ketenpartners deze niet alleen sterk samenhangen maar ook Een doelstelling in 2007 was het versterken afhankelijk zijn van de verschillende ketenpartners. In samenwerking met de ketenpartners van de relatie met de klant om te komen tot kwaliteitsverbetering. Het NIFP vroeg Rechtbank, Openbaar Ministerie, Raad voor de gebemiddeling in 2008 een plan van aanpak om formuleren de portefeuilles Jeugd en Rapporta- Kinderbescherming, Bureau Jeugdzorg met de te komen tot proactieve sturing. jeugdreclassering, justitiële jeugdinrichtingen De relatie tussen doorlooptijden en kwaliteit en externe rapporteurs naar hun ervaringen op van de advisering is eveneens onderwerp het gebied van dienstverlening en producten inzake jongeren. Deze ketenpartners waren over- Erasmus Universiteit Rotterdam in 2007 start- van een landelijk onderzoek dat NIFP en de wegend tevreden over de algemene diensverlening. Hetzelfde geldt voor de (bruikbaarheid (WODC). Aan de hand van interviews en dosten met gelden van het Ministerie van Justitie van de) producten als adviezen over indicaties, sieronderzoek van negenhonderd rapportages strafrechtelijke trajectconsulten en rapportages. De partners gaven verbeterpunten aan ten de indicatiestelling van de (voorwaardelijke) wordt gekeken naar de gang van zaken rondom aanzien van de tijdigheid van trajectconsulten PIJ-maatregel, de indicatiecriteria hiervoor en en strafrechtelijke rapportages, inzicht in de de kwaliteit van de rapportages. Tevens wordt behandelmogelijkheden, de duur van de civielrechtelijke rapportages en de (kennis over de) rapportages worden overgenomen door de nagegaan of en in hoeverre de adviezen in de mogelijkheden tot uitvoering. Ook vond men rechtbank, uitgangspunt zijn voor de behandeling en worden gebruikt door de behandelaars. dat de strafrechtelijke toetsende rol van het NIFP en de bemoeienis met civiele onderzoeken een grotere zichtbaarheid verdienen. Standaard Evaluatie Rapportage (STER) Jeugd Met de meeste ketenpartners vond in 2007 landelijk beleidsoverleg plaats. Tevens leverde het de kwaliteitstoetsing van de rapportage Pro Het NIFP ontwikkelde de STER Jeugd voor NIFP een substantiële bijdrage aan het Justitia bij jongeren. Door middel van een Landelijk Kader Diagnose-Instrumentarium webapplicatie wordt dit instrument gebruikt in Jeugdstrafrechtsketen. Met het oog op vergroting van doelmatigheid en effect worden de in- evaluatie van het Landelijk Kader Forensische het bovengenoemde dossieronderzoek, bij de strumenten van de verschillende ketenpartners Diagnostiek in de Jeugdzorg en bij de opleiding aan dit kader getoetst en daarmee in overeenstemming gebracht. om de STER in 2008 te gebruiken in de reguliere tot rapporteur van jongeren. Het is de bedoeling toetsing van rapportages Pro Justitia en een Plaatsing in een Inrichting voor Jeugdigen versie te ontwikkelen voor de rapportage van (PIJ) volwassenen. In 2007 zette de portefeuille Jeugd in op een voortrekkersrol bij de PIJ-maatregel. Zo was Forensisch Consortium Adolescenten (ForCA) het NIFP, namens het ministerie van Justitie, In 2007 is onder de naam ForCA een samenwerkingsverband gevormd van NIFP, enkele gedelegeerd opdrachtgever voor een onderzoek naar de doorlooptijd en de kwaliteit van justitiële jeugdinrichtingen, jeugdforensische de PIJ-advisering. De conclusie hiervan is dat psychiatrische klinieken en universitaire

11 Interview Heleen Kuiper / paula vogelzang / ineke troost Het NIFP denkt ook strategisch met ons mee Sommige opvoedingsproblemen kunnen alleen worden aangepakt door tussenkomst van een kinderrechter. In dat geval kan een forensisch deskundigenonderzoek nodig zijn, bij het kind, de ouder(s) of beiden. In Drenthe vullen de Raad voor de Kinderbescherming (RvK) en Bureau Jeugdzorg (BJ) deze onderzoeken in overleg met het NIFP in. Tekst: Joke Schaapman / Beeld: Edwin Goed centra. Dit consortium streeft enerzijds naar verbetering van de screening en de diagnos- Soms vermoedt Bureau Jeugdzorg of de Raad van het NIFP. Ineke Troost (NIFP): Daarin tiek Pro Justitia van jongeren en jongvolwas- voor de Kinderbescherming dat extra onder- hebben wij behoorlijk geïnvesteerd. We senen en van de behandeling van diegenen zoek nodig is om tot een goede analyse van een werken hier met kleine bureaus en zelfstan- die een PIJ-maatregel kregen opgelegd. An- opvoedingssituatie te komen. Een civielrech- digen. Mede daarom bieden we bijvoorbeeld derzijds wil men, met het oog op professio- telijke rapportage door een psycholoog of psy- intervisie. De rapporteurs vinden het prettig nalisering van de uitvoering en terugdringing chiater (PO) geeft dan meer inzicht. Hierdoor om ervaringen te delen. Verder toetsen we de van de recidive, kennis hierover ontwikkelen en verspreiden. kan de kinderrechter beter onderbouwd een beslissing nemen, bijvoorbeeld bij ingewik- rapportages kritisch. Als intermediair hebben wij er immers belang bij dat er geen discussie 11 Hiertoe hebben de deelnemende organisaties kelde zaken als een machtiging uithuisplaat- over de onderzoeken ontstaat. Voor ons is dit en instellingen zich verbonden door middel sing of een omgangsregeling na een scheiding. werk ook een eyeopener. Zo komen we nu jon- van een convenant, dat zij op 19 december Gedragsdeskundige Heleen Kuiper van Bureau geren in het strafrecht tegen, die we kennen 2007 ondertekenden. In 2008 worden het Jeugdzorg Drenthe: Voor ons is het goed dat uit eerdere civiele rapportages. Dat kan nog projectplan en de projectstructuur nader we de aanvraag bij een neutrale partij kunnen meer inzicht bieden in hoe jongeren in dat uitgewerkt, onderdeel vormt de realisatie van neerleggen. Wij moeten, ongeacht de uitkomst strafrecht terechtkomen. En wellicht ook hoe een forensisch klinische jeugdobservatie. van het onderzoek, verder met de ouders. Dan we dat kunnen voorkomen. wil je elke schijn van partijdigheid vermijden. Psychiatrische zorg in justitiële jeugd- Ook Paula Vogelzang van de RvK is te spreken Voordelen inrichtingen over de bijdrage van