Visie op Ooststellingwerf

Transcriptie

1 Visie op Ooststellingwerf 1. Aanleiding voor de visievorming De gemeenten Ooststellingwerf, Weststellingwerf en Opsterland werken al geruime tijd samen. In 2010 hebben de gemeenteraden van Ooststellingwerf en Weststellingwerf de kadernotitie intergemeentelijke samenwerking vastgesteld, wat geleid heeft tot een samenwerkingsagenda. In december 2011 is de samenwerking uitgebreid met de gemeente Opsterland. De drie gemeenten beogen met deze op zelfstandigheid gebaseerde samenwerking een krachtige plattelandssamenwerking te realiseren. En zodoende het strategisch vermogen, het kwaliteitsniveau en de uitvoeringskracht te ontwikkelen van een gemeente met een omvang van inwoners. 1 In het najaar 2012 hebben de gemeenteraden van de drie gemeenten een procesplan strategische samenwerking OWO-gemeenten vastgesteld en besloten met behoud van de gemeentelijke zelfstandigheid, herkenbaarheid en verantwoordelijkheid, samen te werken. Deze samenwerking is verder uitgewerkt in een bestuursovereenkomst, ondertekend door de drie colleges van B&W in De doelstellingen van de drie gemeenten is samen te vatten in 4 K s: - kwaliteitsverbetering door kennisdeling en investeren in deskundigheid; - kostenvermindering door krachtenbundeling en schaalvoordelen; - kwetsbaarheid van de ambtelijke organisaties verminderen; - klantvriendelijkheid en dienstverlening naar burgers optimaliseren. De ambtelijke organisaties hebben de afgelopen jaren intensief samengewerkt en op diverse terreinen heeft deze samenwerking zowel beleidsmatig als op uitvoerend niveau inhoud en vorm gekregen. Zo is een gezamenlijke afdeling Belastingen en Vastgoedinformatie opgericht en gepositioneerd in Ooststellingwerf. De afdeling Vergunningen, Toezicht en Handhaving die voor de drie gemeenten gaat werken is inmiddels opgericht en wordt ondergebracht bij de gemeente Opsterland. De afdeling Bedrijfsvoering is in oprichting en zal worden ondergebracht bij de gemeente Weststellingwerf. Op het terrein van het sociale domein werken de drie gemeenten 1 Strategische samenwerking OWO-gemeenten, augustus Bestuursovereenkomst OWO, mei

2 vooral beleidsmatig samen en is er inmiddels een interne arbeidsmarkt tussen de drie gemeenten. 3 De samenwerking tussen de drie gemeenten is tot dusverre vooral een zaak geweest van de ambtelijke organisaties en de drie colleges van B&W en de discussies over ambtelijke samenwerking en (op onderdelen) samenvoeging zijn buiten het zicht van de gemeenteraden gevoerd. De colleges hebben eind 2014 de samenwerking van de drie gemeenten geëvalueerd en hebben de uitkomsten hiervan in het rapport Code Samen in het voorjaar van 2015 voorgelegd aan de gemeenteraden van de drie gemeenten. De gemeenteraad van Weststellingwerf heeft toen besloten dat zij nu eerst zelf aan zet wil zijn en dat zij op interactieve manier met betrokkenheid van de burgers een toekomstvisie wil ontwikkelen. De gemeente Opsterland beschikte al over een dergelijke visie die op interactieve wijze met de inwoners tot stand is gekomen en hebben recent besloten hun visie te gaan herijken. De raad van Ooststellingwerf heeft in september 2015 besloten ook een eigen visie op de toekomst van Ooststellingwerf te gaan ontwikkelen. Mede ingegeven door de wens dat ze daarmee begin 2016 een gelijkwaardige start kan maken als de drie gemeenten een gezamenlijke visie voor Ooststellingwerf, Weststellingwerf en Opsterland gaan opstellen. 4 Als de toekomstvisies van de drie gemeenten gereed zijn, is dat een goed ijkmoment om te bezien of de drie gemeenten werkelijk bij elkaar passen. En of de beleidsmatige en uitvoerende samenwerking substantieel van aard kan worden en de drie gemeenten gezamenlijk slagvaardig kunnen optreden om de vele maatschappelijke opgaven, zoals complexe decentralisaties en demografische en sociaal-economische ontwikkelingen het hoofd te kunnen bieden. Om te komen tot deze toekomstvisie heeft de gemeenteraad de organisatie gevraagd uit een aantal documenten passages te destilleren, die ingaan op toekomstbeelden en ambities van de gemeente. De raad heeft BMC gevraagd op basis van dit document een analyse te maken van de sterke en zwakke kanten van Ooststellingwerf en van de kansen en bedreigingen waarmee de gemeente te maken heeft (een zogenaamde SWOTanalyse). Proces om te komen tot de toekomstvisie Om zicht te krijgen op wat er leeft binnen de gemeente als het gaat om toekomstbeelden voor Ooststellingwerf, kansen en bedreigingen en sterke en zwakke kanten hebben wij interviews gehouden met de fractievoorzitters van Ooststellingwerf belang, CDA, PvdA, VVD, D66, Groen Links, Stellingwerf Plus en Christen Unie. Tevens hebben we gesproken met de burgemeester, de gemeentesecretaris, de manager dienstverlening, de manager mens en omgeving en met een vertegenwoordiging van de Ondernemingsraad. In de interviews kwamen onder andere de volgende onderwerpen aan de orde: - typering van Ooststellingwerf 2015 (zowel gemeenschap als gemeente) - de ambities voor sterke en zwakke kanten - kansen en bedreigingen 3 Eindrapportage evaluatie OWO-samenwerking, Code Samen, april Raadsbesluit Ooststellingwerf, september

