Uw kenmerk Ons kenmerk Contactpersoon Doorkiesnummer JuZa ibo Mevr. mr. I.M. Borninkhof (035)

Transcriptie

1 AANTEKENEN Katholieke Radio Omroep T.a.v.: het bestuur 's Gravelandseweg EW HILVERSUM Datum Onderwerp 4 maart 2003 boetebesluit de wereld van Nijntje Uw kenmerk Ons kenmerk Contactpersoon Doorkiesnummer JuZa ibo Mevr. mr. I.M. Borninkhof (035) Bij brief van 3 december 2002 hebben wij u op de hoogte gebracht van ons voornemen tot het opleggen van een bestuurlijke boete wegens overtreding van artikel 52, eerste lid van de Mediawet, betreffende de programmaonderdelen De wereld van Nijntje (uitgezonden op 3 april 2002). Op 30 januari 2003 is alhier een hoorzitting gehouden waarin u uw zienswijzen naar voren heeft gebracht. Het verslag van de hoorzitting is bijgevoegd. Feiten Op 3 april 2002 heeft u een themamiddag De wereld van Nijntje uitgezonden. De themamiddag is op woensdagmiddag uitgezonden en bestaat uit negen programmaonderdelen van ongeveer 10 minuten. Deze negen programmaonderdelen zijn achter elkaar uitgezonden. Tussen de diverse programmaonderdelen is geen aftitelrol geplaatst, wel de bumper van KRO s Kindertijd. Aan het einde van het laatste programmaonderdeel is wel een aftiteling geplaatst. Er staat onder meer vermeld: Nijntje Classics; Co-produktie: Mercis Media bv, Kodansha Ltd, Palm Plus Produkties bv; illustraties: Dick Bruna copyright Mercis bv copyright Mercis Media bv, all rights reserved. Mercis bv, Mercis Publishing bv en Mercis Media bv zijn bedrijven van Dick Bruna. In ieder programmaonderdeel van de themamiddag staat een bepaald thema centraal, bijvoorbeeld geboorte, verkeer en feest. Ieder programmaonderdeel ziet er globaal als volgt uit. Vanuit een studio heet KRO-presentator Paul Rigter vijf kinderen, een grote, levende Nijntje pop en de kinderen thuis welkom in De wereld van Nijntje. Hij geeft aan dat vandaag een bijzondere aflevering te zien is waarbij hij verwijst naar het thema van dat betreffende programmaonderdeel. Na een gesprekje met de kinderen gaat hij voorlezen uit het bij het thema behorende Nijntjeboekje. Het Nijntje-boekje komt in beeld. De titel van het boekje is niet zichtbaar, maar de presentator noemt wel het onderwerp of de titel van het boekje. Als de presentator voorleest zijn de eerste bladzijden met de tekening en de voorgelezen tekst zichtbaar en leesbaar. Na het lezen van de eerste paar bladzijden kondigt hij een animatiefilmpje van Nijntje aan waarin het desbetreffende verhaal in woord en beeld vervolgd wordt.