het NIFP aan de totstand- Kuiper ziet nog meer voordelen van de keten- Ten aanzien van de ontwikkeling van de koming van de rapportages: De ouders weten samenwerking: Bij Bureau Jeugdzorg merken psychiatrische zorg in jeugddetentie nam dat het onderzoek niet met de rapporteur is wij dat de volwassenenpsychiatrie de belan- het NIFP in 2007 een initiërende rol. Op basis voorbesproken. Bovendien toetst het NIFP de gen van kinderen nauwelijks meeneemt in van de algemene zorgvisie van het NIFP is rapportages achteraf. Daardoor wordt de kwali- haar zorg. Kijken of iemand voor zichzelf kan daarvoor een projectvoorstel geschreven. Het teit ervan veelal niet in twijfel getrokken. zorgen, is één ding. Ook nog voor je kinderen is de bedoeling dat de psychiatrische zorg zorgen, gaat een stap verder. Het zou mooi samengaat met de pedagogische begeleiding Samenwerking in de praktijk zijn als de risico s die kinderen lopen meer in de justitiële jeugdinrichting. Blijkt een civiel onderzoek nodig en stemmen aandacht krijgen. Troost kan haar vertellen Het voorstel is voorgelegd aan het Topberaad de ouders ermee in, dan gaat het NIFP op zoek dat die discussie onder haar collega s leeft. Jeugdcriminaliteit van het Ministerie van naar een psycholoog en/of een psychiater. Het onderwerp komt in het vervolg van de Justitie, besproken met de sector JJI en wordt Daarvoor werkt het instituut met een pool van samenwerking zeker ter sprake. ingebracht in de door de sector voor 2008 deskundigen, die goede ondersteuning krijgen voorgenomen formulering van een landelijke visie op psychiatrie in de justitiële jeugdinrichtingen. In dat kader wijzen wij tevens op de (psychiatrische) inzet van het NIFP bij de plaatsing van groepsongeschikte jongeren in de door de sector JJI in 2007 ingestelde Individuele Trajectafdelingen en de totstandkoming daarvan.

12 = 12 Een kwart tot de helft van alle gedetineerden kampt met psychische problemen, een kleine tien procent van alle gedetineerden staat onder behandeling van psychiaters van het NIFP. Een psychomedisch team van de afdeling in de penitentiaire inrichting coördineert deze behandeling. Dit team is verantwoordelijk voor een goede zorgverlening aan de gedetineerden en voor een goed klimaat in de penitentiaire inrichting. Het team werkt nauw samen met de GGz voor aanvullende behandeling tijdens de detentie. Na de detentie wordt de behandeling overgedragen aan de GGz. Begin 2007 presenteerde het NIFP haar nieuwe zorgvisie. Deze diende als basis voor een nieuw behandelaanbod voor het gevangeniswezen, dat begin 2009 wordt geactiveerd. Andere belangrijke stappen voor de zorg in de detentie zijn het convenant met de Reclassering, de ontwikkeling van de Best Practice PMO en de voorbereiding op onze rol in de Indicatiestelling Forensische Zorg. Meer aandacht nodig voor gestoorde gevangenen. Instituut wil niet dat mensen nog tussen wal en schip raken Erik Heijdelberg: Onze psychologen en psychiaters zien binnen de gevangenissen veel mensen met een verwaarloosde diagnostiek. Dat is in veel gevallen jammer, omdat je daar al eerder wat aan had kunnen doen. Er is veel langs elkaar heen gewerkt, maar dat pakken we nu aan, samen met de GGZ. Mensen mogen niet meer tussen wal en schip raken, ook niet als ze korte tijd vastzitten, wat voor de meeste gedetineerden geldt. De Pers, 22 oktober 2007 Portefeuille Zorg & regie Nieuw behandelaanbod NIFP de verschillende disciplines en legt vast hoe Het NIFP blijft aandacht vragen voor de het individueel behandelplan wordt vastgesteld. Komende tijd worden de werkprocessen kwaliteit van de basiszorg. Een groot deel van de gedetineerden moet juist in de reguliere volgend uit deze Best Practice met TNO tot op detentie zorg en behandeling ontvangen met detailniveau uitgewerkt. als doelen: symptoombestrijding, stabilisatie en Het NIFP is erg tevreden met het feit dat het verbetering van de psychische conditie. Deze PMO met deze Best Practice goed is beschreven. behandeling is niet alleen nodig vanuit medisch Sterk element in de Best Practice is de aansluiting bij de Wet op de Geneeskundige Behan- oogpunt, maar ook voor het behoud van een veilig detentieklimaat en toeleiding naar de delingsovereenkomst (WGBO) en het opstellen GGz. van een behandelplan. Ook het vastleggen van In aansluiting op de nieuwe ontwikkelingen de rolverdeling tussen de PMO-leden is een ontwikkelde het NIFP een behandelaanbod dat goede zaak. meer ruimte en producten biedt om vanuit het psychomedisch overlegmodel de psychomedische basiszorg effectiever en doelmatiger in Sinds 1 januari 2007 was het Ministerie van Indicatiestelling Forensische Zorg te richten. Het nieuwe behandelaanbod bevat Justitie financieel verantwoordelijk voor de inkoop van forensische zorg in een strafrechtelijk meer mogelijkheden voor diagnostiek, psychofarmacotherapie, psychiatrische gesprekstherapie en de inzet van Sociaal Psychiatrisch psychiatrische zorg, verslavingszorg of verstan- kader en voor de plaatsing van volwassenen die Verpleegkundigen voor continuïteit van zorg. delijke gehandicaptenzorg nodig hebben naar aanleiding van een rechterlijke beschikking (forensische zorg in een strafrechtelijk kader). In Best Practice Psychomedisch Overleg De psychomedische zorg in de penitentiaire inrichtingen is een multidisciplinaire aangelegen- zorg nog in namens het ministerie van Justitie kochten de zorgkantoren deze forensische heid. Gevangenispsychologen, psychiaters van Vanaf 1 januari 2008 is de inkoop geheel het NIFP, de inrichtingshuisarts en de medische overgenomen door de Directie Forensische Zorg dienst zijn daartoe georganiseerd in een psychomedisch overleg (PMO). Wekelijks spreekt dat de rol van het Centrum Indicatiestelling (DForZo). De belangrijkste verandering zal zijn het PMO de patiëntenlijst door en maakt het op Zorg (CIZ), die voorheen de afgifte van het indicatiebesluit regelde, wordt overgenomen door basis van diagnostiek afspraken over de behandeling en het opzetten van een nazorgtraject. het NIFP (klinisch) en de drie Reclasseringsorganisaties (ambulant). Het NIFP heeft hiervoor In het voorjaar van 2007 is een Best Practice PMO vastgesteld. Deze regelt de verdeling in 2007 veel voorbereidend werk verricht. van taken en verantwoordelijkheden tussen Geslacht Man Vrouw Niet gespecificeerd Onbekend Personen Consulten Leeftijd (personen) 12 t/m t/m t/m t/m t/m 65 >65 Niet juist geregistreerd Personen Diagnostische beelden Psychotisch beeld Affectieve beelden Persoonlijkheidsstoornis (ABC + NAO) Middelen cannabis Middelen anders Middelen alcohol Zwakbegaafd Zwakzinnig Personen Consulten

