Gemeente Den Haag Dienst Stedelijke Ontwikkeling Dienst Stadsbeheer RESIDENTIE KWALITEIT DICHTERBIJ QUICKSCAN KWALITEIT OPENBARE RUIMTE HAAGSE BUURTEN

Transcriptie

1 Gemeente Den Haag Dienst Stedelijke Ontwikkeling Dienst Stadsbeheer RESIDENTIE KWALITEIT DICHTERBIJ QUICKSCAN KWALITEIT OPENBARE RUIMTE HAAGSE BUURTEN

2

3 Project : Auteur : Opdrachtgever : Bijdragen : Quick-scan Kwaliteit Openbare Ruimte Haagse buurten Projectbureau Openbare Ruimte ROMZ i.s.m. PLAN terra bv, adviesbureau voor stedelijke ontwikkeling en beheer DSO / ROMZ Projectgroep Quick-scan Kwaliteit Openbare Ruimte Haagse buurten met vertegenwoordigers vanuit DSB - Stadsdelen, SSU en DSO - HOB, V&I, ROMZ en BRI Datum : mei 2007

4

5 INHOUD SAMENVATTING INLEIDING Kadernota Openbare Ruimte Den Haag De opdracht om de Residentie Kwaliteit in Den Haag te meten Gevolgde werkwijze Opbouw rapport RESIDENTIE KWALITEIT MEETBAAR GEMAAKT Inleiding Het begrip Residentie Kwaliteit verder uitgewerkt Een maatlat voor Residentie Kwaliteit Toepassingsmogelijkheden van de kwaliteitcatalogus openbare ruimte RESULTATEN QUICK-SCAN OPENBARE RUIMTE Inleiding Quick-scan Openbare Ruimte: de gehanteerde methodiek De resultaten: de kwaliteit van de openbare ruimte in Haagse buurten FINANCIEEL KADER RESIDENTIE KWALITEIT Inleiding Kwaliteitsimpuls Prioriteitsgebieden Kwaliteitsimpuls Nieuwe Aandachtsgebieden Aandachtspunten werken aan Residentie Kwaliteit CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN...33 BIJLAGE 1: GEVOLGDE WERKWIJZE BIJLAGE 2: HAAGSE KWALITEITSCATALOGUS BIJLAGE 3: SCHOUWFORMULIER RESIDENTIE KWALITEIT BIJLAGE 4: METHODIEK VOOR DE TOEPASSING VAN DE MEETGEGEVENS BIJLAGE 5: EINDSCORES QUICK-SCAN BIJLAGE 6: KAART GEBRUIKSKWALITEIT BIJLAGE 7: KAART INRICHTINGSKWALITEIT BIJLAGE 8: KAART ONDERHOUDSKWALTEIT BIJLAGE 9: KAART SAMENVATTING RESULTATEN QUICK-SCAN BIJLAGE 10: KAART OVERZICHT URGENTIE AANPAK BUURTEN Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 3

6 Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 4

7 SAMENVATTING Kadernota Openbare Ruimte Den Haag In september 2003 is de Kadernota Openbare Ruimte Den Haag door de gemeenteraad vastgesteld (RV 170) (RIS ). Hierin wordt het beleid van de gemeente beschreven voor het inrichten en beheer van de openbare ruimte. De belangrijkste keuze in de Kadernota Openbare Ruimte is om zo veel mogelijk eenduidigheid te krijgen in de stad als het gaat om de kwaliteit van de openbare ruimte. Daarbij zijn drie kwaliteitsnormen onderkend. Het grootste deel van de stad moet voldoen aan de kwaliteitsnorm Residentie Kwaliteit. Daarnaast is het wenselijk om in de binnenstad en Scheveningen kuststrook een hogere kwaliteit te realiseren; Hofstad Kwaliteit. Maatwerk Kwaliteit biedt private partijen de mogelijkheid om samen met de gemeente in een gebied een bijzondere inrichting en het daarbij horende onderhoud te realiseren. Het project Quick-scan Openbare Ruimte Kwaliteit Openbare Ruimte Haagse buurten Bij de vaststelling van de Kadernota Openbare Ruimte Den Haag stelde de gemeenteraad de volgende vraag: Wat is er nodig om de stad op Residentie Kwaliteit te brengen en te houden? Een projectgroep, met daarin een afvaardiging vanuit alle betrokken disciplines binnen de gemeente, heeft zich met het antwoord op deze vraag beziggehouden. Om de projectopdracht te concretiseren is de vraag van de raad in drie subvragen opgesplitst: - Hoe kan het begrip Residentie Kwaliteit meetbaar worden gemaakt? - Waar in de gemeente Den Haag wordt Residentie Kwaliteit nog niet gehaald? - Welke maatregelen en investeringsopgaven zijn nodig om de kwaliteit van de openbare ruimte op niveau te brengen en te houden? Het project, dat de naam Quick-scan Kwaliteit Openbare Ruimte Haagse buurten meekreeg, heeft zich primair gericht op de mate waarin de directe woonomgeving (woonstraten, pleinen, groenvoorzieningen in de buurt) niet voldoet aan Residentie Kwaliteit en op het inventariseren van concrete locaties die voor een kwaliteitsimpuls in aanmerking komen. De gegevens over de kwaliteit van de openbare ruimte zijn, in de vorm van werksessies per stadsdeel, hoofdzakelijk verzameld met de hulp van de ervaring en gebiedskennis van de beheerders vanuit de stadsdeelorganisaties. Deze zijn op hun beurt deels gevoed met ervaringen van bewoners en vertegenwoordigende organisaties. Deze informatie is aangevuld met kennis van de afdelingen Verkeer & Infrastructuur, Ruimtelijke Ordening en Monumentenzorg, het Haags Ontwikkelingsbedrijf van de dienst Stedelijke Ontwikkeling en de afdeling Stedelijke Structuren van de dienst Stadsbeheer. De Quick-scan heeft plaatsgevonden vanaf medio 2004 tot en met In totaal zijn in die tijd 21 werksessies op de stadsdelen gehouden. In 2006 zijn de resultaten van de Quick-scan uitgewerkt in een rapportage. Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 5