2 Het decor wordt onder meer gevormd door decorstukken van Nijntje en andere figuren van Dick Bruna. De kleuren van het decor en van de kleding van de presentator komen overeen met de kleuren die Dick Bruna voor zijn figuren gebruikt. In de studio liggen boekjes van Nijntje en andere Nijntje/Dick Bruna-producten verspreid door de ruimte. In elk programmaonderdeel komen regelmatig producten in beeld. Het betreft onder meer Nijntje-speelmatten en Dick Brunaknuffeldieren (alle programmaonderdelen), welke in beeld komen zodra een shot van het groepje kinderen wordt gemaakt of zodra het gehele decor in beeld wordt gebracht. Verder zijn in de verschillende programmaonderdelen andere producten welke wisselen per thema in beeld gebracht. Bij het thema seizoenen staan vanaf het begin van het programmaonderdeel twee paar Nijntjelaarsjes bij de kinderen. Op het moment dat de herfst aan bod komt, krijgen de kinderen de laarsjes van de presentator om ze aan te trekken. Vervolgens geeft hij een van hen een paraplu waarop een afbeelding van Nijntje zichtbaar is. Bij het thema feest hangen er gedurende de gehele uitzending Nijntje-slingers over de achterzijde van het decor. Bij het thema verkeer geeft de presentator een fietsje met afbeeldingen van Nijntje aan een van de kinderen die daarmee rondjes mag gaan rijden. Bij het thema cijfers en letters houdt de presentator een Nijntje-schoolbord voor zich. Hij wijst letters op het schoolbord aan. Mercis bv exploiteert de rechten van onder meer de producten van Nijntje en andere figuren van Dick Bruna. Mercis Media bv heeft onder meer als taak het produceren van audiovisuele materialen en aanverwante artikelen. Alle bedrijven vallen onder de holding Mercis Beheer bv. Relevante bepalingen Artikel 1, onderdelen jj en kk, van de Mediawet: jj. reclame-uiting: reclameboodschap of andere uiting die onmiskenbaar ten gevolge heeft dat het publiek wordt bewogen tot het kopen van een bepaald product of het gebruik maken van een bepaalde dienstverlening, dan wel gunstig wordt gestemd ten aanzien van een bepaald bedrijf, een bedrijfstak of een bepaalde instelling zodat de verkoop van producten of de afname van diensten wordt bevorderd; kk. reclameboodschap: boodschap waarmee onmiskenbaar wordt beoogd het publiek te bewegen tot het kopen van een bepaald product of het gebruik maken van een bepaalde dienstverlening, dan wel gunstig te stemmen ten aanzien van een bepaald bedrijf, een bedrijfstak of een bepaalde instelling teneinde de verkoop van producten of de afname van diensten te bevorderen; Artikel 52, tweede lid, van de Mediawet: 2. De programma's als bedoeld in het eerste lid bevatten voorts geen andere reclameuitingen tenzij dit niet vermijdbaar is. Bij algemene maatregel van bestuur kan worden bepaald in welke gevallen een reclame-uiting in een programma niet vermijdbaar kan worden geacht, alsmede wanneer het is toegestaan dat programma's reclame-uitingen bevatten. JuZa ibo blad 2

3 Artikel 28 van het Mediabesluit: 1. In programma-onderdelen van informatieve en educatieve aard zijn vermijdbare reclameuitingen in de vorm van het tonen of vermelden van een product of dienst toegestaan, mits: a. de vertoning of vermelding past binnen de context van het programma; b. de vertoning of vermelding geen afbreuk doet aan de programma-formule of de integriteit van het programma; c. de vertoning of vermelding niet op een overdreven of overdadige wijze plaatsvindt; en d. er geen sprake is van specifieke aanprijzingen van deze producten of diensten. 2. Het eerste lid is van overeenkomstige toepassing op andere programma-onderdelen, met uitzondering van programma-onderdelen die in het bijzonder bestemd zijn voor minderjarigen beneden de leeftijd van twaalf jaar. Overwegingen In de programmaonderdelen De wereld van Nijntje zijn beeldmerken en producten van Nijntje en andere figuren van Dick Bruna getoond en vermeld. Deze uitingen zijn voor het publiek duidelijk waarneembaar, op grond waarvan het in staat is deze producten te identificeren. Het mag als een feit van algemene bekendheid worden verondersteld dat indien artikelen en/of merknamen op min of meer opvallende wijze en niet in negatieve zin worden getoond of vermeld in een uitzending doorgaans een deel van het publiek tot aankoop wordt bewogen (zie ook uitspraak Raad van State d.d. 21 augustus 1997, TROS Aktua in bedrijf). De bedoelde uitingen zijn dan ook reclame-uitingen in de zin van de Mediawet. In ons voornemen zijn wij ervan uitgegaan dat door de wijze van uitvoering van De wereld van Nijntje, de titel, de hoeveelheid van de vertoonde producten en de frequentie waarmee dit gebeurd is de KRO één lange reclameboodschap heeft uitgezonden. Met deze boodschap zou onmiskenbaar worden beoogd het publiek gunstig te stemmen ten aanzien van de producten van Dick Bruna. Aangezien het u niet is toegestaan om in uw programma reclameboodschappen uit te zenden hebben wij in ons voornemen aangegeven van oordeel te zijn dat u artikel 52, eerste lid, van de Mediawet heeft overtreden. Tijdens de hoorzitting heeft u erkend dat door de wijze van uitvoering een wervend effect kan zijn opgetreden, maar u bestrijdt dat de KRO beoogd heeft om reclame te maken voor Nijntje. De wereld van Nijntje ademde inderdaad een echte Nijntje-sfeer uit, maar dat was juist de bedoeling. De KRO wilde een veilige en vertrouwde wereld creëren, die nauw aansloot bij de belevingswereld van de doelgroep (2+) en waarin peuters spelenderwijs zouden kunnen leren. Daarbij is een herkenbare omgeving van belang. De keuze voor een Nijntje-uitstraling was dan ook zuiver programmatisch. Van een verwijtbaar handelen van de KRO is volgens u dan ook geen sprake. De KRO was zich wel bewust van het feit dat er ook veel commercie is rond Nijntje. Om zorgvuldig te werk te gaan heeft de u in samenwerking met de producent Palm Plus het programmaonderdeel aangepast en zelfs een deel geschrapt. Verder heeft de KRO juist bedongen dat de presentator van de KRO zou zijn, omdat de omroep daardoor controle kon uitoefenen op de uitvoering en mogelijke commerciële inmenging kon tegengaan. U bent daarom van mening dat u zorgvuldig te werk bent gegaan bij de uitzending van het programmaonderdeel De wereld van Nijntje. JuZa ibo blad 3

