N A T Z W E I L E R B E R I C H T E N VAN DE "STICHTING VRIENDENKRING VAN OUD-NATZWEILERS" ================= BESTUUR

Transcriptie

1 December ste JAARGANG No. 3 N A T Z W E I L E R B E R I C H T E N VAN DE "STICHTING VRIENDENKRING VAN OUD-NATZWEILERS" ================= BESTUUR Voorzitter interim: Secretaris: Secretaris buitenland: Penningmeester: Financieel adviseur: Mr P.J.Ph. Dietz de Loos Postbus AL WASSENAAR Tel: R. Schutrup Burg. Wijnaendtslaan CA Rotterdam Tel: Mr P.J.Ph. Dietz de Loos Postbus AL WASSENAAR Tel: M.J. Vogelzang de Loos Eosstraat DK Amsterdam Tel.: /Mob: marjolijndeloos@gmail.com R. Bakels Koningin Emmalaan 9b 1405 CJ Bussum Tel: Bankrekening stichting: ING Redactie: N. Planjer & M. de Loos P/a Mient KP DEN HAAG Tel: nplanjer@hotmail.com

2 INDEX 1. Bestuur 1 2. Index 2 3. Van de Redactie 3 4. Mededelingen: a. bedankjes 4 b. familieberichten 4 c. overige 4 5. Natzweiler website 5 6. Herdenking Natzweilerreis 6 7. Met Velo naar het Niftarlake college 9 8. Herdenking kamp Amersfoort Geboortedata oud-natzweilers Kalender jaarlijkse evenementen Van de Penningmeester De Giroloterij Uit de krant Herdruk dossier NN Boekbespreking Stichting Cogis Colofon 22 Pag. 2

3 VAN DE REDACTIE De website is er. De redactie verzoek iedereen die informatie heeft over m.n. de geschiedenis, achtergrond van je vader, opa of een andere relatie met een oud-natzweiler, dit aan de redactie te sturen Mocht je opmerkingen/suggesties hebben dan horen wij dat ook graag. Tot op heden hebben wij veel positieve reacties mogen ontvangen. Nog niet gekeken? Ga gauw naar: KERSTWENS: Kerstfeest, thuis zijn met z'n allen bij elkaar Kerstboom, kaarsjes, slingers, ballen herdenken van 't afgelopen jaar! Wees blij met Kerstmis en vier het met elkaar want Kerstmis komt maar eens per jaar Namens het bestuur, de redactie 3

4 MEDEDELINGEN: a. bedankjes We hebben een bedankbrief ontvangen namens Hare Majesteit de Koniningin op de kaart vanuit Natzweiler tijdens de herdenkingsreis van de particulier secretaris van Hare Majesteit de Koningin. b. familieberichten Zaterdag 23 oktober is mevrouw Brugman-Robeers overleden. Wij ontvingen dit bericht van haar schoondochter Jolanda Busman. Namens de Vriendenkring wensen wij familie, kennissen en vrienden veel sterkte toe met dit verlies. Verdrietig is van ons heen gegaan Ax Bamberg, de vrouw van Don Bamberg. Zij overleed op 29 oktober 2010 op 82-jarige leeftijd in haar slaap. De Vriendenkring van Oud-Natzweilers en de redactie wensen Don heel veel sterkte toe met het verwerken van dit verlies in deze donkere periode. Ans van der Zee overleed op 13 juli 2010 vredig in Tauranga, Nieuw Zeeland. Zij is en besloten kring gecremeerd. De Vriendenkring wenst familie, vrienden en kennissen heel veel sterkte bij het verwerken van dit verdriet. Ellen van Mesdag heeft tijdens hun reis op Bali haar knieschijf gebroken. Zij is nu aan het revalideren in Hasselt. Jaap en Ellen verblijven voorlopig in de Muggenstraast 52, te Hasselt, tel: c. overige De redactie heeft geen mededelingen gekregen deze keer. 4

