NWO-jaarverslag Den Haag, juli 2013 Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

Transcriptie

1 NWO-jaarverslag 2012 Den Haag, juli 2013 Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

2 Colofon Dit gedrukte jaarverslag bevat de bestuurlijke verantwoording over 2012 van het algemeen bestuur van NWO op basis van de prestatie-indicatoren en de jaarrekening. Het is in het bijzonder bedoeld voor de opdrachtgevers van NWO en haar bestuurlijke relaties in de wetenschap. Het jaarverslag is ook op internet te vinden op Met deze online-versie wil NWO de toegankelijkheid van haar jaarverslaginformatie verbeteren voor de brede kring van relaties in wetenschap en samenleving. NWO De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) is een van de grootste wetenschapsfinanciers in Nederland. NWO stimuleert kwaliteit en vernieuwing in de wetenschap door het beste onderzoek te selecteren en te financieren. NWO beheert onderzoeksinstituten van (inter) nationaal belang, geeft mede richting aan het wetenschappelijk onderzoek in Nederland en brengt wetenschap en maatschappij bij elkaar. Onderzoeksvoorstellen worden beoordeeld en geselecteerd door vooraanstaande wetenschappers uit binnen- en buitenland. Dankzij financiering van NWO kunnen meer dan vijfduizend wetenschappers onderzoek doen. Uitgever Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) Postbus AC Den Haag Telefoon +31 (0) Den Haag, juli 2013 Fotografie Monique van Zeijl, NWO-fotoarchief, Hollandse Hoogte en shutterstock.com ISBN/EAN ISSN

3 Inhoudsopgave Voorwoord: Wetenschapsakkoord 5 1 NWO in 2012 in het kort 7 2 NWO-strategie Groeien met kennis Talent en vrij onderzoek Maatschappijgeïnspireerd onderzoek en topsectoren Kennisbenutting, open access en wetenschapscommunicatie Internationale samenwerking Grote onderzoeksinfrastructuur Nationale rol NWO-instituten 40 3 Resultaten van NWO-competities Organisatie en bedrijfsvoering Governance Financiën Personeel Evaluaties ICT 69 5 Jaarrekening Bijlagen 1 Geconsolideerde Balans per 31 december Geconsolideerde Staat van Baten en Lasten over Geconsolideerd Kasstroomoverzicht over Toelichting behorende tot de geconsolideerde jaarrekening Enkelvoudige Balans per 31 december Enkelvoudige Staat van Baten en Lasten over Enkelvoudig kasstroomoverzicht over Toelichting behorende tot de enkelvoudige jaarrekening Overige gegevens. Controleverklaring van de onafhankelijke accountant NWO-groep, verbonden partijen en deelnemingen NWO-groep, verbonden partijen 121 en deelnemingen Enkelvoudig Model G (enkelvoudig) ministerie van OCW Model G (enkelvoudig) ministerie van EZ Model G (enkelvoudig) ministerie van BUZA Samenstelling besturen NWO-koepel in NWO-organisatie (per ) 132

4 Monique van Zeijl

5 Wetenschapsakkoord 2012 was het jaar waarin de kennisinstellingen en het georganiseerde bedrijfsleven samen optrokken met een gemeenschappelijk manifest aan de politiek. Een illustratie van het gegroeide vertrouwen tussen partijen in de topsectoren. Bij de industriële partijen is in 2012 begrip ontstaan voor het feit dat NWO geen passieve subsidieorganisatie is, maar onderzoek van excellente kwaliteit selecteert door een onafhankelijke beoordeling. Die meerwaarde van NWO voor het kennissysteem wordt in het gezamenlijke manifest door het bedrijfsleven erkend. Het manifest maakt aan de andere kant duidelijk dat de wetenschap zich niet afkeert van kennis- en onderzoeksvragen die leven bij de topsectoren. We zouden het manifest daarom een wetenschapsakkoord kunnen noemen. Het kabinet kwam in het regeerakkoord tegemoet aan het pleidooi in het manifest voor een groter budget voor wetenschap. Ondanks de miljarden euro's die het de komende jaren moet bezuinigen. Door die investering kan het NWO-budget de komende jaren min of meer constant blijven. Dat is gezien de actualiteit absoluut een succes. Maar het is niet zo dat we nu ruim in onze jas zitten. Een deel van de bezuinigingen die het land moet opbrengen, komt bij NWO terecht. We hadden grote zorgen over de ruimte voor het vrije onderzoek en de programma's waarmee we getalenteerde onderzoekers ondersteunen over de hele breedte van de wetenschap. Die zorgen zijn niet weg, maar wel wat minder groot. Een hoogtepunt in 2012 was de extra investering van het ministerie van OCW in samenwerkende onderzoeksgroepen op topniveau. NWO selecteerde voor het ministerie de zes onderzoeksgroepen voor deze langjarige financiering uit het nieuwe programma Zwaartekracht. Belangrijk was ook de omvangrijke investering in vijf grootschalige onderzoeksfaciliteiten die op de in 2012 vernieuwde Roadmap voor grote onderzoeksinfrastructuur staan. En uiteraard de toekenning van de NWO- Spinozapremie aan vier uitmuntende onderzoekers. Wij mogen ons gelukkig prijzen dat Nederland ieder jaar weer wetenschappers op dit niveau kan onderscheiden was ook het jaar waarin het topsectorenbeleid handen en voeten kreeg. Bij de start van het topsectorenbeleid heeft NWO geïnventariseerd wat de NWO-wetenschapsgebieden en NWOinstituten inhoudelijk en budgettair aan de topsectoren konden bieden. Door deze aanpak waren we in staat in de gesprekken met de topsectoren multidisciplinaire onderzoeksagenda's aan te bieden, inclusief de bijbehorende financiering. Dat heeft de topsectoren een vliegende start gegeven. We zullen deze werkwijze in de komende periode samen met onze partners verder ontwikkelen. Als we kijken naar 2012 dan zien we dat er steeds meer een beroep wordt gedaan op de rol van NWO als regisseur. Ook de commissie die NWO onlangs heeft geëvalueerd, vraagt aandacht voor die rol. We zullen die regierol in de komende tijd versterken. Uiteraard in goede verstandhouding en overleg met onze partners. Het zal een dynamische rol zijn, gezien alle ontwikkelingen in onze omgeving: de middelen blijven schaars, Europa wordt belangrijker, de universiteiten profileren zich, de topsectoren vragen hun deel, we willen grote en kostbare onderzoeksinfrastructuren zo verstandig mogelijk realiseren. NWO zal zich steeds moeten aanpassen aan die veranderingen. Wat niet zal veranderen is onze opdracht en missie: kwaliteit, vernieuwing en vooruitgang stimuleren op alle gebieden van de wetenschap door het beste onderzoek en de meest talentvolle onderzoekers te financieren. In dit jaarverslag leest u hoe NWO aan die opdracht in 2012 invulling heeft gegeven. Jos Engelen Voorzitter algemeen bestuur NWO