3 Daarnaast hebben we diverse documenten bestudeerd waaronder de programmabegroting , dorpsvisies en regio-agenda s van de dorpen in Ooststellingwerf en natuurlijk ook het recente rapport van zorgen voor naar zorgen dat met de rode draad uit bestaande beleidsdocumenten. 5 Tijdens de raadsbijeenkomst op 18 november 2015 hebben de raadsleden een verdere invulling gegeven aan de ambities voor de gemeente en hebben zij ingrediënten geleverd voor een SWOT-analyse voor Ooststellingwerf. De uitkomsten van de interviews, de analyse van de documenten en de opbrengsten van de raadsbijeenkomst zijn in dit document geanonimiseerd verwoord. Leeswijzer Het document is opgebouwd uit twee delen. In het eerste deel gaan we in op de situatie van Ooststellingwerf als gemeenschap, als samenleving. In het tweede deel ligt het accent bij de gemeente als organisatie. DEEL 1: In hoofdstuk 2 is een kenschets opgenomen van Ooststellingwerf als gemeenschap anno In hoofdstuk 3 vatten we de reeds bestaande ambities (visie-elementen) van de gemeente samen, zoals die recent zijn geïnventariseerd door de ambtelijke organisatie en zijn vervat in de nota Van zorgen voor naar zorgen dat (oktober 2015). Hoofdstuk 4 geeft inzicht in de kansen en bedreigingen en de sterke en zwakke kanten van Ooststellingwerf. Op basis van deze SWOT-analyse is in hoofdstuk 5 de visie voor Ooststellingwerf verwoord, uitgewerkt in concrete ambities. DEEL 2: Hoofdstuk 6 geeft een omschrijving van de gemeente Ooststellingwerf anno 2015 en in Vervolgens wordt in hoofdstuk 7 verduidelijkt hoe de gemeente de ambities wil realiseren, welke rol zij hierbij vervult en wat de gemeente verwacht van andere partijen, inclusief de buurgemeenten Weststellingwerf en Opsterland. Hoofdstuk 8 tenslotte biedt enkele slotconclusies. DEEL 1 2. Ooststellingwerf als gemeenschap in 2015 Ooststellingwerf is te typeren als een zand en veengebied. Van oorsprong is het een relatief arm gebied en werd het wel aangeduid als het zandboertjesgebied. Het gebied kenmerkt zich namelijk door vele kleinere boerderijen. Lange tijd kende Ooststellingwerf politiek gezien een rode signatuur. Ooststellingwerf (met ruim inwoners en 13 kernen) is niet altijd Fries geweest. In 1504 is dit gebied dat toen (samen met Weststellingwerf) nog Stellingwerf heette, formeel ingedeeld bij Friesland. In het gebied werd en wordt Fries gesproken en ook Stellingwerfs, een vorm van het Nedersaksisch. De rivier De Tjonger vormde de 5 Van zorgen voor naar zorgen dat, rode draad uit bestaande beleidsdocumenten, oktober

4 toenmalige grens. Vooral de wat oudere autochtone bevolking voelt zich niet echt Fries en ook niet echt Drents. Het is een gebied met een duidelijk eigen identiteit. De sociaaleconomische structuur in Ooststellingwerf kent een bevolking met overwegend een lager en middelbare opleiding. De werkgelegenheid in Ooststellingwerf is gemiddeld genomen van VMBO-MBO-niveau. Het gebied kent een bescheiden volksaard. De mensen zijn wat afwachtend, reageren indirect en voelen zich nog wel eens te kort gedaan. Tegelijkertijd is er sprake van een zekere eigengereide houding bij de bevolking van Ooststellingwerf. Wat men zelf kan oplossen doet men zelf en hulp van buiten vraagt men niet zo snel. De cultuur in Ooststellingwerf is wat besloten en naar binnen gekeerd. Ooststellingwerf is echt een plattelandsgemeente en terughoudend voor nieuwe ontwikkelingen, zeker als die van bovenaf of van buitenaf komen. In de meeste dorpen is sprake van sociale cohesie en de inwoners voelen zich verbonden met en betrokken bij elkaar. Dat blijkt ook uit de recente dorpsvisies, die zijn opgesteld door de plaatselijke belangengroepen, in samenspraak met actieve inwoners die zich verantwoordelijk voelen voor hun gemeenschap. De verschillende verenigingen in de dorpen organiseren tevens allerlei (culturele) evenementen in de dorpen, wat zorgt voor levendigheid in de kernen. 6 De inwoners van Ooststellingwerf vertonen een wat duale houding naar de gemeente, aldus de geinterviewden. Enerzijds moeten ze niet zo veel van de overheid hebben, anderzijds hebben ze de gemeente toch wel nodig als sociaal of ruimtelijk vangnet. In Ooststellingwerf zijn goede sociale voorzieningen en ook goede scholen in het primair en voortgezet onderwijs. Jongeren trekken vervolgens wel weg om ergens anders een vervolgopleiding te doen. Ooststellingwerf ligt in een prachtig natuurgebied met twee grote gebieden; Fochteloërveen (ruim 3500 hectare) en Drents-Friese Wold (ruim 6000 hectare) evenals ook een prachtig landelijk gebied dat veel mogelijkheden biedt voor recreatie en toerisme (eindeloos wandelen en fietsen). Toch blijft de recreatieve sector wat hangen in het oude en komen er naar verhouding weinig nieuwe toeristen het gebied bezoeken. Men zou kunnen zeggen dat de mooie en gevarieerde natuur en de economische waarde ervan nog te weinig worden (h)erkend door toeristen van buiten Ooststellingwerf. De agrarische sector is sterk vertegenwoordigd in Ooststellingwerf en heeft navenant relatief veel invloed. Het belang van de boeren is sterk vertegenwoordigd in verenigingen en andere instanties. 6 Elk dorp, met uitzondering van Oosterwolde, heeft een plaatselijke belangengroep. In Oosterwolde werkt men met wijkteams. 4