13 Interview annemiek van den berg en mignon hoogenraad Goede ketenzorg essentieel bij ISD-maatregel Samenwerking NIFP en Reclassering Nederland De reclassering heeft een belangrijke en moeilijke taakstelling op het gebied van advisering aan de rechtelijke macht en toezicht op tbs-gestelden en gedetineerden die met een voorwaardelijk traject terugkeren in de samenleving. Voor de uitvoering van deze taakstelling heeft de reclassering behoefte aan forensisch psychiatrische en psychologische diagnostiek en advies. In het voorjaar 2007 spraken de directies van het NIFP en Reclassering Nederland (RN) de intentie uit om hun onderlinge dienstverlening op dit terrein te versterken. Hierdoor zal de kwaliteit van forensisch advies en het toezicht verbeteren. In de ogen van RN is het NIFP bij uitstek de partij die deze expertise kan leveren. Het NIFP ziet op zijn beurt in de reclassering een natuurlijke ketenpartner. Het NIFP beschouwt het als een kerntaak om de reclassering bij haar complexe taakuitoefening te ondersteunen met forensisch psychiatrisch en psychologisch advies. De verwachting is dat de samenwerking met Reclassering begin 2008 concreet vorm krijgt op basis van het nieuwe centrale convenant met de Reclasseringsinstellingen. Edwin Gons coördineert de samenwerking met de Reclassering en werkt de diverse onderdelen (veelal vanuit de diverse portefeuilles) uit. Meer informatie over het behandelaanbod van het NIFP en de Best Practice PMO vindt u op U kunt ook contact opnemen met de NIFP-locatie bij u in de buurt. Medicatie Personen Consulten Antipsychotica Antidepressiva Benzodiazepinen Methadon detox Overig Geen medicatie Stemmingstabilisator Een flink aantal gedetineerden kampt met psychische problemen. Een speciale groep wordt gevormd door personen met een ISD-maatregel (Inrichting Stelselmatige Daders). In het Huis van Bewaring aan de Amsterdamse Havenstraat is een uitgebreid diagnostisch centrum ontstaan. Annemiek van den Berg, trajectpsycholoog, en Mignon Hoogenraad, programmamanager ISD: De maatregel is ingevoerd voordat wij de zorg goed georganiseerd hadden. Pas nu zijn we voldoende toegerust om passende zorg te bieden. De ISD-maatregel is voortgekomen uit een deze zich niet aan de afspraken houdt. Ten probleem dat zich vooral in de grote steden slotte maken we afspraken met de GGD, die voordoet. Daar is een groep draaideurcriminelen verantwoordelijk voor veel overlast: dron- na twee jaar letterlijk aan de poort opwacht mensen opvangt en verder begeleidt en ze kenschap, middelengebruik, kleine diefstallen. voor een vervolgtraject. Zo n breed programma vraagt een goede afstemming. De Vaak werden deze mensen telkens voor twee of drie dagen opgepakt en in de cel gezet, maar ketenpartners vinden elkaar steeds meer en daarmee veranderde hun gedrag niet. De ISDmaatregel zorgt ervoor dat iemand twee jaar niveau. Een deel van onze gedetineerden er vindt veel overleg plaats, ook op regionaal behandeling krijgt, in samenwerking met onder komt uit Haarlem, Alkmaar en Zaandam en andere de GGD, verslavingszorg en andere onze adviezen moeten aansluiten op de lokale ketenpartners, vertelt Mignon Hoogenraad. Zij situatie. werkt al sinds 1988 in de zorg bij Justitie. In de afgelopen twintig jaar is het aantal gedetineerden met psychische problemen naar mijn De ISD-maatregel lijkt een gouden oplos- Frustratie idee duidelijk gegroeid. Maar ook het aantal sing voor een breed gevoeld maatschappelijk gedetineerden met een verstandelijke handicap probleem. Toch plaatsen Hoogenraad en Van is toegenomen, die groep wordt nogal eens den Berg ook enkele kritische kanttekeningen. vergeten. Pas nu krijgen we deze groepen goed Hoogenraad: Eigenlijk is de maatregel ingevoerd voordat wij de zorg goed georganiseerd in beeld. hadden. Pas nu zijn we voldoende toegerust Goede afstemming om passende zorg te bieden. Van den Berg: Annemiek van den Berg werkt als trajectpsycholoog dagelijks met mensen die een jaar dat ik dit werk doe iets pessimistischer Ik moet bekennen dat ik in de anderhalf ISD-maatregel opgelegd hebben gekregen. ben geworden. Vooral huisvesting vormt een Een groot voordeel van de ISD is dat het ons grote frustratie. We proberen deze mensen te de tijd geeft om een goede diagnose te stellen motiveren, maar lopen overal tegen wachtlijsten aan. Twee jaar is hoe lang het ook klinkt en daarbij een passend behandelplan aan te bieden. Deze gedetineerden hebben vaak op vaak te kort om voor iemand een woonplek allerlei basale terreinen problemen ze hebben te kunnen vinden. Vooral voor gedetineerden geen huis, geen baan, geen goede zorg. Al deze met een lichte verstandelijke handicap zijn zaken worden aangepakt. Er wordt gekeken veel te weinig plekken. In Amsterdam wordt naar schuldsanering, huisvesting en men krijgt nu een plan gemaakt voor een sociaal pension, maar het duurt waarschijnlijk nog jaren trainingen aangeboden. Zo biedt in Amsterdam de Jellinek een programma aan voor middelengebruik en leren ze (op indicatie) bij De Waag waarmee ik werk is dat te laat, die zien we voordat dat open gaat. Voor veel mensen om te gaan met hun agressie. Een goed aspect vroeg of laat weer terugkomen. van de maatregel is dat een ketenpartner een gedetineerde altijd terug kan plaatsen wanneer 13

