Fotoverantwoording. Colofon. Museum De Gevangenpoort Buitenhof AH Den Haag. Directeur-bestuurder Marco van Baalen

Transcriptie

1 1

2 Fotoverantwoording Omslag: Deur Pijnkelder - fotograaf: Kees Hageman Vooraf: Living history Gevangenpoort - fotograaf Eveline van Egdom 1 Profiel: De Gevangenpoort - fotograaf Deirdre Schoemaker 2 Kwaliteit: Ridderkamer - fotograaf Deirdre Schoemaker 3 Educatie en participatie: IJzerkamer - fotograaf Eveline van Egdom 4 Publieksbereik Billboard - fotograaf Anton Stig 5 Ondernemerschap Museumnacht - fotograaf Deirdre Schoemaker Colofon Museum De Gevangenpoort Buitenhof AH Den Haag Directeur-bestuurder Marco van Baalen 2

3 3

4 Vooraf Halverwege 2016 lanceerde Lonely Planet zijn nieuwe boek 50 Museums To Blow Your Mind. Het plaatst de Gevangenpoort in dezelfde categorie als de Akropolis in Athene en de Verboden Stad in China. Dat is voor bezoekers wereldwijd een uitstekend visitekaartje. De Gevangenpoort intrigeert, informeert en nuanceert. In die volgorde. Bezoekers komen uit nieuwsgierigheid naar de geschiedenis van het gebouw en naar wat zich hier heeft afgespeeld. De fysieke beleving soms schokervaring van het gebouw zelf en de verhalen over de unieke collectie straf- en martelwerktuigen die hier ook écht zijn gebruikt, leiden onherroepelijk tot vragen als: Is dit écht gebeurd? Hiér, in Nederland?! Het verleden en wat zich elders afspeelt op het gebied van strafrecht is voor de meeste mensen een ver-van-mijn-bed-show. De Gevangenpoort zet hen aan het denken, over wat er gebeurde in Nederland en wat er nog steeds gebeurt, hier en in het buitenland. De Gevangenpoort vormt samen met het Haags Historisch Museum (HHM) de Stichting Haags Historisch Museum. Vanaf 2017 versterken we binnen deze samenwerking de profilering van de Gevangenpoort als nationaal monument voor de humanisering van het strafrecht. Deze koppelen we aan actuele ontwikkelingen op het gebied van strafrecht, vervolging en de rechtsstaat. De fysieke ruimte van het gebouw, de financiële middelen en de personele bezetting leggen ons daarbij beperkingen op die we de komende jaren op verschillende manieren het hoofd willen bieden. Bij het zoeken naar oplossingen en onze hernieuwde beleidskoers hebben we dankbaar gebruik gemaakt van de BIS-monitor, de expertise van stakeholders en enkele inspirerende voorbeeldmusea. In het voorliggende beleidsplan leest u het resultaat: onze ambities voor en de manier waarop we deze willen realiseren. 4

5 5

6 1 Profiel Missie De Gevangenpoort laat je zien en beleven hoe mensen vroeger werden behandeld als zij werden beschuldigd van crimineel gedrag. Als bezoeker word je je er soms pijnlijk van bewust hoe mensen vroeger in Nederland dachten over misdaad en straf en hoe jouw eigen opvattingen nu worden beïnvloed door actuele maatschappelijke ontwikkelingen, hier en elders. Eeuwenlang was de Gevangenpoort, van oorsprong een toegangspoort tot het Binnenhof, de gevangenis van het machtige Hof van Holland. De combinatie van de Gevangenpoort als historisch monument waar het ooit écht gebeurde, zijn nationale collectie van martel- en strafwerktuigen en de verhalen van historische sleutelfiguren als Johan en Cornelis de Witt, Hugo de Groot en Dirck Coornhert maken de Gevangenpoort tot lieu de mémoire voor de ontwikkeling van onze Nederlandse rechtsstaat. Monument met een museale functie Niemand minder dan Thorbecke garandeerde in 1852 het voortbestaan van de Gevangenpoort. Het is daarmee een van de oudste opengestelde monumenten met een museale functie. 1 Het belang van de Gevangenpoort voor Nederland is in internationaal opzicht te vergelijken met de Tower of Londen en de Priggione Nove van het Doge-paleis in Venetië, al is de omvang van het gebouw kleiner. Haagse ontwikkelingen De Gevangenpoort is onlosmakelijk verbonden met de nationale geschiedenis van het strafrecht en onze rechtsstaat, die zich ontrolde vanuit Den Haag. Nu zijn het opnieuw Haagse ontwikkelingen die de rol van de Gevangenpoort een impuls geven. Sinds 2016 vormen de Haagse cultuurinstellingen met de gemeente en Den Haag Marketing het Netwerk Vrede en Recht. 2 Samen leggen we de link tussen onze collecties en de thematiek van Vrede en Recht, ieder op zijn eigen manier. Gestimuleerd door deze ontwikkeling hebben we als Gevangenpoort de focus voor onze activiteiten in verbreed. We werken daarvoor samen met organisaties als Prodemos, Humanity House, Vredespaleis, Oranjehotel en Museon en verrijken onze expertise in onze contacten met advocaten, de Hoge Raad, de Raad van State en de Dienst Justitiële Inrichtingen. 1 De nieuwe Erfgoedwet spreekt hierbij van een interieurensemble met bijzondere cultuurhistorische betekenis

7 Nationaal icoon Jaarlijks ontvangt De Gevangenpoort zo n bezoekers uit binnen- en buitenland. De fysieke ervaring tijdens het bezoek aan de Gevangenpoort is leidend bij de interactie met onze bezoekers. Kracht van dit nationale icoon is de combinatie van gebouw en collectie. Of die nu afschrikken of fascineren, ze schreeuwen om toelichting. Rondleiders, storytellers en acteurs brengen de verhalen die zich hier hebben afgespeeld tot leven. Het gebouw zelf stelt door zijn kleine ruimten, de dwingende routing en de veiligheidseisen echter beperkingen. De komende jaren maken we daarom meer gebruik van interactieve en audiovisuele verdiepingsmogelijkheden, binnen de vaste opstelling en online. Dit is prikkelend voor het publiek en biedt ons meer ruimte om de rijkdom aan verhalen over het voetlicht te brengen en in een eigentijdse context te plaatsen. Tegelijkertijd is dit een complexe opgave, die extra tijd en geld vergt. In 5. Ondernemerschap wordt beschreven hoe we dit gefaseerd aanpakken. Verdieping en contextualisering De Gevangenpoort behoort tot de canon van de Nederlandse geschiedenis. Met onze activiteiten willen we bijdragen aan het historisch bewustzijn en het genuanceerd denken over ons hedendaagse rechtsstelsel. Primair doen we dat in voor het onderwijs en professionals, doelgroepen die hier eenzelfde rol in hebben. Voor alle doelgroepen geldt dat we onze verhalen sterker in een hedendaagse context zetten: naast onderwijs en professionals zijn dat toeristen, cultuurliefhebbers en bedrijven. We programmeren daarbij vanuit drie samenhangende thema s: Misdaad en straf, Vervolging en vrijheid en Rechtstaat en vrede. Deze werken we uit in een aantal onderwerpen die direct de relatie blootleggen tussen ons heden en het verleden. 7