8 Andere onderdelen van de Kadernota Openbare Ruimte, zoals de zogenaamde Haagse Lange Lijnen, de stedelijke ecologische hoofdstructuur, maar ook Hofstad- en Maatwerk Kwaliteit zijn niet meegenomen in dit project. Inmiddels is gestart met een studie naar het in beeld brengen van de kwaliteit van de Haagse Lange Lijnen. Van belang is overigens wel op te merken dat in de Structuurvisie Den Haag 2020 voor de Internationale Kustzone is opgenomen dat voor deze zone vanuit het programmapunt ruimtelijke kwaliteit Hofstadkwaliteit als uitgangspunt wordt aangehouden. Residentie Kwaliteit meetbaar gemaakt Het begrip kwaliteit openbare ruimte kan breed worden geïnterpreteerd. In de aanpak van het project Quick-scan wordt aangesloten bij de in de Kadernota genoemde doelstellingen voor de drie thema s gebruik, de inrichting en het onderhoud van de openbare ruimte. De openbare ruimte moet wat betreft gebruik functioneel en veilig zijn (bijvoorbeeld voldoende parkeer- en speelruimte en sociale veiligheid). De inrichting en de materiaalkeuze moeten op elkaar zijn afgestemd en de openbare ruimte moet eenvoudig, in harmonie met de omgeving en zo ruim mogelijk zijn ingericht. Ook het onderhoud van de openbare ruimte moet in orde zijn. Vervuiling, duidelijke slijtage van en en groen worden negatief gewaardeerd. Hier gelden waarden als schoon en heel. Om te bepalen of een straat voldoet aan Residentie Kwaliteit, zijn concrete en zoveel mogelijk objectief te meten kwaliteitskenmerken en specifieke maatlatten ontwikkeld. Hiermee kan de kwaliteit in de meeste gevallen ter plaatse visueel worden vastgesteld. Hierdoor wordt het eenvoudiger om met collega s, niet vakgenoten, burgers en gemeentebestuurders te communiceren over de actuele en de te verwachten kwaliteit. Bereikt wordt eveneens dat betrokkenen door een zelfde bril naar een bepaalde locatie kijken. Er zijn in totaal 22 kwaliteitskenmerken onderscheiden, verdeeld over de thema's gebruik, inrichting en onderhoud. Met behulp van criteria zijn vervolgens voor de 22 kwaliteitskenmerken specifieke maatlatten opgesteld. Met de maatlatten kan worden bepaald wanneer een bepaalde inrichting wel of niet voldoet aan de gewenste norm. Gebruik is gemaakt van criteria uit het gemeentelijke Handboek Openbare Ruimte. Ook zijn gebruikt algemeen erkende criteria die worden toegepast door bijvoorbeeld het Kennisplatform voor Infrastructuur, Verkeer, Vervoer en Openbare Ruimte en de Stichting Nederland Schoon. De aldus verkregen eenvoudige en kernachtige beschrijving van Residentie Kwaliteit (kwaliteitskenmerken met bijbehorende maatlatten) wordt genoemd de Haagse Kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte. Bijvoorbeeld voor het kwaliteitskenmerk vitaliteit van een plantsoen of gras wordt als maatlat gehanteerd dat van Residentie Kwaliteit kan worden gesproken wanneer niet meer dan 20% van het groen tekenen van achterstallig onderhoud vertoont, onkruidgroei, kale plekken, verzakkingen of hobbels in het gazon. Met de totstandkoming van de Kwaliteitscatalogus is Residentie Kwaliteit kortom meetbaar gemaakt. Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 6

9 De resultaten van de Quick-scan Kwaliteit Openbare ruimte Den Haag In de werksessies is een inventarisatie gehouden op basis van de 22 kwaliteitskenmerken op buurtniveau voor alle onderzochte buurten. Uitkomst van de Quick-scan is dat, ten opzichte van de gewenste Residentie Kwaliteit, voor alle Haagse buurten scores zijn vastgelegd voor de drie thema s gebruiks-, inrichtings- en onderhoudskwaliteit. Voor elk van deze kwaliteitsthema s is een kaart gemaakt (zie bijlagen 6, 7 en 8) waarop per buurt de score valt af te leiden. Deze score geeft per thema aan in welke mate de huidige kwaliteit afwijkt van de gewenste Residentie Kwaliteit. Omdat er geen onderlinge ingcijfers bekend zijn worden de drie thema s gelijkwaardig gewaardeerd. De maximale score per thema is vastgesteld op 4 ( = zeer grote afwijking van de Residentie Kwaliteit) de minimale score is 1 ( = zeer beperkte afwijking). Als de drie thema s met elkaar worden vergeleken, wordt duidelijk dat de grootste problemen zich voordoen op het vlak van de gebruikskwaliteit. Wat betreft dit thema komen ten opzichte van de thema inrichtings- en onderhoudskwaliteit de meeste buurten voor met een score 4 ( = zeer grote afwijking van Residentie Kwaliteit). De problemen betreffen met name de hoeveelheid veelal illegaal geparkeerde auto s, de onvoldoende ruimte voor fietsers en voetgangers en het gebrek aan speelmogelijkheden voor kinderen. Verder wordt uit onderlinge vergelijking van de drie kaarten duidelijk dat sommige buurten op meerdere vlakken ernstige gebreken vertonen. Zo vallen bijvoorbeeld Oostbroek-zuid, Valkenboskwartier, Heesterbuurt, Oud Scheveningen op. In andere buurten daarentegen zijn er nauwelijks afwijkingen van Residentie Kwaliteit. Denk hierbij aan buurten als Marlot, Zorgvliet, Kampen en Morgenstond-zuid. Per buurt is één samenvattende score toegekend van 3 tot en met ten hoogste 12 punten 1. Om tot verdere prioritering te komen zijn de Haagse buurten op basis van deze totaalscores in drie categorieën ingedeeld. In de buurten met een totaalscore tussen de 8 en 12 punten zijn de problemen het grootst. Hier is sprake van een sterke stapeling van diverse problemen in een groot deel van de buurt zowel voor wat betreft de gebruiks-, de inrichtings- als ook de onderhoudskwaliteit. De tweede groep buurten heeft een score 6 of 7. De derde en laatste groep buurten heeft een score van 5 of minder. Dit zijn de buurten waar relatief gezien weinig afwijkingen van Residentie Kwaliteit voorkomen. In bijlage 5 is een overzicht opgenomen van totaalscores per buurt. Hierbij is een onderscheid gemaakt tussen buurten die worden aangepakt op basis van een meerjaren ontwikkelingsplan en buurten waarvoor (nog) geen programma is opgesteld. Bijlage 9 laat op een kaart een samenvattende score per buurt zien. Financieel kader Residentie Kwaliteit Om de gewenste kwaliteitsverbetering van de openbare ruimte in Den Haag te realiseren op de wijze zoals aangegeven in de Kadernota Openbare Ruimte Den Haag is ten eerste voortzetting van het investeringsprogramma Kwaliteitsimpuls Openbare Ruimte (KOR), als onderdeel van het Programma Ruimtelijke Investeringen (PRI) in de reeds eerder 1 De buurtscore is een optelling van de scores van de drie afzonderlijke kwaliteitsthema s. Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 7

