Natura 2000 De Wieden en Weerribben. Wat betekent dit voor u?

Transcriptie

1 Natura 2000 De Wieden en Weerribben Wat betekent dit voor u?

2 De Wieden en Weerribben zijn aangewezen als Natura 2000-gebied vanwege de bijzondere planten en dieren, zoals moerasvogels, de grote vuurvlinder en andere insecten. De Grote Vuurvlinder maakt Noordwest-Overijssel uniek. Behalve in de Rottige Meenthe komt deze soort nergens anders in de wereld voor. Samen met de Natura 2000-gebieden Zwarte Meer en Olde Maten vormen De Wieden en Weerribben een van de grootste laagveengebieden van Noordwest-Europa. Deze brochure is bestemd voor grondeigenaren in en nabij het Natura 2000-gebied De Wieden en Weerribben en eventuele andere geïnteresseerden. In en nabij de Natura 2000-gebieden ligt namelijk een complexe opgave. De natuur in deze gebieden willen we herstellen en versterken om daarmee economische ontwikkelingsruimte te creëren. Het beheerplan Natura 2000 geeft aan wat wel of niet mogelijk is aan activiteiten in het gebied en welke maatregelen de komende periode moeten worden uitgevoerd om dit te realiseren. In deze brochure leest u wat Natura 2000 inhoudt, wat u kunt lezen in een Natura 2000 beheerplan, wat dit kan betekenen voor u en hoe u een zienswijze kunt indienen als dat wenselijk is. 1

3 Overijssel is een prachtige omgeving om te wonen, werken en recreëren. Een groot deel van de gebieden met veel natuurwaarden is te vinden in het Natuurnetwerk Nederland (NNN) en de Natura 2000-gebieden. In en nabij de Natura 2000-gebieden ligt echter een complexe opgave. De provincie Overijssel neemt in opdracht van het Rijk en Europa maatregelen om in deze gebieden de natuurwaarden te herstellen en te versterken, maar ook om economische ontwikkelingsruimte te creëren. Landelijk worden maatregelen genomen om onder andere de hoeveelheid stikstof terug te dringen. Regionaal voeren we maatregelen uit die de natuur versterken en waardoor de bijzondere soorten in de Natura 2000-gebieden overleven in de periode waarin de hoeveelheid stikstof nog niet gedaald is. De benodigde maatregelen worden zoveel mogelijk gecombineerd met plannen om de landbouw en de regionale economie te versterken en eventuele wateropgaven te realiseren. Natura 2000 In Nederland liggen in totaal 162 Natura 2000-gebieden. Hiervan liggen er 24 geheel of gedeeltelijk verspreid in Overijssel. Deze gebieden zijn het leefgebied voor (zeldzame) planten, vogels en andere dieren. Op dit moment gaat de kwaliteit van deze natuur achteruit. Om de leefgebieden te beschermen en verdere achteruitgang te voorkomen heeft de Europese Unie (EU) natuurdoelen vastgesteld. In en nabij de Natura 2000-gebieden moeten maatregelen worden genomen om deze doelen te realiseren. Natuurnetwerk Nederland (NNN) In Overijssel liggen de Natura 2000-gebieden voor het grootste deel binnen het Natuurnetwerk Nederland (NNN). Dit werd eerder de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) genoemd. Het NNN is een samenhangend netwerk van gebieden met veel natuurwaarden en is de ruggengraat van de Nederlandse natuur. Met de realisatie van het NNN willen we voorkomen dat planten en dieren in geïsoleerde gebieden uitsterven en dat natuurgebieden hun waarde verliezen. PAS-gebiedsanalyses Nieuwe (economische) activiteiten worden getoetst op hun effect op de Natura gebieden. Met name kijken we naar de effecten van stikstof die deze activiteiten veroorzaken. Als gevolg van de hoeveelheid stikstof staat de kwaliteit van de Natura 2000-gebieden onder druk. Hierdoor zijn nieuwe economische activiteiten soms niet of slechts gedeeltelijk mogelijk. Het Programma Aanpak Stikstof (PAS) creëert ruimte voor gewenste economische ontwikkeling en zorgt tevens dat Europese natuurdoelen worden gerealiseerd. De Rijksoverheid heeft, samen met de provincies, voor elk Natura 2000-gebied een zogenaamde PAS-gebiedsanalyse opgesteld. In deze analyse staat wat de doelen zijn voor het betrokken gebied en welke herstelmaatregelen waar, wanneer nodig zijn. Bij de PAS-gebiedsanalyses zit een kaart waarop staat waar welke maatregelen, in én naast het Natura 2000-gebied, getroffen moeten worden. De provincie Overijssel heeft samen met het Rijk en Europa voor de uitvoering van de maatregelen voldoende geld beschikbaar gesteld. Samen met de inwoners en ondernemers in de buurt van de Natura 2000-gebieden gaan we per gebied na of het mogelijk is om de noodzakelijke herstelmaatregelen te combineren met (aangepast) landbouwkundig gebruik en versterking van de landbouwstructuur. Daarbij geldt dat we de maatregelen uit de PASgebiedsanalyses grotendeels moeten uitvoeren vóór 1 juli Het creëren van nieuwe ruimte voor economische ontwikkelingen is wettelijk nadrukkelijk gekoppeld aan realisatie van de maatregelen. Realisatie van de maatregelen is dus niet vrijblijvend. Overige Natura 2000-maatregelen Daarnaast zijn er ook maatregelen die niet gebonden zijn aan het terugdringen van de effecten van stikstofuitstoot, maar wel bedoeld zijn om de natuur te versterken. Het gaat bijvoorbeeld om het inrichten van leefgebieden voor vogels en de grote vuurvlinder. Het uitvoeren van de PAS- en niet-pas maatregelen worden zoveel mogelijk gecombineerd. De uitvoering van deze niet-pas maatregelen heeft een andere planning en moet zes jaar na vaststelling van het Natura 2000-beheerplan zijn gerealiseerd, dus eind 2022/begin