8 8

9 2 Kwaliteit De Gevangenpoort vormt sinds 1882 een publiekstrekker voor nieuwsgierigen uit binnen- en buitenland. 3 Eind 2010 is de Gevangenpoort na een ingrijpende restauratie en verbouwing heropend. De komende jaren plaatsen we de Gevangenpoort sterker in de actualiteit en verbreden we in samenwerking met partnerinstellingen onze inhoudelijke focus. We zetten de Gevangenpoort neer als internationaal monument voor de humanisering van het strafrecht in de stad van vrede en recht. Museale kerntaak Onze kerntaak blijft het levend houden van de collectie straf- en martelwerktuigen. Doel daarbij is niet groei maar verdere ontsluiting van de huidige collectie. Het museum beheert de rijkscollectie van het strafrecht, grotendeels gevormd in het derde kwart van de 19 e eeuw. Dit door toedoen van Victor de Stuers, vader van het erfgoed en cultuurbehoud in Nederland en vroege directeur van de Gevangenpoort. In 1994 sloten de Staat der Nederlanden en Museum de Gevangenpoort een beheersovereenkomst af waarmee de Staat de collectie in beheer gaf. Met ingang van 1 januari 2017 zal het museum deze zelfde zorgtaak blijven uitvoeren op grond van de Erfgoedwet. De laatste jaren is de collectie incidenteel aangevuld. 4 De meest recente aanwinst, in 2014, is een guillotine uit Dit strafwerktuig vormt een indrukwekkende illustratie van de wijze waarop in het verleden over de humanisering van het strafrecht werd gedacht. De komende beleidsperiode leggen we onze prioriteit bij inhoudelijke verdieping en intensivering van de publiekservaringen. Ter behoud van de collectie zullen waar nodig diverse collectieonderdelen worden behandeld. Misdaad en straf, vervolging en rechtsstaat Als handvat voor onze inhoudelijke verdieping en programmering hanteren we een zestal onderwerpen binnen de drie thema s Misdaad en straf, Vervolging en vrijheid en Rechtstaat en vrede, die oplopen in abstractieniveau. Deze onderwerpen (zie kader) bieden aanknopingspunten voor al onze doelgroepen. 5 We belichten deze onderwerpen en thema s vanuit verschillende perspectieven en leggen daarbij telkens de koppeling tussen heden en verleden, vanuit actuele maatschappelijke vragen rond straf, vervolging en de rechtstaat. Hiermee willen we onze bezoekers niet alleen informeren en inspireren maar ook aan het denken zetten over hun eigen opvattingen en die van anderen. Daarnaast nodigen we professionals en experts uit om hun kennis te delen en in gesprek te gaan over deze onderwerpen en thema s. 3 De Gevangenpoort is sinds 1876 publiekstoegankelijk. Trok de Poort in dat eerste jaar bezoekers, in 1882 waren dat er al In topjaar 1943 (!) kwamen er meer dan bezoekers. 4 De collectie bestaat inmiddels uit 368 unieke objecten. De registratiegraad is 100%. 5 Zie 4. Publieksbereik. 9

10 1 Het leven achter de tralies We willen onze bezoekers laten zien en beleven wat zich binnen de Gevangenpoort heeft afgespeeld. Daarom vertellen we het verhaal van het gebouwencomplex met zijn functies en geschiedenis, maar ook het verhaal over de dagelijkse gang van zaken in de Gevangenpoort. De Poort was een plek van besluiten over en de keiharde praktijk van martelen en (dood)straffen, maar had ook een andere kant: die van het dagelijks leven van cipiers, personeel en gevangenen. De onbekende kant van de Poort: vrolijk vertier, klachten over de kwaliteit van het eten, het prijskaartje van de beul, ontsnappingen en de soms opmerkelijke rol van de dienstmeisjes. Met Hugo de Groot als advocaat-fiscaal ( ombudsman ) van de Gevangenpoort. Actualiteit: Weinig mensen kennen gevangenissen van binnenuit of weten hoe het er aan toegaat. Worden gevangenen in Nederland verwend? Zijn gevangenissen luxe hotels geworden met veel vrijheden en rechten? Hoe ziet de praktijk van gedetineerden, penitentiair medewerkers en gevangenisdirecteur er uit? Hoe is dat in gevangenissen elders op de wereld? 2 Naming and shaming Schandstraffen waren vroeger gebruikelijk, zie bijvoorbeeld de unieke collectie schandborden in de Poort. Het publiek vervulde bij schandstraffen een actieve rol. De regels rond straffen werden sinds de begintijd van de Gevangenpoort zorgvuldig vastgelegd. Actualiteit: Naming and shaming op internet. De rol van het publiek in het moderne strafrecht. Invloed op de procesgang via de publieke opinie/de media. Privacy rond de rechtsgang van individuen. 3 Strenger straffen! Tot in de 19 e eeuw werd in Nederland de doodstraf toegepast: hoe en in welke gevallen? Opvattingen over (de effectiviteit van) straffen zijn in de loop der eeuwen veranderd. Hoe draagt straffen bij aan een veiliger samenleving? Coornhert schreef na zijn Poort-ervaringen het pamflet Boeventucht, over hervorming van het strafsysteem. Dat zou bijdragen tot de overgang van lijfstraffen naar tuchtstraffen. Actualiteit: Er is een terugkerende roep om strenger straffen. Er wordt actie gevoerd tegen de doodstraf in andere landen. Waarom straffen we? Om misdaad te vergelden, om de samenleving veiliger te maken of om rust en vrede te bewaren? 4 Klassenjustitie en de rechtsstaat Verschillende groepen gevangenen, arm en rijk, kwamen elkaar tegen in de Poort. Maar zij werden niet op dezelfde manier behandeld, berecht en bestraft. Die ongelijke behandeling was een kwestie van geld, maar was ook verankerd in het strafrecht. Wat zegt dit over de rechtstaat vroeger en nu? Actualiteit: Wie geld heeft en een dure advocaat kan betalen is nog steeds beter af voor de rechter, luidt het verwijt. Het idee van maatschappelijke ongelijkheid klinkt door in de discussie over etnisch profileren door politie en justitie. Over de vermeende relatie tussen maatschappelijke en rechtsongelijkheid vroeger en nu. 5 De politieke afrekening Van Oldenbarnevelt werd op het Binnenhof onthoofd naar algemeen werd aangenomen als politieke afrekening. Een onderwerp dat verder gaat dan Naming en shaming is het recht in eigen hand nemen: trial by media, social media als publiek tribunaal. Eenmaal leidde collectieve angst en volkswoede tot escalatie: het lynchen van de gebroeders De Witt. Het volk nam het recht in eigen hand: men vond dat het Hof van Holland de doodstraf had moeten opleggen. Actualiteit: Aanvallen op burgemeesters, terroristische aanslagen. 10