10 geselecteerde prioriteitsgebieden (de Centrale Vernieuwingsgebieden en Pioniersgebieden zoals genoemd in de (Daad)kracht van Den Haag) noodzakelijk. Doordat de eerste resultaten van de Quick-scan in 2004 en 2005 beschikbaar waren is reeds binnen het huidige investeringsprogramma hiervan gebruik gemaakt in de prioritering en programmering. In deze prioriteitsgebieden wordt bovendien al meerdere jaren geïnvesteerd in de openbare ruimte. In vijf buurten is inmiddels door kwaliteitsimpulsen in de openbare ruimte Residentie Kwaliteit bereikt. In tien buurten wordt de komende jaren Residentie Kwaliteit bereikt door herstructurering waarbij de openbare ruimte samen met sloop- en nieuwbouwprojecten wordt ingevuld. Vanuit hoofdzakelijk het PRI zal in vijftien buurten Residentie Kwaliteit worden gerealiseerd door middel van een kwaliteitsimpuls in de openbare ruimte. Het gaat hier om een investeringsopgave van circa EUR 50 miljoen. Uit de Quick-scan is naar voren gekomen dat naast de prioriteitsgebieden er nog eens 29 buurten zijn waar de Residentie Kwaliteit niet wordt gehaald. Elf hiervan hebben de eerste prioriteit (score 8-12) en achttien buurten de tweede prioriteit (score 6-7) bij het werken van de kwaliteitsachterstanden. Deze 29 buurten worden de Nieuwe Aandachtsbuurten Openbare Ruimte genoemd. De concrete projectlocaties van de Nieuwe Aandachtsgebieden Openbare Ruimte zijn opgenomen in een digitale database die een dynamisch onderdeel vormt van de rapportage van deze Quick-scan. Alle projecten zijn per buurt weergeven en vervolgens zijn alle projecten apart uitgewerkt, veelal geïllustreerd met een foto. Voor de Nieuwe Aandachtsgebieden Openbare Ruimte zal een nieuw investeringsprogramma moeten worden ontwikkeld. Om tot een onderbouwde schatting te komen voor de verbeteropgave van de 29 Nieuwe Aandachtgebieden (1 e en 2 e prioriteit) is een berekening gemaakt op basis van het aantal opnieuw in te richten m 2 openbare ruimte en een kostenkengetal per m 2. Het kostenkengetal is op basis van ervaringscijfers vastgesteld op EUR 130,-/m 2 (prijspeil 2006). Het aantal opnieuw in te richten m 2 s in de Nieuwe Aandachtgebieden is bepaald op basis van de tijdens de Quick-scan werksessies met de stadsdeelorganisaties benoemde projectlocaties. De schatting voor de verbeteropgave in de 11 Nieuwe Aandachtgebieden met de 1 e prioriteit komt uit op een investering van circa EUR 86 miljoen. Het gaat dan om circa m 2 openbare ruimte waarin een kwaliteitsimpuls dient te worden bewerkstelligd. Uitgaande van het tot nu toe, binnen ISV voorwaarden, uitgevoerde planproces kan dit bedrag in een periode van 10 jaar besteed worden. Voor de 18 Nieuwe Aandachtgebieden met de 2 e prioriteit is nog eens 89 miljoen nodig. Het gaat hier om circa m 2 openbare ruimte. In de Quick-scan Kwaliteit Openbare Ruimte Haagse buurten is de kwaliteit van het afzonderlijke wijk- en buurtgroen niet beoordeeld. De dienst Stadsbeheer heeft aangegeven dat er voor de duurzame instandhouding (voor het grote onderhoud) van het wijk- en buurtgroen meer financiële middelen nodig zijn dan nu in de begroting van de dienst Stadsbeheer beschikbaar zijn. Deze situatie doet zich uiteraard ook voor binnen de Nieuwe Aandachtsgebieden Openbare Ruimte. De ervaring leert dat het aanbrengen van Residentie Kwaliteit niet leidt tot hogere beheerslasten. Met een herinrichting wordt juist beoogd het beheer eenvoudiger te maken. Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 8

11 Bij de verbetering van de kwaliteit van de openbare ruimte worden middelen waar mogelijk gebundeld ingezet. Gebundeld door meerdere straten in een buurt in één keer aan te pakken, maar ook door mee te liften met onderhoudsprogramma s van de dienst Stadsbeheer zoals het Gemeentelijk Rioleringsplan. Via een buurtgerichte en multidisciplinaire aanpak wordt het mogelijk om echt merkbare verbeteringen te realiseren. Hiermee wordt voorkomen dat de beschikbare middelen worden versnipperd over de stad en is een grotere efficiency te bereiken wat kan leiden tot lagere investeringskosten. Samenvattend: - Van de in totaal 93 onderzochte buurten 2 verdient de aanpak van de openbare ruimte in 55 buurten extra aandacht. Hier is Residentie Kwaliteit op meerdere punten nog niet gehaald. De buurt Zuidwal krijgt extra aandacht vanuit het programma De Kern Gezond 3. - Van de overblijvende 54 buurten behoren 25 buurten tot de prioriteitsgebieden uit de (Daad)kracht van Den Haag. In tien buurten wordt Residentie Kwaliteit bereikt door middel van buurtsgewijze stedenbouwkundige vernieuwing waarbij ook de openbare ruimte nieuw wordt aangelegd. In de resterende vijftien buurten wordt Residentie Kwaliteit gerealiseerd door middel van een kwaliteitsimpuls openbare ruimte. - In de 29 andere buurten is de kwaliteit eveneens onder het gewenste niveau. Van deze Nieuwe Aandachtsbuurten Openbare Ruimte hebben er elf de eerste prioriteit en achttien de tweede prioriteit. - Van de genoemde prioriteitsgebieden uit de (Daad)kracht van Den Haag is in vijf prioriteitsbuurten inmiddels door middel van een kwaliteitsimpuls in de openbare ruimte Residentie Kwaliteit gerealiseerd. Om de kwaliteit van de openbare ruimte op het Residentie Kwaliteitniveau te brengen, en vervolgens ook in stand te houden is een uitgekiende beheerstrategie nodig. Beheer van de openbare ruimte is een kwestie van het zorgvuldig kiezen van de juiste mix van maatregelen. Hierbij gaat het om maatregelen op het vlak van coördinatie, op het vlak van het dagelijks beheer en onderhoud, groot onderhoud, reconstructie, herinrichting, toezicht en handhaving en het stimuleren van betrokkenheid van de Haagse burger bij de openbare ruimte. Per gebied zal de aanpak verschillen, afhankelijk van de aard en ernst van de problematiek. In bepaalde gevallen kan worden volstaan met het reguliere onderhoud, in andere gevallen zal het accent meer liggen op herinrichting en handhaving. Tegen deze achtergrond zal een samenhangend verbeterprogramma voor de openbare ruimte moeten worden ontwikkeld. In de komende periode zullen concrete voorstellen worden gedaan rond de volgende onderwerpen: - Het waar nodig opstellen van wijk- of buurtstrategieën als basis voor een integraal gerichte aanpak van de openbare ruimte. Voor de wijken Rustenburg en Oostbroek, 2 Alle officiële buurten in Den Haag. Dit zijn er 93 met uitzondering van de buurten in Wateringse Veld en in het 8 e stadsdeel (Leidschenveen Ypenburg). Deze buurten zijn recent ontwikkeld. De beheerders hebben de verantwoordelijkheid de bouwplannen te toetsen op Residentie Kwaliteit. 3 Andere buurten die in dit programma aandacht krijgen zijn Kortenbos, Uilenbomen en Voorhout. Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 9

12 het Zeeheldenkwartier en de binnenstad is recent een start gemaakt met het opstellen van een dergelijke strategie; - Het richten op programmamanagement (organisatie voor het uitvoeren, aansturen en bewaken van een integraal verbeterprogramma c.q. het vervullen van een regisseursfunctie). Hierbij zal worden aangesloten bij recente ontwikkelingen en initiatieven op dit vlak. Denk hierbij aan de software toepassing Project Informatie Openbare Ruimte (PRIOR) dat door DSB en DSO is ontwikkeld. PRIOR heeft tot doel projecten in de openbare ruimte tijdig op elkaar af te stemmen en verder om de bereikbaarheid van de stad te garanderen. Binnen de dienst Stedelijke Ontwikkeling is onlangs een start gemaakt met het opzetten van een GISsysteem. Dit systeem maakt de diverse gemeentelijke investeringsprogramma s visueel inzichtelijk. Hierdoor kan bijvoorbeeld eenvoudig een relatie worden gelegd tussen de taskforce woningen en de herinrichtingsopgaven in de Nieuwe Aandachtsgebieden. Ook de Advies Commissie Openbare Ruimte (ACOR) en het Vooroverleg Verkeerszaken (VOV) zullen in dit verband een rol blijven spelen. Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 10

