Samenvatting Dissertatie B. Sorgdrager. Preventie en prognose van astma bij aluminium smelters
|
|
- Regina de Veer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Samenvatting Dissertatie B. Sorgdrager Preventie en prognose van astma bij aluminium smelters Astma is een aandoening met aanzienlijke gezondheidkundige en sociale consequenties. Astma dient met medicijnen te worden behandeld, vaak gedurende langere tijd. Medicijnen bestrijden de verschijnselen van astma, maar nemen de oorzaak van de aandoening niet weg. De oorzaak van astma is nog niet goed opgehelderd, maar er zijn aanwijzingen voor een erfelijke aanleg die door allerlei omgevingsfactoren tot uiting kan komen. Het vermijden van die omgevingsfactoren kan de klachten doen afnemen. Astma wordt in bepaalde gevallen veroorzaakt doordat tijdens beroepsmatige werkzaamheden blootstelling plaatsvindt aan prikkelende stoffen. In dergelijke situaties spreekt men van beroepsastma. Vooral bij een zogenaamde laat optredende astmatische reactie bestaat de beste behandeling uit het staken van werkzaamheden die de klachten veroorzaken. Ook dan kunnen de ademhalingsklachten, weliswaar in mindere mate, blijven bestaan en blijft medicijngebruik noodzakelijk. De blootstelling heeft dan blijvende schade veroorzaakt. Astma kan zo leiden tot arbeidsongeschiktheid voor diverse soorten werk. Voor beroepsastma geldt dat een vroege herkenning uiteindelijk gunstig is voor de prognose. In de aluminiumindustrie kan beroepsastma optreden bij werknemers in elektrolysehallen, waar gezuiverd bauxiet wordt gereduceerd tot aluminium. Bij het proces komen stoffen vrij, zoals zwaveldioxide en fluoriden, die schadelijk zijn voor de luchtwegen. Aanstaande medewerkers worden sinds de start van de fabrieken in Nederland medisch onderzocht. Wie astmatische klachten had of de neiging had astmatisch te reageren op prikkelende stoffen, werd niet geschikt geacht voor het productiewerk. Ondanks deze selectie komt beroepsastma nog steeds voor. In de aluminiumindustrie hebben diverse technische en organisatorische maatregelen de afgelopen 20 jaar de blootstelling teruggebracht en het optreden van
2 ademhalingsklachten drastisch doen afnemen. Toch worden de aanvalsgewijze kortademigheidklachten die gepaard gaan met hoesten en piepende ademhaling nog steeds waargenomen. De medewerkers met dergelijke klachten mogen het werk niet meer doen, maar zijn wel inzetbaar in werk zonder blootstelling aan voor het ademhalingsstelsel prikkelende stoffen. Dit proefschrift heeft tot doel meer inzicht te krijgen in twee vragen. Bij wie kan astma optreden en hoe is het verdere verloop van astma bij aluminiumwerkers. Het inzicht moet leiden tot verdere verbetering van de gezondheidkundige begeleiding van deze werknemers. De aanbevelingen zijn gebaseerd op de resultaten van vijf studies. Onderwerp van de eerste studie (hoofdstuk 3) betrof de vraag welke persoonsgebonden risicofactoren van invloed zijn op het optreden van deze vorm van beroepsastma. In de tweede studie (hoofdstuk 4) wordt gepoogd een antwoord te geven op de vraag welke relatie preventieve maatregelen hebben met de daling van het aantal opgetreden gevallen van beroepsastma in de fabriek. De derde en vierde studie (hoofdstukken 5 en 6) geven een antwoord op de vraag welke factoren van invloed zijn op de uiteindelijke prognose van beroepsastma bij overgeplaatste aluminiumwerkers. De vijfde studie (hoofdstuk 7) berekent de effectiviteit van selectie bij aanstellingskeuring. De studies zijn uitgevoerd in twee fabrieken. Alleen de dossiers van werknemers die in de elektrolysehallen hebben gewerkt zijn bestudeerd. In 1988 en 1991 is dossieronderzoek verricht, van waaruit twee gegevensbestanden zijn gevormd. Eén bestand met 364 werknemers voor een patiënt-controle onderzoek, en één bestand met 174 werknemers gedocumenteerd als beroepsastma. In 1993 zijn 39 werknemers die bekend waren met beroepsastma, nader onderzocht. Hoofdstuk 3: In de twee geselecteerde fabrieken zijn twee groepen werknemers vergeleken. Eén groep bestond uit werknemers met astma door het werk veroorzaakt. De andere groep had geen klachten. De groepen waren even groot en de deelnemers waren bij elkaar gezocht op jaar van indiensttreding, hetzelfde werk en dezelfde leeftijd. In totaal ging het om 364 werknemers, 182 patiënten en 182 controles. Allen waren medisch onderzocht vóór indiensttreding en hadden op dat moment geen ademhalingsklachten. De groepen verschilden op dat moment van elkaar wat betreft het aantal eosinofiele cellen in het bloed. Bij het aanstellingsonderzoek waren in de patiëntengroep namelijk meer van deze ontstekingscellen aangetroffen vergeleken met 2