11 6 Vrijheid van geloof, meningsuiting en seksuele geaardheid De eerste protestantse martelaar in Holland (Jan de Bakker) zat in de Gevangenpoort, na hem vele anderen. De vervolging van protestanten leidde zelfs tot de bouw van de nu nog aanwezige gajolen. In de Poort werden geregeld mensen opgesloten of zelfs ter dood veroordeeld vanwege hun geloof, politieke overtuiging of seksuele geaardheid. Er waren perioden waarin zij relatief met rust werden gelaten, maar soms was er een golf van arrestaties en veroordelingen. Actualiteit: Vluchtelingen in Nederland die in eigen land zijn vervolgd vanwege hun geloof of hun politieke stellingname. Discussie in Nederland over de grenzen van vrijheid van geloof (hoe omgaan met fanatieke gelovigen?) en van meningsuiting (wanneer wordt vrije meningsuiting haatzaaien?). Homovervolging heeft in Nederland plaatsgemaakt voor acceptatie, maar niet bij iedereen. In sommige landen is er nog steeds sprake van rechteloosheid voor homo s en soms zelfs actieve vervolging door de overheid. Aanhaken bij historische hoogtepunten en sleutelverhalen Om de verbeelding te prikkelen en gerichte samenwerking met partnerinstellingen te versterken besteden we jaarlijks extra aandacht aan een verhaal uit de historie van de Gevangenpoort, gekoppeld aan een hoogtepunt uit de Nederlandse geschiedenis. Jaar Historische hoogtepunten en sleutelverhalen Thema 2017 Lutherjaar Jan de Bakker 2018 Begin Tachtigjarige Oorlog Coornhert 2019 Politieke afrekening Johan van Oldenbarnevelt 2020 Afschaffing doodstraf Eerste protestantse martelaar. 500 jaar eerder(1517) spijkerde Luther zijn stellingen op de kerkdeur van Wittenberg, een gebeurtenis die de wereld veranderde Coornhert schreef als politieke gevangene in de Gevangenpoort aan het begin van de 80-jarige oorlog (1568) Boeventucht, over hervorming van het strafrecht. Dit geschrift had een belangrijke rol in de overgang van martelen, publiek vernederen en het hanteren van lijfstraffen naar heropvoeden en tuchtstraffen. In 1619 werd de landsadvocaat op het Binnenhof wegens hoogverraad onthoofd. De Gevangenpoort werkt bij deze herdenking samen met partners uit Amersfoort en Rotterdam, steden waar Van Oldenbarnevelt eveneens zijn voetsporen heeft nagelaten. In 2020 is het 150 jaar geleden dat in Nederland de doodstraf werd afgeschaft. Men vond deze straf wreed en onbeschaafd. Vervolging en vrijheid Misdaad en straf Rechtsstaat en vrede Misdaad en straf Prioriteit bij verdieping en contextualisering De afgelopen jaren organiseerden we tijdelijke presentaties in de Gevangenpoort, telkens in de context van bredere programma s en tentoonstellingen op andere locaties. Zoals in 2013 Hugo de Groot en het ontstaan van het Internationaal Recht (vanwege de viering van 100 jaar Vredespaleis) en in 2014 Verboden humor, tegelijk met de tentoonstelling Haagse Humor in het HHM. Deze tijdelijke expo s trekken door hun fysiek beperkte omvang echter nauwelijks extra publiek, terwijl 11

12 ze een onevenredig grote personele en financiële inzet vereisen. Bovendien is het onderwijs vanwege jaarlijks herhaalbezoek gebaat bij een vaste opstelling. Redenen te meer om ons in de komende beleidsperiode te richten op verdieping en contextualisering, on-site en online. Gefaseerde uitvoering De Gevangenpoort beschikt slechts over een kleine organisatie en beperkt budget en fysieke ruimte om alle ambities te realiseren. We kiezen daarom voor een gefaseerde aanpak, die nader wordt beschreven in 5. Ondernemerschap. Om de uitvoering te stroomlijnen en het werven van additionele middelen beter mogelijk te maken brengen we onze activiteiten in onder in drie lijnen: Drie uitvoeringslijnen Gevangenpoort De gevangenpoort on-site Ter plekke : de vaste opstelling aanpassen en interactief maken, vergroten participatiemogelijkheden bezoekers. 2 De Gevangenpoort actief Educatie, activiteiten, rondleidingen: contextualiseren en verdiepen. 3 De Gevangenpoort online Digitaliseren; kennis experts en collectie toegankelijk maken voor breed publiek, via de website met spin-off in de vaste opstelling. De Gevangenpoort on-site In 2017 starten we met het doorvoeren van de drie thema s en links naar de actualiteit op verschillende plekken in de vaste opstelling en in onze rondleidingen en museumlessen. Dit bouwen we de komende jaren verder uit. In 2017 onderzoeken we daarnaast de mogelijkheden voor interactieve publieksparticipatie in de Raadkamer in 2019, met een opstelling die zich zowel leent voor hands-on en digitaal gebruik voor onze bezoekers als meubel bij zakelijke verhuur van deze ruimte. De fasering hiervan is afhankelijk van het vinden van additionele financiering. 6 In 2019 wordt een grote tentoonstelling over Van Oldenbarnevelt georganiseerd in het pand aan de overkant, het HHM, met gerichte activiteiten in de Gevangenpoort. De Gevangenpoort actief We bieden naast ons onderwijsaanbod 7 een continu programma van publieksactiviteiten met vaste elementen, zoals het Museumweekend, de Museumnacht, de Maand van de Geschiedenis en de Week van het Recht. Onderdeel van dit programma zijn nachtrondleidingen, story tellers, musici of een acteur in de rol van een (beroemde) gevangene. 6 Zie hierover 5. Ondernemerschap. 7 Zie 3. Educatie en participatie. 12