14 Het NIFP draagt bij aan een veilige, doelmatige en rechtmatige uitvoering van de maatregel van terbeschikkingstelling (tbs). Dat doet het door op vaste momenten tijdens de tbs-behandeling de effectiviteit, veiligheid en voortzetting (of beëindiging) van de behandeling onafhankelijk en professioneel te toetsen voor het Ministerie van Justitie en de rechterlijke macht. Ook beoordeelt het de externe adviezen voor de verlenging van een tbs-maatregel. Het NIFP beschikt over de noodzakelijke forensisch psychiatrische kennis hiervoor, maar ook over veel klinische ervaring. Het NIFP kan hierdoor tbs-instellingen actief adviseren over individuele behandeltrajecten. Bovendien is het één van de speerpunten van het NIFP om praktijkgevallen en deskundigen effectief en efficiënt aan elkaar te koppelen. De begeleiding van reclasseringsmedewerkers is hier een voorbeeld van. In 2007 is de basis gelegd voor het Adviescollege Verloftoetsing Tbs waar experts van het NIFP deel van uitmaken. 14 Portefeuille Maatregeladvies Toetsing en beoordeling Het NIFP is het Ministerie van Justitie steeds meer gaan adviseren aangaande een veilige tenuitvoerlegging van de strafrechtelijke maatregelen tbs en art. 37. De adviestaken hebben betrekking op: Coördinatie en kwaliteitsborging zesjaarsverlengingsrapporten tbs Coördinatie kwaliteitsborging rapportages second opinion tbs-verloven Professionele toetsing indicaties voor longstayplaatsing (Commissie Landelijk Advies Plaatsingen, LAP) Professionele beoordeling indicaties extra beheers- en vluchtgevaarlijke patiënten tbs (vz. Commissie EBVG) Professionele matching onderzoekers bij recidive onderzoek tbs (psychiatrisch veiligheidsadviseur ITZ) Coördinatie en kwaliteitsborging van onafhankelijke rapportages longstayplaatsing Professionele toetsing verlofaanvragen tbs (psychiatrisch veiligheidsadviseur ITZ) Ontwikkeling van deskundigheid zware rapporteurs, die tot een transmurale uitwisseling binnen en buiten de klinieken leidt Consulentschap voor SPW-Reclassering t.b.v. begeleiding tbs met voorwaarden en voorwaardelijke beëindiging Je hebt nooit zekerheid. Proefverlof nu secuur beoordeeld Erik Heijdelberg: Als de tbs-kliniek de tbs er op verlof wil, moeten ze het alledrie eens zijn. Anders gaat het niet door. iemand voor de eerste keer op proefverlof wil sturen, of weer sinds lange tijd, worden (...) De zorg uit de samenleving over deze wij ingeschakeld. Tot nog toe keek er één groep móet je serieus nemen. De hele commotie rond het tbs-systeem is goed geweest. psychiater. Binnenkort kijken dan twee psychiaters en één psycholoog naar het We kijken nu nog kritischer. complete dossier van de persoon. 20 januari 2007, Algemeen Dagblad Uiteindelijk komt daar een advies uit. Als Onafhankelijke verlofcommissie Een veilige, doelmatige en rechtmatige tenuitvoerlegging van de strafrechtelijke maatregelen vraagt om een onafhankelijke professionele instantie die enerzijds verlofaanvragen professioneel en onafhankelijk kan toetsen en anderzijds adviezen voor verlenging van de maatregel kan beoordelen. Vanaf 1 januari 2008 is het Adviescollege Verloftoetsing tbs verantwoordelijk voor de toetsing van alle verlofaanvragen van tbsgestelden. De instelling van een onafhankelijk adviescollege was één van de aanbevelingen van de Tijdelijke Commissie Onderzoek tbs (commissie Visser), die onderzoek deed naar het tbs-stelsel in Nederland. Het college bestaat uit negen deskundigen op het gebied van de forensische psychiatrie. In 2007 leverde het NIFP

15 Interview arjan de groot NIFP brengt diagnostische blik in Adviescollege Verloftoetsing Tbs Op 8 januari 2008 presenteerde staatssecretaris Albayrak van Justitie het Adviescollege Verloftoetsing tbs. Dit onafhankelijke college is belast met de inhoudelijk beoordeling van alle verlofaanvragen van tbs-gestelden. Arjan de Groot, psycholoog bij het Pieter Baan Centrum, is één van de leden: Ik merk in de praktijk dat het wisselen van brillen de NIFP ers iets makkelijker afgaat. drie onafhankelijke forensisch psychiaters voor het adviescollege. Hiermee treedt het NIFP terug uit de directe verlofadvisering via de veiligheidsadviseur, maar blijft het wel de taak uitoefenen om de onafhankelijke rapportage te matchen en de kwaliteit van de rapportage te borgen. Overige ontwikkelingen Andere ontwikkelingen die zich bij de portefeuillecommissie Maatregeladvies voordeden hebben betrekking op de herijking van de best practice (het beschrijven van de processen en kerncompetenties van onderzoekers) en voorbereidingen met betrekking tot het implementeren van het tbs-consulentschap Reclassering en van opleidingsmodules. Toen in 2005 tbs er Wilhelm S. ontsnapte uit de tbs-kliniek Veldzicht en kort daarna een moord pleegde, zorgde dat voor veel ophef. Aangezien dit het tweede ernstige incident was binnen een jaar, besloot de Tweede Kamer een parlementair onderzoek in te stellen naar het tbs-stelsel. Dit onderzoek, geleid door VVD-kamerlid Arno Visser, moest achterhalen waarom het tbs-stelsel onvoldoende in staat zou zijn de maatschappij te beschermen tegen mensen die na behandeling opnieuw ernstige misdrijven plegen. Eén van de aanbevelingen van de commissie was de instelling van een onafhankelijke verloftoetsing voor tbs-gestelden. Concreet Deze aanbeveling was het meest belangrijk en concreet, vertelt Arjan de Groot. Hij is een van de leden van het Adviescollege Verloftoetsing (AVT). Vroeger lag de toetsing bij het Ministerie, maar dat beoordeelde een aanvraag voornamelijk op formele gronden. Het AVT doet echter een inhoudelijke beoordeling aan de hand van het Verloftoetsingskader TBS van 1 juli Dat kader biedt een heel concreet houvast. In de nieuwe situatie toetst een driekoppige commissie van het AVT, onder leiding van een jurist, alle verlofaanvragen. De commissie brengt een gemotiveerd advies uit aan het Hoofd van de verlofunit, die namens de minister van Justitie een besluit neemt over de verlofaanvraag. Risico s De Groot: Elke commissie krijgt ongeveer vijftig aanvragen per maand. Driekwart daarvan is redelijk eenvoudig te beoordelen, zoals verlengingen van bestaande verlofaanvragen. Bij die laatste kwart ligt het een stuk ingewikkelder. Je moet daarbij