6 shutterstock.com

7 7 Hoofdstuk 1 NWO in 2012 in het kort 1 NWO in 2012 in het kort Rond de kabinetswisseling in 2012 pleitte NWO samen met de universiteiten en andere kennisorganisaties en het georganiseerde bedrijfsleven voor een groter budget voor wetenschappelijk onderzoek. Meer geld voor fundamenteel onderzoek in alle wetenschapsgebieden en geld voor onderzoek in de economische topsectoren. In het in oktober verschenen regeerakkoord gaf het kabinet gehoor aan deze gezamenlijke oproep door meer middelen toe te zeggen. De ontwikkelingen in 2012 laten zien dat deze middelen nodig zijn. NWO kon in 2012 minder dan een vijfde van de voorstellen van wetenschappers financieren in het kader van de programma s voor talent en vrij onderzoek. En de vraag vanuit de topsectoren om financiering van onderzoek overtrof de budgettaire mogelijkheden van NWO vele malen. De toegenomen onderzoeksvraag van wetenschappers en topsectoren vroeg van NWO in 2012 de nodige stuurmanskunst om vast te houden aan haar koers en missie: het beste onderzoek financieren over de volle breedte van de wetenschap en de resultaten van onderzoek ten goede laten komen aan de samenleving. Onder andere de krimpende financiële ruimte voor fundamenteel onderzoek was aanleiding voor de gezamenlijke actie van wetenschap en bedrijfsleven in de richting van de politiek. Nu het kabinet in februari 2013 extra middelen heeft toegezegd, kan NWO deze met name inzetten voor fundamenteel onderzoek over de hele breedte van de wetenschap. Gezamenlijk manifest kennisorganisaties en bedrijfsleven In mei 2012 richtten NWO, de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW), vereniging van universiteiten VSNU, HBO-raad, TNO en ActiNL een gezamenlijke brief aan de verkiezingsprogrammacommissies van de politieke partijen. In de brief spraken ze steun uit voor het gevoerde wetenschaps- en innovatiebeleid en drongen ze aan op een groter onderzoeksbudget, in navolging van ons omringende landen. Samen met andere kennisinstellingen en de werkgeversorganisaties organiseerde NWO rond de verkiezingen een twitterdebat om de aandacht te vestigen op het manifest van deze partijen aan de politiek. Foto TU Delft In september 2012 volgde op deze brief aan de politieke partijen een gezamenlijk manifest van NWO, KNAW, VSNU, HBO-raad, TNO en de werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland. Het manifest riep een nieuw kabinet op te investeren in een brede en excellente kennisbasis voor ons land, met voldoende ruimte voor vrij en ongebonden onderzoek. Daarnaast bepleitten de manifestpartijen voortzetting van de samenwerking tussen de kennissector en het bedrijfsleven met structureel extra middelen voor de topsectoren. Ten slotte benadrukten de ondertekenaars dat Nederland moet

8 8 Hoofdstuk 1 NWO in 2012 in het kort inspelen op het EU-programma Horizon 2020 door onderzoeksprogramma s te laten aansluiten op de EU-thema s en een budget in te richten voor cofinanciering. Het besluit van het kabinet-rutte II om in deze tijd van grote bezuinigingen extra te investeren in de wetenschap, ziet NWO als een krachtig signaal dat het kabinet belang hecht aan een solide wetenschapssysteem. Via NWO wordt een bedrag oplopend tot 100 miljoen euro extra per jaar in wetenschappelijk onderzoek geïnvesteerd: 25 miljoen euro in 2014, 75 miljoen euro in 2015 tot en met 2017 en 100 miljoen euro met ingang van Voor de jaren 2014 tot en met 2016 komt daar eenmalig in totaal 50 miljoen euro bij voor publiek-private onderzoekssamenwerking in de topsectoren. Daarnaast stelt het kabinet ook extra geld beschikbaar om Nederlandse wetenschappers in staat te stellen mee te blijven doen aan een aantal Europese onderzoeksprogramma s. Actieve rol van NWO in topsectoren In 2012 heeft NWO bijgedragen aan een voortvarende start van het topsectorenbeleid met bestuurlijke deelname, nieuwe programma s en investeringen. Bij de ondertekening van het nationale kennis- en innovatiecontract in april 2012 legde NWO zich vast op een bijdrage van ruim 225 miljoen euro aan nieuwe investeringen in 2012 en 2013 (meer dan 300 miljoen euro inclusief bijdragen van ministeries). In 2012 lag de nadruk op thematische onderzoeksprogramma s met publiek-private samenwerking. Daarnaast realiseerde NWO een deel van haar bijdrage via voor de topsectoren relevante investeringen in het talentbeleid en het vrije onderzoek, de inzet van de NWO-instituten en de programma s in het kader van de internationale samenwerking. In 2012 heeft NWO besloten bestuurlijk betrokken te zijn bij elf van de in totaal negentien zogeheten Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI s). Deze zijn opgericht om de activiteiten van de verschillende partijen en organisaties in de negen topsectoren beter op elkaar te laten aansluiten in het kader van gezamenlijke onderzoeksprogrammering. NWO-gebied Chemische Wetenschappen organiseerde in 2012 een kick-off voor de Topconsortia voor Kennis en Innovatie in de topsector Chemie. Foto Sacha Schalkwijk