3 de controlegroep. Activering van deze eosinofiele cellen zou een rol kunnen spelen bij het optreden van astma onder invloed van de blootstelling aan fluoriden op het werk. Hoofdstuk 4: In de loop der jaren zijn de werkomstandigheden aanzienlijk verbeterd. Vanaf 1976 is in één fabriek de bewaking van de blootstelling aan prikkelende stoffen goed georganiseerd. Door het meten van fluor in de urine kan een goede indruk verkregen worden van het blootstellingsniveau tijdens het werk. Het terugdringen van de blootstelling is de belangrijkste preventieve maatregel. De blootstelling is echter niet volledig tegen te gaan. Dan kan het beschermen van gevoelige werknemers, door ze niet te laten werken in dergelijke omstandigheden, ook een preventieve maatregel zijn. In één fabriek is in 1982 een test aan het aanstellingsonderzoek toegevoegd; een provocatieonderzoek met histamine om de gevoeligheid van de luchtwegen vast te stellen. Deze test werd in de andere fabriek overigens al vanaf de start van de fabriek in 1964 toegepast. Wanneer de test effectief is, zou na de introductie van de test als selectieinstrument, het aantal gevallen van beroepsastma moeten afnemen, en wanneer het toch zou optreden dan zou de tijdsduur tussen indiensttreding en optreden van klachten moeten toenemen. Immers, de sollicitanten met luchtwegen die reageren op prikkelende stoffen werden niet aangesteld. De luchtwegen van de nieuwe "ongevoelige" werknemers zouden eerst overgevoelig moeten worden voordat ze op de blootstelling reageren. In deze fabriek hebben we gezien dat het aantal gevallen van beroepsastma inderdaad fors afnam. Tegelijkertijd vonden we dat binnen de patiëntengroep de fluoruitscheiding in de urine vóór de introductie van de histamine provocatie test gemiddeld hoger was dan erna. Het aantal rokers was na de introductie lager in vergelijking tot ervoor. We waren niet in staat controlegroepen (werknemers met overgevoelige luchtwegen die werden blootgesteld) te volgen, aangezien de introductie van de test tot doel had om aanstaande werknemers met overgevoelige luchtwegen op te sporen en voor het werk ongeschikt te verklaren. Immers, bewust werknemers een gezondheidsrisico te laten lopen is niet aanvaardbaar. In de, ondanks de selectie, nog optredende beroepsastma bleek de tijdsduur tussen indiensttreding en het ontstaan van klachten niet verschillend in vergelijking met de gevallen van beroepsastma vóór de introductie van het selectie-instrument. Het hebben van een allergische aanleg, het aanwezig zijn van familieleden met astma en/of het gehad hebben van luchtwegproblemen op vroege leeftijd, bleek meer voor te komen bij 3
4 patiënten, die binnen zes maanden na indiensttreding ademhalingsklachten hadden ontwikkeld. Beroepsastma treedt dus op bij aluminiumwerkers die geen klachten hebben bij indiensttreding en ook op dat moment niet reageren op de histamine provocatietest. De gemiddelde tijdsduur tussen indiensttreding en optreden van klachten veranderde niet wanneer de selectie bij het medische aanstellingsonderzoek werd aangescherpt. De bevindingen ondersteunen de gedachte dat een allergische aanleg bijdraagt aan het ontstaan van beroepsastma bij relatief lage blootstelling aan stofgebonden fluoriden. Hoofdstuk 5 en 6: Bij het volgen van patiënten na overplaatsing blijkt de meerderheid goed hersteld te zijn van de klachten. Deze conclusie wordt gesteld na twee vervolgonderzoekingen, gemiddeld vijf respectievelijk 10 jaar na overplaatsing. In het eerste vervolgonderzoek is de longfunctie onderzocht. Het roken van sigaretten en een lange blootstellingduur bleken een ongunstige invloed te hebben op de longfunctie. Het herkennen van patiënten via het spreekuur had een gunstig effect op de longfunctie tijdens het vervolgonderzoek in vergelijking tot het opsporen van patiënten via het periodiek arbeidsgezondheidkundig onderzoek. De klachten traden bij het merendeel van de patiënten op binnen 6 maanden na indiensttreding. Er zijn aanwijzingen dat werknemers mogelijk langer met klachten rondlopen dan goed voor hen is. Dit zou kunnen