13 Synergie door samenwerking Bij onze activiteiten werken we zoveel mogelijk samen met relevante partners. Met Prodemos benaderen we het onderwijs en geïnteresseerden in de historie van het Binnenhof en organiseren we jaarlijks activiteiten als de Nacht van de Dictatuur. Bij de Gevangenpoort-lezingen gaan experts in op maatschappelijke actualiteiten als de discussie over de vrijheid van meningsuiting, de rol van de rechter, privacy perikelen en de staat van de rechtstaat. Met Amnesty International werken we samen bij de Internationale Dag tegen de Doodstaf en het Haagse filmfestival Movies that Matter. Al genoemd is het Haagse netwerk Vrede en Recht, dat sinds 2016 meer aanknopingspunten voor samenwerking biedt. Het historische verhaal van de Gevangenpoort, die begin 19 e eeuw zijn deuren sloot als gevangenis, gaat geleidelijk over in dat van Gevangenismuseum Veenhuizen als voormalige strafkolonie. In 2017 worden de mogelijkheden tot samenwerking onderzocht. Juridische netwerken De Gevangenpoort onderhoudt contacten met diverse juridische instellingen, zoals de Raad voor de Rechtspraak, de Hoge Raad, de Raad van State en de Dienst Justitiële Inrichtingen. We onderzoeken de komende periode of we een speciaal programma kunnen ontwikkelen voor (buitenlandse) professionals om de geschiedenis van de totstandkoming van de Nederlandse rechtsstaat over het voetlicht te brengen. De Gevangenpoort online Online valt er nog veel te winnen voor de Gevangenpoort. 8 Jaarlijks passeert in onze activiteiten een scala aan sprekers en onderwerpen de revue. De komende jaren zet de Gevangenpoort zich in om deze activiteiten meer spin-off te geven voor onze reguliere bezoekers. We bestendigen de kennis, meningen en inzichten die bij genoemde activiteiten voor het voetlicht worden gebracht in prikkelende tekst en beeld (zoals met korte interviews of quotes en een verkorte, journalistieke weergave van de lezing) en maken die toegankelijk in onze vaste opstelling en online. Hierbij worden verhalen en kennis over onze collectie-objecten en het gebouw zelf betrokken. We realiseren ons dat dit complex is en een lange-termijnaanpak vergt. We beginnen daarom klein en zoeken aansluiting bij bestaande initiatieven en partijen waar mensen uit onze doelgroepen onderwijs en professionals in participeren: docenten en juristen. Hoe we dit concreet doen, inclusief de benodigde extra financiering, werken we vanaf 2017 projectmatig verder uit. 9 8 Zie hiervoor 4. Publieksbereik. 9 Zie 5. Ondernemerschap. 13

14 14

15 3 Educatie en participatie Kijk naar het verleden en je wordt je soms pijnlijk bewust van het heden. Een bezoek aan de Gevangenpoort laat je zien en beleven hoe men vroeger dacht over misdaad en straf. Daarbij dringt zich vrijwel onmiddellijk de vergelijking op met het heden, in Nederland en elders. Over wangedrag en criminaliteit, over vervolging vanwege andere geloofsopvattingen, meningen of seksualiteit, over de manier waarop we onze rechtstaat hebben georganiseerd. Met onze educatieve activiteiten bieden we onze bezoekers inzicht in de geschiedenis van het straffen en zetten we hen aan het denken over hun eigen en andere opvattingen rond misdaad en straf, vervolging en de rechtstaat. Drie onderwijsniveaus, vier doelgroepen De Gevangenpoort is een populair uitje voor scholen. Uit Den Haag, tot aan de landsgrenzen en zelfs vanuit het buitenland. Meer dan driekwart van de scholen combineert de Gevangenpoort met een bezoek aan het Binnenhof en de Tweede Kamer. Met ons onderwijsaanbod bereikten we in de afgelopen tijd jaarlijks zo n basisschoolleerlingen en ruim leerlingen uit het voortgezet onderwijs. De komende jaren leggen we onze prioriteit bij het voorgezet onderwijs en zoeken we als pilot samenwerkingsmogelijkheden met relevante (beroeps)opleidingen in het vervolgonderwijs. Reguliere bezoekers vormen bij de publiekstoegankelijke vaste opstelling, tijdens de rondleidingen in de overige ruimten 10 en als sitebezoekers onze vierde educatiedoelgroep. De keuze voor inhoudelijke verdieping in voeren we door in onze educatieve activiteiten, in de vaste opstelling en online. Uitgangspunt blijft daarbij de kracht van de Gevangenpoort als fysieke ruimte waar het zich ooit echt heeft afgespeeld. De Gevangenpoort onderscheidt voor vier doelgroepen voor educatie en participatie: 1. Primair onderwijs (PO) 2. Voorgezet onderwijs (VO) 3. Vervolgonderwijs (MBO, HBO, WO) 4. Reguliere bezoekers 11 Primair onderwijs Basisscholen bezoeken de Gevangenpoort als levendig voorbeeld bij de canon van de Nederlandse geschiedenis, in aansluiting op hun lesmethoden. Voor leerlingen vanaf groep 6 12 combineren we 10 Wij spreken hierbij over het warme (algemeen toegankelijke) en koude (alleen met gids toegankelijke) deel van de Gevangenpoort. Vanwege zijn kleine omvang, veiligheidseisen en brandweervoorschriften kan dit koude deel alleen onder leiding van een gids en met een toezichthoudend beveiliger worden bezocht. 11 Hierover meer bij 4. Publieksbereik. 15

16 in onze lessen kennis over misdaad en straf vroeger en nu met beleving van de geschiedenis: hoe was het leven achter de tralies. In de les Voor straf naar de Gevangenpoort stappen leerlingen in een middeleeuwse gevangenis, ervaren ze de plek waar belangrijke historische personen leefden en leren ze over belangrijke gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis. Voor groep 7 en 8 is er de Emotietrip, een audio-stadswandeling met duistere verhalen over het misdadige verleden van Den Haag, inclusief routeboekje. Tijdens de Haagse Cultuurmenules voor groep 8 Vel je oordeel wordt leerlingen na een rondleiding in het cellencomplex om advies gevraagd over regels en straffen voor een fictief land. Voor alle groepen beschikt de Gevangenpoort sinds kort over twee digitale schoolplaten met lesmateriaal, te gebruiken voorafgaand en na afloop van een bezoek. Deze worden verder aangevuld en uitgebouwd. 13 Doorgaande leerlijn PO Een nieuwe ontwikkeling, gestimuleerd door het Fonds voor Cultuurparticipatie, is het project Cultuuronderwijs op zijn Haags (COH) van CultuurSchakel. Deze ontwikkelt met een thematische insteek een doorgaande leerlijn op het gebied van cultuur in Den Haag, in nauwe samenwerking met en uit te voeren door leerkrachten basisonderwijs. Onze afdeling educatie zit de leerlijn Cultureel Erfgoed voor en neemt daarin zowel de Gevangenpoort als het HHM mee. Cross-overs Daarnaast zoeken we samenwerking met partners uit de podiumkunsten voor cross-overs vanwege het vakoverstijgend cultuuronderwijs. 14 Zoals een bezoek aan de Gevangenpoort in combinatie met een theatervoorstelling in 2019 rondom Van Oldenbarnevelt. Voortgezet onderwijs De Gevangenpoort sluit aan bij reguliere thema s in het voorgezet onderwijs, zoals de geschiedenis van het landsbestuur in Den Haag en de ontwikkeling van het Nederlandse strafrecht en onze rechtsstaat. Samen met Prodemos en Humanity House bieden we combinatielessen voor bezoeken waarin verhalen en beleving centraal staan. We geven daarbij themalessen op maat, over Den Haag als stad van Vrede en Recht, over rechtspraak in het algemeen of specifiek over de gevangenen die in de Poort vastzaten. Ter voorbereiding kunnen docenten via de site een speciale lesbrief downloaden, evenals het Straffenboekje, voor onderbouw VO. Dit boekje wordt in 2017 geactualiseerd. Doorlopende leerlijn VO In 2016 ontwikkelden we als pilot samen met het Nationaal Archief en het Museon een doorlopende VO-leerlijn Oorlog, vrede en mensenrechten. Met de verhalenworkshop De waarheid ligt in het midden focust de Gevangenpoort daarbij op het gebruik van bronnen en het formuleren 12 Vanwege de soms gruwelijke verhalen hanteren we als adviesleeftijd 8 jaar en ouder en 14 Alleen mogelijk bij additionele financiering, hiervoor onderzoeken we de mogelijkheden. 16

