Voortgangsrapporten zijn als een seismograaf. Ze registreren. bewegingen, en doen dat permanent. Tegelijk zetten ze ons aan tot

Transcriptie

1 Zaterdag 15 januari 2011 Toespraak JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Agriflanders Voorstelling Voortgangsrapport Mestbank 2010 Ondertekening nieuw convenant nutriëntenarme voeders (enkel het gesprokene telt) Beste genodigden, Dames en heren, Leden van de pers, Voortgangsrapporten zijn als een seismograaf. Ze registreren bewegingen, en doen dat permanent. Tegelijk zetten ze ons aan tot waakzaamheid en oplettendheid. We moeten immers niet alleen de metingen vaststellen, we moeten die vaststellingen ook proberen te interpreteren én vooral er naar handelen. Het zal u dan ook niet verbazen dat ik als minister van Leefmilieu en Natuur aan de resultaten van het nieuwste Voortgangsrapport van de 1

2 Mestbank veel waarde hecht. In de lopende onderhandelingen met de Europese Commissie over het nieuwe Vlaamse MAP is dit rapport een belangrijk achtergronddocument. Ik wil met u even stilstaan bij een aantal waarnemingen van het rapport. Een eerste - positieve vaststelling is dat de mestbalans in Vlaanderen voor 2009 weer in evenwicht is. Dat is het derde jaar op rij. Dit evenwicht hebben we bereikt dankzij onder meer het gebruik van nutriëntenarme voeders, de derogatie, de mestverwerking en de export van mest. Sinds 2007 heeft Vlaanderen dus geen mestoverschot meer. Maar, daarmee zijn de problemen niet van de baan. Het evenwicht op de mestbalans heeft zich immers nog niet vertaald in een voldoende verbetering van de oppervlaktewater- en grondwaterkwaliteit. Een goede waterkwaliteit is hét doel van onze gezamenlijke inspanningen en dat is wat Europa van ons vraagt. 2

3 Ik stel vast dat het gebruik van eiwitarm- en fosforarme voeders - als aanpak aan de bron - een belangrijke strategie blijft. Houders van varkens of pluimvee die in 2009 nutriëntenarme voeders gebruikten, zorgden samen voor een verlaging van de mestproductie met 9 miljoen kg stikstof en 8 miljoen kg fosfaat. Ik ben ervan overtuigd dat nutriëntenarme voeders één van de speerpunten moet blijven om het mestoverschot weg te werken. Ik kom hier straks op terug. Dames en heren, Het Mestdecreet gaf de landbouwbedrijven uitbreidingskansen. En effectief, de landbouwers benutten deze mogelijkheden. In 2009 groeide de varkensstapel in Vlaanderen met varkens. Voor pluimvee was er een toename van ruim 1 miljoen dieren. Deze toename zien we vooral bij bedrijven die uitbreiden na bewezen mestverwerking. Dat nagenoeg alle bijkomende mestproductie weggewerkt wordt via mestverwerking, houdt de Vlaamse mestbalans ook mee in evenwicht. Mestverwerking is bepalend. In 2009 is de hoeveelheid mest die verwerkt en geëxporteerd werd, 3

4 verder gestegen. Minder sterk dan de boost tussen 2007 en 2008, maar cruciaal voor het behoud van het evenwicht. Een ander instrument dat de mestbalans beïnvloedde, is de derogatie landbouwers pasten de derogatie toe. Ook in 2010 vulde één landbouwer op de tien de toegelaten maximale bemesting van zijn landbouwgrond in met meer dierlijke mest, met naleving van een aantal strikte voorwaarden. Het behoud van de derogatie is een sleutelelement voor de landbouwsector. Wij zullen daarom alles in het werk stellen om ook de komende vier jaar de derogatie te kunnen voortzetten. Veel hangt af of Europa het nieuwe MAP zal goedkeuren. Het evenwicht op de Vlaamse mestbalans is alleszins een aansporing om nóg beter te doen. Toch kampt een aantal bedrijven met balansproblemen op bedrijfsniveau. Dit heeft o.a. als gevolg dat er nog te veel mest vervoerd wordt naar akkers en weiden op het einde van de zomer, net voor de uitrijstop. Als op deze gronden geen 4