13 1. INLEIDING 1.1. Kadernota Openbare Ruimte Den Haag Op 30 september 2003 is de Kadernota Openbare Ruimte Den Haag door de gemeenteraad vastgesteld (raadsvoorstel 170). In de Kadernota Openbare Ruimte wordt het beleid van de gemeente beschreven voor de inrichting en het beheer van de openbare ruimte. Uiteindelijk doel is onder meer om woonstraten te krijgen die niet meer worden gedomineerd door geparkeerde auto s, maar ook ruimte bieden voor groen en straatleven. Haagse pleinen worden weer de ontmoetingsruimte voor iedereen en openbaar vervoer en de fiets krijgen meer ruimte. De Kadernota bepleit ook extra aandacht voor de kwaliteit van openbare ruimte van de belangrijke doorgaande verkeersroutes en watergangen (de zogenaamde Lange Lijnen) in de stad, van de ecologische structuur en van de beschermde stadsgezichten. Hoofdgedachte van de Kadernota Openbare Ruimte is dat de openbare ruimte van Den Haag wordt aangepast aan de hedendaagse wensen. Het begrip kwaliteit openbare ruimte wordt in dit wensenkader breed geïnterpreteerd. In de Kadernota wordt aangesloten bij de manier waarop de burger naar de openbare ruimte kijkt. De burger verwacht een openbare ruimte die functioneel en veilig is (voldoende parkeer- en speelruimte en sociale veiligheid). De inrichting en de materiaalkeuze moeten op elkaar zijn afgestemd en de openbare ruimte moet een ruimtelijke uitstraling hebben. Dit laatste wil zeggen dat moet worden gewaakt voor het dichtslibben van de ruimte door een veelheid aan functies en objecten (borden, regelkasten, abri s, kiosken, uitstallingen en dergelijke). Ook het onderhoud van de openbare ruimte moet in orde zijn. Vervuiling, duidelijke slijtage van en en groen worden negatief gewaardeerd. Figuur 1 De kwaliteit van de openbare ruimte wordt bepaald door gebruik, inrichting en onderhoud. Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 12

14 Figuur 2 Kadernota Openbare Ruimte Den Haag. Om de kwaliteit van de openbare ruimte op peil te brengen en Kaart 1 Gebiedsindeling kwaliteitsstandaard openbare ruimte. Om de openbare ruimte vervolgens ook op dit niveau te houden is een uitgekiend beheer nodig. Hierbij is er sprake van een balans tussen de inrichting, het gebruik en het onderhoud van de ruimte. Beheer van de openbare ruimte is in dit licht ook een kwestie van het zorgvuldig kiezen van de juiste mix van maatregelen. Hierbij gaat het om maatregelen op het Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 13

15 vlak van het dagelijks beheer en onderhoud, groot onderhoud c.q. reconstructie, herinrichting, toezicht en handhaving en het stimuleren van betrokkenheid van de Haagse burger bij het beheer van de openbare ruimte. Per gebied zal deze mix kunnen verschillen, afhankelijk van de ernst en aard van de problematiek. In bepaalde gevallen kan worden volstaan met het reguliere onderhoud, in andere gevallen zal het accent meer liggen op herinrichting en handhaving. De belangrijkste keuze in de Kadernota Openbare Ruimte Den Haag is om zo veel mogelijk eenduidigheid te krijgen in de stad als het gaat om de kwaliteit van de openbare ruimte. Daarbij zijn drie kwaliteitsnormen onderkend. Het grootste deel van de stad moet voldoen aan de kwaliteitsnorm Residentie Kwaliteit. Daarnaast is het wenselijk om in de binnenstad en Scheveningen kuststrook een hogere kwaliteit te realiseren: Hofstad Kwaliteit. Deze gebieden zijn de meest intensief gebruikte en drukst bezochte delen van de stad en gelden als het (inter)nationale visitekaartje van Den Haag. Het gaat hier grotendeels om voetgangersgebieden. Van belang is hier op te merken dat in de Structuurvisie Den Haag 2020 de Internationale Zone is opgenomen en dat voor deze zone vanuit het programmapunt ruimtelijke kwaliteit ook voor dit gebied Hofstadkwaliteit als uitgangspunt wordt aangehouden. Voor toekomstige herinrichtingen worden in de binnenstad de materialen en ontwerpprincipes vanuit de nota De Kern Gezond gebruikt. Maatwerk Kwaliteit biedt private partijen de mogelijkheid om samen met de gemeente in een gebied een bijzondere inrichting en het daarbij horende onderhoud te realiseren. In convenanten worden in dergelijke gevallen afspraken over gebruik, inrichting, onderhoud en financiering vastgelegd. Dit kan betekenen dat de extra kosten voor het hogere kwaliteitsniveau deels door particulieren worden betaald. Bovendien worden op bepaalde plekken in de stad accenten gelegd. Het gaat dan om: - de stedelijke ecologische hoofdstructuur; - de beschermde stadsgezichten; - de Lange Lijnen (belangrijkste waterlopen en doorgaande verkeersaders); - de pleinen en plaatsen. De inrichting en het onderhoud kunnen in deze gebieden op bepaalde punten afwijken van de Residentie- of Hofstad Kwaliteit De opdracht om de Residentie Kwaliteit in Den Haag te meten Bij de vaststelling van de Kadernota Openbare Ruimte in 2003 stelde de gemeenteraad de volgende vraag: Welke maatregelen zijn nodig om de stad op Residentie Kwaliteit te brengen en te houden?. Voor de beantwoording van deze vraag is de hulp ingeroepen van PLAN terra; adviesbureau voor stedelijke ontwikkeling en beheer. De vraag van de raad kan in drie subvragen worden opgesplitst: - Hoe kan het begrip Residentie Kwaliteit meetbaar worden gemaakt? - Waar in de gemeente wordt Residentie Kwaliteit nog niet gehaald? - Welke maatregelen en investeringsopgaven zijn nodig om de openbare ruimte op niveau te brengen en te houden? Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 14