4 Voor wat betreft de ernst van de overtreding, waarvoor in het voornemen twee punten zijn gegeven, merkt u op dat de producten (laarsjes, paraplu, slingers, fietsjes en schoolbord) steeds zonder nadruk en niet overdadig in beeld zijn geweest. Een aantal van de getoonde producten (paraplu, fietsjes en het schoolbord) zijn bovendien niet in Nederland te koop, ook niet in een andere uitvoering. Verder merkt u op dat een door u geraadpleegde deskundige heeft verklaard dat jonge kinderen alleen de grote, overduidelijke beeldelementen waarnemen en niet de details, of de elementen die zich op de achtergrond bevinden. Evengenoemde producten zullen dan ook niet eerder zijn gezien door de peuters en kleuters, dan op het moment dat ze tijdens de uitzending in het verhaal zijn betrokken. Naar aanleiding van uw zienswijzen merken wij het volgende op. U heeft aannemelijk gemaakt dat de KRO niet beoogd heeft om reclame te maken voor Nijntje dan wel voor andere producten van Dick Bruna. Daarmee komt ons voornemen om u een boete op te leggen wegens overtreding van artikel 52, eerste lid, van de Mediawet te vervallen. Vervolgens komt een toetsing aan artikel 52, tweede lid, van de Mediawet aan de orde. Aan deze bepaling toetsend komen wij, ook na uw toelichting tijdens de hoorzitting, tot het oordeel dat sprake is van niet toegestane vermijdbare reclame-uitingen. Zoals hiervoor reeds geconcludeerd zijn de in de feiten omschreven uitingen reclame-uitingen in de zin van de Mediawet. Een deel van de producten is verkrijgbaar in Nederland, zoals de in iedere aflevering getoonde speelmatten en knuffeldieren. Verder bestaan de reclame-uitingen uit het tonen van het Beeldmerk Nijntje op de onder de feiten omschreven producten. Ingevolge artikel 52, tweede lid, van de Mediawet mogen programma s van publieke omroepinstellingen, afgezien van de wettelijke toegestane reclameboodschappen, geen reclameuitingen bevatten, tenzij dit niet vermijdbaar is. In de artikelen 27 tot en met 32 van het Mediabesluit is bepaald in welke gevallen een reclameuiting in een programmaonderdeel niet vermijdbaar kan worden geacht, alsmede wanneer het tonen of vermelden van vermijdbare reclame-uitingen is toegestaan. De uitingen, zoals genoemd onder de feiten, zijn op grond van artikel 27 van het Mediabesluit, vermijdbare reclame-uitingen. Ingevolge artikel 28, tweede lid, van het Mediabesluit mogen programmaonderdelen die niet van informatieve of educatieve aard zijn geen vermijdbare reclame-uitingen bevatten indien het programmaonderdeel in het bijzonder bestemd is voor minderjarigen beneden de leeftijd van twaalf jaar. Blijkens de opgave in de rapportage volledig programmavoorschrift over het jaar 2002 van de Publieke Omroep wordt De wereld van Nijntje aangemerkt als licht Nederlands drama en dus niet als informatief of educatief. Aan een toetsing van de voorwaarden uit het eerste lid komen wij dan ook in het geheel niet toe. Wij merken overigens op dat, indien artikel 28, eerste lid, dan wel artikel 29, eerste lid van het Mediabesluit van toepassing zouden zijn geweest, de betreffende reclame-uitingen alsnog niet zouden zijn toegestaan. Door de wijze van uitvoering, zijnde de grote, overduidelijke beeldelementen (ofwel de Nijntje-sfeer) en de veelvuldigheid van de verschillende uitingen zoals beschreven onder de feiten wordt het tonen van individuele producten overdreven en overdadig zoals bedoeld in artikel 28, eerste lid onderdeel c, van de Mediawet. Het argument dat peuters en JuZa ibo blad 4

