Prof. dr. Frans J.M. Feron arts M&G / jeugdarts

Transcriptie

1 Astma bij kinderen JGZ-richtlijn Maastricht, 23 april 2013 Prof. dr. Frans J.M. Feron arts M&G / jeugdarts

2 Inhoud presentatie: Inleiding Inhoud richtlijn: voorlichting signalering ondersteuning en begeleiding verwijzen Belangrijkste wijzigingen Randvoorwaarden & Registratie NIET: instructie gebruik richtlijn FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 2

3 Definitie Richtlijn document met aanbevelingen, adviezen en handelingsinstructies ter ondersteuning van besluitvorming van professionals in de zorg en patiënten, gebaseerd op resultaten van wetenschappelijk onderzoek met daarop gebaseerde discussie en aansluitende meningsvorming, gericht op het expliciteren van doeltreffend en doelmatig medisch handelen Ref: Everdingen van JE, Burgers JS, Assendelft WJJ et al. Evidence-based richtlijnontwikkeling: een leidraad voor de praktijk. Houten: Bohn Stafleu ven Loghum; 2004 FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 3

4 Ouders die ongerust zijn... gaan zoeken op internet en dit is wat ze vinden: asthma: hits (NL-hits: ) asthma & children: hits (NL-hits: ) Internet search by Google engine: FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 4

5 Definitie astma Een universele definitie van astma bestaat niet Gezondheidsraad: Astma is: een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door terugkerende episodes van piepen, kortademigheid, druk op de borst en hoesten, vooral 's nachts of in de vroege ochtend. Deze gaat gepaard met een overgevoeligheid van de luchtwegen voor prikkels, een wisselende vernauwing van de luchtwegen en een chronische ontstekingsreactie van de luchtwegen. Mede vanwege het episodische karakter, is de diagnose astma niet altijd eenvoudig te stellen. Er wordt een allergische en een niet-allergische verschijningsvorm van astma onderscheiden. Deze vormen berusten op een verschillend ontstaansmechanisme, en vergen deels andere preventiemaatregelen. Ref: Gezondheidsraad. Astma, allergie en omgevingsfactoren. Den Haag: Gezondheidsraad, 2007; publicatienr. 2007/15. FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 5

6 Definitie astma (WHO) Astma is een chronische ontstekingsreactie van de luchtwegen, waarbij vele ontstekingscellen een rol spelen, in het bijzonder mestcellen, eosinofele leukocyten en T-lymfocyten. Bij gevoelige personen veroorzaakt deze ontsteking terugkerende episodes van piepen, kortademigheid, druk op de borst en hoesten, vooral s nachts of in de vroege ochtend. Deze symptomen houden gewoonlijk verband met een aanmerkelijke, in de tijd variërende beperking van de ademhaling die ten minste deels omkeerbaar is, ofwel spontaan, ofwel met behulp van medicatie. Deze ontsteking gaat eveneens gepaard met een toename in de luchtwegreactiviteit (prikkelbaarheid van de luchtwegen) voor een veelheid aan prikkels. Ref: FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 6

7 Prevalentie astma bij kinderen in leeftijdsperspectief 0-1 jaar 1-4 jaar 4-12 jaar jaar wheezing: ( piepen ) 4x/jaar wheezing episodes: 21% 10% 9% 7% 3% kortademigheid 4 12% astma 4 7% 5% inhalatieallergie 10% 33% Ref: NCJ, JGZ Richtlijn Astma bij Kinderen, 2011, Utrecht FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 7

8 Incidentie astma per (in 2007) Ref: Nationaal Kompas Volksgezondheid FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 8

9 Puntprevalentie astma per (op ) Ref: Nationaal Kompas Volksgezondheid FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 9

10 JGZ-richtlijn Astma bij kinderen Achtergrondboek Samenvatting Overzichtskaart Opgesteld in 2011 beschikbaar sinds januari 2012 Zie: Ref: NCJ, JGZ Richtlijn Astma bij Kinderen, 2011, Utrecht FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 10