je eigen kennis en ervaring laten spreken, zonder dat je op de stoel van de behandelaar gaat zitten. Tegelijkertijd heb je een maatschappelijke en politieke verantwoordelijkheid, die soms op gespannen voet kan staan met de belangen van een individuele gedetineerde. De maatschappij is tegenwoordig minder bereid om risico s te aanvaarden. Dat moet je in je oordeel meewegen. Het NIFP leverde drie leden aan het AVT. Arjan de Groot: De meerwaarde van onze inbreng is dat je mag verwachten dat wij het makkelijkst onafhankelijk kunnen kijken. Wij zijn meer dan partijen die in het behandelingsveld staan geconditioneerd op een diagnostische blik. Ik merk in de praktijk dat het wisselen van brillen de NIFP ers iets makkelijker afgaat. Kwetsbaar De Groot maakt zich geen illusies dat het AVT geruchtmakende ontsnappingen zoals die van Wilhelm S. zal voorkomen. Het is een statistische zekerheid dat iemand waarvan het verlof door ons getoetst is ontsnapt en een delict begaat. Dan ben ik benieuwd wat er gebeurt, zeker bij een twee of derde keer. Worden wij dan nog gesteund door het Ministerie en onze werkgevers? Onze onafhankelijkheid maakt ons immers ook kwetsbaar. Wat dat betreft is hij enigszins kritisch over de manier waarop het college gepresenteerd is: We zijn met veel aplomb gelanceerd, daarmee loop je het risico dat je in het veld tegenstemmen oproept. Ik pleit ervoor om in relatieve stilte te werken en transparant te blijven. Alleen zo bouw je draagvlak op en zorg je ervoor dat de het AVT over een paar jaar nog steeds succesvol zijn werk kan doen. 15

16 Interview Ton Schrama / peter Boeting Als je iets wilt doen, dan moet je dat goed doen Een goede rapportage valt of staat bij de kwaliteit van de rapporteur. De NIFP-opleiding Rapporteur helpt om die kwaliteit te krijgen. We vroegen psychiater Peter Boeting (opleiding voltooid) en psycholoog Ton Schrama (nog bezig met opleiding) naar hun ervaringen. Zonder deze opleiding was ik nooit rapporteur geworden. 16 Zo n vier jaar geleden bracht een collega op een intervisie-avond voor psychiaters een casus in over een onderzoek Pro Justitia. Het was een enthousiasmerende presentatie, die afgesloten werd met de mededeling dat er een ernstig tekort was aan rapporteurs. Het leek mij interessant, maar ik twijfelde. Zo n rapportage maken is immers toch een heel andere tak van sport. Toen ik twee jaar later een folder in mijn handen gedrukt kreeg over de opleiding van het NIFP, trok dat mij over de streep. Zonder die opleiding was ik nooit rapporteur geworden, vertelt psychiater Peter Boeting. In september 2006 rondde hij de opleiding af en sindsdien werkt hij als rapporteur naast zijn baan bij Karakter, een organisatie voor kinder- en jeugdpsychiatrie in Zwolle. Perspectief Ton Schrama is van huis uit orthopedagoog, maar voltooide ook de gz-opleiding tot psycholoog. Hij volgt momenteel de opleiding tot rapporteur: Forensische psychologie loopt als een rode draad door mijn loopbaan. Ik werkte als gezinsvoogd bij de Jeugdzorg en later bij de Reclassering. Daar zag ik dat veel mensen waarmee ik werkte onmachtig waren om andere keuzes in hun leven te maken, waardoor ze met Justitie in aanraking kwamen. Ik wil vooral jongeren graag een ander perspectief bieden, al is dat soms een moeilijke weg. Sinds kort ben ik zelfstandig gevestigd, dat betekent dat ik me meer bezighoud met de inhoud dan in de managementfuncties bij mijn vorige werk. Daar heb ik veel rapporten gelezen, nu ga ik ze zelf opstellen. behandelen en beoordelen, alleen al in de houding van de jongeren en hun ouders. In mijn polikliniek werk ik met zeer gemotiveerde mensen met een duidelijke hulpvraag. Bij rapportages zijn de jongeren en ouders echter uitermate terughoudend, je moet echt expertise hebben om daarmee te kunnen werken. Verder moet je ook zaken doen waarvoor je als psychiater in eerste instantie niet bent opgeleid: denken in juridische kaders, iets zeggen over de toerekeningsvatbaarheid. Schrama: Ik merk nu al dat ik me als rapporteur moet positioneren in een sterk krachtenveld. Je wordt toch geacht onafhankelijk te zijn. Ruggensteun Boeting en Schrama zijn enthousiast over de opleiding. Schrama: De cursisten komen uit verschillende sectoren en brengen hun eigen ervaringen in, ik vind dat een enorme verrijking. Het is ook goed dat de opleiding een theoretisch kader combineert met de praktijk. Boeting vult aan: Als je iets wilt doen, dan moet je dat goed doen. Zeker omdat de kwaliteitseisen steeds hoger worden. Deze opleiding geeft je de benodigde ruggensteun. Maar ook na de opleiding blijft het NIFP bereikbaar. Ik heb veel overleg met ze als ik rapporteer en ken mijn collega s daar goed. Mijn ervaring is dat zij altijd constructief meedenken. Ton Schrama Het NIFP is doorlopend op zoek naar rapporteurs Pro Justitia. Bent u geïnteresseerd dan kunt u contact opnemen met een NIFP-locatie bij u in de buurt. Zie voor de adresgegevens onze website: Krachtenveld Het werk als rapporteur vraagt van een psychiater of psycholoog een andere rol, vertelt Boeting: Er bestaat een groot verschil tussen

17 Bureau Opleidingen Een forensisch psychiater of psycho- Het opleidingsbureau samenvoeging van de cursus Rapportage Pro loog, maar ook menig andere discipline Het opleidingsbureau van het NIFP bestaat Justitia en de opleiding Rapporteur Jeugd, die binnen het forensisch veld, heeft veel sinds april 2007 i.o. en heeft als doel een verde- het NIFP voordien afzonderlijk aanbood. De specialistische expertise nodig. Daarom re professionalisering van de forensisch experts opleiding loopt nu tot september 2008 met ruim biedt het NIFP verschillende oplei- en een kwaliteitsverbetering van rapportages veertig deelnemers. dingen en cursussen aan. Sommige en zorg. Voor de inhoudelijke en beleidsmatige Naast deze opleiding startte in 2007 voor de opleidingen zijn bedoeld als introductie toetsing wordt het bureau bijgestaan door tweede maal een opleiding Supervisoren, waar- voor kandidaat-rapporteurs, maar ook commissies voor de diverse