5 NATZWEILER WEBSITE ONLINE De Natzweiler is vanaf 6 november online! Zoals eerder aangekondigd, is de website in het leven geroepen om de geschiedenis van Natzweiler te kunnen bewaren. Daarnaast om de informatie makkelijk terug te kunnen halen als wij allemaal oud en grijs zijn, niet meer kunnen lezen en schrijven en ook internet niet meer begrijpen. Hoewel de inhoud van de site nog niet volledig is, heeft de redactie besloten de site reeds online te zetten. Er moet nog veel werk verzet worden zoals het inscannen van oude Natzweilerberichten, het compleet maken van de geschiedenis en korte levensbeschrijvingen van onze oud-natzweilers. Ben je geïnteresseerd om te helpen, ken je een stagiaire of student die bereid is om werk te verzetten voor de site? Laat het ons dan gauw weten en neem contact op met Marjolijn de Loos of Nicole Planjer. De site zal voornamelijk dienen voor geschiedenis doeleinden en zal in mindere mate een dynamische nieuwssite zijn. Waar vind je de site op het web? FOTO s opsturen Op de website willen we graag van de oud-natzweilers foto s plaatsen met een korte levensbeschrijving. Zouden jullie een digitale foto willen opsturen? Dit kan naar: nplanjer@hotmail.com en/of marjolijndeloos@gmail.com. Alvast bedankt. De redactie 5

6 NATZWEILERREIS SEPTEMBER 2010 Herdenken is herinneren, delen en ontmoeten. Voor de derde keer reisden mijn man Ruud, ik (ondergetekende) en onze dierbare vrienden John en Trudy samen af naar Natzweiler voor de jaarlijkse herdenking. En hoewel ik dacht dat zo n derde keer geen verrassingen meer zou kunnen opleveren, bleek niets minder waar. Een aantal factoren maken dat zo n herdenkingsweekend ieder jaar boeiend en hartveroverend blijft. Neem het weer de afgelopen twee jaar kon de fakkelwake geen doorgang vinden op de manier waarop men het graag wilde: met brandende fakkels. Vorig jaar waaide het zelfs zo hard dat het grote vuur in het monument niet bleef branden. Twee jaar geleden waaide het niet alleen hard, maar hadden we ook nog te kampen met een stevige slagregen die ieder mogelijkheid tot een brandende fakkel ontnam. Twee jaar lang bezorgde het extreme weer ons een aangepast fakkelwake-programma, waarbij de troosteloosheid en kilheid van de weersomstandigheden je meenam en misschien een piepklein kijkje gaf in de omstandigheden en beleving van de gevangenen van Natzweiler. Hoe anders was het dit jaar. Windstil en een mooie nazomeravond viel ons ten deel. De fakkelwake kon, in al zijn verstildheid en aandacht helemaal worden uitgevoerd. En wat was dat mooi en indrukwekkend! Samen met de Noorse vriendengroep kunnen we terugzien op een waardige en bijzondere avond. Een andere factor is de samenstelling van de groep die toch ieder jaar weer een klein beetje anders is. Dit jaar herdachten we samen met de Noren, en vonden we in hen deelgenoten en een warme en belangstellende groep gelijkgestemden. Maar ook binnen ons eigen reisgezelschap zie je ieder jaar nieuwe gezichten. En nieuwe gezichten zorgen voor nieuwe contacten, nieuwe verhalen, nieuwe achtergronden en nieuwe ervaringen. Dit alles maakt deze herdenkingsreizen bijzonder waardevol en ik hoop dat we daarin nog vele jaren mogen slagen: verbinding maken met andere betrokkenen en geïnteresseerden om zo de herinnering levend te houden en onze gestorvenen te blijven herdenken, opdat we niet vergeten. Wat voor mij ook een hele nieuwe dimensie was dit jaar, was het aandeel wat John en ik in het verloop van de officiële ceremonies hadden. Aan de ene kant nog wat onwennig en nieuw, aan de andere kant voelden we beiden de uitdaging en betrokkenheid hierin. En zo werd de ceremonie met kransleggingen en toespraak op die zonovergoten zaterdag samen met onze 6