omdat de verschijnselen aanvankelijk niet als zodanig worden herkend, of vanwege financiële consequenties en ongunstige gevolgen voor de carrière. Tijdens het tweede volgonderzoek kon bij de helft van de nu nog werkende werknemers die vanwege hun klachten waren overgeplaatst, nog luchtwegovergevoeligheid vastgesteld. Ziekteverzuim bij hen leek hoger in vergelijking tot de gehele fabriekspopulatie. Er was sprake van onderbehandeling, aangezien slechts de helft van de mensen met klachten aangeeft daarvoor behandeld te worden. Hoofdstuk 7: Het adviseren aan aanstaande werknemers om niet als aluminium smelter te gaan werken moet wetenschappelijk gemotiveerd zijn. Wie al astma heeft, of neigt tot astma zal voor zichzelf wellicht al de keuze maken niet bij de ovens te willen werken. Dit is echter niet zo duidelijk voor wie een allergische aanleg heeft of een lage longfunctie heeft zonder klachten. Toch zijn deze kenmerken selectiecriteria in een aantal landen. Het doel van de analyse in dit hoofdstuk was na te gaan 4
5 hoe effectief deze selectiecriteria zijn. Het blijkt dat veel keuringen nodig zijn om één geval van beroepsastma te voorkomen. We hebben bijvoorbeeld berekend dat een criterium als lage longfunctie, 667 keuringen nodig heeft om één geval te voorkomen. En om één geval te voorkomen worden 20 sollicitanten met een lage longfunctie onterecht afgekeurd. Deze aantallen zijn ongunstiger naarmate de kans om beroepsastma te krijgen lager is. Praktische betekenis van de studies Het meest efficiënt en effectief om beroepsastma in de aluminiumindustrie te voorkómen is een goed functionerend systeem om de blootstelling te beheersen, een werkorganisatie met taakroulatie, goede werkinstructies, en goede voorlichting aan de werknemers en hun chefs. Als zo alle mogelijkheden om de blootstelling aan schadelijke stoffen zo laag mogelijk te houden benut zijn, is het vervolgens van belang de gezondheidkundige begeleiding optimaal te organiseren. De resultaten van de studies geven een motivering voor de inhoud en de frequentie van het periodiek arbeidsgezondheidkundig onderzoek (PAGO): een jaarlijks urineonderzoek naar de fluoropname, longfunctietest en het tellen van het aantal eosinofiele cellen in het bloed. In de eerste twee jaar van het dienstverband is intensivering van de uitvoering van deze testen zinvol. Voorgesteld wordt na zes weken, na zes maanden en na achttien maanden. Het aanscherpen van selectiecriteria vóór indiensttreding wordt afgeraden. Voor bedrijfsartsen is het van belang dat het laagdrempelig spreekuur wordt gehandhaafd. Wanneer beroepsastma toch optreedt kan de schade beperkt blijven. De diagnose moet dan tijdig worden onderkend, de werknemers moeten worden overgeplaatst en daarna zorgvuldig worden gevolgd. 5
Samenvatting. Beroepsgebonden luchtwegallergie is een belangrijk probleem
Samenvatting Beroepsgebonden luchtwegallergie is een belangrijk probleem Veel van de gemelde beroepsziekten van de luchtwegen worden veroorzaakt door blootstelling aan allergenen in de werkomgeving. Dat
Nadere informatieSamenvatting SAMENVATTING
SAMENVATTING Een karakteristieke eigenschap van astma is ontsteking van de luchtwegen. Deze ontsteking wordt gekenmerkt door een toename van ontstekingscellen in het longweefsel. De overgrote meerderheid
Nadere informatieNederlandse samenvatting
147 Nederlands samenvatting Wat is COPD? Chronic obstructive pulmonary disease (COPD) is een ziekte waarbij er een blijvende vernauwing van de luchtwegen in de long optreedt, die voornamelijk veroorzaakt
Nadere informatieBrief 1: Bevestiging geen deelname zorgprogramma
Brief 1: Bevestiging geen deelname zorgprogramma Datum Onderwerp: bevestiging afzien van ketenzorg voor Diabetes / COPD / Astma / CVRM Geachte heer/ mevrouw, Inleiding Voor patiënten met Diabetes / COPD
Nadere informatieAstma: de laatste ontwikkelingen S.R.J. VAN OORD LONGARTS - LANGELAND ZIEKENHUIS
Astma: de laatste ontwikkelingen S.R.J. VAN OORD LONGARTS - LANGELAND ZIEKENHUIS Longen Longen Longen Wat doen longen precies? Zuurstof opnemen Koolstofdioxide afscheiden Longblaasjes Astma: de laatste
Nadere informatiePreventie van werkgerelateerde luchtwegallergieën
Preventie van werkgerelateerde luchtwegallergieën Advieswaarden en periodiek screening Gezondheidsraad Tjabe Smid De commissie Dr. A Burdorf Prof.dr. R. Gerth van Wijk Prof.dr. D.J.J. Heederik Dr. G.F.