9 9 Hoofdstuk 1 NWO in 2012 in het kort Samenwerking met partners bij thematische onderzoeksprogramma s In 2012 is een groot aantal thematische onderzoeksprogramma s ontwikkeld en gestart die bij de topsectoren aansluiten. De meeste kwamen tot stand in samenwerking met bedrijven, universiteiten, TNO en andere partners in de topsectoren. In totaal heeft NWO in 2012 op deze wijze ruim honderd miljoen euro geïnvesteerd in de topsectoren. Het deelnemende bedrijfsleven investeerde in totaal meer dan twintig miljoen euro. Daarnaast gingen er ook nieuwe onderzoeksprogramma s van start die gericht zijn op andere actuele maatschappelijke vraagstukken, zoals de programma s in het kader van het thema Samenleving onder spanning. Om de samenwerking te stimuleren organiseerde NWO in 2012 matchmaking events waar wetenschap, bedrijfsleven en maatschappelijke partners elkaar ontmoetten. Doel van de bijeenkomsten was gezamenlijke voorstellen voor onderzoek te ontwikkelen en die vervolgens bij NWO in te dienen. Lager toekenningspercentage voor talent en vrij onderzoek De belangstelling van wetenschappers voor onderzoeksfinanciering van NWO was ook in 2012 groot. NWO nam bijna aanvragen voor onderzoeksfinanciering in behandeling, ruim zevenhonderd meer dan in Het aantal aanvragers dat financiering kreeg toegekend steeg eveneens, van ongeveer in 2011 naar bijna in Veruit de meeste aanvragen zeventig procent kwamen binnen voor de talentprogramma s en het vrije onderzoek. Dat leidde tot een daling van het toekenningspercentage voor dit onderzoek van 18 naar 17 procent. Het gemiddelde toekenningspercentage steeg echter van 22 naar 24 procent, vooral door hoge percentages toekenningen bij de aanvragen voor internationale samenwerkingsprogramma s en de programma s voor financiering en gebruik van onderzoeksfaciliteiten. Het aandeel van vrouwen in de toekenningen van financiering was in 2012 hoger dan in Ook de man-vrouwverhouding in de beoordelingscommissies was iets evenwichtiger. De vier Spinozalaureaten van 2012: van links naar rechts Xander Tielens, Annemarie Mol, Ieke Moerdijk en Mike Jetten. Foto Arie Wapenaar NWO kende in 2012 vier Spinozapremies toe, een blijk van erkenning voor wetenschappers met invloed in hun vakgebied op wereldniveau, vergezeld van een bedrag van 2,5 miljoen euro voor onderzoek. De Spinozapremies gingen naar microbioloog Mike Jetten van de Radboud Universiteit

10 10 Hoofdstuk 1 NWO in 2012 in het kort Nijmegen, antropoloog Annemarie Mol van de Universiteit van Amsterdam, wiskundige Ieke Moerdijk van de Radboud Universiteit Nijmegen en astronoom Xander Tielens van de Universiteit Leiden. In 2012 waren ongeveer door NWO (mede)gefinancierde wetenschappelijke en andere medewerkers aan het werk bij Nederlandse universiteiten en andere wetenschappelijke instellingen. Grote investering in topconsortia en onderzoeksinfrastructuur Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) stelde in 2012 ongeveer 250 miljoen euro ter beschikking voor de beste onderzoeksconsortia en voor grootschalige onderzoeksfaciliteiten. Als voortzetting van de zogenoemde Dieptestrategie onderzoeksscholen uit de jaren 90 heeft het ministerie van OCW in 2011 het programma Zwaartekracht in het leven geroepen. Met dit programma geeft OCW maximaal tien jaar financiering aan samenwerkende onderzoeksgroepen op het hoogste wetenschappelijke niveau. NWO adviseerde in 2012 over de selectie van de onderzoeksconsortia en stelde daarvoor een internationale commissie in. De zes geselecteerde onderzoeksgroepen krijgen een bedrag van in totaal 167 miljoen euro. Via NWO stelde het ministerie in 2012 tachtig miljoen euro beschikbaar voor een aantal grootschalige onderzoeksfaciliteiten. Om het jaar worden voor deze faciliteiten middelen beschikbaar gesteld. Op advies van een door NWO ingestelde commissie kregen vijf consortia een bijdrage in de bouw of de substantiële aanpassing van een grootschalige onderzoeksfaciliteit. Eerder adviseerde een door NWO ingestelde internationale commissie over een nieuwe Nationale roadmap grootschalige onderzoeksfaciliteiten. Op die roadmap staan momenteel in totaal 29 onderzoeksfaciliteiten waarin de Nederlandse overheid de komende jaren wil investeren. De roadmap wordt iedere vier jaar geactualiseerd. Mr. Bernard Wientjes Voorzitter VNO-NCW Manifest was vredesdocument Net als grote bedrijven moeten ook landen keuzen maken. Je kunt niet in alles de beste zijn. De negen topsectoren hebben mondiaal een sterke positie of hebben de potentie die te krijgen. Ik begrijp heel goed dat het topsectorenbeleid voor de kennisinstellingen bedreigend was. Bedreigend voor hun vrijheid en voor niet aan de topsectoren gerelateerde wetenschap. Er was immers geen nieuw geld, we moesten budgetten herschikken. In het manifest van september 2012 maken we als bedrijfsleven duidelijk dat we ook grote waarde hechten aan ongebonden, fundamenteel onderzoek. En pleiten we voor meer geld daarvoor. Aan de andere kant steunen de kennisinstellingen het topsectorenbeleid. In die zin was het een vredesdocument. De kracht is dat we samen naar de politiek zijn gegaan. Dat maakte onze positie ijzersterk. In de innovatiecontracten die zijn gesloten tussen topsectoren en kennisinstellingen, is per jaar 1,5 tot 2 miljard euro aan private investeringen in onderzoek gemobiliseerd. Dat moeten we vasthouden. Het is heel goed dat we in Nederland over een instituut beschikken dat op basis van kwaliteit wetenschapsgeld toekent. We staan dan ook achter het besluit van het kabinet het extra geld voor wetenschap via NWO te laten lopen.