opleidingen, waarin in het concept van productgerichte supervisie ervaren collega s krijgen regelmatig professionals van binnen en buiten het NIFP (gericht op de rapportage) wordt uitgediept. De bijscholing aangeboden. zitting hebben. Deze commissies werden voor een deel in 2007 geformeerd. twintig supervisoren i.o. geven supervisie aan de rapporteurs i.o. 17 Het bureau initieert, organiseert en coördi- Verder leverden professionals van het NIFP in neert de opleidingen in samenspraak met de 2007 bijdragen aan vijf opleidingen tot klinisch inhoudelijke portefeuilles die in de commissies psycholoog, aan de opleiding forensisch psy- zitting hebben. Het bureau zal in toenemende choloog bij de diverse RINO s en gaven zij hun Contact mate een centrale rol vervullen bij alle oplei- medewerking aan bijscholing voor juristen en Voor vragen over opleidingen kunt u dingsactiviteiten binnen en vanuit het NIFP. De andere professionals. contact opnemen met Helma afdeling bestaat uit een hoofd, een medewerker Medewerkers van het NIFP en freelance rappor- Blankman, hoofd opleidingen NIFP, via en een adviseur. teurs werden daarnaast geschoold in de diverse h.blankman@dji.minjus.nl. U kunt ook risicotaxatieinstrumenten zoals FOTRES, SAVRY bellen met het opleidingssecretariaat, Opleidingen en cursussen en PCL-R/YV. telefoon Op de website van De opleiding Rapporteur bestond in 2007 voor Binnen de verschillende locaties van het NIFP het NIFP kunt u de rubriek met het eerst uit specifieke delen voor zowel jeugd zijn intervisies en refereerbijeenkomsten geor- veelgestelde vragen (FAQ) raadplegen. als volwassenen. Dat is het resultaat van een ganiseerd. Deskundige, let op uw deskundigheid. De psycholoog, de psychiater en het strafproces Nils Duits en Wim van Kordelaar over de rol van de gedragsdeskundige in het strafproces en het nut van het deskundigenregister: De spelregels zijn simpel, maar blijken telkens weer moeilijk na te leven: beantwoord geen vragen die niet binnen het deskundigheidsgebied te onderzoeken zijn, beantwoord geen vragen waarvoor men niet de aangewezen deskundige is, en beantwoord geen vragen die tegen de beroepscode ingaan. [...] Deskundigen moeten hun eigen deskundigheid kennen, evenals hun beperkingen. Dat geldt ook voor het bewaken van de eigen rol en positie als deskundige. Over beide wordt toenemend verantwoording gevraagd. Maandblad van de Geestelijke Gezondheidszorg, juli 2007

18 Het laatste zetje: Wat brengt ouders ertoe hun kinderen te doden? In september 2007 promoveerde T. Verheugt op zijn proefschrift Moordouders: Kinderdoding in Nederland een klinisch en forensisch psychologische studie naar de persoon van de kinderdoder. Het proefschrift trok veel aandacht van de media, onder meer in de Volkskrant. Verheugt werkt als forensisch psycholoog bij de NIFP locatie Amsterdam. Volkskrant, 26 september 2007 Bureau Onderzoek en Ontwikkeling Alle taken op het gebied van onderzoek en wetenschap zijn binnen het NIFP ondergebracht bij het Bureau Onderzoek en Ontwikkeling. Het bureau heeft twee kerntaken: het opzetten en uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek en het stimuleren en ondersteunen van de NIFP-medewerkers op wetenschappelijk gebied. 18 Op het gebied van wetenschappelijk onderzoek onderscheidt het NIFP drie onderzoekslijnen, die nauw aansluiten bij het primaire proces van het NIFP. De eerste lijn is fundamenteel onderzoek naar agressie en seksuele delicten. Deze sluit aan bij de taak diagnostiek Pro Justitia. De tweede lijn betreft psychische klachten in detentie en sluit aan bij de zorgtaak. De derde onderzoekslijn is gericht op evaluatie van onze eigen producten en op het onderzoeken en vervolgens invoeren van nieuwe ontwikkelingen. Projecten zoals FOTRES en het project Dienst Ondersteuning Psychodiagnostiek (DOP) op de locatie PBC vallen hieronder, maar ook verdere methodische ondersteuning van het werk van de groepsleiding op de locatie PBC. De samenwerking met de bibliotheek van de Leidse Universitair Medisch centrum (LUMC), die in 2007 is aangegaan, geeft ook vele mogelijkheden voor onderzoek. Publicaties Op al deze fronten heeft het bureau in 2007 stappen gezet, zowel in de ontwikkeling als in het formuleren van de onderzoeksvragen. Daarnaast is het publiceren op het vakgebied van Forenische Psychiatrie en Psychologie een belangrijk aspect van het NIFP als kennisinstituut. Hiernaast vindt u een bloemlezing van de vele publicaties die het afgelopen jaar door onze medewerkers zijn gedaan. Een volledig overzicht treft u aan op of u kunt een gedrukt exemplaar opvragen bij m.barendregt@dji.minjus.nl. Boeken Koenraadt, F., A.W.M. Mooij en J.M.L. van Mulbregt (red.) The Mental Condition in Criminal Law. Forensic Psychiatric and Psychological Assessment in a Residential Setting. Amsterdam: Dutch University Press Koenraadt, F., C. Kelk en J. Vijselaar (red.) Tussen behandeling en straf. Rechtsbescherming en veiligheid in de twintigste eeuw. Het Psychiatrisch Juridisch Gezelschap. Deventer: Kluwer Liem, M., K. Geene en F. Koenraadt Partnerdoding door etnische minderheden. Amsterdam: Dutch University Press Hoogerwerf, R., W.F. van Kordelaar, J. Pauw, A.J. Verheugt en I.M. van Woudenberg Best Practice Ambulant forensisch psychologisch onderzoek in het strafrecht voor volwassenen. Utrecht: NIFP Verheugt, A.J. Moordouders. Kinderdoding in Nederland; een klinisch en forensisch psychologische studie naar de persoon van de kinderdoder. Assen: Van Gorcum Publicaties Alphen, S.P.J. van, P.E.P. Nijhuis en T.I. Oei Antisocial personality disorder in older adults. A qualitative study of Dutch forensic psychiatrists and forensic psychologists. International journal of geriatric psychiatry, 22, Barendregt, M. Een verbluffende naïviteit. Reactie op Rein Gerritsen. Filosofie Magazine, Maart Barendregt, M., P. van Panhuis, W. van Kordelaar en E. de Beurs Evaluatie van de second opinions van tbs-verlofaanvragen; Een beschrijving van de populatie en de verloftoetsingen. Medisch Contact [Online