5 kleuters slechts de grote, overduidelijke beeldelementen zien, is bij toetsing aan artikel 52 van de Mediawet juncto de artikelen 28 en 29 van het Mediabesluit niet relevant. De onderhavige reclame-uitingen zijn niet-toegestane vermijdbare reclame-uitingen. Wij zijn derhalve van oordeel dat u artikel 52, tweede lid, van de Mediawet heeft overtreden. Bestuurlijke boete Op grond van artikel 135, eerste lid, van de Mediawet, kunnen wij u een bestuurlijke boete opleggen bij overtreding van het bepaalde bij of krachtens de Mediawet. Ingevolge de Beleidslijn Sanctiemaatregelen 1999 hanteren wij voor de bepaling van de hoogte van de boete vaste berekeningsgrondslagen die met factoren voor de ernst van de overtreding en voor de mate van verwijtbaarheid worden vermenigvuldigd. Bij overtreding van het bepaalde in artikel 52, tweede lid, van de Mediawet in een televisieprogramma geldt voor u als publieke landelijke omroep een berekeningsgrondslag van 4.500,-. Voor de ernst van de overtreding kennen wij in dit geval 2 punten toe. Daarbij nemen wij in de eerste plaats in overweging dat in alle achter elkaar uitgezonden- programmaonderdelen producten zijn getoond, waardoor een sterke nadruk is gelegd op het beeldmerk Nijntje. Ten tweede maakt de constatering dat de overdreven en overdadige uitingen gedaan zijn in een programmaonderdeel dat gericht is op kinderen beneden de twaalf jaar, de ernst van de overtreding groter, waarvoor wij dan ook een punt hebben toegekend. Wij waren voornemens voor de mate van verwijtbaarheid 2 punten toe te kennen, wegens het feit dat sprake was van reclameboodschappen en omdat u kennelijk onvoldoende voorzorgsmaatregelen had getroffen om te voorkomen dat een bedrijf dat gelieerd is aan een van de producenten zich via uw programmaonderdeel zou profileren. Tijdens de hoorzitting heeft u aannemelijk gemaakt dat u niet beoogd heeft om reclame te maken en dat u voldoende voorzorgsmaatregelen heeft getroffen om commerciële profilering te voorkomen. Wij kennen daarom voor de mate van verwijtbaarheid van de overtreding geen punten toe. Van andere bijzondere omstandigheden om punten voor de verwijtbaarheid toe te kennen is ons niet gebleken. Wij leggen u derhalve een boete op van 9.000,- voor overtreding van artikel 52, tweede lid, van de Mediawet. Betaling Wij verzoeken u de aan u opgelegde boete binnen vier weken na ontvangst van dit besluit aan het Commissariaat voor de Media over te maken op bankrekeningnummer van de ING- Bank te Hilversum ten name van het Commissariaat voor de Media. Hoogachtend, Commissariaat voor de Media Prof. dr. J.J. van Cuilenburg Voorzitter drs. L. van der Meulen Commissaris JuZa ibo blad 5

6 Wij wijzen u erop dat op grond van de Algemene wet bestuursrecht de natuurlijke persoon of rechtspersoon wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, daartegen binnen zes weken na de dag waarop dit besluit op de voorgeschreven is bekendgemaakt, een bezwaarschrift kan indienen bij het Commissariaat voor de Media, postbus 1426, 1200 BK te Hilversum. Aantal bijlagen: 1 JuZa ibo blad 6