11 11 Hoofdstuk 1 NWO in 2012 in het kort Kennisbenutting NWO heeft in 2012 besloten aandacht te besteden aan kennisbenutting in alle NWO-programma s, ook in de talentprogramma s en programma s voor vrij onderzoek. NWO vraagt de onderzoekers expliciet in te gaan op de vraag welk belang hun onderzoek mogelijk heeft voor andere wetenschapsdisciplines, voor de maatschappij of voor het bedrijfsleven. NWO erkent het belang van fundamenteel onderzoek. Daarom is de beoordelingsprocedure voor de talentprogramma s en het vrije onderzoek zo ingericht dat onderzoekers die goed onderbouwen waarom er op afzienbare termijn geen zicht is op kennisbenutting, geen nadeel ondervinden van dit criterium. In 2012 heeft het samenwerkingsverband van Nederlandse industrial liaison officers ondersteuning gekregen van NWO. De industrial liaison officers zijn verbonden aan wetenschappelijke instituten en hebben een coördinerende rol in internationale projecten voor big science. Doel van het netwerk is het Nederlandse bedrijfsleven betere kansen te bieden in deze projecten en de samenwerking tussen wetenschap en industrie te bevorderen. Aandacht voor open access van onderzoeksdata NWO is actief op het gebied van open access van onderzoeksresultaten vanuit de overtuiging dat de resultaten van met publieke middelen gefinancierd onderzoek in principe ook vrij toegankelijk moeten zijn. Het Stimuleringsfonds Open Access Publicaties van NWO ging in 2012 zijn derde jaar in. Het aantal aanvragen en toekenningen is jaarlijks gestegen. In 2012 zijn meer dan vierhonderd openaccess-publicaties financieel ondersteund. In 2012 heeft NWO ook aandacht besteed aan open access van onderzoeksdata. Onderzocht is welke eisen NWO stelt aan datamanagement in haar financieringsinstrumenten, welke wensen er vanuit de verschillende wetenschapsdisciplines zijn voor een NWO-datamanagementbeleid en welke barrières er zijn voor de vrije toegang tot onderzoeksdata. Beleidskeuzes zijn in de loop van 2013 te verwachten. Positieve evaluatie NWO-instituten Uit alle acht in 2012 afgeronde evaluaties van de NWO-instituten sprak waardering voor het uitstekende onderzoek, de nationale functie en de faciliteiten van de instituten. De instituten gaan zich de komende tijd wel extra inspannen om aanvullende middelen te verwerven via (inter)nationale competities en zullen hun kosten terugbrengen door strategische allianties aan te gaan. Alle NWO-instituten leverden in 2012 bijdragen aan de topsectoren via hun onderzoekslijnen en de inzet van de nationale faciliteiten die ze beheren. In het kader van de topsector High Tech Systemen en Materialen hebben de instituten gezamenlijk met TNO het initiatief genomen voor een nieuwe roadmap voor onderzoek naar advanced instrumentation. Doel is het bedrijfsleven meer te betrekken bij de ontwikkeling van hoogwaardige technologie en nieuwe instrumenten voor de vaak grootschalige onderzoeksfaciliteiten van de instituten, zoals radiotelescopen en detectoren van elementaire deeltjes. De Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) heeft haar statuten en missie aangepast om actiever beleid te kunnen voeren op het gebied van kennisbenutting en start-up-bedrijven. Het FOM-Instituut voor Plasmafysica Rijnhuizen is omgevormd tot het Dutch Institute for Fundamental Energy Research (DIFFER). DIFFER is in 2012 van start gegaan en zal zich volledig gaan richten op funderend onderzoek naar duurzame energie, in het bijzonder naar kernfusie en zonnebrandstoffen. Daarnaast zal DIFFER een rol spelen in de coördinatie van het funderende energieonderzoek.

12 12 Hoofdstuk 1 NWO in 2012 in het kort NWO scherpt integriteitsbeleid aan Mede naar aanleiding van recente fraudegevallen heeft NWO in 2012 besloten voorstellen te doen voor aanscherping van haar integriteitsbeleid. Zo zal NWO aanvragers, onderzoekers en laureaten gaan vragen de Nederlandse Gedragscode Wetenschapsbeoefening te onderschrijven. Ook wil NWO het fraudeprotocol uitbreiden om onder andere financiering te kunnen intrekken en onderzoekers gedurende een bepaalde periode de mogelijkheid te ontnemen financiering aan te vragen. NWO gaat verder een centraal meldpunt instellen waar mensen klachten kunnen melden over onderzoekers die geheel of gedeeltelijk door NWO worden gefinancierd. Internationale samenwerking In 2012 kreeg het NWO-beleid voor uitbreiding van de samenwerking met opkomende wetenschapslanden nader vorm. Met dit beleid wil NWO de onderzoekssamenwerking stimuleren, uitgaande van de sterke kanten en prioriteiten in beide landen. Tijdens een kennis- en handelsmissie naar Brazilië werd een samenwerkingsovereenkomst met de Braziliaanse partners gesloten die in de komende jaren zal leiden tot concrete financieringsrondes voor onderzoekssamenwerking. In samenwerking met China zijn in 2012 achttien nieuwe gezamenlijke onderzoeksprojecten gestart, waaronder drie publiek-private projecten op het terrein van chemische en exacte wetenschappen. NWO en het Indiase Department of Science and Technology hebben het programma Functional Materials opgezet. In 2012 stond de totstandkoming van de Europese onderzoeksruimte vrij verkeer voor onderzoek en innovatie in Europa extra in de belangstelling. De Europese Commissie publiceerde een visie waarin de beoogde rollen van overheden, kennisinstellingen en de Commissie zelf staan omschreven. De Europese koepelorganisatie Science Europe, waar NWO actief aan deelneemt, voerde hierover gesprekken met de Europese Commissie, samen met de andere Europese koepelorganisaties van onder andere de universiteiten. NWO leverde in 2012 ook input voor de verdere voorbereiding van het Europese kaderprogramma Horizon 2020, dat van grote invloed zal zijn op het onderzoek in Nederland en andere lidstaten. NWO investeerde in 2012 in de totstandkoming van zogenoemde lead-agency-samenwerkingsverbanden. Lead-agency-samenwerking houdt in dat één van de partnerorganisaties het voortouw neemt en de selectieprocedure voor een onderzoeksprogramma uitvoert, zonder dat de partners in hun eigen land de procedure overdoen. Door deze vorm van samenwerking worden administratieve barrières voor internationale samenwerking verminderd. In 2012 is op Antarctica een Nederlands onderzoeksstation gevestigd. Foto NWO (ALW)

13 13 Hoofdstuk 1 NWO in 2012 in het kort Om het Nederlandse poolonderzoek te ondersteunen, is in 2012 een Nederlands onderzoeksstation op Antarctica gevestigd. NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek en de British Antarctic Survey hebben het laboratorium opgebouwd. Twee nieuwe regieorganen Op verzoek van het ministerie van OCW heeft NWO per 1 juli 2012 het nieuwe Nationale Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) opgericht. Het regieorgaan is ingesteld om onderwijsonderzoek en de praktijk van het onderwijs dichter bij elkaar te brengen. Het regieorgaan zal ook meerwaarde hebben door de bestaande middelen voor onderwijsonderzoek te bundelen tot een samenhangende en meerjarige programmering. Per 1 december 2012 is dr. Jelle Kaldewaij benoemd als directeur van het regieorgaan. Het regieorgaan is ondergebracht bij het bureau van NWO-gebied Maatschappij- en Gedragswetenschappen. Voor het praktijkgerichte onderzoek van hogescholen is een nieuw regieorgaan in voorbereiding, het Nationale Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA. Dit regieorgaan komt voort uit de Stichting Innovatie Alliantie (SIA) die momenteel de middelen voor het praktijkgerichte onderzoek verdeelt. In oktober 2012 hebben het ministerie van OCW, NWO en de partners in de Stichting Innovatie Alliantie hiervoor een intentieverklaring ondertekend. Met de onderbrenging van het regieorgaan bij NWO moet het praktijkgerichte onderzoek van hogescholen op dezelfde wijze op kwaliteit worden geselecteerd als gebeurt voor het onderzoek van universiteiten in het kader van de tweede geldstroom. Financiën In 2012 investeerde NWO met haar partners in totaal 756 miljoen euro in wetenschappelijk onderzoek. De grootste investeringen gingen naar talentprogramma s en vrij onderzoek. Het merendeel van de inkomsten van NWO was afkomstig van het ministerie van OCW (615 miljoen euro) en van andere ministeries (68 miljoen euro). De bijdrage van derden, waaronder het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties, en de overige inkomsten bedroegen ongeveer 51 miljoen euro. Door meer financiële verplichtingen aan te gaan dan NWO aan inkomsten ontving, ontstond een negatieve algemene reserve van 8 miljoen euro. In totaal had NWO eind 2012 meer dan een miljard euro uitstaan aan toegekende financiering van onderzoeksprojecten die in de komende jaren zullen worden afgerond. Met ingang van 1 januari 2012 is NWO overgegaan van een kasstelsel naar een baten-lastenstelsel overeenkomstig de regeling voor de jaarverslaglegging van het ministerie van OCW. Dit houdt in dat uitgaven in de lasten worden opgenomen op het moment dat NWO een financiering toekent in plaats van op het moment van uitbetaling. Op deze manier verleent NWO een transparanter inzicht in haar kernactiviteit. Tabel 1 Kerncijfers NWO in 2012 (geconsolideerd) Selectieprocedure 2012 Aantal (voor)aanvragen Aantal toekenningen Percentage gehonoreerde (voor)aanvragen 24% Aantal ontvangen referentenrapporten NWO-projecten Door NWO (mede)gefinancierde medewerkers fte NWO-inkomsten in miljoen euro 734 NWO-bestedingen in miljoen euro 756