Nadere informatieSAMENVATTING SAMENVATTING. Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender
SAMENVATTING Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender In de jaren negentig werd duidelijk dat steeds meer werknemers in Nederland, waaronder in
Nadere informatieBENAUWDHEID BIJ KINDEREN
BENAUWDHEID BIJ KINDEREN 1009 Inleiding Uw kind heeft last van terugkomende benauwdheidaanvallen. Dit kan astma genoemd worden of, als uw kind nog erg jong is, bronchiale hyperreactiviteit. Wij kunnen
Nadere informatieNederlandse samenvatting Liesbeth van rensen
Nederlandse samenvatting Liesbeth van rensen Wat is astma? Patiënten met astma hebben het regelmatig benauwd. Kenmerkend voor de ziekte is dat de benauwdheid gepaard gaat met een piepende ademhaling, hoesten
Nadere informatieOnderzoek naar koemelkallergie
Onderzoek naar koemelkallergie Uw kind heeft verschijnselen die wijzen op een allergie voor koemelk. In deze folder leest u wat een allergie voor koemelk bij jonge kinderen inhoudt. Ook leggen we in deze
Nadere informatieBENAUWDHEID BIJ KINDEREN
BENAUWDHEID BIJ KINDEREN 1009 Inleiding Uw kind heeft last van terugkomende benauwdheidaanvallen. Dit wordt astma genoemd of, als uw kind nog erg jong is, bronchiale hyperreactiviteit. Wij kunnen ons voorstellen
Nadere informatieASTMA Een chronische ziekte, een gezamenlijke zorg
ASTMA Een chronische ziekte, een gezamenlijke zorg Heldere afspraken over de manier waarop zorgverleners u helpen en ondersteunen bij uw chronische ziekte. Inleiding Bij u is de diagnose ASTMA gesteld.
Nadere informatieAanwezig zijn huisartsen en hun praktijkondersteuner, een longarts, longverpleegkundige van het ziekenhuis, kaderarts astma/copd van zorggroep ELZHA.
Notulen Transmuraal overleg Haga Ziekenhuis 8 oktober 2018 Inleiding: Het doel van dit overleg is het verder verhogen van de kwaliteit van astma/copd zorg door o.a. bespreken van actualiteiten, casuïstiek
Nadere informatieSAMENVATTING IN HET NEDERLANDS
SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Allergisch astma Allergisch astma is een veel voorkomende ziekte waarbij mensen benauwd worden wanneer ze de stof inademen waar ze allergisch voor zijn geworden. Daarnaast
Nadere informatieAstma / COPD-dienst Geldrop
Astma / COPD-dienst Geldrop Wat is astma en COPD Astma is een ontsteking aan de luchtwegen. De luchtwegen reageren overgevoelig op (allergische of niet-allergische) prikkels door het samentrekken van luchtwegspiertjes,
Nadere informatieNederlandse samenvatting (Dutch summary)
Nederlandse samenvatting (Dutch summary) 1 Vroeggeboorte na antenatale inflammatie bronchiale hyperreactiviteit als onderliggende oorzaak van Vroeggeboorte Over vroeggeboorte, ook wel prematuriteit genoemd,
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting 99 Nederlandse Samenvatting Depressie is een veel voorkomend en ernstige psychiatrisch ziektebeeld. Depressie komt zowel bij ouderen als bij jong volwassenen voor. Ouderen en jongere
Nadere informatiePMO, PAGO, GPO: meer van het zelfde of duidelijk wat anders? Prof.dr Judith K Sluiter, MBA & Prof.dr Carel T.J. Hulshof, bedrijfsarts Juni 2017
PMO, PAGO, GPO: meer van het zelfde of duidelijk wat anders? Prof.dr Judith K Sluiter, MBA & Prof.dr Carel T.J. Hulshof, bedrijfsarts Juni 2017 Disclosure belangenverstrengeling (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieSamenvatting Vitamine K antagonisten zijn antistollingsmiddelen in tabletvorm. Ze worden voorgeschreven voor de behandeling en preventie van trombose.