publicatie] Berg, A. van den, V. Verbiest en T.I. Oei Gehechtheid, antisociale persoonlijkheidsstoornis en pro justitia rapportage. PROCES, 1, Beurs, E. de, M. den Hollander-Gijsman, S. Helmich en F.G. Zitman The tripartite model for assessing symptoms of anxiety and depression: Psychometrics of the Dutch Mood and Anxiety Symptoms Questionnaire and an alternative scoring scheme. Behaviour Research & Therapy, 45, Beurs, E. de en F.G. Zitman Routine Outcome Monitoring: het meten van therapie-effect in de klinische praktijk met webbased software. Maandblad Geestelijke Volksgezondheid, 62, Bos E.H., A.L. Bouhuys, E. Geerts, T.W.D.P. van Os en J. Ormel Stressful life events as a link between poor nonverbal communication and recurrence of depression. J Affect Disorders, 97, Conradi H.J., P. de Jonge, H. Kluiter, A. Smit, K. van der Meer, J.A. Jenner, T.W.D.P. van Os en J. Ormel Enhanced treatment for depression in primary care: long-term outcomes of a psycho-educational prevention program alone, and enriched with psychiatric consultation or cognitive behavioural therapy. Psychological Medicine, 37(6), , 2007

19 Duits, N. Mol, E.M.M. een kort diagnostisch interview voor DSM-IV en ICD-10 stoornis- Onderzoek pro Justitia. In: Wijk, A.Ph. van, R.A.R. Bullens, B-126 Nagebootste stoornis en simulatie in de algemene en sen. Tijdschrift voor Psychiatrie, 49, P.P.H.M. Klerks en P. van den Eshof (red.). Handboek zeden- forensische praktijk. Tijdschrift voor Psychiatrie, 49, S180- criminaliteit (pp ). Den Haag: Elsevier S181. Wijk, A.Ph. van, A.A.J. Blokland, N. Duits, R. Vermeiren en J. Harkink Duits, N. Oei, T.I. en J.C. Goorden Relating psychiatric disorders, offender and offence charac- Toerekeningsvatbaarheid. In: Wijk, A.Ph. van, R.A.R. Bullens, Tbs en internering, actuele ontwikkelingen in België. PROCES, teristics in a sample of adolescent sex offenders and non-sex P.P.H.M. Klerks en P. van den Eshof (red.). Handboek zedencri offenders. Criminal Behaviour and Mental Health, 17, minaliteit (pp ). Den Haag: Elsevier. Popma A., R. Vermeiren, C.A. Geluk, Th. Rinne, W. van den Goekoop, J., E. de Beurs en F. Zitman Brink, D.L. Knol, L.M. Jansen, H. van Engeland en T.A. Four-dimensional structure underlying scales for depression Doreleijers Samenwerking met het LUMC anxiety and retardation: emergence of trapped anger and scale Cortisol moderates the relationship between testosterone In 2007 bracht het NIFP haar bibliotheekfunctie improvements. Comprehensive Psychiatry, 48 (2), and aggression in delinquent male adolescents. Biological onder bij de bibliotheek van het Leids Universitair Psychiatry, 61, Medisch Centrum (LUMC). Door deze samen- Ingenhoven, Th. en Th. Rinne werking krijgen medewerkers online toegang tot Medicamenteuze behandeling. In: E.M.H. Eurelings-Bontekoe, Rinne, Th., R. Rijnders en E. de Beurs zoekmachines voor het vinden van vakliteratuur W.M. Snellen en R. Verheul (red.) Handboek persoonlijkheids- Posttraumatische stressstoornis en dissociatieve stoornissen. en een zeer groot aantal wetenschappelijk papers pathologie. Bohn Stafleu van Loghum In: W. van Kordelaar, M. Beukers en B. Blansjaar (red.), Stoor- die zij als pdf kunnen downloaden. Bovendien nis en Delict. Deventer: De Tijdstroom. kunnen alle boeken van de bibliotheek van het Ingenhoven, Th. en Th. Rinne LUMC geraadpleegd worden. Zo ontstaat voor Farmacotherapie van persoonlijkheidstoornissen. In: Verheul, Rinne, Th. en Th. Ingenhoven onze medewerkers een voorziening op academisch R. en J.-H. Kamphuis (red.). Persoonlijkheidsstoornissen: tegenstellingen en perspectieven. Bohn Stafleu van Loghum Pharmacological Therapy of Personality Disorders: what it can do and cannot do. In: B. van Luyn, S. Akhtar en J. Livesley niveau, die ondermeer de vakgebieden psychiatrie, psychologie en rechtswetenschappen bestrijkt. 19 (red.). Severe Personality Disorders. Cambridge: Cambridge Kloet, E.R. en Th. Rinne University Press. FOTRES Neuro-endocrine markers of early trauma: Implications for In 2007 zijn NIFP-medewerkers opgeleid in het PTSD. In: E. Vermetten, M. Dorahy en D. Spiegel (red.). Trauma- Rinne, Th. en W. Langeland gebruik van FOTRES (Forensisches Operationali- tic dissociation. New York: American Psychiatric Press De invloed van langdurige vroegkinderlijke negatieve erva- siertes Therapie und Risico-Evaluatie-System). Dit ringen in de ontwikkeling van de borderline persoonlijkheids- is een forensisch systeem dat een uitgebreid risico- Koenraadt, F. en A. Mooij stoornis: een neurobiologisch perspectief. In: E.M.H. profiel, een behandelprognose en de effecten van Mentally Ill Offenders. In: M. Boone en M. Moerings (red.), Eurelings-Bontekoe, W.M. Snellen en R. Verheul (red.). Hand- een forensische behandeling in kaart kan brengen. Dutch Prisons. Den Haag: BJu Legal Publishers. p boek persoonlijkheidspathologie. Bohn Stafleu van Loghum. Het is webbased en bestaat uit circa zevenhonderd goed gedefinieerde en geoperationaliseerde Kordelaar, W.F. van en N. Duits Schadé, A., L.A. Marquenie, A.J.L.M. van Balkom, M.J.W. Koeter, items, onderverdeeld in structureel recidiverisico, Kwaliteitsborging door wetgeving en registervorming, de E. de Beurs, R. van Dyck en W. van den Brink. behandelbaarheid met projectieve factoren en (gedrags)deskundige en het strafproces. Sancties, 2007/3, Anxiety Disorders: Treatable regardless of the Severity of Co- therapie-evaluatie morbid Alcohol Dependence. Addiction Research, 13, FOTRES heeft drie belangrijke functies: kwaliteitsborging, risicomanagement en documentatie. Kordelaar, W.F. van Smit, J.H., A.R. Draisma, T. Zandbelt, W.A. Nolen en Beurs, Casussen die onderzocht zijn aan de hand van FO- Het psychologisch onderzoek. In: B.C.M. Raes en F.A.M. Bakker E. de TRES gaan mee met de justitiële carrière van een (red.). De Psychiatrie in het Nederlandse recht. (vierde druk). Characteristics of no shows in the Netherland study of verdachte en kunnen na verloop van tijd opnieuw Deventer: Kluwer. p depression and anxiety (Nesda). European