4 Natura 2000-beheerplan: duidelijkheid over vergunningverlening Waar worden maatregelen uitgevoerd? Het Natura 2000-beheerplan geeft duidelijkheid voor welke bestaande en nieuwe activiteiten Om de bestaande natuur in de Natura 2000-gebieden te herstellen en de ecologie en een vergunning nodig is in het kader van de Natuurbeschermingswet (Nbwet). Het beheerplan economie te versterken, voeren we maatregelen uit in deze gebieden. Dit noemen we beschrijft welke maatregelen nodig zijn voor de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen interne maatregelen. en wat het beschermingsregime betekent voor bestaande activiteiten in en rond het Natura 2000-gebied. Daarbij is in eerste instantie met een ecologische bril naar het gebied gekeken; Daarnaast is het noodzakelijk om maatregelen te nemen op de naastgelegen wat is nodig om de internationaal karakteristieke biodiversiteit te behouden, te herstellen en te (landbouw)gronden van het natuurgebied. Op de EHS-kaart staan deze gebieden aangegeven ontwikkelen. als Uitwerkingsgebied Ontwikkelopgave Natura Deze zijn geel gemarkeerd. Het Natura 2000-gebied heeft een meerwaarde voor de omgeving: schoon water, riet, rust, een plek om te ontspannen en te recreëren, landschappelijke waarde, identiteit, een mooie woonomgeving etc. Met de uitvoering van dit Natura 2000-beheerplan zijn de instandhouding en versterking van de unieke kwaliteiten van dit Natura 2000-gebied, ook voor volgende generaties, verzekerd. AERIUS: Rekeninstrument voor stikstofbelasting AERIUS is het wettelijke rekeninstrument dat inzicht heeft in de huidige en toekomstige stikstofbelasting. AERIUS berekent de toekomstige stikstofbelasting en houdt rekening met de ontwikkelingen als de herstelmaatregelen zijn uitgevoerd. Hierdoor wordt per gebied inzichtelijk of er voldoende ontwikkelingsruimte beschikbaar komt voor bijvoorbeeld landbouwbedrijven die Weerribben De Wieden willen uitbreiden of voor de industrie. AERIUS is voor iedereen beschikbaar via Verbetervoorstel: Barsbekerbinnenpolder Naast het maatregelenpakket om de Natura 2000-doelen te realiseren, is bij de begrenzing van het NNN ook circa 500 hectare begrensd in heel Overijssel voor zogenaamde verbetervoorstellen (nieuwe natuur). De realisatie van nieuwe natuur in de Barsbekerbinnenpolder is één van de verbetervoorstellen. Door realisatie van deze verbetervoorstellen wordt een goede afronding verkregen van het NNN. In tegenstelling tot de Natura 2000-maatregelen is de realisatie van nieuwe natuur in dit gebied is vrijblijvend en niet verplicht. Het kan voorkomen dat u zowel grond heeft liggen binnen de begrenzing van deze verbetervoorstellen, als ook binnen het uitwerkingsgebied. In deze gevallen zal de provincie voor beide stukken grond met u zoeken naar een passende oplossing. 4 5