11 FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 11

12 Vraag 1: Bij te vroeg geboren kinderen komen luchtwegproblemen, waaronder astma, vaker voor. Is deze bewering: a. waar b. niet waar c. weet niet FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 12

13 Vraag 2: In Nederland zijn er significante sociaaleconomische verschillen aangetoond in de prevalentie van astma Is deze bewering: a. waar b. niet waar c. weet niet FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 13

14 Vraag 3: Hoeveel procent van de kinderen ouder dan vijf jaar met astma heeft ook een allergische rhinitis? Is dat: a % b % c. > 75% d. geen idee FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 14

15 Vraag 4: Een belangrijke wijziging in de nieuwe JGZ-richtlijn astma is de grotere rol voor de JGZ bij de begeleiding van kinderen met gediagnosticeerde astma. Antwoordmogelijkheden: a. waar b. niet waar c. hé, is er een nieuwe richtlijn verschenen? FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 15

16 Vraag 5: Kinderen met astma presteren gemiddeld slechter op school dan kinderen zonder astma. Antwoordmogelijkheden: a. waar b. niet waar c. weet niet FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 16

17 Vraag 6: Hoe vaak dient de JGZ volgens de nieuwe richtlijn anamnestisch de twee hoofdsymptomen van astma (piepen en/of benauwdheid) na te gaan bij kinderen zónder astma/astmamedicatie? Antwoordmogelijkheden: a. bij élk contactmoment tussen 0-19 jaar b. bij 2, 4, 8 wkn, 11 en 18 mnd en 5, 10 en 13 jr c. dat hangt af van een (positieve) familie-anamnese d. hé, is er een nieuwe richtlijn verschenen? FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 17

18 Vraag 7: De kans op het ontwikkelen van astma bij kinderen waarvan één biologische ouder astma heeft, is: Antwoordmogelijkheden: a. 1,5 2 x zo groot b. 2 4 x zo groot c. 4 8 x zo groot d. niet te beantwoorden: vanwege zgn. overcoverage van biologische vaders in de JGZ-registratie FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 18

19 Vraag 8: Hoeveel hoger is het risico op het ontwikkelen van astma bij kinderen waarvan beide biologische ouders bekend zijn met astma? Antwoordmogelijkheden: a. even hoog vergeleken met één ouder b. 2 5 x zo hoog c x zo hoog d x zo hoog FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 19

20 Vraag 9: Borstvoeding heeft een beschermend effect als het gaat om de ontwikkeling van astma. Er zijn aanwijzingen dat dit beschermende effect bij kinderen met een atopische constitutie. Antwoordmogelijkheden: a. kleiner is b. hetzelfde is c. groter is d. er helemaal niet is FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 20

21 Vraag 10: Secundaire preventie van astma bij kinderen kan in de JGZ het beste uitgevoerd worden via: Antwoordmogelijkheden: a. screening op astma b. individuele signalering ( case detection ) c. ISAAC-vragenlijsten FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 21

22 Primaire preventie astma: advies bij elk kind: aanraden: eerste 6 mnd uitsluitend borstvoeding afraden: roken / passief roken op indicatie adviseren: indien geen borstvoeding: standaardkunstvoeding RVP volledig uitvoeren influenzavaccinatie op voorschrift behandelend arts later: niet roken op tienerleeftijd (en daarna) Ref: NCJ, JGZ Richtlijn Astma bij Kinderen, 2011, Utrecht Breuning-Boers JM, Heerdink N, Kamphuis M, van Gameren-Oosterom H, en Caren Lanting C. Richtlijn Astma bij kinderen (0-19 jaar) voor de jeugdgezondheidszorg Ned Tijdschr Geneeskd. 2012;156:A5204 FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 22