7 Noorse vrienden een prachtige ervaring. Veel reacties heb ik ontvangen op het gedicht dat ik namens mijn vader voordroeg. Dit gedicht heb ik zelf enkele jaren geleden geschreven naar aanleiding van de zoektocht naar het kampverleden van mijn grootvader. Het was hartverwarmend om te horen dat alle aanwezige generaties iets in het gedicht herkenden. Aan het verzoek, om dit gedicht in deze Natzweiler Berichten af te drukken, geef ik dan ook maar al te graag gehoor. Helaas moesten wij zondagochtend alweer huiswaarts en hebben we daardoor nog een zeer bijzonder moment moeten missen. Het verhaal van Jan Smeets aangevuld door zijn dierbare kameraden. Ik heb het gehoord van mijn ouders en ik weet dat het gefilmd is. Ook deze momenten zijn van onschatbare waarde en maken dat we volgend jaar weer graag meegaan. Tot slot nog een compliment aan de militairen die de groep dit jaar begeleid hebben. Hun hulpvaardigheid, zorg en betrokkenheid was van een bijzonder niveau. Chapeau! Christel Bakker Inleiding & gedicht bij de herdenking in kamp Natzweiler op zaterdag 11 september 2010 Gerrit Jan, mijn vader, mijn grootvader, in jouw leven heerste gerechtigheid en in de oorlog heerste jouw verzet. Als verzetstrijder voor Nederland voor Oranje vocht jij toen voor onze vrijheid nu. Het verraad van Antonius van der Waals heeft jou uit het gezin weggehaald en nooit meer teruggebracht. Maar ik herkende je steeds vaker naarmate mijn leven verderging. Deze grond onder mijn voeten was ruim een jaar jouw hel en misschien heb ik je veel te laat gevonden, maar dan toch. 7

8 Ik heb naar je gezocht, ik wilde van je weten was je een dwaas of held? Jij mocht niet zijn vergeten. Ik heb naar je gezocht wilde recht doen aan jouw leven jij kon niet zijn verdwenen, niet zomaar weggebleven. Ik heb naar je gezocht en ik heb je ook gevonden in kampen, in nummers en geheimen dáár heb ik je ontmoet. Ik heb naar je gezocht ik wil graag op je lijken de oorlog nam jou weg Jouw lichaam moest bezwijken. Ik heb naar je gezocht mijn zoektocht dat ben jij er zijn nog zoveel vragen maar ik kom niet dichterbij. Ik kijk met dezelfde ogen ik spreek met dezelfde mond jouw bloed stroomt door mijn leven; wij maken een verbond. Ik ben een deel van jou en jij een deel van mij en al wat ik nu nog vragen kan: zou ik zo zijn als jij? Christel Bakker, 27 mei

9 Velo s 30 e reis naar Natzweiler met leerlingen van het Niftarlake College uit Maarssen Ter gelegenheid van Velo Biermans 30 e Natzweilerreis met leerlingen van het Niftarlake College uit Maarssen is er door de school een rijk geïllustreerd verslag gemaakt met vele foto s van het kamp en foto s van de leerlingen met Velo. Alle leerlingen geven hun persoonlijk commentaar op de reis. Zonder uitzondering waren zij zeer onder de indruk en geboeid door de verhalen van Velo. Een mooi initiatief van Velo dat past in het belangrijke streven om de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog te verankeren voor jongere en toekomstige generaties. Foto s van deze reis zijn te zien via de website van het Niftarlake College: vul in de zoekbalk in Natzweiler en je komt bij de foto s. Roelof Schutrup 9

10 HERDENKING KAMP AMERSFOORT 6 NOVEMBER 2010 Diete Oudesluijs 10

11 GEBOORTE DATA OUD-NATZWEILERS Jaap van Mesdag Don Bamberg Skippy de Vaal Velo Bierman Ernst Sillem Abe Muhlbaum Jan Smeets Wim Roessingh Philip Oprel Thijs Bovenlander Pim Reijntjes Jan van Kuik 11