5 3. Van zorgen voor naar zorgen dat De ambtelijke organisatie heeft op verzoek van het presidium 12 reeds door de raad vastgestelde documenten bestudeerd en hier visie-elementen uit gedestilleerd. Deze zijn in de nota Van zorgen voor naar zorgen dat van oktober 2015 opgenomen. De rode draad uit deze analyse laat zich in drie kernwoorden samenvatten: - duurzaamheid - eigen kracht - werken. Hier beperken we ons tot een korte samenvatting van deze kernbegrippen met visieelementen. In de notitie Van zorgen voor naar zorgen dat worden deze uitvoeriger besproken en zijn de 12 documenten samengevat. Duurzaamheid: Natuurschoon hoog in het vaandel Duurzaam ondernemen, inzet op biobased economy Sterke verbinding tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid Aantrekken van kennisintensieve bedrijven op gebied van duurzaamheid Meer werkgelegenheid op MBO en HBO niveau Economisch vitaal buitengebied met een hoog landschappelijke kwaliteit. Energiebesparing in de woningbouw en zonnepanelen op alle daken Ontwikkelen van mestvergistinginstallaties en duurzame energie Energie in het gemeentehuis uit natuurlijke bronnen (zon en aardwarmte) Duurzaamheid en natuurschoon belangrijke impuls voor toerisme met Appelscha als centrum Eigen Kracht: Zelfredzaamheid van de inwoners Minder overheid, meer samenleving Opkomst maatschappelijke en particuliere initiatieven Gemeente faciliterende rol, biedt ruimte en laat los. Werken: Gemiddeld inkomen stijgt Scheppen van werkgelegenheid en burgers klaarstomen voor de arbeidsmarkt Verbeteren van de communicatie met de ondernemers Via betere naamsbekendheid inzetten op meer bedrijvigheid Realiseren van innovatief biobased kenniscentrum. 4. Kansen en bedreigingen, sterke en zwakke kanten De interviews en de raadsbijeenkomst laten het volgende beeld zien als het gaat om de kansen en bedreigingen waarmee Ooststellingwerf te maken heeft. Kansen voor Ooststellingwerf Er zijn veel kansen voor werkgelegenheid op het terrein van recreatie en toerisme in Ooststellingwerf. Zeker gezien de prachtige natuurgebieden en het landelijk gebied. 5