16 Het project, dat de naam Quick-scan Kwaliteit Openbare Ruimte Haagse buurten meekreeg, heeft zich primair gericht op de mate waarin de directe woonomgeving (woonstraten, pleinen, groenvoorzieningen in de buurt) niet voldoet aan Residentie Kwaliteit en op het inventariseren van locaties die voor een kwaliteitsimpuls in aanmerking komen. Andere onderdelen van de Kadernota Openbare Ruimte, zoals de Lange Lijnen, de beschermde stadsgezichten, de pleinen, de stedelijke ecologische hoofdstructuur en de Hofstad- en Maatwerkkwaliteit, zijn niet meegenomen in dit project. Op basis van de Quick-scan is een inschatting gemaakt van de investeringskosten die zijn verbonden aan de kwaliteitsimpuls openbare ruimte in Den Haag. De benodigde onderhoudsbudgetten zullen in de onderhoudsbegroting van Dienst Stadsbeheer in beeld worden gebracht. In dit kader wordt ondermeer gewerkt met de zogenaamde Meerjaren OnderhoudsProgramma s (MOP s). Hierin worden de grotere onderhoudsprojecten op het gebied van onder meer - en groenbeheer geprogrammeerd Gevolgde werkwijze Binnen het project Quick-scan Openbare Ruimte is nauw samengewerkt door de diensten Stadsbeheer en Stedelijke Ontwikkeling. De projectgroep Quick-scan Kwaliteit Openbare Ruimte Haagse buurten was dan ook breed samengesteld. Hierin waren vertegenwoordigd: de beheerders vanuit de stadsdelen, de specialisten groen- en beheer vanuit de afdeling Stedelijke Structuren, de stedenbouwkundigen vanuit de afdeling ROMZ, de verkeerskundigen vanuit de afdeling Verkeer en Infrastructuur, de gebiedsverantwoordelijken vanuit het HOB en de medewerkers van het Projectbureau Openbare Ruimte. In theorie zijn er diverse methoden beschikbaar om de kwaliteit van de openbare ruimte in Den Haag te meten. De meest betrouwbare, maar ook meest kostbare en tijdrovende methode is het feitelijk inspecteren van alle straten in de stad. Mede met het oog op de beschikbare tijd, is gekozen voor een aangepaste werkwijze. Het oordeel over de kwaliteit van de openbare ruimte, zoals in het nu voorliggende rapport is beschreven, is hoofdzakelijk gebaseerd op de ervaring en gebiedskennis van de beheerders vanuit de stadsdelen en van de aan het stadsdeel toegewezen vertegenwoordigers vanuit de afdelingen Verkeer en Infrastructuur, ROMZ en het Haags Ontwikkelingsbedrijf. In het kader van deze Quick-scan van de kwaliteit van de openbare ruimte, zijn per stadsdeel drie werksessies georganiseerd 4. In hoofdstuk drie wordt de gehanteerde onderzoeksmethodiek verder toegelicht. Ook vanuit het Bureau Ruimtelijke Investeringen van DSO en vanuit het Projectbureau GSB van de gemeente Den Haag is meegedacht binnen het project. Om de Kadernota Openbare Ruimte Den Haag en ook de noodzakelijke vervolgstappen binnen de stadsdelen en bij de Haagse burger te brengen, is een zogenaamde road show georganiseerd. Op basis van een presentatie en een film over de Kadernota werd gediscussieerd over de huidige kwaliteit, de ambities en de te nemen stappen om de kwaliteit van de openbare ruimte op Residentie Kwaliteit te brengen. Terwijl het project Quick-scan in uitvoering was, is ook gewerkt aan de programma s Kwaliteitsimpuls m2 Openbare Ruimte in Herstructureringsgebieden (centrale 4 In bijlage één is de gevolgde werkwijze nader beschreven. Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 15

17 vernieuwingsgebieden en pioniersgebieden) en Kwaliteitsimpuls m2 Openbare Ruimte in Beheergebieden als onderdeel van het Haagse ruimtelijke investeringsprogramma PRI De tussentijdse resultaten van de Quick-scan zijn benut bij de opstelling van deze programma s Opbouw rapport In hoofdstuk twee wordt het begrip Residentie Kwaliteit meetbaar gemaakt. De kernbegrippen gebruik- inrichtings- en onderhoudskwaliteit worden nader beschreven en er worden meetbare criteria aan gekoppeld. Ook wordt het schouwformulier gepresenteerd ter ondersteuning van beoordeling van de kwaliteit van de openbare ruimte op locatie. Hoofdstuk drie geeft de resultaten van de uitgevoerde kwaliteitsmeting / Quick-scan weer. Beschreven wordt in welke buurten van de stad Residentie Kwaliteit nog niet wordt gehaald. Ook wordt de gebruikte onderzoeksmethodiek toegelicht. In hoofdstuk vier, Financieel Kader Residentie Kwaliteit, wordt vervolgens een selectie gepresenteerd van de meest urgente buurten. In deze buurten is de afwijking van de gewenste Residentie Kwaliteit het grootst. Er wordt verder ook een raming gemaakt van de investeringen die nodig zijn om de achterstanden te werken. In hoofdstuk vijf worden aanbevelingen gedaan op basis waarvan de stad op het niveau van Residentie Kwaliteit kan worden gebracht. Hierbij gaat het onder meer om voorstellen met betrekking tot het programmamanagement, c.q. over de hiervoor wenselijke organisatie, samenwerking en ondersteunende instrumenten. Ook worden de vervolgstappen beschreven die nodig zijn om een en ander te kunnen realiseren. Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 16

18

19 2. RESIDENTIE KWALITEIT MEETBAAR GEMAAKT 2.1. Inleiding Om te kunnen bepalen in hoeverre de kwaliteit van de openbare ruimte in Den Haag voldoet aan het predikaat Residentie Kwaliteit, moet dit begrip eerst worden vertaald in meetbare, buiten op straat feitelijk waarneembare zaken. In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe hieraan invulling is gegeven Het begrip Residentie Kwaliteit verder uitgewerkt Met de vaststelling van de Kadernota Openbare Ruimte heeft het gemeentebestuur aangegeven dat voor verre het grootste deel van de stad de kwaliteitsnorm Residentie Kwaliteit moet worden gehanteerd. In de Kadernota is het begrip kwaliteit openbare ruimte al op hoofdlijnen beschreven. Hierbij worden de begrippen inrichting, gebruik en onderhoud als kapstok gebruikt. De kwaliteit van de inrichting laat zich typeren aan de hand van de termen eenvoud, harmonie en ruimte. Bij de kwaliteit van het onderhoud gaat het om heel en schoon. De gebruikskwaliteit van de openbare ruimte laat zich beschrijven aan de hand van de begrippen functioneel en veilig. Het spreekt voor zich dat de thema s gebruik, inrichting en onderhoud nauw met elkaar zijn verbonden. Echter, om de kwaliteit van de openbare ruimte meetbaar te maken en de vinger op de gevoelige plek te kunnen leggen, worden deze drie thema s afzonderlijk uitgewerkt. Per thema zijn er meerdere kenmerken te benoemen waarmee de kwaliteit kan worden getypeerd. In totaal zijn er 22 kwaliteitskenmerken onderscheiden. Voor elk van deze algemene kenmerken van kwaliteit moet vervolgens op een specifieke maatlat worden aangegeven wat nu wordt verstaan onder Residentie Kwaliteit. Een voorbeeld: als we het hebben over de onderhoudskwaliteit van de ruimte, wordt onder meer gelet op de vraag of de openbare ruimte schoon is. Onder dit kenmerk valt o.a. de hoeveelheid zwerfvuil. De vraag is dan hoeveel zwerfvuil er volgens de maatlat van de Residentie Kwaliteit maximaal mag liggen. In paragraaf 2.3 is bij wijze van voorbeeld één maatlat uitgewerkt. Een totaal overzicht van kenmerken per kwaliteitsthema en bijbehorende maatlatten is te vinden in bijlage twee, de Haagse Kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte. Aan de hand van de hierna per kwaliteitsthema genoemde voorbeeldvragen wordt nog verder verduidelijkt wat het gedachtegoed rondom het begrip Residentie Kwaliteit is. Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 17