12 JAARLIJKS KALENDER EVENEMENTEN (COGIS) Agenda Activiteiten van Cogis worden gekenmerkt door het logo. Datum Evenement Locatie 2011 (data nader vast te stellen) Hulpverlening bij oorlogs- en geweldstrauma Vijfdaagse cursus. Brede inleiding in de theorievorming over psychotrauma en een oriëntatie op de theorie en praktijk van traumabehandeling. Utrecht januari Culture, Psychology and Psychiatry Amsterd 2011 Cursus Amsterdam Master's in Medical Anthropology (AMMA) am 20 januari 2011Lichaam en Geest GGZ Kennisdag 2011 Amsterd am 27 en 28 januari e Nationale Congres Gezondheidszorgbevordering en Preventie Wageni ngen Over kiezen, beïnvloeden en beïnvloed worden 31 januari-11 Medicine and human rights: a cross-cultural perspective Amsterd februari 2011 Cursus Amsterdam Master's in Medical Anthropology (AMMA) am februari 11th World Congress on Stress, Trauma and Coping Baltimor en 23 maart, 6 en 20 april 2011 Mapping the Future of Crisis & Disaster Response Pastoraat en trauma Cursus over hoe pastorale zorg voor mensen die door allerlei vormen van trauma en geweld getroffen zijn, gestalte kan krijgen e, USA Utrecht 2-5 juni th European Conference on Traumatic Stress Wenen, Oostenr ijk 3-5 november 2011 ISTSS Annual Meeting Baltimor e, USA Herdenkingsreis 2011 De Natzweiler herdenkingreis in 2011 vindt plaats van 8 t/m 12 september Noteer alvast in je agenda. Opgeven kan nu al bij Marjolijn de Loos. Praatdag: 25 maart 2011 in Soesterduinen Herdenking in Amersfoort op zaterdag 5 november

13 VAN DE PENNINGMEESTER Bij deze nieuwsbrief treft u de jaarlijkse acceptgiro aan. Het bestuur is u zeer erkentelijk voor uw bijdrage. Mede hierdoor kunnen wij de nieuwsbrief blijven produceren en verspreiden. Ook kunnen wij aandacht aan de oud-natzweilers besteden, herdenkingen en bijeenkomsten organiseren. Op gironummer: kunt u uw bijdrage overmaken. De Vriendenkring is u bij voorbaat heel erkentelijk. GIROLOTERIJ De activiteiten van de Stichting Vriendenkring van Oud-Natzweilers, waaronder de uitgave van dit blad, worden mede mogelijk gemaakt door de opbrengsten uit de Giroloterij en de Bankloterij. Uw deelname aan de Giro- en of Bankloterij wordt daarom van harte aanbevolen. 13

14 UIT DE KRANT.. Herdenking Natzweiler september 2010 : Dernières Nouvelles D'alsace, Dimanche 12 Septembre 2010 Lotgenoten In de Fosse aux Cendres werd een krans gelegd door Thorbjom Jagland (l) en Haakon Sorbye, Noorse gedeporteerde van Le Struthof. Elk jaar in het 2e weekend van september wordt er door de vriendenkring van oud Natzweilers, begeleid door Marjolijn de Loos, een ceremonie georganiseerd in het voormalig concentratie kamp Natzweiler. Gisterochtend, aan de voet van het monument, betoonden drie Nederlandse overlevenden van Le Struthof eer aan al hun, in Nacht und Nebel verdwenen, kameraden. Een grote delegatie van bijna 150 personen begeleidde hen. Vooral veel naasten en familie van de oud-gedetineerden, een afvaardiging van Nederlandse militairen en ook een aantal hoogwaardigheids bekleders waaronder Ellen Berends, de Nederlandse ambassadeur bij het Europese Parlement en Joep à Campo, defensie attaché voor Nederland in Frankrijk. Ook Jagland Thorbjorn was aanwezig. Dit jaar had een groep Noren, waaronder Haakon Sorbye ook een overlevende uit de hel van Le Struthof, zich voor de eerste keer aangesloten bij de herdenking. Voor deze gelegenheid stond de secretaris generaal van de Europese raad, Thorbjom Jagland, erop om persoonlijk aan de ceremonie deel te nemen. De ceremonie begon met het leggen van kransen aan de voet van het monument. Vervolgens hervond de groep zich bij de Fosse onder in het kamp waar opnieuw bloemen werden gelegd. Een emotioneel moment waarin de twee volksliederen op trompet werden gespeeld, gevolgd door een gedicht en een gebed. 14