14 Ivar Pel

15 15 Hoofdstuk 2 NWO-strategie Groeien met Kennis 2 NWO-strategie Groeien met kennis 2012 was het tweede jaar van de uitvoering van de NWO-strategie Groeien met kennis voor het wetenschappelijk onderzoek in de periode Het belang van wetenschap voor welzijn en welvaart staat centraal in deze strategie. De zes speerpunten van de strategie zijn: investeren in talent en vrij onderzoek, samen met partners werken aan maatschappijgeïnspireerde thema s, kennisbenutting stimuleren, internationale samenwerking verstevigen, toegang tot hoogwaardige onderzoeksfaciliteiten vergroten en de nationale rol van NWO-instituten versterken. De stimulering van talentvolle onderzoekers en ongebonden onderzoek kreeg in 2012 een extra impuls door een omvangrijke investering van het ministerie van OCW in het nieuwe programma Zwaartekracht, bestemd voor onderzoeksgroepen op topniveau. Het ministerie investeerde ook in onderzoeksinfrastructuur. Van de 29 faciliteiten die op de nieuwe roadmap voor grootschalige onderzoekfaciliteiten kwamen, kregen er in 2012 vijf extra financiering. Bij de maatschappijgeïnspireerde onderzoeksthema s lag de nadruk in 2012 op onderzoek dat bijdraagt aan de ontwikkeling van de economische topsectoren en in het bijzonder op publiek-private samenwerking. Hiervoor was NWO in 2012 actief betrokken bij elf van de in totaal negentien opgerichte Topconsortia voor Kennis en Innovatie, die de activiteiten van de verschillende partijen in de topsectoren coördineren. De ambitie van NWO om kennisbenutting te stimuleren, heeft geleid tot het besluit om kennisbenutting als afzonderlijk beoordelingscriterium op te nemen in alle NWO-financieringsprogramma s. NWO was opnieuw zeer actief op het gebied van open access van wetenschappelijke publicaties en boeken. In 2012 besteedde NWO ook aandacht aan de vrije toegankelijkheid van onderzoeksdata. NWO zette samen met de opkomende wetenschapslanden China, Brazilië en India nieuwe onderzoeksprogramma s op om de wetenschappelijke samenwerking met deze landen te bevorderen. In 2012 is met financiering van NWO het eerste Nederlandse onderzoeksstation op Antarctica gevestigd. Naar aanleiding van in 2012 gepubliceerde evaluaties werkten de NWO-instituten aan nieuwe strategische plannen. De instituten leverden in 2012 een bijdrage aan de topsectoren, onder meer met een nieuwe roadmap voor de topsector High Tech Systemen en Materialen. 2.1 Talent en vrij onderzoek In 2012 verwierven ongeveer 450 wetenschappers financiering voor hun onderzoeksplannen in het kader van een van de talentprogramma s van NWO. Het aantal aanvragen (ruim 2.700) was hoger dan in Evenals vorig jaar kreeg gemiddeld zestien procent van de aanvragers financiering. Voor de andere programma s voor vrij onderzoek dienden wetenschappers in 2012 ongeveer even veel aanvragen in als in Van de ruim aanvragen kon NWO negentien procent honoreren, een lichte daling ten opzichte van De toekenningspercentages varieerden sterk per wetenschapsgebied. Een belangrijke nieuwe investering in de wetenschapsontwikkeling vormden de eerste langjarige toekenningen van financiering aan zes samenwerkingsverbanden van topwetenschappers in het kader van het nieuwe programma Zwaartekracht van het ministerie van OCW. Voor dit programma verzorgt NWO de beoordeling en selectie van aanvragen.

16 16 Hoofdstuk 2 NWO-strategie Groeien met Kennis Talentprogramma s NWO-Spinozapremie Op basis van een advies van een internationale commissie kende NWO in 2012 vier Spinozapremies toe, een blijk van erkenning voor wetenschappers met invloed in hun vakgebied op wereldniveau. De Spinozapremies gingen naar microbioloog Mike Jetten van de Radboud Universiteit Nijmegen, antropoloog Annemarie Mol van de Universiteit van Amsterdam, wiskundige Ieke Moerdijk van de Radboud Universiteit Nijmegen en astronoom Xander Tielens van de Universiteit Leiden. De laureaten kregen elk 2,5 miljoen euro voor verder onderzoek. Om in aanmerking te komen voor een voordracht voor de NWO-Spinozapremie moeten de onderzoekers zowel nationaal als internationaal tot de absolute top van de wetenschap behoren. De vier laureaten hebben op hun gebied doorbraken gerealiseerd of vernieuwingen gebracht. Nieuwe bacteriën ontdekken, nieuwe verbindingen tussen wiskundige theorieën tot stand brengen, moleculen in de stellaire ruimte opsporen en met de bril van een antropoloog kijken naar hoe we ons lichaam ervaren en zo vastgeroeste denkkaders doorbreken, zijn slechts een paar voorbeelden van wat de Spinozapremielaureaten van 2012 op hun cv hebben staan. NWO heeft hoge verwachtingen van de verdere wetenschappelijke prestaties van deze eminente hoogleraren. Toekenningen Vernieuwingsimpuls In 2012 kregen 277 wetenschappers financiering voor hun onderzoeksplannen in het kader van de Vernieuwingsimpuls, het belangrijkste talentprogramma van NWO. De competitie was opnieuw sterk: in 2012 kon NWO vijftien procent van de aanvragen financieren, in 2011 was dit nog zestien procent. Prof. dr. Bram van Ginneken van het Universitair Medisch Centrum St. Radboud kreeg een Vici-financiering voor zijn onderzoek naar betere en goedkopere screening van longkanker. In het project wordt computersoftware ontwikkeld om CT-scans automatisch te analyseren. Foto Bram Platel. Het programma Vernieuwingsimpuls speelt in op de verschillende fasen van de wetenschappelijke carrière met drie subsidies: Veni, Vidi en Vici. In 2012 verwierven 151 jonge onderzoekers een Veni-subsidie. Met de Veni-subsidie, gericht op pas gepromoveerde onderzoekers, kunnen getalenteerde wetenschappers drie jaar onderzoek doen. Het aantal aanvragen voor een Veni-subsidie was met 943 in 2012 lager dan in 2011.