1 Samenvatting Samenvatting Vitamine K antagonisten zijn antistollingsmiddelen in tabletvorm. Ze worden voorgeschreven voor de behandeling en preventie van trombose. Zowel arteriële trombose (trombose
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Huisdierallergie
PATIËNTEN INFORMATIE Huisdierallergie Introductie Door middel van deze informatiefolder wil het Maasstad Ziekenhuis u informeren over huisdierallergie. Wij adviseren u deze informatie zorgvuldig te lezen.
Nadere informatie1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström
1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström Dr. S.A.M. van de Schans, S. Oerlemans, MSc. en prof. dr. J.W.W. Coebergh Inleiding Epidemiologie is de wetenschap die eenvoudig gezegd
Nadere informatieSummery. Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers
ummery amenvatting Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers 207 Algemene introductie Werkgerelateerde arm-, schouder- en nekklachten zijn al eeuwen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Kransslagadervernauwing en hartklachten Kransslagadervernauwing is een van de belangrijkste ziekten in de westerse wereld. De kransslagaderen zijn de bloedvaten die het hart van
Nadere informatieDe longverpleegkundige
De longverpleegkundige Algemeen U bent door uw longarts verwezen naar de longverpleegkundige. Een longverpleegkundige is een verpleegkundige, die zich heeft gespecialiseerd in astma en COPD (chronische
Nadere informatiep a t i ë n t e n i n f o r m a t i e 2
Allergietesten Plaktest Contactallergisch eczeem Het vermoeden bestaat dat u allergisch (overgevoelig) bent voor een of meerdere stoffen waarmee u via de huid in contact komt. Dit kunnen allerlei stoffen
Nadere informatieRSI beleid NIKHEF RSI beleid NIKHEF
Arbocatalogus Nikhef Nummer RSI0004V1SVM Versie 1 Bestandsnaam: Arbo-management Occupational Health & Safety RSI beleid NIKHEF RSI beleid NIKHEF blz. 2 t/m 6 Inleiding blz. 2 Beschrijving problematiek
Nadere informatieInhoud. Lijst van auteurs. 1 De relatie tussen werk en gezondheid 1 J.H.A.M. Verbeek
Lijst van auteurs Inleiding xi xiii 1 De relatie tussen werk en gezondheid 1 J.H.A.M. Verbeek 1 Gezondheidsrisico s in het werk 1 2 Gezondheidsrisico s en belastende factoren 3 3 Beroepsziekte 4 4 Gevolgen
Nadere informatieContactallergisch eczeem
Allergietesten Contactallergisch eczeem Het vermoeden bestaat dat u allergisch (overgevoelig) bent voor een of meerdere stoffen waarmee u via de huid in contact komt. Dit kunnen allerlei stoffen zijn.