17 van een eigen mening over straffen en mensenrechten. Deze workshop wordt vanaf 2017 structureel aangeboden. Vanaf 2017 onderzoeken we hoe we VO-leerlingen en docenten online historisch verdiepingsmateriaal kunnen aanbieden bij hedendaagse discussies. Zoals rondom onze collectie middeleeuwse schandborden, te vergelijken met het naming and shaming en pesten via social media van nu. 15 Alle activiteiten en het lesmateriaal voor VO én PO worden gepubliceerd via de website en flyers, nieuwsbrieven en mailings naar scholen. De website wordt vanaf 2017 meer interactief voor educatieve doeleinden. Alle scholen ontvangen direct na afloop een online enquêteformulier. Vervolgonderwijs De Gevangenpoort heeft als impliciete boodschap dat ons hedendaagse rechtstelsel een groot goed is en dat het een grote verworvenheid is dat dood- en lijfstraffen in Nederland zijn afgestraft. We onderzoeken de komende beleidsnota-periode hoe we voor studenten MBO, HBO en WO die zich later beroepsmatig met soortgelijke onderwerpen gaan bezighouden een programma kunnen aanbieden dat tastbare historische context biedt bij het eigen studieprogramma. Dit doen we als pilotproject binnen het Haagse Alliantienetwerk Vrede en Recht. Reguliere bezoekers Educatie en participatie vindt niet alleen in school- of opleidingsverband plaats. Onder de reguliere bezoekers vallen onze publieksgroepen toeristen en cultuurliefhebbers. Kinderen die niet via school bij de Gevangenpoort komen, doen dat met hun ouders bij reguliere rondleidingen, bij onze speciale vakantieprogramma s, als kinderfeestje en bij de MuseumJeugdUniversiteit. We continueren dit programma in Nieuw is dat we de inhoud van de colleges net als bij de Gevangenpoortlezingen gaan benutten voor online gebruik. Voor volwassenen biedt een bezoek met een rondleiding onder begeleiding van een gids aan het koude deel van de Gevangenpoort een krachtige ervaring. In 2017 wordt een nieuwe introductiefilm ontwikkeld, die de rondleiding extra lading geeft en de bezoeker meer bewust maakt van de inhoud van het museum en bijbehorende collectie. Binnen onze programmalijn De Gevangenpoort on-site worden in de loop van de komende beleidsperiode interactieve mogelijkheden gecreëerd voor extra verdieping en reflectie in de vaste opstelling. Tegelijkertijd wordt de beleving van de bezoekers versterkt door meer beroep te doen op de verbeelding. De huidige museumlessen en rondleidingen worden verrijkt door verhalenvertellers. Onze vrijwillige rondleiders krijgen vanaf 2017 lessen in story telling en worden begeleid bij het plaatsen van de verhalen over gebouw en collectie in de hedendaagse actualiteit. 15 Zie kader met onderwerpen in 2. Kwaliteit. 17

18 Verbeelden en nuanceren Elk verhaal kent verschillende kanten. Maar we nemen dikwijls genoegen met één kant, één verklaring, één perspectief. De verhalen van de Gevangenpoort zijn te vertellen vanuit verschillende perspectieven. Door die verschillende perspectieven te laten zien stimuleren we bezoekers om zich te bezinnen op uiteenlopende ideeën over wat recht en wat onrecht is. De perspectieven van verschillende personen en groepen uit de geschiedenis van de Gevangenpoort maken de verhalen voor een breed publiek toegankelijk. Culturele diversiteit De Gevangenpoort gaat bewust om met de toenemende culturele diversiteit van onze samenleving. Het gebeurt geregeld dat een leerling of volwassen bezoeker een persoonlijke geschiedenis heeft met vervolging en marteling. Een bezoek aan de Gevangenpoort kan een manier zijn om hen te helpen vertellen over hun ervaringen, tijdens het bezoek aan de Gevangenpoort, thuis of in de klas. Dat geldt nog sterker bij onze bijzondere rondleidingen als tijdens de Nacht van de Dictatuur en het festival Movies that Matter, dat we organiseren in samenwerking met Amnesty International. Onze hernieuwde koers om ons in meer te richten op bewustwording van ieders eigen en maatschappelijke opvattingen rond straf, vervolging en rechtstaat, in Nederland maar ook elders, voeren we door in het selecteren en trainen van onze rondleiders en museumdocenten. Voor onze programmering benutten we wanneer nodig de expertise en netwerken van de medewerker diversiteit van het HHM. De directeur van de Gevangenpoort zit in de Haagse stuurgroep van het landelijke project Ongekend Bijzonder, een oral history interviewproject met voormalige vluchtelingen in de vier grote steden. 16 De komende beleidsperiode onderzoeken we welke mogelijkheden hier liggen voor gebruik van interviewfragmenten in de Gevangenpoort. 16 Zie 18