17 17 Hoofdstuk 2 NWO-strategie Groeien met Kennis In totaal 94 ervaren postdocs en universitair docenten kregen in 2012 een Vidi-subsidie, waarmee zij een eigen onderzoeksgroep kunnen starten. Het aantal aanvragen was met 655 iets hoger dan in de afgelopen jaren. Deze stijging komt vermoedelijk doordat de deadline voor het indienen van Vidi-aanvragen in 2012 is verschoven van februari naar oktober. Het aantal keren dat een wetenschapper in zijn loopbaan een aanvraag mag indienen, is verlaagd van drie naar twee. Begin 2013 ontvingen 32 senior onderzoekers een Vici-subsidie. De Vici-subsidie van 1,5 miljoen euro is bestemd voor ervaren onderzoekers die net hoogleraar zijn of nog net niet. Zij kunnen hiermee hun succesvolle onderzoekslijnen verder versterken. In 2012 ontving NWO 219 vooraanvragen, iets minder dan in Het aantal uitgewerkte aanvragen was hoger dan in 2011: 128 in 2012 tegen 95 in Wijziging beoordelingsprocedure Vernieuwingsimpuls De beoordelingsprocedure van de Vernieuwingsimpuls is met ingang van 2012 gewijzigd. NWO heeft de procedure kritisch tegen het licht gehouden door middel van een intern en extern onderzoek. Hieruit kwam onder meer naar voren dat de wetenschappers de procedure lang vinden. Met de wijziging heeft NWO de procedure vereenvoudigd en verkort. Tegelijkertijd is de beoordeling van senior onderzoekers wetenschapsbreed gemaakt, waardoor de competitie zich uitstrekt over alle wetenschapsgebieden. De aanvragen van de Veni- en Vidi-subsidies worden per wetenschapsgebied beoordeeld. De tweede beoordeling met een onderlinge vergelijking per wetenschapsdomein (alfa/gamma, bèta, life sciences) is vervallen. De beoordeling van Vici-aanvragen gebeurt wetenschapsbreed. Voor de Vici-subsidie moeten onderzoekers eerst een kortere vooraanvraag doen. Een van de drie domeincommissies beoordeelt de vooraanvraag op haalbaarheid en adviseert de onderzoeker deze wel of niet uit te werken. Een wetenschapsbrede commissie beoordeelt vervolgens de uitgewerkte aanvragen. Door de wijzigingen is de procedure één tot twee maanden korter geworden. Ten slotte is met ingang van 2011 kennisbenutting een beoordelingscriterium in het programma Vernieuwingsimpuls geworden. Van talentvolle onderzoekers wordt verwacht dat zij goed in staat zijn om de potentiële betekenis van hun onderzoek voor de samenleving aan te geven. Dit criterium weegt voor twintig procent mee in de score. De beoordelingsprocedure is zo ingericht dat onderzoekers die op inhoudelijke gronden aangeven dat er op afzienbare termijn geen zicht is op kennisbenutting, geen nadeel ondervinden van het meewegen van dit criterium. Tabel 2 Aanvragen en toekenningen Vernieuwingsimpuls in 2011 en 2012 Programma Aantal (voor)aanvragen Aantal toekenningen Toekenningspercentage Veni % Veni % Vidi % Vidi Vici % Vici % Toelichting: Het aantal aanvragen waarover in 2012 een besluit is genomen, was hoger dan in Deze stijging werd vooral veroorzaakt doordat in 2011 geen besluiten zijn genomen over Vidi-aanvragen. De deadline voor indiening is in 2011 verschoven van februari naar oktober, waardoor de besluitvorming in 2012 plaatsvond. Laureatendag Vernieuwingsimpuls Voor de onderzoekers die in 2011 een Veni- of Vici-subsidie kregen, organiseerde NWO in 2012 een goed bezochte laureatendag. Doel van deze dag was de band van NWO met de laureaten en tussen de laureaten onderling te verstevigen en de uitwisseling van kennis en ervaring te stimuleren.

18 18 Hoofdstuk 2 NWO-strategie Groeien met Kennis Carrière laureaten Vernieuwingsimpuls Een belangrijke doelstelling van het programma Vernieuwingsimpuls is perspectief bieden op een wetenschappelijke carrière. In onderstaande figuren is het carrièreverloop van de laureaten in beeld gebracht. Uit de figuren valt af te leiden dat het merendeel van de laureaten na afloop van het onderzoeksproject een hogere positie had verworven in de wetenschap. De meeste Veni-laureaten waren postdoc bij aanvang van het door NWO gefinancierde onderzoek. Na afronding van het project zijn veel Veni-laureaten universitair docent of universitair hoofddocent geworden. Voor Vidi-laureaten geldt dat het merendeel bij aanvang universitair docent is en na afronding universitair hoofddocent of hoogleraar. Bijna alle Vici-laureaten die universitair hoofddocent waren bij aanvang van het onderzoeksproject, waren hoogleraar na afronding ervan. De helft van de Vici-laureaten was al hoogleraar bij aanvang van het onderzoeksproject. Figuur 1 Loopbaanontwikkeling laureaten Vernieuwingsimpuls Veni positie bij aanvang PD (471) UD (127) UHD (6) BW (19) positie bij afloop PD UD UHD HGL BW/Overig

19 19 Hoofdstuk 2 NWO-strategie Groeien met Kennis Figuur 2 Loopbaanontwikkeling laureaten Vernieuwingsimpuls Vidi positie bij aanvang PD (94) UD (146) UHD (36) HGL (5) BW (4) positie bij afloop PD UD UHD HGL BW/Overig Figuur 3 Loopbaanontwikkeling laureaten Vernieuwingsimpuls Vici positie bij aanvang PD (5) UD (5) UHD (30) 2 28 HGL (39) BW (2) UHD HGL positie bij afloop Toelichting: De figuren brengen de loopbaanontwikkeling in beeld van 623 Veni-laureaten, 285 Vidi-laureaten en 81 Vicilaureaten van wie de eindpositie bekend is. Overige talentprogramma s Met ingang van 2012 zijn de voorwaarden voor het programma Rubicon aangescherpt. Het Rubiconprogramma geeft aan gepromoveerde wetenschappers de gelegenheid onderzoekservaring op te doen in het buitenland. Aanvragers moeten nu minimaal drie jaar wetenschappelijk onderzoek in Nederland hebben gedaan in de vijf jaar voorafgaand aan de aanvraag. Reden voor de aanscherping was het grote aantal aanvragen. Door de maatregel is het aantal aanvragen gedaald en steeg het toekenningspercentage van twaalf procent in 2011 naar zestien procent in het verslagjaar.