Psychiatry, 22, gescoord worden. Zo wordt het mogelijk om jus- S331-S332. titiabelen op lange termijn, op verschillende plaat- Liem, M. en F. Koenraadt sen en door verschillende gedragsdeskundigen te Homicide-Suicide in the Netherlands. A study of newspapers Swaab, D.F. en A.G.S. de Ranitz monitoren. Omdat alle gegevens uit het onderzoek reports, Journal of Forensic Psychiatry and Psycho- Agressie en crimineel gedrag. In Gijsbers, C.D.C, C.M.T. van nauwkeurig opgeslagen worden, ontstaat binnen logy, 18. p Wijk en U.M.H. Klumpers (red.). Sekseverschillen in de psy- het NIFP (en de verschillende ketenpartners) chiatrie; Een neurobiologische benadering. na verloop van tijd een omvangrijke database. Meer K. van der en T.W.D.P. van Os Deze kan gebruikt worden voor wetenschappelijk Slaapstoornissen. In: Diagnose en Therapie, jaarboek Verheugt, A.J. onderzoek. Bohn Stafleu van Loghum. p Onbewuste processen bij de diagnostiek van de forensische Als gecertificeerd FOTRES-gebruiker kunnen patiënt. In T. de Bruyne en A. Boerwinkel (red.), De onbewuste medewerkers van het NIFP nu de toepasbaarheid Mol, E.M.M. relatie (pp ). Amsterdam: Boom van dit systeem onderzoeken en pilots voor Pro ISD en psychiatrie. In: N. Voorhuis (red.): ISD-maatregel tot Justitia-rapportages uitvoeren. Omdat certificering plaatsing in een inrichting voor stelselmatige daders. van Vliet, I.M. en E. de Beurs vooraf gaat aan het daadwerkelijk toepassen van Amsterdam: Arrondissementsparket. Het Mini Internationaal Neuropatisch Interview (MINI-plus): FOTRES zijn in 2007 nog geen concrete pilots uit-

20 gevoerd. Hierover zijn afspraken gemaakt voor Daarnaast zijn de voorbereidingen voor wetenschappelijke studies gestart, waardoor twee NIFP-medewerkers met ondersteuning van het bureau onderzoek en ontwikkeling kunnen starten met onderzoek. Onderzoek impulsive versus premeditated agressief delict gedrag Binnen het NIFP is in 2007 fundamenteel wetenschappelijk promotieonderzoek voorbereid door de psychiaters Wouter Kuyck en Ronald Rijnders. Zij hebben impulsive versus premeditated agressief delict gedrag (zoals doodslag respectievelijk moord) en hun neurobiologische kenmerken, respectievelijk empathie bij psychopathie en het effect van de herseneiwitten oxytocine en vasopressine op empathie, in hun onderzoeksvoorstel uitgewerkt. De bedoeling is om in 2008 een vragenlijst, de IPAS-30, bij gedetineerden te valideren, die de beoogde gedragseigenschappen (persoonlijkheidskenmerken) impulsive en premeditated meet. Recent heeft DJI hier toestemming voor gegeven. Voor het onderzoek worden twee groepen geselecteerd op basis van de vonnissen door de rechter, namelijk bewezen doodslag en bewezen moord. Na deze groepsindeling (dus op basis van de gevalideerde IPAS-30 en de vonnissen) worden in het tweede project enkele neurobiologische kenmerken, zoals die van de HPA-as (de stress-as met cortisol en DHEA, een bijnier-androgeen, als eindproducten) in beide groepen gemeten. Dit zal worden uitgevoerd met de zogenaamde DEX/CRH challenge test. Oxytocine en vasopressine worden gebruikt ter bepaling van het effect op de cognitieve en emotionele empathie (het inlevingsvermogen in en het meevoelen met anderen). Functionele MRI wordt gebruikt om die hersengebieden in kaart te brengen die functioneel werken in beide groepen van extreem delict gedrag (doodslag en moord) en hoe oxytocine en vasopressine daarop van invloed kunnen zijn. Een hypothese is dat het functionele hersengebied na toediening van deze eiwitten verandert. De mogelijkheid van genetisch onderzoek, zoals de bepaling in beide groepen van het zogenaamde MAO-A gen (betrokken bij de afbraak van serotonine) en diens polymorphismen, wordt overwogen. De uitslagen worden vergeleken met die van een controlegroep met gezonde mannelijke vrijwilligers. 20 Internationale belangstelling en samenwerking Rachida Dati bezoekt een gesloten kliniek in Nederland De minister wenste de overeenkomsten tussen beide landen te benadrukken. In Nederland kunnen ontoerekeningsvatbare personen voor de rechter worden gebracht, verklaarde Mevrouw Dati in navolging van de wens van Nicolas Sarkozy om de mogelijkheid in te voeren om strafrechtelijk ontoerekeningsvatbare personen te kunnen berechten. Zij constateerde dat sommige veroordeelde personen na hun straf ingesloten bleven, zoals dat in Lyon het geval zou moeten zijn. Le Monde, 20 augustus 2007 Vanuit het buitenland trekt het werkveld van het NIFP ook belangstelling. Dit resulteert in werkbezoeken vanuit het buitenland aan de organisatie en de observatiekliniek Pieter Baan Centrum. De interesse van andere Europese landen ligt met name op het gebied van de rol van het NIFP in het strafproces, hoe de observaties en rapportages in zijn werk gaan én hoe het NIFP bijdraagt tot een veiliger samenleving. Roemeense samenwerking Franse belangstelling Eén van de vereisten voor toetreding van Naar aanleiding van een incident in Frankrijk Roemenië tot de Europese Gemeenschap is dat rond de pedofiel Francis Evrard besloot de Franse president dat de mogelijkheid onderzocht het land zijn High Security Mental Hospitals moderniseert. De Ministeries van Buitenlandse moest worden om strafrechtelijk ontoerekeningsvatbare personen te kunnen berechten. Dit zaken en Economische zaken benaderden het NIFP om hierin een bijdrage te leveren. met het plan om in 2009 in een gevangenisziekenhuis voor zedendelinquenten te openen. In het kader van de samenwerking legden NIFP-medewerkers in 2006 al een werkbezoek Hierbij werd naar Nederland als voorbeeld gekeken. De Franse minister van Justitie, af in Roemenië. In 2007 resulteerde dit in een wederbezoek waarbij het Pieter Baan Centrum Rachida Dati, bezocht 31 augustus tbs-kliniek De werd aangedaan. De samenwerking wordt in Kijvelanden waar ook het NIFP een presentatie 2008 voortgezet. verzorgde. Dit resulteerde in het najaar tot een tweede bezoek van een Franse delegatie, aan het NIFP, locatie Pieter Baan Centrum, waar dieper op de werkwijze van het NIFP werd ingegaan.