19 19

20 4 Publieksbereik De Gevangenpoort is stevig geworteld in het Nederlandse cultuurhistorische landschap. De afgelopen vier jaar is ons publieksaantal toegenomen van naar , een groei van ruim 10%. Dit publieksbereik willen we de komende jaren minimaal vasthouden. Onze ambities voor zijn vooral van kwalitatieve aard. Sterker dan voorheen willen we onze bezoekers aan het denken zetten over hun eigen en maatschappelijke opvattingen rond misdaad en straf, vervolging en onze rechtstaat. We integreren actuele vragen en ontwikkelingen in ons publieksprogramma en voeren deze benadering door in onze marketing en communicatie. We zien het als een uitdaging om ons publieksbereik de komende jaren op deze wijze te verdiepen. Vijf doelgroepen We delen onze bezoekers onder in vijf doelgroepen: de toeristische bezoekers, cultuurliefhebbers, onderwijs, professionals en bedrijven. We richten ons de komende jaren primair op inhoudelijke verdieping, met name bij die doelgroepen die daar het meest behoefte aan hebben: onderwijs en professionals. Daarnaast koersen we op een geleidelijke toename in bezoekersaantallen, van in 2014 naar bezoekers in Het toerisme in Den Haag neemt toe, met name vanuit het buitenland. Toeristen blijven een wezenlijke bron van inkomsten voor de Gevangenpoort. Ook het aantal ouderen in Nederland neemt toe. In het Gevangenpoort-publiek is het aantal 65-plussers relatief lager dan elders in de culturele sector, het aantal 18- tot 40-jarigen is daarentegen bovengemiddeld. 17 Bij een bezoek aan de Gevangenpoort zijn ouderen vooral geïnteresseerd in de vaderlandse geschiedenis. Ze komen graag met hun (klein)kinderen, vaak omdat ze hier in hun jeugd zijn geweest. Toeristische bezoekers: groei door samenwerking Met 44,5 procent van het totaal aantal bezoekers vormen de toeristische bezoekers onze grootse publieksgroep. Zij zien de Gevangenpoort als een uniek, spannend en kortdurend museumbezoek op een historische plek in het centrum van Den Haag. Via de Gevangenpoort maken ze kennis met de geschiedenis van het Nederlandse strafrecht en worden ze aan het denken gezet over het belang van een rechtsstaat. Naast een bezoek aan het informatiecentrum bij het Vredespaleis is de Gevangenpoort een aantrekkelijke plek (vlak bij het Binnenhof!) om kennis te maken met Den Haag als internationale stad van Vrede en Recht. Vooral in het zomerseizoen bezoeken internationale toeristen de Gevangenpoort, uit landen als Duitsland, België, Engeland, de Verenigde Staten en Rusland. Voor internationale toeristen zijn er Engelstalige rondleidingen en een tekstboekje in acht talen. Toeristen dragen in belangrijke mate bij aan de eigen inkomsten van de Gevangenpoort. 17 Bron: Hendrik Beerda benchmarkonderzoek Gevangenpoort. 20

21 Mede dankzij de samenwerking met andere Haagse instellingen binnen de Alliantie Vrede en Recht vanaf 2016 verwachten we een geleidelijke groei van deze doelgroep in de komende jaren. Cultuurliefhebbers blijven intrigeren Cultuurliefhebbers zijn de (ervaren) museumbezoekers met een Museumkaart of combinatieticket. Zij combineren een bezoek aan de Gevangenpoort vaak met een bezoek aan een van de andere musea in Den Haag. Herhaalbezoek is er nauwelijks. Anders dan doorgaans elders in de cultuursector overheersen ouderen niet en is de leeftijdsopbouw van deze groep alle jaren divers. Museumjaarkaarthouders bezoeken de Gevangenpoort vaak in groepen of als stel, al dan niet met hun kinderen. Steeds meer bezoekers hebben een Museumjaarkaart. Net als bij de toeristische bezoekers verwachten we voor de komende jaren een geleidelijke stijging in het totale aantal cultuurliefhebbers, in het kielzog van de Haagse samenwerking op het gebied van Vrede en Recht. Onderwijs versterken De Gevangenpoort is geliefd bij scholieren. Bijna 18% van de bezoekers is een leerling uit het primair of voortgezet onderwijs en dus jonger dan 18 jaar. Deze leerlingen bezoeken het museum bij een museumles, combinatiebezoek of stadswandeling. Vanwege de huidige maatschappelijke ontwikkelingen op het gebied van vervolging en de rechtstaat, in Nederland maar vooral in het buitenland, plaatsen we die verhalen in sterker in de actualiteit, zeker voor deze doelgroep. Onze prioriteit ligt daarvoor bij het voortgezet onderwijs, we koersen hier op een lichte groei. 18 Professionals laten reflecteren Een kansrijke doelgroep zijn (aankomend) professionals. Enerzijds zijn dat de studenten van beroepsopleidingen op het gebied van strafrecht en de rechtsstaat, zoals de Nationale Politie Academie en de opleiding tot penitentiair medewerker. We onderzoeken vanuit educatie de mogelijkheden om vanaf 2018 samen te werken met dergelijke beroepsopleidingen. Anderzijds betreft het mensen die zich vanuit werk of studie verdiepen in thema s die binnen de Gevangenpoort aan bod komen, zoals (studieverenigingen van aankomend) advocaten, criminologen, juristen, historici, politicologen en medewerkers van NGO s. Voor en met deze experts organiseren we activiteiten waarbij de Gevangenpoort fungeert als authentieke plek voor debat en reflectie. De spin-off van deze activiteiten verwerken we in audiovisuele content, die we online toegankelijk maken voor alle geïnteresseerden. Ook hier gaat het ons primair om kwalitatieve groei en verdieping van ons aanbod. Bedrijven actiever benaderen We ontvangen geregeld groepsbezoeken uit het brede juridische veld (ministeries, Dienst Justitiële Inrichtingen, politie, reclassering). Mede uit financiële overwegingen benaderen we deze 18 Een groei van scholieren in 2015 naar in Zie hoofdstuk 3. 21

22 doelgroep in actiever dan voorheen voor verhuur van ruimten en bedrijfsarrangementen. We benutten deze contacten voor het uitbouwen van ons expertisenetwerk van professionals. Het museum wordt gesteund door een vriendenvereniging die in 2015 is gefuseerd met de Geschiedkundige Vereniging Die Haghe. Daarmee hebben we nu een actieve achterban van ongeveer betrokken mensen. De bedrijven en organisaties die het museum actief steunen vormen tezamen het Sebastiaan Genootschap. In de komende periode zal het Genootschap actief op zoek blijven gaan om nog meer bedrijven als ondersteuner bij het museum te betrekken. Doelgroepen marketing en communicatie Toeristische bezoekers Cultuurliefhebbers Onderwijs Professionals Bedrijven Publieksonderzoek en data-analyse De Gevangenpoort is toegankelijk voor een breed publiek. De Gevangenpoort trekt een lager opgeleid publiek dan andere musea en minder liefhebbers van de hoge kunsten als dans, filmhuis en klassieke muziek. 19 De komende jaren bouwen we ons kwantitatieve data-onderzoek op basis van kassaregistratie verder uit. Vanaf 2017 doen we daarnaast periodiek kwalitatief bezoekersonderzoek aan de hand van enquêtes en focuspersonen. Tussentijds bevragen we onze rondleiders geregeld op klanttevredenheid en inhoudelijke reacties. Online interactie met het publiek De basis van onze online communicatie en marketing is de website. Het websitebezoek laat een gestage toename zien: van bezoekers in 2013 tot in 2015, een toename van 29%. Het aantal nieuwsbriefabonnees is gestegen van 396 eind 2013 naar 877 halverwege De website van de Gevangenpoort is na de restauratie in 2010 ontwikkeld en behoeft na 7 jaar aanpassing. Mede op basis van de BIS-monitor en onze hernieuwde beleidskoers leggen we in 19 Sinds 2014 maken we gebruik van het online publieks- en imago-onderzoek van Hendrik Beerda Branding Consultancy. Vanaf 2017 maken we weer eigen enquêtes die we direct na afloop van een bezoek ter plekke laten invullen, met als doel hogere respons en kwalitatieve vraagbeantwoording. 22