20 20 Hoofdstuk 2 NWO-strategie Groeien met Kennis NWO ontving 213 vooraanvragen voor de Mozaïeksubsidie in 2012, ruim 50 meer dan in De stijging was een gevolg van de aankondiging dat de subsidie na 2012 stopt. De beëindiging vloeit voort uit door het kabinet opgelegde bezuinigingen. Met de Mozaïeksubsidie konden afgestudeerden van allochtone afkomst vier jaar lang promotieonderzoek doen. Het aantal toekenningen bleef in 2012 nagenoeg gelijk aan dat in de voorgaande jaren (20 in 2012, 19 in 2011). Voor de promotiebeurs voor leraren zijn in 2012 minder aanvragen ontvangen dan in 2011, het eerste jaar van dit programma. In het eerste jaar heeft het ministerie van OCW uitgebreid bekendheid gegeven aan het nieuwe programma. In 2012 ontving NWO 154 vooraanvragen tegen 225 in OCW verhoogde evenals in 2011 het aanvankelijke budget, waardoor 33 aanvragen konden worden toegekend. Met de promotiebeurs kunnen leraren vier jaar lang promotieonderzoek doen met behoud van salaris. De bedoeling van het programma is dat de leraar het onderzoek direct ten goede laat komen aan het onderwijs dat hij of zij geeft. In 2013 en 2014 zullen in ieder geval nog financieringsrondes voor dit programma plaatsvinden. In het kader van het Graduate Programme kregen 13 onderzoeksscholen financiering voor het aanstellen van promovendi; 28 onderzoeksscholen hadden een aanvraag ingediend. Zowel het aantal aanvragen als het aantal toekenningen was lager dan in 2011, toen 49 onderzoeksscholen een aanvraag indienden en 19 aanvragen werden gehonoreerd. De cijfers lijken te wijzen op een dalende belangstelling voor dit programma. Bezuinigingen hebben het bestuur van ZonMw de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie doen besluiten de stipendia voor assistent-geneeskundigen in opleiding tot klinisch onderzoeker te schrappen. Tabel 3 Aanvragen en toekenningen talentprogramma s Talentprogramma s Aantal (voor)aanvragen Aantal toekenningen Toekenningspercentage Vernieuwingsimpuls % Rubicon % Mozaïek % Promotiebeurs voor leraren % Graduate Programme % Overige talentprogramma s % Totaal % Totaal % Toelichting Het aantal (voor)aanvragen is het aantal initieel ingediende aanvragen. Dit kunnen zogenoemde vooraanvragen zijn of uitgewerkte aanvragen. Vooraanvragen zijn beknopte aanvragen, die de onderzoeker minder tijd kosten. NWO beoordeelt deze vooraanvragen op haalbaarheid en adviseert de onderzoeker om deze wel of niet uit te werken. Onder Overige talentprogramma s vallen de programma s Meervoud (Meer vrouwelijke onderzoekers als universitair docent), Klinische fellows en Promoties in de geesteswetenschappen. Vrij onderzoek Het aantal aanvragen en toekenningen voor vrij onderzoek was in 2012 vergelijkbaar met Het toekenningspercentage daalde licht. In 2012 kreeg negentien procent van de aanvragers financiering tegenover twintig procent in De toekenningspercentages varieerden sterk per wetenschapsgebied.

21 21 Hoofdstuk 2 NWO-strategie Groeien met Kennis Programma Zwaartekracht In 2012 kregen de eerste samenwerkingsverbanden van topwetenschappers financiering in het kader van het programma Zwaartekracht. Als voortzetting van de zogenoemde Dieptestrategie onderzoeksscholen uit de jaren 90 heeft het ministerie van OCW in 2011 het programma Zwaartekracht in het leven geroepen. Met dit programma geeft OCW maximaal tien jaar financiering aan samenwerkende onderzoeksgroepen op het hoogste wetenschappelijke niveau. NWO adviseerde in 2012 over de selectie van de onderzoeksconsortia en stelde daarvoor een internationale commissie in. De zes geselecteerde onderzoeksgroepen krijgen een bedrag van in totaal 167 miljoen euro. Programma s vrij onderzoek Bij NWO-gebied Geesteswetenschappen was het met ingang van 2012 mogelijk om in de programma s voor het vrije onderzoek een investeringscomponent op te nemen. Voorwaarde was dat de investering in onderzoeksinfrastructuur aantoonbaar noodzakelijk was voor de beantwoording van de onderzoeksvragen in het programma en zou leiden tot versterking van de nationale kennisinfrastructuur. Bij het gebied Maatschappij- en Gedragswetenschappen werd in 2012 de TOP-subsidie geheel ingezet voor onderzoek dat aansloot bij de topsectoren. Onderzoeksgroepen die een samenwerkingsverband waren aangegaan met publiek-private partners konden voorstellen indienen die aansloten op de onderzoeksvragen van de topsectoren Logistiek en Creatieve industrie (thema business innovation) en de Sociale Infrastructuur Agenda. In deze agenda staat de bijdrage van de maatschappij- en gedragswetenschappen en de geesteswetenschappen aan een gezond maatschappelijk klimaat en een houdbaar sociaaleconomisch stelsel. Uit het beschikbare budget van drie miljoen euro konden vier voorstellen worden gehonoreerd. Door een veel groter aantal aanvragen dan in 2011 daalde het toekenningspercentage voor de TOPsubsidies van ZonMw, de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. Prof. dr. Lieteke van Vucht Tijssen Voorzitter Commissie Zwaartekracht Stimulans voor allerbeste onderzoek in Nederland Met het programma Zwaartekracht stimuleert de overheid het allerbeste onderzoek in Nederland. Het gaat om veel geld: 167 miljoen voor zes onderzoeksgroepen, het grootste bedrag dat in 2012 in een programma is geïnvesteerd. Daarmee kunnen we doorbraken bereiken in voor de maatschappij belangrijke wetenschappelijke vraagstukken. Op het gebied van kanker, nanotechnologie, het menselijk brein, moleculaire systemen, materie. Het is een misverstand dat fundamenteel onderzoek niet praktisch zou zijn. Een commissie met topwetenschappers uit Nederland, de EU, Australië, de Verenigde Staten en Canada heeft een selectie gemaakt uit 42 aanvragen van hoge kwaliteit. Dat was een spannend proces, uitstekend ondersteund door NWO. Er was in de commissie grote eenstemmigheid over de uiteindelijke keuze. Alle zes onderzoeksgroepen behoren tot de wereldtop of hebben de potentie daartoe te gaan behoren. Er zijn veel Spinozaprijswinnaars bij, zelfs een Nobelprijswinnaar. Deze mensen gaan werken met de beste promovendi en leiden zo tegelijkertijd een nieuwe generatie toponderzoekers op. In die zin is het ook een talentprogramma. En wie weet komt uit dit onderzoek in de toekomst een nieuwe Nederlandse Nobelprijswinnaar voort.