15 De nazi's hebben een totaal van 676 Nederlanders en 579 Noren naar het kamp gestuurd waaronder Ernst Sillem en Jaap van Mesdag. De twee jeugdvrienden zijn opgegroeid in het dorpje Baarn, vlakbij Amsterdam. Als tieners deelden Ernst en Jaap het zelfde ideaal van vrijheid, hetzelfde verzet tegen de Duitse bezetter. Ze confisceerden munitie, schreven graffiti gericht tegen de Führer... (een van de teksten: weg met Hitler, de rotzak, de moordenaar geschreven door Ernst op school, is nog terug te vinden op het monument. Ze hebben ook samen geprobeerd naar Engeland te vluchten om in het leger te dienen legt Ernst uit. Een mislukte poging. We werden onderschept op de Noordzee in een klein bootje met een buitenboord motor. Het is ons door het weer niet gelukt Engeland te bereiken. In elk geval gaat iedereen toch dood hier. Na een jaar in gevangenschap in Nederland werden ze in juli 43 naar het KL Natzweiler getransporteerd. Bij aankomst zei de SS'er die ons begeleidde tegen de kamp commandant: 'Een van deze twee moet sterven'. De commandant antwoordde hem: 'ze gaan in elk geval allemaal dood hier.' Een sombere voorspelling die echter niet uitkomt. Na een jaar en twee maanden gevangenschap zal Ernst naar Dachau en daarna naar Allach, een bijkamp, gestuurd worden. Twee weken later is het Jaap's beurt om overgeplaatst te worden, eveneens naar Dachau. In Duitsland krijgen ze allebei tyfus. En opnieuw zouden beiden overleven, zowel de ziekte als de slechte behandeling. Tegenwoordig woont Ernst in het Zuiden van Frankrijk. Jaap woont nog altijd in Nederland. Maar gisteren, in de Fosse aux cendres en voor de muur der herinnering, stonden ze zij aan zij. In hetzelfde kamp dat in de zelfde periode 66 jaar geleden door de nazi s ontruimd werd. voor de twee vrienden uit Baarn was het alsof ze opnieuw een zekere dood tegemoet gingen. Vertaald door Monique Planjer 15

16 HERDRUK DOSSIER NN 2 OKTOBER 2010 Op Zaterdag 2 oktober jl. is in Putten de herdruk van het boek Dossier NN, geschreven door Don Bamberg, in de periode van en verschenen in 1985, gepresenteerd. Voorafgaand aan deze presentatie vond de herdenking van de razzia plaats. Het was een stille herdenking, zonder speeches, doch alleen de kranslegging, stemmige muziek en enkele verzen uit psalm 84, welke de Puttense mannen zongen toen zij weggevoerd werden. Het monument bestaat uit een beeltenis van een rouwende vrouw in klederdracht, ook wel Het Vrouwtje van Putten genoemd. Zij kijkt over 660 symbolische graven richting kerk, waar de mannen uit weggevoerd werden. In de nacht van 30 september op 1 oktober 1994 pleegde een verzetsgroep een aanslag op een Duitse auto met vier militairen in de buurt van Oldenallersbrug, tussen Nijkerk en Putten. Er ontstond een vuurgevecht waarbij er twee konden ontsnappen, een derde raakte gewond maar ontsnapte ook. De vierde kon door de verzetsgroep gevangen genomen worden. Hierna omsingelde de Duitse troepen het dorp Putten. In de vroege morgen van 1 oktober werd alles grondig onderzocht, maar men vond die ene officier niet. De inwoners van Putten hadden geen idee wat er gaande was. De opperbevelhebber van de Duitse troepen in Nederland, Generaal Friedrich Christiansen vaardigde een bevel uit aan Kolonel Fritz Fullriede van het Herman Goering Regiment dat: 1. de schuldigen dood geschoten dienden te worden; 2. alle mannen tussen 18 en 50 jaar afgevoerd moesten worden; 3. het dorp Putten platgebrand diende te worden, behalve het huis van de boer die de ene officier geholpen had, de huizen van de NSB-érs en Duitsgezinden. Fullriede vond dit te ver gaan maar de SS werkte mee. Zo stond er een trein klaar op 2 oktober 1944 en werden de mannen overgedragen en zorgde de SS voor verder vervoer. Op het station konden de vrouwen nog afscheid van hun dierbaren nemen. Hierna ging de trein naar Amersfoort. Na dit vertrek werden ongeveer 100 huizen platgebrand. Van de 661 mannen die in Amersfoort aankwamen, werden er 59 vrijgelaten. De rest ging op 11 oktober 1944 op transport naar Neuengamme. Onderweg wisten 13 mannen uit de trein te springen en kwamen er 589 aan. Tijdens de gevangenschap 16