23 de nadruk op de betekenis die gebouw en collectie kunnen hebben voor de bezoekers. In lijn hiermee zetten we sterker in op online communicatie: bij het breder toegankelijk maken van de collectie en de verhalen en van de kennis en visies van experts tijdens lezingen, debatten en activiteiten als de MuseumJeugdUniversiteit. De afgelopen jaren hebben we een start gemaakt met online communicatie en marketing. 20 Succesvol social mediagebruik is sterk afhankelijk van telkens weer verrassende content, iets waar de Gevangenpoort zich sterker mee gaat profileren. De online communicatie en marketing wordt vanaf 2017 uitgebreid met als doelen meer sitebezoek, meer aanmeldingen via de site voor activiteiten en nieuwsbrieven en het stimuleren van social media interactie. Overige communicatie Onze hernieuwde koers noopt tot bijstelling in onze profilering. Voor de twee grootste doelgroepen, toeristen en cultuurliefhebbers, wordt een nieuwe Nederlands- en Engelstalige corporate folder ontwikkeld. Scholen ontvangen jaarlijks een (vanaf 2017 hernieuwde) folder over ons educatieve aanbod. Voor studenten en professionals haken we aan bij eerdergenoemde collectieve Haagse marketing en maken we aanvullend een eenvoudige eigen flyer, evenals voor bedrijven over de mogelijkheden tot zaalverhuur. Onderwijs en professionals ontvangen daarnaast digitale nieuwsbrieven. Bij spraakmakende activiteiten zetten we in op free publicity en gerichte benadering van radio en televisie, zowel lokaal als landelijk. 20 Dit heeft geleid tot volgers op Twitter, volgens op Facebook en bij eind 2015 gestarte Instagram tot 325 volgers. 23

24 24

25 5 Ondernemerschap Financieel moeilijke periode De afgelopen beleidsperiode had de Gevangenpoort het financieel moeilijk. We kregen alles bij elkaar opgeteld te maken met een opgelegde bezuiniging van 20%. Het saldo uit de gewone bedrijfsvoering was zowel in 2014 als in 2015 negatief. We hebben sinds 2012 ingeteerd op het eigen vermogen, kwantitatief en in fte voor collectiebeheer. We hebben onze activiteiten kunnen realiseren doordat we konden terugvallen op middelen in de bestemmingsreserve OCW (tot en met 2016). Ondanks deze moeilijke financiële periode hebben we de publieksaantallen toch weten toe te laten nemen van tot bezoekers. De beveiligingskosten zijn met succes teruggebracht door de inzet van stagiaires. Onze liquiditeit en weerstandsvermogen zijn hoog en ons eigen inkomstenpercentage is licht gestegen naar 98 procent. Onze solvabiliteit bedroeg per % en per %. De Gevangenpoort is financieel stabiel. In 2016 werd duidelijk dat een nieuwe bezuiniging van 10% op de BIS-subsidie zal volgen Nieuwe ambities waarmaken en financiële uitdagingen Met onze nieuwe koers investeren we in drie uitvoeringslijnen, waarvoor we de kosten in totaal op bijna 3,5 ton ramen. Bij de uitvoering van deze plannen zullen we indien nodig de werkzaamheden temporiseren. Per uitvoeringslijn formuleren we in 2017 een projectplan met telkens een bijbehorende, sluitende, begroting. Na de fase van fondswerving volgt een beslisdocument op basis waarvan het project zijn beslag zal krijgen. Van het benodigde bedrag denken wij te kunnen werven door fonds- en sponsorwerving. Dit is in aanvulling op onze eigen middelen, die we genereren uit de verhoging van de toegangsprijs. Begroting uitvoeringslijnen en daarna De Gevangenpoort on-site Inhuur deskundigheid collectie Nieuwe vaste opstelling drie thema s Nieuwe opstelling (interactief/reflectie) De Gevangenpoort actief De Gevangenpoort online Totaal projectkosten Dekking Eigen inkomsten uit kaartverkoop Eigen inkomsten Fondsen en sponsoren Totaal dekking

26 Een kwartmiljoen van de projectlasten wordt gedragen in Deze kosten zijn verwerkt in de meerjarenbegroting. Zoals te doen gebruikelijk worden de kosten van de vaste opstelling verdeeld over de levensduur van in dit geval 5 jaar. Minder dan een ton (het restende bedrag) zal worden afgeschreven in de beleidsperiode Personeelsbeleid en werkgeverschap De Gevangenpoort voert zijn personeelsbeleid uit conform de cao van de gemeente Den Haag. Van alle functies zijn functiebeschrijvingen gemaakt met de taken, gewenste ervaring en competenties. Jaarlijks vinden er functioneringsgesprekken plaats. We werken met een flexibele schil van externe medewerkers. Tweemaal per jaar organiseren we een personeelsvergadering voor zowel het betaalde personeel als onze vrijwilligers. Het aantal formatie-eenheden was in ,3 fte voor de gehele Stichting Haags Historisch Museum, waarvan 13,5 voor het HHM en 6,8 voor de Gevangenpoort. Van de in totaal 27 personeelsleden werken 6 alleen voor het HHM en 5 alleen voor de Gevangenpoort. 16 personeelsleden werken voor beide musea. Deze fte-verdeling zorgt voor synergie in de samenwerking tussen beide musea. Er werken 42 vrijwilligers voor de Gevangenpoort. Zij zijn onmisbaar in de dagelijkse bedrijfsvoering: ze verzorgen rondleidingen, zijn gastheer/gastvrouw, werken aan de collecties en opstellingen en ondersteunen het secretariaat en het archief. Voor de vrijwillige gidsen worden masterclasses voor rondleidingen georganiseerd met aandacht voor kennisoverdracht en intervisie, en vanaf eind 2016 extra aandacht voor de hernieuwde koers van de Gevangenpoort. Marketingmix en prijsdifferentiatie Museum De Gevangenpoort is een sterk merk, getuige de niet aflatende stroom bezoekers. We bieden diverse combinatietickets, met kortingsmogelijkheden voor gebruikers van de Haagse Ooievaarspas en de Rotterdampas, en gezamenlijke passepartouts met het HHM, Prodemos, Museum Bredius en Galerij Prins Willem V. Met die laatste deelt de Gevangenpoort haar ingang, kassa en faciliteiten en bieden we een gereduceerde combinatieticket. De eerdergenoemde Haagse samenwerking als internationale stad van Vrede en Recht is volop in ontwikkeling, onze marketingmix zal hierop worden afgestemd. We verwachten daarbij een grotere gezamenlijke investering in free publicity en betaalde publiciteit. We richten onze eigen marketinginspanningen de komende jaren op de toeristische bezoekers, onderwijs en professionals. De eerste uit financiële overwegingen, de tweede en derde omdat hier onze verdiepingsslag het meeste effect heeft, zowel voor henzelf als voor het museum. Voor toeristen en cultuurliefhebbers verwachten we een geleidelijke groei van circa 10%, met navenante inkomstenstijging. We koersen op een lichte groei van onderwijs (van 17,6 naar 22,5%) en de zakelijke markt (van 1,6% naar 3,3%) en stabiliteit onder professionals (5%). Financieringsmix en verdienmodel 26