5 6 Welke opgave ligt er in De Wieden en Weerribben? Steenwijkerland en Zwartewaterland en is grotendeels in eigendom en beheer van Het landschap van De Wieden en Weerribben is een afwisseling van water en land. Het laag- Natuurmonumenten. De Weerribben beslaat een oppervlakte van ongeveer hectare veenmoeras bestaat uit kleine en grote meren, kanalen, petgat/legakkergebieden met natte en ligt in de gemeente Steenwijkerland. Dit Natura 2000-gebied is grotendeels in beheer bij graslanden, trilvenen, rietland en moerasbos. De Wieden beslaat een oppervlakte van ongeveer Staatsbosbeheer. Het overige deel is particulier bezit. In en nabij het Natura 2000-gebied hectare. Het Natura 2000-gebied ligt in de gemeenten Noordoostpolder, Staphorst, De Wieden en Weerribben liggen de volgende opgaven: 7

6 Waarom moeten deze maatregelen worden uitgevoerd? In het Natura 2000-gebied De Wieden en Weerribben ligt de opgave om de meeste habitatsoorten in dit gebied, zoals vleermuizen, vissen en enkele plantensoorten, in kwaliteit en aantal stabiel te houden. De Grote Vuurvlinder en nog enkele insecten, moeten behouden blijven en uitbreiden. Het leefgebied van de Grote Vuurvlinder is nu te versnipperd en van onvoldoende kwaliteit. Verbindingszones met voldoende sloten, moeras en specifieke planten voor rupsen en vlinders tussen De Wieden en Weerribben en tussen de Rottige Meenthe en Weerribben zorgen dat populaties met elkaar worden verbonden. Verder is het de bedoeling dat alle successiestadia van de laagveenverlanding in ruimte en tijd zijn vertegenwoordigd. Op dit moment is er een gebrek aan jonge successiestadia (water- en verlandingsvegetaties). Verruiging van de vegetatie en het dichtgroeien met struweel en bos als gevolg van onvoldoende beheer zorgden voor de achteruitgang in het oppervlakte aan trilvenen en veenmosrietlanden in de afgelopen decennia. Het cyclische beheer, waarbij nieuwe petgaten worden gegraven, die vervolgens via een aantal stadia verlanden, is weinig uitgevoerd. Dit moet weer worden ingevoerd op een behoorlijke schaal. Bos / Struweel Open water Pijpestrootjesrietland Moerasheide Kraggevorming Waterriet Ruigtkruidenrietland Veenmosrietland Trilveenrietland Voedselrijk nat rietland Dotterbloemrietland Het verspreidingsgebied voor verschillende broedvogels moet worden vergroot. Geschikt leefgebied voor onder meer de Roerdomp, de Purperreiger en de Bruine Kiekendief is nu onvoldoende beschikbaar. Hiervoor is een uitbreiding van het moeras en bloemrijk grasland nodig. Zonering van vooral waterrecreatie en beheeractiviteiten draagt bij aan voldoende rust voor deze moerasbroedvogels. Het aantal broedvogels in de Weerribben moet uitbreiden. In De Wieden geldt een uitbreiding van het aantal broedvogels van de Kwartelkoning, het Paapje en de Grote Karekiet. Voor moerasbroedvogels is in De Wieden circa 750 hectare en in de Weerribben circa 250 hectare rustgebied noodzakelijk. Grotere oppervlakten en brede zones nat overjarig riet worden hersteld en de blauwgraslanden worden gerealiseerd en behouden door aangepast beheer en lokaal door het bevloeien met oppervlakte water. Habitattypen, zoals trilvenen, hebben een sterke overbelasting met stikstof en moeten worden hersteld. Onderzoek naar de waterkwaliteit van het oppervlaktewater loopt. De waterkwaliteit moet in een deel van het gebied verder worden verbeterd. De kwaliteit is met name door het hoge fosfaatgehalte onvoldoende. 8 9