17 kwamen er 540 om het leven. Uiteindelijk keerde slecht 49 mannen terug naar Putten, waar er nog eens 5 overleden. Waarom deze lange inleiding en wel in de Natzweiler Berichten? Waarom de presentatie van de 2 e druk van het boek van Don Bamberg in Putten en dan ook op deze gedenkwaardige dag? Zoals we allen weten zat Don in zeer vele kampen. Zo ontmoette hij ook vele lotgenoten. In Neuengamme kwam Don in contact met de Puttenaren. Een van die Puttense mannen was Cor van Drie. Bij het graven van anti tankvallen kreeg Don advies van zijn buurman zijn spade nat te maken want dan lukte het beter. Hij wist dit uit hoofde van zijn beroep als tuinder. Zo ontstond het contact met deze bijzondere groep. Don gaf hen de raad niet te hard te werken. Zij moesten immers hun krachten sparen zo vond deze ervaren gevangene. Hij wist als geen andere hoe fnuikend de combinatie, weinig en slecht voedsel en zware dwangarbeid in een moordend klimaat was. Helaas hebben de meeste Puttenaren wel hard gewerkt en het niet overleefd, maar Don wel. Deze avond begon met het welkom heten van verschillende organisaties die betrokken zijn bij Putten, Don Bamberg en zijn boek. Uit de doeken werd gedaan hoe het contact tot stand kwam met Don. De kleindochter, van Cor van Drie, Elly Hazelegger, heeft hier een belangrijke rol in gespeeld. Weer een kleindochter die op zoek gaat naar haar, in de kampen verdwenen, grootvader! De Tweede Wereld Oorlog is echt nog niet aan pensioen toe! Vele hobbels heeft het comité moeten nemen maar uiteindelijk was het boek er, een dag voor de presentatie! Don heeft zich lam gesigneerd zodat men een door hem getekend exemplaar kon aanschaffen. Don kreeg het eerste boek uit handen van Gert van Dompseler namens de stichting Oktober 44. Hij sprak vervolgens de zaal toe en benadrukte dat hij niet een oorlog gewonnen had, doch slechts een veldslag. Dat er sinds het einde van WO II nog geen dag zonder vrede is geweest, en dat vrede een illusie is! Tenslotte gaf hij aan blij te zijn dat dit boek er is. Temeer daar dit boek wel het gehele manuscript is dat hij indertijd schreef. De toenmalige uitgever vond het te lang, het boek zou te dik worden en dus ook te duur. 17

18 Met zijn laatste maar in het minst belangrijke bewoording richtte hij tot de jeugd. Zij beseffen dat de oorlog gisteren afliep maar niet dat het morgen weer kan gebeuren. Zijn boek is een WAARSCHUWING! Er is geen interesse voor de politiek. Nu moeten zij zorgen dat de politiek geen interesse voor hen krijgt. Zo eindigt hij met de woorden van Bertolt Brecht: Der Schoss ist fruchtbar noch, aus dem das kroch! Tot slot vond Don dat dit eerste boek niet in zijn boekenkast hoorde te staan maar in die van iemand anders. Die iemand is, natuurlijk, de kleindochter van Cor van Drie, Elly Hazelegger. Hij formuleerde het als volgt: de grote liefde voor jouw grootvader is de aanleiding van dit contact geweest, het boek is er en het klikte. Hierna volgde een ware run op de tafel met boeken, die als warme broodjes over de toonbank gingen. Dit was wel een hele bijzondere avond! Marjolijn de Loos 18