22 22 Hoofdstuk 2 NWO-strategie Groeien met Kennis De Stichting WOTRO Science for Global Development moest vanwege gebrek aan vrij besteedbare middelen besluiten in 2012 geen vrije competitie te organiseren. De toekenningspercentages zouden erg laag worden en de uitvoeringskosten relatief hoog. WOTRO heeft ingezet op programma s in het kader van maatschappijgeïnspireerde thema s en topsectoren. Zodra de financiële situatie het toelaat, wordt de vrije competitie weer ingesteld. Tabel 4 Aanvragen en toekenningen vrij onderzoek verdeeld over wetenschapsgebieden Org. eenheid Aantal (voor)aanvragen Aantal toekenningen Toekenningspercentage ALW % CW % EW % GW % MaGW % N/FOM % STW* % ZonMw % Totaal % Totaal % Toelichting Gebruikte afkortingen: ALW Aard- en Levenswetenschappen, CW Chemische Wetenschappen, EW Exacte Wetenschappen, GW Geesteswetenschappen, MaGW Maatschappij- en Gedragswetenschappen, N/FOM Natuurkunde, STW Technologiestichting STW, ZonMw Medische Wetenschappen. * Bij het Open Technologieprogramma van STW staan gebruikersbetrokkenheid en publiek-private samenwerking centraal. Onderzoeksvoorstellen voor dit programma worden in gelijke mate beoordeeld op wetenschappelijke kwaliteit en op toepassing. 2.2 Maatschappijgeïnspireerd onderzoek en topsectoren In 2012 gingen nieuwe thematische onderzoeksprogramma s van start die aansluiten op de onderzoeksagenda s van de topsectoren en die publiek-private samenwerking stimuleren. NWO heeft actief bijgedragen aan de ontwikkeling van het topsectorenbeleid. De NWO-bijdrage aan de topsectoren bedroeg in ruim 225 miljoen euro (ruim 300 miljoen euro met bijdragen van de ministeries). NWO neemt deel aan elf van de in totaal negentien zogeheten Topconsortia voor Kennis en Innovatie, die de activiteiten van de verschillende partijen in de topsectoren coördineren. NWO-onderzoeksthema s De maatschappijgeïnspireerde onderzoeksthema s uit de NWO-strategie komen grotendeels overeen met de thema s van de economische topsectoren. NWO heeft in het voorjaar van 2012 het nationale innovatiecontract voor de topsectoren ondertekend. Dit heeft in de tweede helft van 2012 geleid tot de start van een aantal nieuwe thematische onderzoeksprogramma s die bij de topsectoren aansluiten. Vanwege de koppeling aan de topsectoren kwamen in 2012 ook meer themaprogramma s in samenwerking met andere partijen tot stand. Dit betreft vooral programma s gericht op publiekprivate samenwerking waarbij er sprake is van cofinanciering door bedrijven. Daarnaast zijn ook nieuwe onderzoeksprogramma s gestart die zijn gericht op andere maatschappelijke vraagstukken, zoals de onderzoeksprogramma s in het kader van het thema Samenleving onder spanning over religie en sport.

23 23 Hoofdstuk 2 NWO-strategie Groeien met Kennis Samenwerking met kennisgebruikers Bij de invulling van de themaprogramma s sprong de samenwerking met het bedrijfsleven in de topsectoren het meest in het oog. NWO en het bedrijfsleven hebben op verschillende niveaus samengewerkt: bij het opstellen van gezamenlijke onderzoeksagenda s, als partners en medefinanciers in programma s, maar ook op kleinere schaal als partners en medefinanciers bij individuele onderzoeksprojecten. NWO ging ook nieuwe samenwerkingsrelaties aan met maatschappelijke partners. Zo is de NOC*NSF partner bij het programma Sport Meedoen. Daarnaast zijn er programma s waar zowel publieke partners als bedrijven bij betrokken zijn. Internationale samenwerking De NWO-thema s sluiten ook aan op Europees beleid, zoals de grand challenges van het nieuwe Europese kaderprogramma Horizon 2020 met zijn Joint Programming Initiatives en de European Innovation Partnerships. In 2012 ging de aandacht sterk uit naar een versnelde start van nationale programma s voor de topsectoren. Daardoor is een relatief beperkt aantal nieuwe Europese programma s gestart. Een voorbeeld is de gezamenlijke subsidieaanvraagronde voor het programma Urban Europe, dat aansluit op het NWO-onderzoeksthema Verbinden van duurzame steden. Daarnaast zijn er in het kader van de samenwerking van NWO met opkomende wetenschapslanden als India, Brazilië en China nieuwe projecten gestart die aansluiten bij de NWO-onderzoeksthema s. Themaprogramma s In 2012 konden wetenschappers voor verschillende nieuwe themaprogramma s financieringsaanvragen indienen. De meeste programma s gingen na de zomer van start, na de ondertekening van de innovatiecontracten voor de topsectoren in het voorjaar van In onderstaande tabel zijn alle themaprogramma s opgenomen die in 2012 tot toekenningen hebben geleid. Een deel van de in 2012 gestarte programma s zullen in 2013 tot toekenningen leiden. Milieuwetenschapper Jan Fliervoet van de Radboud Universiteit in de Uiterwaarden bij Nijmegen. Fliervoet onderzoekt in het project Delta Oost hoe water- en natuurbeheerders duurzaam en efficiënter kunnen samenwerken. Delta Oost is een onderdeel van het onderzoeksprogramma Urban Regions in the Delta, één van de onderzoeksprogramma's in het kader van het thema Verbinden van Duurzame Steden. Foto Ton Gelsing Uit de tabel blijkt dat de toekenningspercentages variëren. Voor een aantal programma s was het aantal aanvragers lager dan voor andere NWO-instrumenten en daardoor het toekenningspercentage relatief hoog. Reden hiervoor is dat bij deze programma s cofinanciering van derden een voorwaarde