6 Daarmee kan Ooststellingwerf zich stevig profileren. Ooststellingwerf heeft met deze prachtige natuur goud in handen. In dat verband is revitalisering van het gebied rondom Appelscha van groot belang. Het is het hoogste punt van het noorden en het biedt veel kansen voor innovatie in recreatie en toerisme en seizoensverlenging. Appelscha wil bij de top 10 in Nederland horen als landkern van Friesland. Beide bosrijke natuurgebieden met Appelscha daartussen zijn uniek voor het waterrijke Friesland en worden veel bezocht door wandelaars en fietsers. Meer verbindingen tussen de natuurbeheerders en de ondernemers in de recreatie en toerisme sector biedt mogelijkheden om zodoende verblijfsrecreatie in de natuur te bevorderen. Hiermee kunnen ook meer toeristen van buiten aangetrokken worden. Investeren in biobased economy biedt grote kansen voor Ooststellingwerf. Dit gebied is van oorsprong een agrarisch gebied en kent veel bedrijven in de foodsector en daar sluit biobased economy goed op aan. Het nieuwe bestemmingsplan buitengebied en nieuwe Omgevingswet bieden ruimte en kansen voor verdere ontwikkeling van het landelijk gebied. Het bedrijventerrein Ecomunity aan de N381 heeft veel potentie om de werkgelegenheid voor hoger opgeleiden op gebied van biobased economy een grote impuls te geven. Ook een stevige koppeling tussen de kennisinstellingen en de (toekomstige) bedrijven op Ecomunity biedt kansen om daarmee HBO en WO-studenten naar Ooststellingwerf te halen en te behouden. Anders gezegd: het bundelen van kennis en expertise en een match met de vragen van de ondernemers op Ecomunity heeft veel groeikansen voor werkgelegenheid op MBO-HBO niveau en voor het aantrekken van hoger gekwalificeerd personeel naar Ooststellingwerf. De aanwezigheid van goede voorzieningen in de zorg aan de ene kant en de rust en de ruimte aan de andere kant kan meer worden uitgenut waarmee zorgtoerisme kan worden aangetrokken. Ouderen die zorg nodig hebben en een rustige plek zoeken om te wonen of te verblijven, zullen dan eerder hun oog laten vallen op Ooststellingwerf. Een stevige gezamenlijke positionering en profilering met de ondernemers en andere maatschappelijke partners van Ooststellingwerf als de gemeente waar het aantrekkelijk werken, wonen en recreëren is biedt veel kansen voor nieuwe werkgelegenheid en voor ontvangen van meer toeristen en uitdragen van de gezamenlijke boodschap. Bedreigingen voor Ooststellingwerf Het wegtrekken van bedrijven als een bedrijf gaat fuseren met een bedrijf buiten Ooststellingwerf is een serieuze bedreiging voor de werkgelegenheid. De afgelopen periode zijn er al enkele bedrijven vertrokken uit Ooststellingwerf. Het ontstaan van een 3 e generatie mensen, die al diverse generaties lang gebruik maakt van de sociale dienst. Bepaalde (kwetsbare) groepen uit de bevolking met een laag inkomensniveau zakken weg en kunnen niet (meer) meekomen. Door het teruglopen van het aantal inwoners (krimp) verdwijnen voorzieningen, zoals scholen en ontstaat er leegstand van winkels, wat de winkelgebieden in bijvoorbeeld 6

7 Oosterwolde onaantrekkelijk maakt. Zuidoost Friesland is een zogenaamd anticipeergebied als het gaat om de krimp en men verwacht de komende 10 tot 15 jaar ca 10 procent krimp van de bevolking. Het verschuiven van de centrumfunctie Oosterwolde naar grotere kernen als Drachten, Heerenveen en Assen is een bedreiging die consequenties kan hebben voor de koopkracht en aantrekkelijkheid van Oosterwolde. De bestuurskracht van de gemeente kan onder druk komen te staan en dan komt de vraag naar voren of de gemeente al de opgaven in de toekomst nog wel goed aan kan. Zeker als dat gepaard gaat met nieuwe bezuinigingen van de kant van de rijksoverheid. De schaalvergroting in andere gemeenten in Friesland, Drenthe en Groningen 7 kan effect hebben op de zelfstandige positie van Ooststellingwerf. Sterke kanten Ooststellingwerf als gemeenschap De saamhorigheid in de dorpen is, mede door de inzet van de plaatselijke belangengroepen, hoog. In Oosterwolde is men recent gestart met wijkteams, wat de saamhorigheid kan bevorderen. De inwoners voelen zich betrokken en zijn actief in hun directe omgeving in de dorpen. Er is sprake van noaberschap en mienskip. Het voorzieningenniveau op gebied van zorg, welzijn en onderwijs (primair en voortgezet onderwijs) in Ooststellingwerf is kwalitatief goed op orde. Er is veel aandacht voor mensen die rond moeten komen met een laag inkomen en de gemeente spant zich in de sociale voorzieningen goed te organiseren. In Oldeberkoop vindt jaarlijks gedurende vier weken de kunstroute Open Stal plaats. Dit evenement trekt tienduizend bezoekers en is wijd en zijd bekend in Friesland en daarbuiten. Het gratis parkeren in de dorpen in Ooststellingwerf heeft aantrekkingskracht op inwoners van andere (buur)gemeenten, waar sprake is van betaald parkeren, om in Ooststellingwerf boodschappen te komen doen. Er zijn voldoende bedrijventerreinen en er zijn overwegend goede verhoudingen met de ondernemers in Ooststellingwerf. De natuurgebieden en de landschappelijke gebieden zijn prachtig en verdienen het te behouden en te beschermen. Deze gebieden zijn het grootste bezit van Ooststellingwerf. Ooststellingwerf kenmerkt zich door een houding van ja mits in plaats van nee tenzij Zwakke kanten van Ooststellingwerf als gemeenschap De sociale structuur in de samenleving is niet sterk. Er is sprake van een gemiddeld laag opleidingsniveau, de werkgelegenheid is van relatief laag tot gemiddeld niveau met een laag gemiddeld inkomen. 7 De provincie Groningen is in 2013 een traject gestart dat moet leiden tot een gemeentelijke herindeling in de hele provincie. 7