5 wintervruchten of groenbemesting worden uitgezaaid, spoort dit uiteraard niet met een goede landbouwpraktijk. Ook dít is een bijzonder aandachtspunt in onze besprekingen met Europa. Dit brengt mij tot het tweede aandachtspunt in het Voortgangsrapport: de waterkwaliteit. De afgelopen 10 jaar is de kwaliteit van het oppervlaktewater gevoelig verbeterd. Het percentage MAP-meetpunten dat de Europese nitraatnorm van 50 milligram nitraat per liter overschrijdt, is gedaald van 59% in het winterjaar tot 33% in het winterjaar Dit is een aanzienlijke stap vooruit, maar we voldoen nog lang niet aan de Nitraatrichtlijn. Bij één op de drie meetpunten werd in het winterjaar nog een overschrijding van de Europese nitraatnorm vastgesteld. Ook de grondwaterkwaliteit evolueert onvoldoende snel. Het grondwater reageert sowieso veel trager op wijzigingen van het mestbeleid. Het water dat de bodem insijpelt, heeft immers een 5

6 zekere reistijd nodig voor het het grondwater bereikt. Een verbetering van de grondwaterkwaliteit wordt dus pas over enkele jaren zichtbaar. We zien nu al een lichte verbetering van de gemiddelde nitraatconcentratie in de bovenste filter van het grondwatermeetnet. Dat de afgelopen jaren het accent vooral op de nitraten lag, mag onze aandacht voor fosfaten niet doen verslappen. De gemiddelde concentratie orthofosfaat evolueerde de voorbije drie jaar in het MAP-meetnet oppervlaktewater en in het operationeel meetnet in de grotere waterlopen niet gunstig. Vandaar dat fosfaat in het nieuwe Vlaamse actieprogramma meer aandacht krijgt. Dat actieprogramma moet de waterkwaliteit de komende jaren substantieel verbeteren. Maar we moeten al verder durven kijken. We streven ernaar dat tegen 2014 de Europese nitraatnorm (van 50 mg nitraat per liter) in niet meer dan 16% van de MAPmeetpunten oppervlaktewater overschreden mag worden. Tegen 2018 moet dat nog maximaal 5% zijn. 6

7 Deze doelstellingen zijn ambitieus, ik ben mij daar van bewust, maar zij zijn noodzakelijk willen we onze Europese verplichtingen nakomen. Bovendien kaderen deze doelstellingen in andere engagementen. Zo ambieert het Pact 2020 dat we in 2021 bijna overal een goede oppervlaktewaterkwaliteit moeten halen. In overeenstemming met de Kaderrichtlijn Water streeft Vlaanderen voorts naar een goede oppervlakte- en grondwaterkwaliteit tegen Dit zijn geen doelstellingen die de overheid eenzijdig oplegt, neen, deze doelstellingen werden getoetst, doorgesproken en onderschreven met en door onder meer de landbouwsector. Het ontwerp van actieprogramma dat we aan Europa hebben voorgelegd, bevat een reeks voorstellen van maatregelen om deze streefcijfers inzake waterkwaliteit te halen. De eerste voorlopige signalen wijzen erop dat Europa betwijfelt of de voorstellen voldoende ingrijpend zijn. Wij, van onze kant, willen dit dossier zo goed en zo vlug mogelijk afronden. Daar doen we ook alles aan. Want, wij moeten het actieprogramma nog omzetten in Vlaamse 7

8 wetgeving en we willen de landbouwers snel kunnen informeren over de wijzigingen. Bovendien staat of valt de verlenging van de derogatie met de goedkeuring van het nieuwe actieprogramma. Zonder in detail te gaan wil ik u al enkele speerpunten van onze voorstellen kort toelichten. Centraal staat het principe van evenwichtsbemesting: bemesting in functie van de gewasbehoeften. Concreet is dit vertaald in nieuwe, lagere bemestingsnormen. Vooral de fosfaatnormen zullen, gespreid in de tijd, strenger moeten worden. Voor stikstof wordt naast het systeem van totale bemestingsnormen, een nieuw systeem van bemestingsnormen op basis van werkzame stikstof ingevoerd dat toelaat de gewasbehoeften beter in te vullen. De maximale bemestingsnorm voor dierlijke mest van 170 kg stikstof per hectare blijft, maar er wordt rekening gehouden met de werkingscoëfficiënt van de soort dierlijke mest. Het systeem creëert hierdoor meer flexibiliteit om de gewasbehoeften verder in te vullen met kunstmest of andere organische meststoffen zoals compost. 8