20 1. Gebruikskwaliteit Is de openbare ruimte geschikt voor het bedoelde gebruik? Is er voldoende ruimte voor de diverse verkeersdeelnemers? Is er voldoende parkeergelegenheid? Zijn er voldoende speelmogelijkheden in de buurt? Is de ruimte veilig te gebruiken met het oog op autoverkeer en sociale Veiligheid 5? Figuur 3 Voorbeeldfoto s gebruik dat niet voldoet aan normen Residentie Kwaliteit 2. Inrichtingskwaliteit Is de inrichting van de openbare ruimte qua uitstraling eenvoudig, harmonieus en ruimtelijk? Zijn de toegepaste materialen eenduidig (niet te veel verscheidenheid) en eenvoudig (niet te sober of achterhaald)? Is er voldoende groen en zo ja past het bij de bebouwing (niet te grote bomen te dicht op de gevel)? Is de gebruiksfunctie van de diverse delen van de openbare ruimte duidelijk te herkennen op basis de gekozen materialen, kleur en situering (waar parkeren, waar spelen e.d.)? Maakt de openbare ruimte een ruime indruk of domineren paaltjes en meubilair? Bemoeilijkt de inrichting het onderhoud onevenredig (veel obstakels, snippers groen, steile taluds e.d.)? 5 In de Kadernota Openbare Ruimte zijn de kwaliteitskenmerken veilig nog onderbracht bij het thema onderhoud. Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 18

21 Figuur 4 Voorbeeldfoto s inrichting die niet voldoet aan normen Residentie Kwaliteit 3. Onderhoudskwaliteit Is de Openbare Ruimte schoon en zijn de objecten in de openbare ruimte heel? Zijn de diverse objecten (meubilair, verlichting, speelobjecten e.d.) heel, is de niet te veel versleten? Zijn straatbomen en plantsoenen vitaal? Hoe is de staat van onderhoud van de watergangen (is oeverbescherming nog heel)? Is de openbare ruimte schoon (zwerfvuil, hondenpoep, graffiti, onkruid op straat)? Figuur 5 Voorbeeldfoto s onderhoud dat niet voldoet aan normen Residentie Kwaliteit Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 19

22 2.3. Een maatlat voor Residentie Kwaliteit Om te bepalen of een straat voldoet aan Residentie Kwaliteit, zijn concrete en liefst zoveel mogelijk objectief te meten maatlatten nodig. Het is ook wenselijk om de kwaliteit waar mogelijk ter plaatse visueel waar te kunnen nemen. Hierdoor wordt het eenvoudiger om met collega s, niet-vakgenoten, burgers en gemeentebestuurders te communiceren over de actuele en de te verwachten kwaliteit. Voor elk kenmerk van de thema s Gebruik, Inrichting en Onderhoud zijn er aldus specifieke maatlatten opgesteld. Voor deze maatlatten zijn diverse actuele handboeken voor de openbare ruimte als input gebruikt. Denk hierbij onder andere aan het gemeentelijk Handboek Straatmeubilair en Materialen en aan het Haagse Programma van Eisen technische eisen inrichting Openbare Ruimte. Ook de normen die het Kennisplatform voor Infrastructuur, Verkeer, Vervoer en Openbare Ruimte 6 gebruikt voor beheer en zwerfvuil en de criteria vanuit het Haagse parkeerbeleid zijn overgenomen in de maatlatten. De aldus verkregen beschrijving van Residentie Kwaliteit is samengevat in de zogenaamde Haagse Kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte. De catalogus is gedurende het project op basis van proeven in de praktijk diverse malen aangepast. Gekozen is voor een eenvoudige opzet van de catalogus. Zo is bijvoorbeeld niet gekozen voor een maatlat met vijf verschillende kwaliteitsniveaus per kenmerk. Dit is vaak wel het geval bij landelijke kwaliteitsmaatlatten zoals de door het Kennisplatform voor Infrastructuur, Verkeer, Vervoer en Openbare Ruimte aanbevolen normen voor beheer en zwerfafval. Omdat er voor het grootste deel van de stad maar één kwaliteitsniveau geldt, c.q. Residentie Kwaliteit, kan in het kader van deze Quick-scan, worden volstaan met aan te geven of de openbare ruimte voor het desbetreffende kenmerk wel of niet voldoet aan Residentie Kwaliteit. Hieronder is bij wijze van voorbeeld één van de in totaal 22 kwaliteitskenmerken van Residentie Kwaliteit uitgewerkt. In bijlage twee is de hele Haagse kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte opgenomen waarin per kwaliteitsthema 7 alle kwaliteitskenmerken nader zijn uitgewerkt. 6 Ook wel het CROW. 7 Gebruiks- Inrichtings- en Onderhoudskwaliteit. Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 20

23 Kenmerken Toelichting Residentie Kwaliteit Onvoldoende Groen in het straatbeeld Bomen, heesters e.d. De straat bevat groen van Stenige uitstraling / erg Zijn bomen van juiste enige omvang. Dit kan een weinig groen/ bomen of te grootte/klasse / gelet bomenrij zijn en / of privé- grote bomen te dicht op de op profiel? Het groen voortuinen. Bomen zijn van de gevel of lichtmasten. Veel kan ook bestaan uit juiste grootte/klasse en staan van de bomen zijn duidelijk privé voortuintjes op voldoende afstand tot gevel aan het einde van hun en lichtmasten. Niet meer dan levensduur en/of meer dan 20% van de bomen in de rij is 20% van de bomen in de uitgevallen/ ontbreekt. rij is uitgevallen/ontbreekt. Figuur 6 Voorbeeld uit de Haagse Kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte Toepassingsmogelijkheden van de kwaliteitcatalogus openbare ruimte De kwaliteitscatalogus is op diverse manieren te gebruiken. Allereerst natuurlijk om er een Quick-scan mee te kunnen uitvoeren. Dit wil zeggen dat het instrument geschikt moet zijn om voor de hele gemeente / uitgewerkt voor buurten, te bepalen of de gestelde kwaliteitsambities worden gehaald. Hiernaast biedt het instrument mogelijkheden voor het schouwen van concrete plekken en straten. Hiervoor is een schouwformulier ontwikkeld. (zie figuur zeven). Tenslotte is het mogelijk om de catalogus / het schouwformulier te gebruiken voor de eerste stappen richting een programma van wensen voor het desbetreffende project. De drie toepassingen van de catalogus worden hieronder kort toegelicht. Quick-scan Openbare Ruimte Met behulp van de kwaliteitscatalogus is het mogelijk om de kwaliteit van de openbare ruimte op een eenduidige en snelle manier voor alle buurten van Den Haag in kaart te brengen. De catalogus is voor dit doel voldoende globaal. Een catalogus, die bijvoorbeeld voor elke beheerdiscipline (groen-, milieu-, -, verlichtingsbeheer e.d.) de criteria zou bevatten waarmee het dagelijkse werk kan worden beoordeeld, zou voor dit doel ongeschikt zijn. De nu ontwikkelde catalogus bevat overigens wel de essenties van de hier bedoelde vakgerichte kwaliteitscriteria. De manier waarop de kwaliteitscatalogus is gebruikt voor de Quick-scan wordt in het volgende hoofdstuk toegelicht. Schouwen van de openbare ruimte De kwaliteitscatalogus en vooral het hierbij horende schouwformulier is ook geschikt om samen met collega s, niet vakgenoten en burgers de openbare ruimte in kaart te brengen. Met het hanteren van het schouwformulier zetten alle deelnemers aan de schouw als het ware een zelfde bril op. De openbare ruimte wordt hiermee vervolgens gezamenlijk aan de hand van dezelfde kwaliteitskenmerken en maatlatten (zoals beschreven in de catalogus) Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 21