8 Appelscha als toeristische trekpleister in de prachtige natuurgebieden komt niet van de grond, terwijl dit veel potenties heeft. Een uur rijden rondom Ooststellingwerf zijn er vele andere evenementen en attracties waar toeristen naar toe gaan. Het percentage internetaansluitingen in Ooststellingwerf is lager dan gemiddeld in Nederland. Het openbaar vervoer is niet goed geregeld naar Drachten, Assen en Gorredijk. Men loopt de kans dat men s avonds niet meer terug kan met het openbaar vervoer naar Ooststellingwerf. (Dit is overigens niet de verantwoordelijkheid van de gemeente maar provinciaal beleid). De profilering van Ooststellingwerf naar buiten toe en de bekendheid van dit gebied is niet sterk en onduidelijk. Zo is het niet vanzelfsprekend dat bedrijven zich in Ooststellingwerf vestigen en blijven. Vanuit de gemeenten Heerenveen en Drachten bijvoorbeeld wordt er aan bedrijven getrokken om zich daar te vestigen. 5. Ambities van Ooststellingwerf 2020 Als het gaat om toekomstbeelden en ambities, dan streeft Ooststellingwerf veel doelen na op uiteenlopende terreinen. In de raadsbijeenkomst is getracht deze brede baaierd aan doelstellingen te trechteren en te prioriteren. Waar wil Ooststellingwerf zich nu echt hard voor maken in de nabije toekomst? Op welke kansen wil ze inspelen en welke bedreigingen wil ze afweren? En welke sterke kanten wil ze inzetten en welke zwakke kanten wil ze versterken? Deze bijeenkomst heeft het volgende opgeleverd aan ambities, die Ooststellingwerf in 2020 gerealiseerd wil zien. Werkgelegenheid en ondernemerschap Ooststellingwerf blijft zich volop inzetten voor het verder ontwikkelen van recreatie en toerisme. Deze sector biedt veel kansen gezien de ligging van Ooststellingwerf tussen de prachtige natuurgebieden Fochterloërveen en Drents-Friese Wold. In Appelscha zijn ambitieuze ondernemers die hun nek uitsteken voor versterking en innovatie in het recreatie en toerisme en Appelscha heeft zich in de top 10 van recreatieve gebieden in Nederland gevestigd. Rond Appelscha bevindt zich een goede infrastructuur en de stromen toeristen kunnen zich zonder veel oponthoud makkelijk per fiets, te voet of met de auto verplaatsen. Er rijden inmiddels enkele zelfrijdende electrische voertuigen rond in het gebied, die een ware attractie vormen. De toeristische corridor tussen Veenhuizen (gevangenismuseum) en Bakkeveen is verstevigd en er zijn verschillende (snel)fietspaden en vaarroutes. Samen met de buurgemeenten zijn er aantrekkelijke arrangementen ontwikkeld in de zin van bezoeken van musea, fietsen en wandelen met overnachtingen in karakteristieke boerderijen. Deze aantrekkelijke arrangementen trekken inmiddels grote aantallen toeristen uit Nederland en Duitsland. Naast recreatie en toerisme blijven de landbouw en melkveehouderij belangrijke economische trekkers voor Ooststellingwerf. Er is een evenwichtige balans gevonden tussen enerzijds het behouden en versterken van de economische vitaliteit van de 8

9 landbouw en de recreatie en toerismesector en anderzijds het behouden van de prachtige en kwetsbare natuurgebieden. De natuurgebieden blijven toegankelijk en zijn in overleg met de terreinbeheerder niet verder afgesloten. De werkgelegenheid op VMBO en MBO niveau in agrifood, zorg en recreatie en toerisme blijft behouden en is uitgebreid in Ooststellingwerf. Alle bedrijventerreinen zitten vol en er worden veel stage- en leerplekken aangeboden aan de leerlingen van VMBO en MBO-scholen. Ecomunitypark positioneert zich in Noord-Nederland als het meest groene businesspark. Er zijn 600 hoogwaardige arbeidsplaatsen gerealiseerd en door intensivering van de samenwerking met de kennisinstellingen (Van Hall Larenstein, Friesland College) werken er veel MBO en HBO-studenten. De biobased economy in combinatie met de landbouw heeft geleid tot nieuwe hoogwaardige (HBO-) werkgelegenheid. Het gemiddeld inkomen in Ooststellingwerf is mede hierdoor gestegen. De dienstverlening naar de bedrijven is op kwalitatief hoog niveau ingericht en de gemeente denkt pro-actief mee bij aanvragen van ondernemers vanuit het principe wat kunnen we wel mogelijk maken. Er bestaan korte lijnen naar de ondernemers en de gemeente vervult de rol als oliemannetje om, desgewenst, samen met de ondernemers op pad te gaan naar de provincie of rijksoverheid. De gemeente faciliteert innovatie in het MKB (biedt werkgelegenheid) en er is een goed en duurzaam ondernemersklimaat gecreëerd. Snel internet ook in de buitengebieden is overal aangelegd. De ondernemers zijn intensief betrokken bij de ontwikkeling van een bruisend winkelcentrum in Oosterwolde. Er zijn inmiddels diverse ideeën in uitwerking voor alternatieve bestemmingen voor de leegstaande winkelpanden en innovatieve concepten voor winkelen en ontspannen in het winkelcentrum. Samen met de ondernemers en andere maatschappelijke partijen profileert en positioneert Ooststellingwerf zich als een duurzame gemeenschap met een initiatiefrijke en faciliterende gemeente waar veel ruimte is voor duurzame innovatie en werkgelegenheid op alle niveaus. Onderwijs Het uitstekende niveau van het primaire en voortgezette onderwijs in Ooststellingwerf is voor de komende jaren gegarandeerd. In de scholen wordt veelvuldig met innovatie in het onderwijs geëxperimenteerd, bijvoorbeeld met de inzet van Ipads en andere digitale educatievormen. De kennisinstellingen spelen met hun onderwijsprogramma s adequaat in op de vraagstukken van ondernemers in de biobased economy en circulair economy op Ecomunity. Ook andere kennisinstellingen, zoals bijvoorbeeld de zuivelopleiding in Heerenveen, heeft verbinding met de vragen van de agrarische sector, waardoor ook studenten vanuit Heerenveen naar Ooststellingwerf trekken. 9

