Gezonde leefomgeving. Kansen onder de Omgevingswet. Dr. Leendert van Bree

Transcriptie

1 Gezonde leefomgeving Kansen onder de Omgevingswet Dr. Leendert van Bree

2 Perspectieven op een gezonde leefomgeving Gezondheidsbescherming Gezondheidsbevordering Duurzaam welzijn Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

3 Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

4 Gezondheidsbescherming ( heden) Reductie van negatieve effecten van omringende milieufactoren - vooral via sectoraal beleid en principe van milieuhygiëne luchtverontreiniging geluid straling stoffen binnenmilieu externe veiligheid kwantitatieve risicoschatting, uniform risicobeleid emissiebeperkingen / milieunormen (EU, NL, WHO) sanering van slechte milieucondities Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

5 Traditionele milieuhygiëne nadert grenzen Gezondheidsrisico s en (milieu)normen zijn soms onvergelijkbaar, hebben verschillende achtergronden en niveaus van onzekerheid, en hebben dus ook verschillende veiligheidsmarges. Gezondheidskundige betekenis van onder- of overschrijding van normen is onzeker en het voldoen aan de norm levert verschillende kosten en baten en garandeert nog geen gezondheid. Hoe risico s te reduceren als er geen norm voor is? Milieu- en omgevingsbeleid heeft t lastig bij de vraag om politieke en maatschappelijke steun, maar het is wel een succesverhaal vanuit een technocratisch sturingsprincipe! Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

6 Verfijning én modernisering van milieubeleid - Naast normen ook sturen op gezondheidswaarden (en dus effectief sturen op blootstelling- en risicoreductie) - Koppel mee ( cross-overs ) met de (her)ontwikkeling van slimme, gezonde en inclusieve steden van de toekomst (gezondheidsbevordering en duurzaam welzijn) Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

7 Verfijnen van luchtbeleid en effectieve maatregelen (verkeer) via een roetindicator van fijnstof (Rotterdam, 2008) Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

8 Verfijnen én moderniseren van geluidbeleid via soundscape en nature-based aanpak Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

9 Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

10 Is ~50% van de ziektelast omgeving gerelateerd? En zou dan een gezond ingerichte omgeving een positieve bijdrage kunnen leveren aan de volksgezondheid? Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

11 Innovatie in gezondheidsconcept Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

12 POSAD Utrecht KCHUL - Gezonde Verstedelijking Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

13 Gezonde stedelijke (eco)structuren (o.a. City Blueprint) Ruimte voor aanwezigheid van water en natuur in de binnenstad van Singapore Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

14 Gezonde, slimme en inclusieve omgeving van de toekomst Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

15 DNA of a healthy city 1. A city where health and liveability are protected low negative effects of environmental stressors; clean and safe 2. A city where health, well-being, and social behaviour are promoted ( Planning as preventive medicine ) social capital, healthy lifestyle, healthy mobility, healthy childhood, healthy ageing 3. A resilient city with adaptive capacity and good and accessible health care health services, self-reliance, participation, sustainable course of life 4. A city with healthy, ecological (infra)structures urban green and blue structures, urban-rural connections, nature-based solutions, biodiversity 5. A ecological city with a green economy transport, energy, food, water, waste, materials, resources 6. A city with a historic and cultural identity 7. A city working on a Health deal ambition, goals, policy, design, planning, governance, co-creation Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

16 Kansen voor een gezonde, veilige en inclusieve leefomgeving De (nieuwe) Omgevingswet biedt (meer) mogelijkheden om de (gezonde) kwaliteit van de leefomgeving actief aan te pakken op het gebied van gezondheid, veiligheid, milieu en ruimtelijke kwaliteit. Een van de kernpunten is de integrale aanpak bij plannen en projecten. Provincie en gemeente moet een omgevingsplan opstellen, en liefst ook gebaseerd op een strategische omgevingsvisie. Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

17 Platform 31 (S&RO, 2016) Omgevingswet geeft gezondheid plek (terug) in het ruimtelijk-economische domein Nu gezondheid is opgenomen in de nieuwe Omgevingswet, liggen er uitgelezen kansen om het thema op een ander niveau dan voorheen zijn plek te geven in het ruimtelijk domein. Naast het niveau van projecten, biedt de wet kansen om op niveau van stadsdelen en de gehele stad gezondheid te agenderen en in projecten te verankeren. Het gaat verder dan alleen vasthouden aan milieu-indicatoren! Vragen die steden zich moeten stellen: hoe werkt een stad op strategisch niveau aan gezondheid, hoe kan deze zich positioneren in pleinen, parken en openbare ruimte, groenstructuur en fiets- en wandelpadennetwerk en welke projecten dragen wel en welke dragen niet bij aan de gezondheid? Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

18 Een gezonde, veilige en sociaal-inclusieve leefomgeving als nieuw perspectief. Met wetten, regels en instrumenten die dat perspectief dichterbij brengen. Met ruimtelijke (en technologische) ontwerpen en sociale innovaties. Met een energieke, cocreatieve samenleving die hecht aan deze hoogwaardige kwaliteit van de leefomgeving. Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