24 beoordeeld. Hiermee kan de vinger op de gevoelige plek(ken) worden gelegd. Eenvoudig kan nu worden bepaald op welke punten desbetreffende woonstraat wel voldoet aan Residentie Kwaliteit en op welke punten niet. Ook de discussie over wat men van de gemeente mag verwachten als het gaat om de kwaliteit van de openbare ruimte wordt hiermee eenvoudiger. Hoe met het schouwformulier gewerkt kan worden is in bijlage drie beschreven. Figuur 7 Schouwformulier Openbare Ruimte Den Haag. Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 22

25 Opstellen van een Programma van Wensen Het schouwformulier biedt in het verlengde van de kwaliteitsmeting op de locatie ook handvatten voor het gezamenlijk, vanuit diverse disciplines, formuleren van oplossingsrichtingen voor de gesignaleerde problemen. Door de kwaliteitsmeting is er een compleet en samenhangend beeld van de kwaliteit van de openbare ruimte. Als de openbare ruimte het niveau van Residentie Kwaliteit niet haalt dienen de professionals vanuit de verschillende betrokken disciplines (onderhoud groen, en, verlichting, verkeer, stedenbouw e.d.) de juiste mix van maatregelen te bepalen om de openbare ruimte toch op dit niveau te krijgen. De maatregelen die in aanmerking komen, kunnen grof in zes groepen worden verdeeld. 1. Klein / dagelijks onderhoud vegen, maaien, klein herstel verharding, verwijderen graffiti e.d.; 2. Uitvoeren van een onderhoudsimpuls inhaaloperatie / werken kleine achterstanden in onderhoud en kleine aanpassingen in de inrichting ( o.a. bestraten olifantenpaadjes, verwijderen overtollig geworden paaltjes, herstellen hekwerken plantsoen, plaatselijk omvormen groen); 3. Groot onderhoud herstraten, vervangen asfaltlaag en (deel) constructie, reconstructie / vervanging groen, vervanging armaturen straatverlichting; 4. Herinrichting aanpassen profiel, functionaliteit en vervangen materialen door nieuw materiaal conform Residentie Kwaliteit (v.b. vervangen betonstraatstenen door gebakken klinkers). Denk in dit kader ook aan het opnieuw inrichten van een speelplek of park met het oog op veranderende gebruikerswensen; 5. Handhaving en toezicht verbaliseren, informeren, toezicht e.d. met het oog op foutparkeren, hondenoverlast en illegale dumping van afval; 6. Versterken betrokkenheid burgers adoptiebakken, Haagse Hopje, geveltuintjes e.d. Samenvattend biedt de kwaliteitscatalogus de mogelijkheid om projectlocaties in kaart te brengen, c.q. locaties waar de kwaliteit onder het niveau van Residentie Kwaliteit is. Bij deze locaties wordt aan de hand van de kwaliteitsmeting een precieze probleembeschrijving gegeven. Door een schouw met bewoners te organiseren worden de wensen en inzichten vanuit de buurt meegenomen. Ook kan worden bereikt dat alle betrokkenen door een zelfde bril naar de betreffende plek kijken. Is er een probleem, en zo ja waar zit het m dan in? Op basis van deze inventarisatie kan uiteindelijk een afgewogen oplossingstrategie worden bepaald. De uitkomsten van het schouwen van de openbare ruimte bieden handvatten om een programma van wensen op te stellen. Wat moet er gebeuren om aan Residentie Kwaliteit te voldoen en wat zijn de wensen vanuit de buurt? Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 23

26 Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 24

27 3. RESULTATEN QUICK-SCAN OPENBARE RUIMTE 3.1. Inleiding Om te kunnen bepalen in hoeverre de openbare ruimte van Den Haag voldoet aan Residentie Kwaliteit, is een Quick-scan uitgevoerd. In dit hoofdstuk wordt eerst beschreven hoe deze kwaliteitsmeting is uitgevoerd. De resultaten van het onderzoek worden vervolgens beschreven en zoveel mogelijk inzichtelijk gemaakt met behulp van kaartmateriaal Quick-scan Openbare Ruimte: de gehanteerde methodiek In lijn van de Kadernota, is gezocht naar een eenvoudige methode om in een relatief korte tijd een inventarisatie te maken van de kwaliteit van de openbare ruimte in alle buurten van Den Haag. Uitgangspunten hierbij zijn: 1. Optimaal gebruik maken van vak- en gebiedskennis van de gemeentelijk professionals; 2. Meten op buurtniveau; 3. Meten in termen van gebruiks- inrichtings- en onderhoudskwaliteit; 4. Bepalen van de afwijking van Residentie Kwaliteit. Uitgangspunt Quick-scan nr. 1: optimaal gebruiken van vak- en gebiedskennis van de gemeentelijke professionals De Quick-scan van de openbare ruimte is in 2004 en 2005 uitgevoerd in alle Haagse buurten met uitzondering van de buurten in Wateringse Veld en de buurten in het 8 e stadsdeel (Leidschenveen en Ypenburg). Deze laatste buurten zijn recent ontwikkeld. De beheerders hebben de verantwoordelijkheid de bouwplannen te toetsen op Residentie Kwaliteit. In totaal zijn aldus 93 buurten in het onderzoek betrokken. Om tot de gewenste snelle inventarisatie van het kwaliteitsniveau te komen is vooral gebruik gemaakt van de (vak- en gebieds)kennis en ervaring van de professionals binnen de gemeente Den Haag, zowel op stedelijk als op stadsdeelniveau. Er is mede met het oog op de beschikbare tijd, niet gekozen voor een omvangrijke buurtsgewijze inspectie van de kwaliteit buiten op straat. In plaats hiervan zijn per stadsdeel werksessies georganiseerd waarbij alle relevante gemeentelijke disciplines op zowel stadsdeel- als gemeentelijk niveau vertegenwoordigd waren. Gezamenlijk is per buurt een inventarisatie van de grootste knelpunten gemaakt. Voor elk van de 22 kwaliteitskenmerken van Residentie Kwaliteit (verkeersveiligheid, zwerfvuil, parkeergelegenheid en dergelijke) is door de deskundigen op kaart aangegeven op welke locaties zich de grootste knelpunten voordoen. Hierbij is de kwaliteitscatalogus en de daarin beschreven kwaliteitskenmerken als handleiding gebruikt. In aanvulling hierop is een analyse gemaakt van de diverse gemeentelijke rapportages, beleidsnota s en het beheersysteem. Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 25