10 Voorzieningen voor jongeren en ouderen Voor de jongeren zijn er voldoende starterswoningen beschikbaar, is er voldoende (innovatieve) werkgelegenheid in Ooststellingwerf en hebben ze uitgaansgelegenheden waar ze zich kunnen vermaken en kunnen genieten van aansprekende evenementen. Voor de oudere inwoners van Ooststellingwerf zijn de zorg- en sportvoorzieningen op hoog niveau, toegankelijk en veilig. De inzet van ouderen als vrijwilligers in besturen en verenigingen wordt waar nodig gefaciliteerd en breed gewaardeerd. Op de wensen en behoeften van ouderen als het gaat om recreatie en toerisme wordt door de recreatie-ondernemers goed ingespeeld. Door de goede zorgvoorzieningen in Ooststellingwerf en de rust en de ruimte trekken meer ouderen naar het gebied om te genieten van hun oude dag en als het nodig is gebruik te maken van het diverse aanbod aan zorgvoorzieningen (zorgtoerisme). Ooststellingwerf loopt voorop als het gaat om het bieden van e-health en domotica 8 voor ouderen in hun huizen, waardoor ouderen langer zelfstandig kunnen blijven wonen. In Ooststellingwerf bevindt zich het grootst aantal zorgboerderijen in Noord- Nederland. Ooststellingwerf blijft zich inzetten om het huidig sociaal minimabeleid te handhaven. De zorg voor de kwetsbare inwoners in Ooststellingwerf blijft hoog op de agenda van de gemeente staan. Voor zorg en ondersteuning kunnen kwetsbare inwoners een beroep (blijven) doen op de gemeente. Dit past in de trend van zorgen voor naar zorgen dat. In Ooststellingwerf is recent een carehotel geopend, waarover de eerste gasten zich in het gastenboek enthousiast hebben geuit. Er zijn in de dorpen diverse accommodaties waar ouderen en jongeren elkaar kunnen treffen in een leuke en gezellige sfeer, waar je samen kunt koken, een (digitaal) kaartje kunt leggen of de nieuwste games kunt spelen. Leefbaarheid en bereikbaarheid Het is goed wonen en leven in Ooststellingwerf. Het vele groen in en rondom de dorpen, de goede sportvoorzieningen (3 zwembaden en 4 sporthallen in de dorpen) en de goede bereikbaarheid voor fietsers en auto s in en ook tussen de dorpen zijn kwaliteiten waar Ooststellingwerf op blijft inzetten. De prestatie-afspraken met Actium (de woningcorporatie) om meer starterswoningen te realiseren voor jongeren en een grotere doorstroom naar duurdere categorieën woningen te bewerkstelligen zijn gerealiseerd. Mede hierdoor blijven de jongeren langer wonen in Ooststellingwerf en hebben de statushouders sneller de gelegenheid een huurwoning te betrekken. Het woningaanbod is beter afgestemd op de wensen van de inwoners: zo zijn er meer alleenstaanden en ouderen die andere eisen stellen aan woningen. Het aantal 8 Het woord domotica is een samentrekking van domus (woning) en telematica. Domotica staat voor elektronische communicatie tussen allerlei elektrische toepassingen in de woning en woonomgeving ten behoeve van bewoners en dienstverleners. In een Domotica woning worden zorgtaken, communicatie, ontspanning en andere huiselijke bezigheden door talrijke elektrische apparaten en netwerken gemakkelijker gemaakt. 10