7 Hoe en wanneer worden deze maatregelen uitgevoerd? De realisatie van de maatregelen vindt gefaseerd plaats in 18 jaar. De maatregelen vinden plaats in de bestaande natuur, in rietland en op huidige landbouwgrond. De uitvoering van de maatregelen is niet vrijblijvend en moet binnen de gestelde periodes uitgevoerd zijn. Vanuit de wetgeving Natura 2000 moet binnen 6 jaar de kwaliteit en oppervlakte van natuur tenminste stabiel zijn en de achteruitgang stoppen. De maatregelen voor verbetering van de kwaliteit en uitbreiding van oppervlaktes/aantallen moeten na 6 jaar succes hebben. Van enkele soorten zijn de aantallen zo laag dat maatregelen zo spoedig mogelijk moeten worden genomen. Dit geldt onder meer voor de Grote Vuurvlinder en het Paapje in De Wieden. Wie voert de maatregelen uit? De maatregelen binnen de bestaande natuur/riet worden uitgevoerd door Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en de riettelers. De uitvoering van de maatregelen in de landbouwgebieden (buiten de bestaande natuur) wordt getrokken door de provincie. Hiervoor wordt een project opgezet, samen met de betrokkenen in het gebied (landbouw, natuurbeheerders, waterschap, gemeente). Particulieren kunnen ook zelf de maatregelen realiseren als zij dat willen. Wat betekent dit voor u? De herstelmaatregelen in en nabij De Wieden en Weerribben richten zich hoofdzakelijk op de verbindingszones, gewijzigd beheer voor moerasbroedvogels en het terugbrengen van alle successiestadia van verlanding. Hierdoor kunnen gronden minder of soms zelfs ongeschikt voor de reguliere landbouw worden. Grondeigenaren met grond in een Uitwerkingsgebied Ontwikkelopgave Natura 2000 stellen we schadeloos voor de eventuele schade aan grond én gebouwen. Deze schadeloosstelling is maatwerk en dus voor iedereen anders. Bovendien heeft u als eigenaar verschillende keuzemogelijkheden. Welke mogelijkheden zijn er? Voor de uitvoering van de maatregelen in het kader van Natura 2000/PAS buiten de bestaande natuur is het van belang om voldoende gronden beschikbaar te krijgen. Het is echter niet noodzakelijk dat de provincie de gronden koopt of hier eigenaar van wordt. Afhankelijk van de benodigde maatregelen, wil de provincie bij voorkeur dat de gronden bij particulieren in eigendom blijven en indien mogelijk door hen worden ingericht. Wij hebben voor u de verschillende keuzemogelijkheden in onderstaand schema weergegeven. Interventieladder Wenselijk Particuliere realisatie Particulier blijft eigenaar. Landbouw met beperking Schadevergoeding Particuliere realisatie Particulier blijft eigenaar. Andere functie Schade vergoeding Ruilen grond Aankoop > vrijwillig Aankoop > onteigening Benodigde tijd 10 11

8 Wat betekent de Ontwikkelopgave EHS/Natura 2000 voor u? Voor de uitvoering van de maatregelen in het kader van Natura 2000/PAS is het van belang om voldoende gronden beschikbaar te krijgen. Het is echter niet noodzakelijk dat de provincie de gronden koopt of hier eigenaar van wordt. Afhankelijk van de benodigde maatregelen, wil de provincie bij voorkeur dat de gronden bij particulieren in eigendom blijven en indien mogelijk door hen worden ingericht. Wij hebben voor u de verschillende keuzemogelijkheden in onderstaand schema weergegeven. Heeft u grond in eigendom binnen de begrenzing van een Uitwerkings gebied Ontwikkelopgave Natura 2000? Gebruikt u grond binnen de begrenzing van een Uitwerkingsgebied Ontwikkelopgave Natura 2000? Ligt uw grond in de Ecologische Hoofdstructuur (EHS)? U kunt uw bedrijfsvoering voortzetten zoals voorheen. Voor eventuele natuurrealisatie ontvangt u geen vergoeding. Hebben de herstelmaatregelen gevolgen voor het gebruik van uw grond? Uw grond blijft uw eigendom en kunt u voor dezelfde doelen gebruiken. U ontvangt geen schadevergoeding. Uw rechten zijn afhankelijk van uw vorm van gebruik. U kunt samen met de eigenaar/verpachter optrekken om uw keuze te maken. Overleg met uw eigenaar/verpachter welke mogelijkheid u wilt/kunt benutten. U kunt op vrijwillige basis natuurdoelen realiseren, uw grond verkopen of uw grond ruilen. U ontvangt hiervoor een vergoeding. Krijgt uw grond een natuurbestemming? Landbouw met beperking is mogelijk. Is zelfrealisatie wenselijk en inpasbaar? Is er passende vervangende Is het voor u en de provincie ruilgrond beschikbaar om wenselijk om uw bedrijf te uw grondgebruik elders verplaatsen? Onder voorwaarden voort te zetten? komt u in aanmerking voor een bedrijfsverplaatsingsregeling. Gaat het om zeer kwetsbare natuur? Particuliere realisatie zonder functiewijziging: U ontvangt een schadevergoeding. Is de natuurbestemming wenselijk en inpasbaar? Kavelruil: U kunt uw grondgebruik elders voortzetten zoals voorheen. Verplaatsing: Wij kopen uw grond en u ontvangt een vergoeding voor verplaatsing. Aankoop: Wij kopen uw grond binnen de begrenzing van het uitwerkingsgebied. U wordt volledig schadeloos gesteld. Particuliere realisatie niet mogelijk: Wij kopen uw grond binnen de begrenzing van het uitwerkingsgebied. U wordt volledig schadeloos gesteld. Particuliere realisatie met functiewijziging: U ontvangt een schadevergoeding. Twijfelt u over de juiste keuze in uw situatie? Geen probleem. Overleg met de rentmeester van de provincie Overijssel wat uw mogelijkheden zijn. Daarnaast kunt u vrijblijvend klankborden met de vertrouwenspersoon of een adviseur inhuren voor advies. De kosten voor de inhuur van een adviseur worden onder bepaalde condities vergoed. Maak uw definnitieve keuze kenbaar bij de rentmeester. In overleg met de rentmeester maakt u concrete afspraken en worden de financiële gevolgen doorberekend. De afspraken worden vervolgens notarieel vastgelegd. Mochten wij niet tot overeenstemming komen met de grondeigenaar dan wordt helaas de onteigeningsproce dure opgestart