28 Uitgangspunt Quick-scan nr. 2: meten op buurtniveau Er is voor gekozen om op buurtniveau te meten. Dit het hoogste schaalniveau waarop nog betrouwbare uitspraken kunnen worden gedaan over de kwaliteit van de totale openbare ruimte in het bekeken gebied. Op wijkniveau zijn de verschillen in kwaliteit in de meeste gevallen te groot om algemene conclusies te kunnen trekken die voor het hele gebied gelden. Afdalen naar straatniveau en dus voor alle straten en plekken afzonderlijk een kwaliteitsmeting doen, zou objectief gezien wel de beste resultaten opleveren, maar zou ook erg veel inzet vragen en bovendien te tijdrovend zijn. Uitgangspunt Quick-scan nr. 3: meten in termen van gebruiks- inrichtings- en onderhoudskwaliteit Er is gekozen om de resultaten van de Quick-scan samen te vatten in termen van de drie kwaliteitsthema s; gebruiksinrichtings- en onderhoudskwaliteit van de desbetreffende buurt. Dit betekent dus dat er geen conclusies worden getrokken over de kwaliteit van de buurt voor de 22 afzonderlijke kwaliteitskenmerken van Residentie Kwaliteit. Dit zou meer nauwkeurigheid suggereren dan in het kader van de Quick-scan mogelijk is. Figuur 8 Deelnemers aan een werksessie Quick-scan openbare ruimte. Uitgangspunt Quick-scan nr. 4: bepalen van de afwijking van Residentie Kwaliteit De werksessies leverden per buurt een grote hoeveelheid concrete en locatiespecifieke informatie op over de kwaliteit van de openbare ruimte in de Haagse buurten. Specifieker, er ontstond zo een beeld over waar in de stad Residentie Kwaliteit nog niet werd gehaald. Deze informatie is zodanig samengevat dat de buurten onderling vergeleken konden worden. Een samenvattend oordeel over de openbare ruimte wordt per kwaliteitsthema weergegeven met behulp van een score van 1 tot en met 4. Hoe hoger de score, hoe groter de afwijking van Residentie Kwaliteit. De score wordt enerzijds bepaald door de cumulatie van problemen en anderzijds door de spreiding van deze problematiek over de buurt. Naarmate zich meer soorten problemen 8 opstapelen in de wijk en de problemen in zich in een groter deel van de buurt voordoen, zal de score hoger zijn. Om de vergelijking tussen de buurten nog eenvoudiger te maken, is ervoor gekozen om per buurt ook één samenvattende eindscore te bepalen. Hiervoor zijn de scores voor gebruik, inrichting en onderhoud bij elkaar opgeteld. Maximaal is dan dus een score van 12 punten haalbaar. Immers, drie (thema s) maal vier (maximale score per thema) is 12. In bijlage 4 wordt de gehanteerde methodiek verder toegelicht. 8 Dit zijn de 22 kwaliteitskenmerken van Residentie Kwaliteit. Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 26

29 3.3. De resultaten: de kwaliteit van de openbare ruimte in Haagse buurten De feitelijke resultaten van de Quick-scan worden in deze paragraaf gepresenteerd. Voor alle Haagse buurten zijn scores bepaald voor de gebruiks-, de inrichtings- en de onderhoudskwaliteit. Voor elk van deze kwaliteitsthema s is een kaartje gemaakt waarop per buurt de score valt af te leiden. Deze score geeft aan in welke mate de kwaliteit afwijkt van de gewenste Residentie Kwaliteit. Aangezien er in elke buurt wel ergens een plekje is aan te wijzen waar Residentie kwaliteit niet wordt gehaald is de minimale score 1; zeer beperkte afwijking. Slechts incidenteel komt met betrekking tot een enkel kenmerk van gebruikskwaliteit een probleem voor. De maximale score is 4; zeer grote afwijking. Het overgrote deel van de openbare ruimte is onder het niveau van Residentie Kwaliteit. Er is sprake van een sterke stapeling van knelpunten op het gebied van gebruikskwaliteit. Eén of meer van deze knelpunten komen in het grootste deel van de buurt voor. In bijlage vijf zijn de scores per buurt afgedrukt. Op basis van een vergelijking van de kaarten in bijlagen zes, zeven en acht valt op dat de grootste problemen zich voordoen op het vlak van de gebruikskwaliteit. Ongeveer 20 % van de Haagse buurten kamt met forse problemen (score 4) op dit punt. Direct hierna komt het thema onderhoudskwaliteit. In ongeveer 15% van de buurten is de onderhoudskwaliteit ver onder niveau. De inrichtingskwaliteit levert relatief de minste knelpunten op. In iets meer dan 5% van de buurten is dit een aanzienlijk knelpunt. Figuur negen geeft een illustratie van deze relatieve verdeling van de verschillende soorten knelpunten. Mate van afwijking van Residentie Kwaliteit Figuur 9 Afwijking van Residentie Kwaliteit stedelijk gezien. Voor de stad als geheel zijn de drie meeste voorkomende knelpunten: 1. Onderhoudstoestand verharding; 2. Parkeergelegenheid; 3. Verkeersveiligheid. Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 27

30 Op dit punt van het onderzoek aangekomen, kan alvast een conclusie worden getrokken die van belang is voor het te ontwikkelen uitvoeringsprogramma. Een effectief programma legt niet de nadruk op het alleen vernieuwen van de openbare ruimte. Het volstaat niet om woonstraten louter te voorzien van nieuwe bestrating, beplanting en meubilair. Immers, de inrichtingskwaliteit van de openbare ruimte is stedelijk gezien niet het grootste probleem. Primair zou een kwaliteitsimpuls zich moeten richten op het verbeteren van de gebruiks- en onderhoudskwaliteit. Herinrichting kan overigens met dit doel voor ogen wel een heel belangrijke strategie zijn. Denk bijvoorbeeld aan herinrichtingen met het oog op parkeren, verkeersveiligheid of om meer ruimte te creëren voor voetgangers of bomen. Kortom, er moet zorgvuldig worden nagegaan hoe de herinrichting kan bijdragen aan de verbetering van de gebruiks- en onderhoudskwaliteit. Als we de kaartjes van gebruiks-, inrichtings- en onderhoudskwaliteit naast elkaar leggen, wordt duidelijk dat sommige buurten op meerdere vlakken ernstige gebreken vertonen. Zo vallen bijvoorbeeld Oostbroek-zuid, Valkenboskwartier, Heesterbuurt, Oud Scheveningen op. Andere buurten daarentegen vertonen nauwelijks problemen. Denk hierbij aan buurten als Marlot, Zorgvliet, Kampen en Morgenstond-zuid. Per buurt is één samenvattende score toegekend. Deze is maximaal Om nog eenvoudiger te kunnen concluderen over de verschillen op hoofdlijnen, zijn de Haagse buurten op basis van deze totaalscores in drie categorieën ingedeeld. In de buurten met een totaalscore tussen de 8 en 12 punten zijn de problemen het grootst. Hier is sprake van een sterke stapeling van diverse problemen in een groot deel van de buurt zowel voor wat de gebruiks-, de inrichtings- als de onderhoudskwaliteit betreft. De tweede groep buurten heeft een score 6 of 7. De derde en laatste groep buurten heeft een score van 5 of minder. Dit zijn de buurten waar relatief gezien weinig afwijkingen van Residentie Kwaliteit voorkomen. Bijlage negen geeft een overzicht van de buurten in de diverse categorieën. In bijlage vijf is een overzicht opgenomen van totaalscores per buurt. 9 Drie thema s vermenigvuldigd met maximaal een score van 4 per thema. Residentie Kwaliteit dichterbij pagina 28