19 19

20 BOEKBESPREKING Dossier NN is op 2 oktober 2010 in herdruk verschenen. Dit boek is, in tegenstelling tot het eerste, een uitgebreidere versie. Ook is dit boek eigenlijk het originele manuscript dat Don Bamberg in de periode van 1979 en 1982 schreef. In 1985 is een dunner boek uitgekomen. Hij heeft dit boek op journalistieke wijze geschreven, of liever hij heeft de kampgeschiedenis beschreven. Met een heldere pen, vaak ook nog met enige humor, maakt hij een verslag over zijn leven, zijn jeugd, begin van de oorlog, het verzet, verraad, het proces (!), de veroordeling, de Dodencel en tenslotte de 11 concentratiekampen en de daarmee gepaard gaande verschrikkelijke en dodelijke transporten en als laatste de Dodenmars. Van enige wrok is geen sprake. Bij de bevrijding getuigt de bescherming tegen de Russen van enkele HJ-jongens en een oude Duitser van zijn grote geest. Dit is een boek dat je in één adem uitleest. Ook is het een boek dat oproept tot nadenken. Nadenken over de wereld waar we nu in leven. De wereld waar nog steeds oorlogen woeden, waar mensen op gruwelijke wijze vermoord worden. Dit boek zou op scholen gebruikt dienen te worden in de geschiedenis lessen over WO II. Het boek is te verkrijgen bij: Gert van Dompseler Stichting Oktober 44 info@oktober44.nl of Tel.nr.: Prijs euro 22,50 ISBN Ook is er een interview met Don Bamberg te zien op: 20

21 Een recensie van het boek is de eerste keer gemaakt door Bauke Planjer. DOSSIER N.N. Als wij dachten dat wij maar drie schrijvers in onze gelederen hadden, dan hebben wij ons toch danig vergist. Nu, veertig jaar na de bevrijding laat Don Bamberg zijn boek verschijnen, getiteld: DOSSIER N.N. Een sober boek. Een nuchter boek. Een indrukwekkend; een zeer indrukwekkend boek, toch niet gespeend van een soort bittere galgenhumor. Een humor, die zo velen van ons het leven heeft gered, omdat lachen onder de meest onvoorstelbare ellende vaak meer goed deed dan een extra schep eten. De auteur heeft dat in zijn boek goed aangevoeld. Opmerkelijk openhartig vertelt hij over zijn ervaringen in gevangenissen en concentratiekampen. Op haast zakelijke toon verhaalt hij over het doorgaan van een diep dal van ellende, bloed, etter, zweet; geen tranen. Het is een hard en sterk boek, over harde en sterke mensen, die niet wilden opgeven; die niet wilden buigen. Niet voor de Duitsers; ook niet voor de dood. Met bijzondere zorg heeft hij zijn feiten gerangschikt, daarbij een ongeëvenaarde beschrijving gegeven van het onmenselijke bestaan in de concentratiekampen. Zowel de gevangenen in de concentratiekampen, als de beulen van Gestapo en SS, komen zeer sterk tot leven, zo ook het verrotte en barbaarse nazi-systeem. Maar ook en vooral de geschiedenis van vriendschap en opofferingsgezindheid onder alle sociale lagen van de gevangenen, die niet ophield na de bevrijding. Een boek dat door iedereen, van hoog tot laag gelezen moet worden, opdat wij, en vooral de generaties na ons niet, nee, nooit zullen vergeten. Een boek om een ereplaats in de boekenkast te geven, om het telkens en telkens weer te lezen. Bauke Planjer 21

22 STICHTING COGIS Kenniscentrum vervolging, oorlog en geweld Voor vragen op het gebied van wetten en regelingen voor oorlogsgetroffenen, maar ook voor vragen over zelfhulpgroepen, therapeutische hulp of maatschappelijk werk, en voor literatuur over de tweede wereldoorlog en zijn gevolgen, kunt u terecht bij de Stichting Cogis. Oorlogsgetroffenen, hun partners en kinderen (ook de naoorlogse generatie) zijn welkom bij Stichting Cogis Churchilllaan 11, 3527 GV Utrecht Tel: ( uur; bibliotheek uur) Bezoek is - na telefonische afspraak - iedere dag mogelijk. De bijdrage van Bank Giro Loterij en de Lotto maken het werk van het Nationaal Fonds voor Vrijheid en Veteranenzorg mogelijk. 22

23 COLOFON Redactie Inzenden kopij Nicole Planjer & Marjolijn de Loos Nicole Planjer Mient KP Den Haag Tel: Uiterste datum inleveren kopij: 15 februari 2011 (indien getypt in computer, s.v.p. per of diskette meesturen) Eindredactie Printed by Reisorganisatie Nicole Planjer & Marjolijn de Loos GrandPrix Copyrette Parnassusweg AV Amsterdam Tel: Marjolijn de Loos en Hannie Holleman 23