Nadere informatieMogelijkheden voor kinderen met astma
1 EB 0 ogelijkheden voor kinderen met astma De kinderfysiotherapeut helpt uw kind met astma om vrij en met plezier te bewegen Wat is astma? Uw kind heeft astma. Dat heeft invloed op het dagelijkse leven
Nadere informatieAstmatische klachten bij kinderen jonger dan 6 jaar
Astmatische klachten bij kinderen jonger dan 6 jaar Afdeling kindergeneeskunde Veel kinderen hebben als baby, peuter of kleuter wel eens last van astmatische klachten, zoals een piepende ademhaling met
Nadere informatieHuidallergietest/Histamine provocatietest
Huidallergietest/Histamine provocatietest 2 Huidallergietest / Histamine-provocatietest Het onderzoek vindt plaats op: dag, datum, om uur U moet zich melden bij: O locatie Delfzicht, vanaf de hoofdingang
Nadere informatieederlandse samenvatting
ederlandse samenvatting In hoofdstuk 1 wordt algemene achtergrond informatie gegeven over de diagnose, histologie, pathogenese en behandeling van constitutioneel eczeem (CE). CE is een veel voorkomende
Nadere informatieAstma en COPD VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? VRAAG HET UW APOTHEKER
Astma en COPD WAT ZIJN DE KLACHTEN MEDICIJNEN OM UW KLACHTEN TE VERMINDEREN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN ADVIES IN EEN PERSOONLIJK GESPREK INFORMATIE MEDICIJNEN OP RECEPT VRAAG OVER UW MEDICIJNEN?
Nadere informatieSamenvatting. Nederlandse samenvatting
Page 143 Samenvatting Onder normale omstandigheden inhaleert een volwassen menselijke long zo n 11.000 liter lucht per dag. Naast deze normale lucht worden er ook potentieel toxische stoffen en micro-organismen,
Nadere informatieLonggeneeskunde De longverpleegkundige
Longgeneeskunde De longverpleegkundige 2 Inleiding U bent door de longarts doorverwezen naar de longverpleegkundige. In deze folder leest u meer informatie over astma/copd en wat de longverpleegkundige
Nadere informatie- 172 - Prevention of cognitive decline
Samenvatting - 172 - Prevention of cognitive decline Het percentage ouderen binnen de totale bevolking stijgt, en ook de gemiddelde levensverwachting is toegenomen. Vanwege deze zogenaamde dubbele vergrijzing
Nadere informatieNederlandse samenvatting proefschrift Renée Walhout. Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose
Nederlandse samenvatting proefschrift Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose Cerebral changes in Amyotrophic Lateral Sclerosis, 5 september 2017, UMC Utrecht Inleiding Amyotrofische
Nadere informatieNVAB-richtlijn blijkt effectief
NVAB-richtlijn blijkt effectief Nieuwenhuijsen onderzocht de kwaliteit van de sociaal-medische begeleiding door bedrijfsartsen van werknemers die verzuimen vanwege overspannenheid, burn-out, depressies
Nadere informatieAstma / COPD-dienst Geldrop
Astma / COPD-dienst Geldrop Wat is astma en COPD Astma is een ontsteking aan de luchtwegen. De luchtwegen reageren overgevoelig op (allergische of niet-allergische) prikkels door het samentrekken van luchtwegspiertjes,
Nadere informatieEen bloeding tussen de hersenvliezen (subarachnoïdale bloeding of SAB) is
Samenvatting 229 230 Samenvatting Een bloeding tussen de hersenvliezen (subarachnoïdale bloeding of SAB) is een vorm van beroerte die vaak op jonge leeftijd optreedt en meestal ernstige gevolgen heeft:
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting 11
Samenvatting Een werkgever is verantwoordelijk voor gezonde en veilige arbeidsomstandigheden voor zijn werknemer. Hij dient zijn werknemers onder meer te beschermen tegen de mogelijke gevolgen van blootstelling
Nadere informatieFactoren in de relatie tussen angstige depressie en het risico voor hart- en vaatziekten
Factoren in de relatie tussen angstige depressie en het risico voor hart- en vaatziekten In dit proefschrift werd de relatie tussen depressie en het risico voor hart- en vaatziekten onderzocht in een groep
Nadere informatieRichtlijn depressie. Voor bedrijfsartsen en verzekeringsartsen
Richtlijn depressie Voor bedrijfsartsen en verzekeringsartsen 10 APRIL 2018 Indeling Presentatie Bespreking richtlijn depressie Werkwijzer poortwachter Een casus met een re-integratieverslag 10 APRIL 2018
Nadere informatieGezondheidsbewaking in bakkerijen