19 Gezondheid, Omgeving en de Wet (1) Grondwet Volgens de Grondwet moet de overheid zorgen voor bescherming en verbetering van het leefmilieu. Het Rijk vervult deze zorgplicht door een minimum milieukwaliteit te garanderen milieunormen in het omgevingsrecht. Dat blijft ook zo onder de Omgevingswet (Ow). In de Ow het bereiken en in stand houden van een gezonde fysieke leefomgeving als maatschappelijk doel gesteld. Maar gezondheid is geen norm of toets. Blijft een gezonde(re) leefomgeving gewaarborgd onder de Ow? Wordt Eenvoudiger ook Beter in die zin? Wet publieke gezondheid (Wpg) Zorgplicht voor hoogwaardige(r) leefomgevingskwaliteit neergelegd bij gemeenten. Zorg voor bevordering algemeen gezondheid en van risicogroepen in het bijzonder. College B&W moet op grond van artikel 2, 2 e lid, onder c, bij bestuurlijke beslissingen de gezondheidsaspecten op het terrein van de fysieke leefomgeving bewaken (gezondheidsbescherming, gezondheidsbevordering, en maatregelen voor het voorkómen en het vroegtijdig opsporen van ziekten). Voor een goede afweging kan het College B&W, op grond van artikel 16, advies vragen aan de GGD. Jurisprudentie laat zien dat als gemeenten aan milieunormen voldoen, ze gezondheid in ruimtelijke plannen voldoende hebben geborgd. Zie ook Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

20 Gezondheid en veiligheid in de Omgevingswet: Doelen, normen en afwegingen bij de kwaliteit van de leefomgeving (RIVM, 2014) Normen zijn van belang voor de kwaliteit van de leefomgeving als middel tot sanering van bestaande risico s en preventie van nieuwe risico s (basisniveau). Meer samenhang aanbrengen tussen de wetgeving in sectoren ruimte, water, milieu en natuur. Gezondheidskundige betekenis van onder- of overschrijding van een norm moet duidelijker, en gebruik daarbij óók instrumenten als feitelijke blootstelling, risicoschatting en stapeling van risico s voor een betere sturing op gezondheids- en veiligheidswaarden. Houd rekening met morele dimensies bij afwegingen over onzekere, complexe of omstreden risicoproblemen waarbij schadelijke effecten worden vermoed. Tijdige dialoog met en inzicht voor bewoners, bedrijven en overheden, met ook aandacht voor gunstige omgevingsfactoren en eventuele voorzorgsmaatregelen. Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

21 Gezondheid, Omgeving en de Wet (2) Neem gezondheid en welzijn (vroeg) mee bij het vaststellen van een gewenste omgevingskwaliteit en bij (ruimtelijke) afwegingen rondom omgevingsbeleid! Verbind de Ow en de Wpg De Ow biedt daarvoor mogelijkheden via instrumenten als Omgevingsvisie, Omgevingswaarde, Omgevingsplan, Programma en Projecten. Maak gezondheid en welzijn een duurzaam kwaliteitsdoel in omgevingsbeleid Neem dit doel (vroeg) mee bij RO en gebiedsontwikkeling Gebruik de co-creatieve, energieke samenleving als dialoog en productiemechanisme Want Gezondheid is een duurzaam belang van ons allemaal Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

22 Opgaven voor een gezonde omgeving 1. Gezondheids- en welzijnsagenda koppeling aan groei en innovatie. 2. Gezond, leefbaar en aantrekkelijk Infrastructuur, mobiliteit, openbare ruimte, voorzieningen, cultuur, identiteit, en woon-, werk- en vestigingsklimaat. 3. Zorgzaam, participatie en zelfredzaam Passende zorginfrastructuur (ziekenhuis, zorglijn) mantelzorg sociaal kapitaal participatie opvang decentralisaties innovatie in woon-zorg arrangementen (huis)technologie en bereikbare (e-)zorg maatwerk. 4. Slimme en gezonde verstedelijking als positieve factor bij (regionale) economische ontwikkeling. 5. Gebiedsontwikkeling nieuwe stijl, RO en uitnodigingsplanologie Moderne waardenperspectieven, financieringsmodellen en investeringsagenda s. 6. (Sociale) Transitie naar Health Deal en Omgevingsbeleid.NEXT Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

23 Naast een Green Deal nu ook een Health deal Gezondheid en welzijn als duurzame uitgangswaarden bij modern omgevingsbeleid, óók onder de nieuwe Omgevingswet! Kansen voor (meekoppeling met beleidsopgaven bij) RO, energie, mobiliteit, voedsel, bereikbaarheid, stedelijke infra, openbare ruimte, wonen, gebouwen, werken, ontmoeten, cultuur, participatie en zorg. Gezonde mensen en gezond stedelijk leven als bijdrage aan concurrentiekracht en vestigingscondities. Verbinden van domeinen milieu, ruimte, sociaal, gezondheid en economie. Via een co-creatieve energieke samenleving. Via nieuwe waardencreatie- en businessmodellen. Via een gedragen kennisagenda en uitvoeringsprogramma. Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

24 Health for All (1986) Health in All Policies (2013) Public policies across sectors that: systematically takes into account the health and health systems implications of decisions, seeks synergies, avoids harmful health impacts, in order to improve population health and health equity. Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

25 Dynamiek in denken over gezonde leefomgeving 1. Gezondheid als milieuhygiëne - beschermende omgeving 2a. Gezondheid als leefbaarheid, sociale inclusiviteit, gezondheidsbevordering, gezonde leefstijl en gezond gedrag - faciliterende omgeving 2b. Gezondheid als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven - adaptieve en zorgzame omgeving 3. Gezondheid en kwaliteit van leven als intrinsiek kapitaal van duurzaamheid - duurzame omgeving Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni

26 Dank u voor uw aandacht! Leendert van Bree Werksessie Omgevingswet 28 juni