9 Wat kunt u verwachten? Stap 1. Ter inzage legging ontwerp-beheerplan Natura 2000 De Wieden en Weerribben Van 26 september 2016 tot en met 7 november 2016 ligt het ontwerp-beheerplan Natura 2000 De Wieden en Weerribben ter inzage. Belanghebbenden kunnen een zienswijze indienen bij de provincie Overijssel. Stap 2. Vaststellen beheerplan Natura 2000 De Wieden en Weerribben Zienswijzen en voortschrijdend inzicht kunnen leiden tot wijzigingen in het definitieve beheerplan. De zienswijzen worden beantwoord in een Nota van Antwoord. Deze wordt samen met het beheerplan vastgesteld door Gedeputeerde Staten en de medebevoegde gezagen. Dat zijn in dit geval het ministerie van Economische Zaken en de provincie Flevoland. Stap 3. Start planuitwerking: maatregelen toepasbaar maken in de praktijk Het project voor de maatregelen buiten de bestaande natuur in het Uitwerkingsgebied Natura 2000 start na vaststelling van het beheerplan Natura De grondeigenaren en -gebruikers van de gronden waar de maatregelen worden genomen en de aangrenzende bewoners worden te zijner tijd geïnformeerd over de ontwikkelingen en de voortgang. De herstelmaatregelen in de bestaande natuur (interne maatregelen) worden vanaf 2017 uitgevoerd. De fasering en locatie van de maatregelen is op kaarten aangegeven. Huidige activiteiten, zoals rietbeheer, landbouw, natuurbeheer, recreatie en industrie kunnen worden voortgezet onder voorwaarden uit het beheerplan Natura Ter inzage legging (periode van 6 weken) 26/09/ /11/2016 Verwerken zienswijzen en vaststellen beheerplan (geen vaste termijn, schatting is 15 weken) Na 07/11/2016 Start planuitwerking (start na vaststelling van het beheerplan) PAS maatregelen zijn uiterlijk in 2021 gereed, de andere maatregelen 6 jaar na vaststelling van het beheerplan

10

11 Meer informatie Kijk op voor meer informatie over dit Natura 2000-gebied, maar ook over de EHS, het PAS en achtergronden. De EHS is op perceelsniveau begrensd en zichtbaar in de Atlas van Overijssel via > Landelijk gebied > Natuur en landschap > Begrenzing EHS & zone ONW. Op de kaart is bestaande natuur, gerealiseerde nieuwe natuur en nog te realiseren nieuwe natuur te zien. Ook zijn op deze kaart de uitwerkingsgebieden te vinden. Colofon Realisatie: oktober 2016 Provincie Overijssel, Eenheid Natuur en Milieu in samenwerking met het programma Ontwikkelopgave EHS/Natura 2000 Bezoekadres: Luttenbergstraat 2, Zwolle Postadres: Postbus 10078, 8000 GB ZWOLLE Telefoon: Aan de inhoud van deze brochure kunnen geen rechten worden ontleend