11 levensbestendige woningen is gestegen. Nieuwe woningen zijn in de dorpen zelf gebouwd (inbreiding), waardoor de levendigheid in de dorpen is toegenomen en het prachtige buitengebied behouden is gebleven. Bij zowel restauratie van bestaande als bouwen van nieuwe woningen is veel aandacht besteed aan het gebruik van duurzame materialen. Alle woningen in Ooststellingwerf zijn (nagenoeg) energieneutraal en 70% van de woningen is voorzien van zonnepanelen. De N381 verbindt Ooststellingwerf west- en oostwaarts aan belangrijke snelwegen, waardoor het gebied goed is ontsloten. Het openbaar vervoer is in de weekenden en vakantieperiodes uitgebreid, onder andere met kleine(re) bussen die op afroep beschikbaar zijn. De toegankelijkheid van voorzieningen vooral voor de oudere inwoners is sterk verbeterd door de inzet van electrische pendelbussen, bestuurd door vrijwilligers. De gesprekken met de dorpen over de leefbaarheid en bereikbaarheid en de inzet van de plaatselijke belangengroepen met hun eigen budgetten blijven gehandhaafd, omdat zodoende goed kan worden ingespeeld op de wensen en behoeften van de inwoners in de dorpen. Maatwerk per dorp blijft het uitgangspunt. Elk jaar is er een landelijk aansprekend cultureel evenement dat van heinde en ver uit het land en uit Europa bezoekers naar Ooststellingwerf trekt. Een evenement dat de kwaliteiten van Ooststellingwerf (natuur, rust en ruimte) op een duurzame wijze aan elkaar weet te verbinden en georganiseerd wordt met behulp van de inzet van de vele vrijwilligers uit Ooststellingwerf. DEEL 2 6. Ooststellingwerf als gemeente in 2015 De gemeente Ooststellingwerf kent een sterke organisatie en is financieel kerngezond. De gemeente is wel wat voorzichtig als het gaat om het nemen van risico s. Ook lijkt de gemeente niet voortvarend te durven investeren en wordt er substantieel geld overgehouden op de begroting. Er is voldoende (financiële) ruimte om de ambities te kunnen realiseren. De dienstverlening naar de burgers is goed op orde en de gemeente is bereid mee te denken bij de vragen van burgers. De gemeente is open en er is reële inspraak van onderop mogelijk. In geval van mogelijke conflictsituaties schakelt de gemeente mediation in als instrument waardoor wordt voorkomen dat er een gang naar de rechtbank moet worden gemaakt. Tegelijkertijd zijn er altijd verbeteringen mogelijk, zoals bijvoorbeeld de telefonische bereikbaarheid van de gemeente en ruimere openingstijden van het gemeentehuis. In Ooststellingwerf is door het nieuwe bestemmingsplan meer mogelijk dan in andere gemeenten als het gaat om activiteiten in het buitengebied. Zo is het bijvoorbeeld makkelijker een B&B, een camping of een meubelbedrijf in of bij een boerderij te vestigen, dan in een buurgemeente. 11

12 Weliswaar vindt de gemeente duurzaamheid belangrijk, tegelijkertijd is duurzaamheid geen structurele rode draad in alle beleidsterreinen van de gemeente. Zo gelden bijvoorbeeld in de bouw geen duurzaamheidseisen met uitzondering van de wettelijk verplichte voorwaarden. Enerzijds initieert de gemeente nieuwe ontwikkelingen die ze van belang vindt voor de inwoners van Ooststellingwerf. Anderzijds legt de gemeente ook wel zaken terug in de samenleving en geeft ze de inwoners ruimte om hun initiatieven te ontwikkelen. Waar nodig ondersteunt de gemeente dergelijke initiatieven. Organisatie De cultuur in de gemeentelijke organisatie is aan het kantelen van vooral mensgericht naar mensgericht in combinatie met professionaliteit. Binnen de organisatie is een goede en prettige werksfeer en een handen uit de mouwen mentaliteit. De organisatie is dynamisch en gericht op wat er in de buitenwereld gebeurt. Dat is ook terug te vinden in de samenwerking met Weststellingwerf en Opsterland. De gemeente zet zich in om de ambtelijke samenwerking tot een succes te maken. De ambtelijke organisatie is gegroeid in zelfbewustzijn, flexibiliteit en weerbaarheid. Daar is de afgelopen periode veel in geïnvesteerd. De organisatie is aan het kantelen van binnen naar buiten en het invulling geven aan de eigen kracht van de medewerkers. De gemeente wil naast haar burgers gaan staan en als partner optreden. Binnen de organisatie zijn er korte lijnen en men schakelt snel tussen de verschillende afdelingen. De koers van de organisatie is helder en er wordt met losse teugels gestuurd. De gebiedsteams zullen in het kader van het sociale domein op afstand worden gezet. Ooststellingwerf wordt gezien als een gemeente gericht op ontwikkeling en duurzame inzetbaarheid en ze biedt ambtenaren een mooie opstap naar een grotere gemeente. Intergemeentelijke projecten willen niet altijd goed van de grond komen. Zo zou bijvoorbeeld de Friese waterlinie een grote toeristische trekker kunnen zijn en daar gebeurt nu niet zo veel mee. 7. Rol van de gemeente en andere partners Wat kan de gemeente doen om de ambities te realiseren en wat verwacht zij van de andere partners? Allereerst zal de gemeente prioriteiten (moeten) stellen en keuzes maken. De hiervoor genoemde ambities op a) werkgelegenheid, b) onderwijs, c) voorzieningen jong en oud en d) leefbaarheid en bereikbaarheid bieden een interessante prioritering voor Ooststellingwerf, waarmee ze zich kan onderscheiden van andere gemeenten. De gemeente zet zich in om voor deze ambities draagvlak te vinden bij de inwoners, de ondernemers en andere maatschappelijke instanties in Ooststellingwerf om zodoende deze ambities gezamenlijk te realiseren. 12