9 Ook in het nieuwe actieprogramma blijft het nitraatresidu een belangrijk sensibiliserend instrument. De maatregelen die opgelegd worden bij een te hoog nitraatresidu variëren naargelang de hoogte van de overschrijding. Voor de maatregelen die gekoppeld worden aan de resultaten van de staalnamecampagne van 2010, is er een onderscheid voorzien volgens teelt en bodemtype. In 2011 zullen de nitraatresiduwaarden verder gedifferentieerd worden op basis van het wetenschappelijk onderzoek dat dit jaar afgerond wordt. Het nieuwe actieprogramma voorziet ook een versterkte opvolging. Net als vroeger zal de Mestbank de individuele bedrijfsbalansen administratief controleren. Hierbij wordt gewerkt aan een betere kwaliteit van sommige gegevens, zoals de inventarisatie van het aantal varkens en het gebruik van kunstmest. Dames en heren, De sector heeft al een hele verdienstelijke weg afgelegd om het evenwicht van de mestbalans te vertalen in een betere 9

10 waterkwaliteit. Maar we mogen de ogen niet sluiten voor de vaststellingen van het Voortgangsrapport. We zullen diepgaande inspanningen moeten leveren om nog betere milieuresultaten te boeken. Ik ben mij zeer goed van bewust dat bepaalde inspanningen pijn zullen doen. Maar er rest ons weinig keuze, wil Europa ons bij de bespreking van een volgend actieprogramma niet tot een afbouw van de veestapel verplichten. We staan voor een opdracht die we enkel samen kunnen aanpakken, in partnerschap: politiek, administratie en de landbouwsector. Dames en heren, Het Voortgangsrapport toont ook aan dat de Mestbank haar verantwoordelijkheid in het mestgebeuren opneemt met een combinatie van begeleiding en sensibilisering, én een gerichte handhaving. Ik apprecieer dat de bedrijfsbegeleiding is uitgegroeid tot een topprioriteit van de Mestbank. Ook in 2009 en 2010 werden heel wat land- en tuinbouwers op maat begeleid via zitdagen, 10

11 bedrijfsbezoeken, audits, telefonische contacten en contacten in de kantoren van de Vlaamse Landmaatschappij. De Mestbank maakt ook haar bredere informerende en sensibiliserende rol waar. Doelgroepen krijgen informatie, via voorlichtingsvergaderingen, nieuwsbrieven, gepersonaliseerde informatie en dergelijke meer. Verder streeft de Mestbank naar een vereenvoudiging van de paperassen. Landbouwers konden in 2010 voor het eerst hun aanvraag voor derogatie online indienen. Daarnaast wordt een digitaal dierregister aangeboden. Ik wijs u in het kader van de dienstverlening ook graag op de BASsistent rekenprogramma s, die hier op de stand van de VLM gedemonstreerd worden. Deze rekenprogramma s kunt u gratis downloaden van de website van de VLM en helpen land- en tuinbouwers bij hun bemestingsmanagement. Zoals u ook weet, sluit het mestverhaal met een gerichte handhaving. De Mestbank staat in voor een gerichte handhaving via 11

12 raadgevingen, aanmaningen en boetes, afhankelijk van de ernst van de inbreuk. Zo vraagt het rapport blijvende aandacht voor de controles van mesttransporten. Bij bepaalde controleacties worden meer overtredingen vastgesteld dan bij andere. Dames en heren, Om af te sluiten kom ik nog even terug op de nutriëntenarme voeders. Het Voortgangsrapport beklemtoont het belang van eiwitarme- en fosforarme voeders als efficiënte maatregel om de nutriëntenproductie te doen dalen. Nederland komt nu ook tot dat inzicht. In Vlaanderen zijn wij daar al veel langer van overtuigd, getuige het convenant dat de landbouw- en veevoedersector en de Vlaamse overheid elk jaar afsluiten. Ik wens daarbij van harte de voederleveranciers, gegroepeerd in de Vereniging van Mengvoederfabrikanten, BEMEFA, en de Vereniging van Zelfmengers te bedanken. U komt de afspraken na - het aantal inbreuken bleef 12

13 immers jaarlijks beperkt - maar u zorgt samen met de Mestbank ook voor de vlotte afhandeling van de nodige controles en administratie. Omwille van het belang dat ik hecht aan deze maatregel van nutriëntenarme voeders, hebben wij het voorbije jaar de lat wat hoger gelegd en zijn wij er in de eerste plaats in geslaagd in overleg met de betrokken actoren het convenant nog beter werkbaar en meer sluitend te maken. Bovendien zijn wij erin gelukt alle betrokkenen te overtuigen om meteen een convenant af te sluiten voor de volledige duur van het nieuwe actieplan Mijn dank ook aan de betrokken medewerkers van de Mestbank. Graag nodig ik nu de vertegenwoordigers van BEMEFA, en de Vereniging van Zelfmengers uit om samen met mij het nieuwe convenant te ondertekenen. Joke Schauvliege Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur & Cultuur 13