23 Primaire preventie astma: niet zinvol m.b.t. primaire preventie: o sojakunstvoeding o hypoallergeen dieet moeder tijdens zwangerschap / lactatie o preventies ter vermindering blootstelling huisstofmijt o probiotica o fysiotherapie o psychologische interventies o extra inname van vitamine C o acupunctuur o gebruik van kruiden en planten ter preventie van astma aan- noch af te raden: o bezoek aan kinderdagverblijven o zwemmen in overdekte zwembaden Ref: NCJ, JGZ Richtlijn Astma bij Kinderen, 2011, Utrecht Breuning-Boers JM, Heerdink N, Kamphuis M, van Gameren-Oosterom H, en Caren Lanting C. Richtlijn Astma bij kinderen (0-19 jaar) voor de jeugdgezondheidszorg Ned Tijdschr Geneeskd. 2012;156:A5204 FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 23

24 Secundaire preventie astma: Bij ieder kind/ elk contactmoment: vragen naar klachten benauwdheid/piepen Zo ja: uitbreiding anamnese en lichamelijk onderzoek Verdenking astma: verwijzing Ref: NCJ, JGZ Richtlijn Astma bij Kinderen, 2011, Utrecht Breuning-Boers JM, Heerdink N, Kamphuis M, van Gameren-Oosterom H, en Caren Lanting C. Richtlijn Astma bij kinderen (0-19 jaar) voor de jeugdgezondheidszorg Ned Tijdschr Geneeskd. 2012;156:A5204 FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 24

25 Tertiaire preventie astma: bij behandelde astma: controleren therapietrouw en behandeladviezen controleren / begeleiden techniek medicatiegebruik signalering psychosociale problematiek voorlichting geven over astma (ouders / scholen / kinderopvang) aangeven van mogelijkheden om informatie verkrijgen bestrijden schoolverzuim adviezen over eliminatie van allergenen bestrijden van overgewicht bij pubers: bevorderen acceptatie ziekte / roken afraden afraden zinloze behandelingen advies scholen / kinderopvang: nergens roken, allergeenbeperkt binnenmilieu Ref: NCJ, JGZ Richtlijn Astma bij Kinderen, 2011, Utrecht Breuning-Boers JM, Heerdink N, Kamphuis M, van Gameren-Oosterom H, en Caren Lanting C. Richtlijn Astma bij kinderen (0-19 jaar) voor de jeugdgezondheidszorg Ned Tijdschr Geneeskd. 2012;156:A5204 FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 25

26 Randvoorwaarden & registratie: Aanbevelingen: Motiverende gespreksvoering, i.v.m. adviezen over stoppen met roken Programma Rookvrij opgroeien Per organisatie een sociale kaart maken Extra tijd: 2 min/kind Instructie richtlijn Registratie in digitaal dossier Aanbeveling: apart tabblad voor astma maken FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 26

27 Samengevat: Ref: NCJ, JGZ Richtlijn Astma bij Kinderen, 2011, Utrecht FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 27

28 Conclusie: Astma = relevant probleem voor JGZ Ergo: belangrijke preventieve taken voor JGZ Primair preventief: niet (mee)roken Secundair preventief: vroegtijdige case detection / verwijzing Tertiair preventief: begeleidende rol JGZ uitgebreid in het voorkómen of beperken van de gevolgen van astma Ref: NCJ, JGZ Richtlijn Astma bij Kinderen, 2011, Utrecht Breuning-Boers JM, Heerdink N, Kamphuis M, van Gameren-Oosterom H, en Caren Lanting C. Richtlijn Astma bij kinderen (0-19 jaar) voor de jeugdgezondheidszorg Ned Tijdschr Geneeskd. 2012;156:A5204 FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 28

29 Namens de doelgroep jeugd wens ik u veel inspiratie met de JGZ-richtlijn Astma bij Kinderen! FHML - Social Medicine Prof. dr. F. Feron slide 29

30 Dank voor uw aandacht Maastricht, 23 april Prof. dr. Frans J.M. Feron f.feron@maastrichtuniversity.nl