13 De gemeente zal meer lef tonen en durven investeren in spannende en vernieuwende initiatieven van inwoners en ondernemers, die de samenleving leefbaarder en weerbaarder maken. Zij verwacht dan ook van de ondernemers lef, innovatie en ondernemerschap. De inwoners in Ooststellingwerf vertonen al veel betrokkenheid en inzet voor de eigen omgeving in de dorpen. Dergelijke particuliere initiatieven zullen in de toekomst zeker toenemen vanuit het principe van zelfredzaamheid van de burgers en een actieve deelname van de inwoners aan de samenleving zal in Ooststellingwerf gemeengoed worden. De gemeente zal in haar rol dergelijke initiatieven vooral faciliteren (flexibel en snel), loslaten en ruimte bieden. Particuliere initiatieven vragen meer ruimte en flexibiliteit van de gemeente en die zal daar adequaat op in springen. Wel blijft er een sociaal en een ruimtelijk (handhaving) vangnet nodig, waarvoor de gemeente verantwoordelijk blijft. Ook zal de gemeente richting de ondernemers desgewenst de rol van het oliemannetje op zich nemen en samen met de ondernemers op pad gaan naar provincie of rijksoverheid ingeval van specifieke kwesties. Waar nodig zal de gemeente een voortrekkersrol vervullen en initiatieven stimuleren. De gemeente is de duurzaamste gemeente van Nederland en duurzaamheid krijgt in het gemeentelijk beleid, (bestemmings)plannen en projecten structureel aandacht. Tevens is er een structureel budget voor duurzaamheid. De gemeentelijke organisatie werkt energieneutraal (isolatie, energiebesparing, hernieuwbare energie) en hanteert bij aanbestedingstrajecten duurzaamheid en fair trade als uitgangspunten. Als het gaat om de dienstverlening aan burgers, dan blijft die voor iedereen toegankelijk, ook voor diegenen die niet meer zelf naar gemeentehuis kunnen komen. Wat digitaal kan, biedt de gemeente digitaal aan. De gemeente heeft aandacht voor mensen die niet digitaal ontsloten zijn en verzorgt de dienstverlening in die situatie aan huis. Het klantcontact centrum functioneert prima en de stukken zijn toegankelijker gemaakt. De telefonische bereikbaarheid is verbeterd en mensen worden niet meer in de wacht gezet. Het gemeentehuis is alle werkdagen open. Het omgevingsloket werkt prima en blijft ook de specialistische kennis en kunde bieden. De inwoners van Ooststellingwerf kunnen in principe met elke vraag bij het loket terecht. De gemeente blijft investeren in de ambtelijke samenwerking met Weststellingwerf en Opsterland om zodoende de plattelandssamenwerking te versterken. Uitgangspunt in de ambtelijke samenwerking is dat de dienstverlening dicht bij de burgers blijft en dat de korte lijntjes in de organisatie blijven bestaan. Voor grootschaliger onderwerpen blijft de gemeente samenwerken met Friese en Drentse gemeenten. De gemeente behoudt haar eigen identiteit, vormt een brug naar haar inwoners en is in staat haar voorzieningen op een aanvaardbaar peil te behouden. In de samenwerking hebben de gemeenten Ooststellingwerf, Weststellingwerf en Opsterland respect voor ieders identiteit, gunnen ze elkaar, vieren ze elkaars successen en tonen ze vertrouwen in elkaar. 13

14 8. Tot slot Een visie is werkbaar als helder is wat de kwaliteiten van de gemeente zijn, waar de gemeente zich de komende jaren voor wil inzetten en waar ze zich mee wil onderscheiden ten opzichte van andere gemeenten. En dit alles in het licht dat de burger centraal staat. De visie voor de toekomst van Ooststellingwerf laat zich op basis van de documentenanalyse door de organisatie en de SWOT-analyse in de volgende elementen samenvatten: - Innovatie en groei van toeristen en werkgelegenheid in recreatie en toerisme met Appelscha als hoogtepunt (top 10 Nederland). - Koesteren van de prachtige natuurgebieden in Ooststellingwerf. - Groei in banen en studenten in duurzame economie, waarbij de landbouw een belangrijke impuls geeft aan biobased economie en Ecomunity behoort tot de top 10 in Nederland als gaat om circulaire economie en ondernemerschap. - Handhaving van het huidig sociaal minimabeleid en voor zorg en ondersteuning kunnen kwetsbare inwoners een beroep (blijven) doen op de gemeente. - Stijging van het aantal (nieuwe) ouderen en banen in het zorgtoerisme - Elk jaar een landelijk aansprekend cultureel evenement waar Ooststellingwerf zich echt mee op de kaart zet - Krachtige gezamenlijke profilering met de ondernemers en andere maatschappelijke partners van Ooststellingwerf als een gemeenschap die investeert in een duurzame economie en innovatie in recreatie en toerisme. In Ooststellingwerf steken de mensen de handen uit de mouwen en is er ruimte voor nieuwe initiatieven. Iepen Mienskip vormt de basis voor participatie en interactie tussen de inwoners, de ondernemers en de maatschappelijke instanties in Ooststellingwerf. De gemeente vervult hierbij een initiërende en ook een faciliterende rol. Roel Wever, Annemieke Traag 17 januari