27 De financieringsmix van het museum bestaat uit: publieksinkomsten (hoofdzakelijk kaartverkoop) opbrengsten van zaalhuur (in beperkte mate) sponsorinkomsten (incidenteel) bijdragen van de vriendenvereniging Die Haghe en het Sebastiaan Genootschap voor specifieke activiteiten (incidenteel) indirecte opbrengsten (onderdeel hiervan is de jaarlijkse vergoeding voor het gezamenlijke entreegebied die het museum ontvangt van Galerij Prins Willem V. De Gevangenpoort faciliteert hierbij aan Galerij Prins Willem V ticketverkoop, eerste ontvangst van de bezoekers en garderobe/toiletten/koffiecorner.) subsidie Ministerie OCW. Met ingang van 2017 is de subsidie uit twee delen opgebouwd: het deel voor Collectiebeheer en Huisvesting dat via de Erfgoedwet loopt en de BISsubsidie waarover de Raad voor Cultuur adviseert. De beoogde geleidelijke toename van het aantal bezoekers en de publieksinkomsten in vergt extra inspanningen, de kosten hiervoor zijn in de begroting opgenomen. We verhogen onze toegangsprijs per , in lijn met prijsstijgingen bij vergelijkbare musea. We versterken onze promotie en zoeken verdere samenwerking met de Galerij Prins Willem V in het verbeteren van onze verhuurfaciliteiten. De Gevangenpoort heeft voor een stevige ambitie geformuleerd, met gevolgen voor de financieringsmix. We zoeken de werving van de benodigde extra inkomsten in een projectmatige aanpak en private middelen: schenkingen en bijdragen van bedrijven en private fondsen. Hiertoe hebben diverse medewerkers zich in 2016 bijgeschoold via het programma Wijzer Werven. De Stichting kan buigen op een vriendenvereniging met betrokken mensen en op het Sebastiaan Genootschap, met bedrijven en organisaties die het museum actief steunen. Strategie bij tegenvallende inkomsten Om de groei van het bezoekersaantal te realiseren kunnen diverse kortingsacties worden ingezet, hiermee is in de raming van de baten rekening gehouden. We maken de volgende strategische keuzes: Bij tegenvallende inkomsten uit entreegelden door lagere groei van bezoekcijfers worden variabele kosten die verbonden zijn aan de beoogde groei verminderd. De benodigde fondswerving voor projectbijdragen is Dit is voor een geschat bedrag van af te dekken met een garantie van de Stichting Steunfonds Haags Historisch Museum. Bij tegenvallende fondswerving kiezen we voor temporiseren in combinatie met het bewust en planmatig inzetten van het weerstandsvermogen. 27

28 Nieuwe beheersituatie gebouw Met ingang van 2017 is onze subsidie uit twee delen opgebouwd: het deel voor Collectiebeheer en Huisvesting dat via de Erfgoedwet loopt en de BIS-vergoeding waarover de Raad voor Cultuur adviseert. De nieuwe beheersituatie brengt als risico mee dat veel aandacht van het toch al kleine team besteed zal worden aan beheer en onderhoud van het gebouw. Ook wordt hierdoor de kans op financiële tegenvallers groter. Het toegezegde bedrag voor huisvesting is te laag volgens het onderhouds- en instandhoudingsplan van De Gevangenpoort. We zullen daardoor gedwongen worden keuzes te maken in het onderhoud. Cultural Governance De bestuurlijke organisatie van de Stichting Haags Historisch Museum, waar museum De Gevangenpoort onderdeel van uit maakt, werkt volgens een model met een toezichthouder, de Raad van Toezicht. Deze toetst het algemene beleid en de strategie, volgt de uitvoering daarvan en keurt de door een externe accountant beoordeelde jaarrekeningen goed. De Raad adviseert de directie en ondersteunt bij het leggen en onderhouden van externe contacten. Zij keurt bijzondere investeringen en (indien van toepassing) leningen goed, bespreekt jaarlijks het functioneren van de directeur-bestuurder en, met ingang van 2016, ook het eigen functioneren. De directie is eindverantwoordelijk voor alle aspecten van beleid, zowel inhoudelijk, financieel als organisatorisch. Vanwege de nieuwe Code is de organisatie in 2014 doorgelicht en op diverse punten aangepast. Er is een directiereglement ingevoerd en de profielschets voor de leden van de Raad van Toezicht is geactualiseerd. Sinds 2016 worden nieuwe leden openbaar geworven, via de eigen websites en om diversiteit te bevorderen via Binoq Atana. Twee afzonderlijke musea binnen één overkoepelende stichting Museum de Gevangenpoort en het Haags Historisch Museum vormen samen één stichting. De directeur-bestuurder en de Raad van Toezicht dragen er zorg voor dat recht wordt gedaan aan de afzonderlijke positie van beide musea. Meerjarenbegrotingen, jaarbegrotingen en financiële voortgangsrapportages van beide musea worden afzonderlijk van elkaar besproken. In de jaarrekening van de stichting is voor elk van beide musea een aparte financiële verantwoording opgenomen. In het jaarverslag heeft elk museum een eigen hoofdstuk publieksbereik, beheer collectie en gebouw, activiteiten, educatie en participatie. Beide musea hebben een eigen marketingplan en collectieplan. Bij de samenstelling van de Raad wordt rekening gehouden met de benodigde expertise op het gebied van de inhoudelijke thematiek van de Gevangenpoort. De huidige naam van de stichting (Stichting Haags Historisch Museum) blijkt geregeld tot verwarring te leiden. Deze wordt daarom na overleg met gemeente en ministerie in 2017 gewijzigd in Stichting Haags Historisch Museum Museum de Gevangenpoort. Een scherpere profilering van de Gevangenpoort binnen de samenwerking zal zowel intern als extern tot een grotere focus op de Poort leiden en de mogelijkheden voor externe financiering vergroten. In onderzoeken we alternatieve constructies voor het huidige organisatiemodel. Daarbij zal vooral worden gekeken 28