Gezondheidsbewaking in bakkerijen Ervaringen met 3 jaar opsporing en interventie Tineke Rens Coördinator Informatiecentrum Grondstofallergie Inhoud Inleiding Preventie Het allergieonderzoek Allergisch
Nadere informatieUitgebreid longfunctieonderzoek
Uitgebreid longfunctieonderzoek Inleiding De kinderarts heeft afgesproken dat er binnenkort bij uw kind een longfunctietest gedaan wordt. In deze folder kunt u lezen wat dit onderzoek inhoudt en hoe de
Nadere informatieDe longverpleegkundige
De longverpleegkundige De longverpleegkundige Van uw longarts heeft u de eerste informatie gekregen over uw aandoening en de klachten die daarmee gepaard gaan. Vervolgens heeft de longarts u verwezen naar
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Zowel beleidsmakers en zorgverleners als het algemene publiek zijn zich meer en meer bewust van de essentiële rol van kwaliteitsmeting en - verbetering in het verlenen van
Nadere informatieVerkorte titel: de effecten van budesonide op de bijwerkingen van cabazitaxel bij patiënten met prostaatkanker
PATIËNTENINFORMATIE EN TOESTEMMINGSVERKLARING SUBSTUDIE BEHOREND BIJ HET ONDERZOEK: Fase II onderzoek bij patiënten met prostaatkanker naar de effecten van budesonide op cabazitaxel (Jevatana ): een gerandomiseerd,
Nadere informatieCOPD- en Astmacontroleboekje van:
De Astma apotheken en COPD van Zorggroep Uw behandelplan Almere Inhoudsopgave Waarom dit boekje 1 Controleafspraak voor astma / COPD 4, 6, 8, 10 Doelen voor de controle de volgende keer 5, 7, 9, 11 Andere
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING (DUTCH SUMMARY)
NEDERLANDE AMENVATTING (DUTCH UMMARY) 189 Nederlandse amenvatting (Dutch ummary) trekking van proefschrift Patiënten met een chronische gewrichtsontsteking, waaronder reumatoïde artritis (RA), de ziekte
Nadere informatieSamenvatting in het Nederlands
Samenvatting in het Nederlands Samenvatting Men schat dat in 2005 ongeveer 40.000 mensen in Nederland een nieraandoening hadden. Hiervan waren ruim 5500 patiënten afhankelijk van dialyse. Voor dialysepatiënten
Nadere informatielongfunctieonderzoek patiënteninformatie Uw afspraak
patiënteninformatie longfunctieonderzoek De taak van de longen is het lichaam van zuurstof te voorzien en koolzuurgas uit het lichaam te verwijderen. Soms kan deze functie (tijdelijk) verstoord zijn. Om
Nadere informatiePROTOCOL NO SHOW KETENZORG Regio Oost-Achterhoek
PROTOCOL NO SHOW KETENZORG Regio Oost-Achterhoek Versie 2015 Protocol No Show Ketenzorg Laatst gewijzigd december 15 HuisartsenZorg Oost-Achterhoek Lovinklaan 1 6802 CD Arnhem Telefoon: 026-3552140 Inhoud
Nadere informatieCOPD en longproblematiek. Angst voor inspanning Noodzaak voor inspanning
COPD en longproblematiek Angst voor inspanning Noodzaak voor inspanning De luchtwegen Hogere luchtwegen (Mond, keel, neus) Slijmvlies zorgt voor bevochtiging v/d lucht en het binden van stofdeeltjes Lagere
Nadere informatieWat is COPD? 1 van
Wat is COPD? COPD staat voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Het is een verzamelnaam voor de ziektes chronische bronchitis en longemfyseem. Artsen maken tegenwoordig geen onderscheid meer tussen
Nadere informatieSAMENVATTING bijlage Hoofdstuk 1 104
Samenvatting 103 De bipolaire stoornis, ook wel manisch depressieve stoornis genoemd, is gekenmerkt door extreme stemmingswisselingen, waarbij recidiverende episoden van depressie, manie en hypomanie,
Nadere informatieOnderzoek naar koemelkallergie
Onderzoek naar koemelkallergie Uw kind heeft verschijnselen die wijzen op een allergie voor koemelk. In deze folder wordt uitgelegd wat een allergie voor koemelk bij jonge kinderen inhoudt. Ook krijgt
Nadere informatieHuidallergietest/ Histamine-provocatietest
Huidallergietest/ Histamine-provocatietest 2 Huidallergietest / Histamine-provocatietest Het onderzoek vindt plaats op: dag, datum, om uur O Locatie Delfzicht Melden bij: O Locatie Lucas Melden bij: de
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
amenvatting Het aantal mensen met dementie neemt toe. De huisarts speelt een sleutelrol in het (h)erkennen van signalen die op dementie kunnen wijzen en hiermee in het stellen van de diagnose dementie,
Nadere informatieAuteur: A. Franx Redacteur: dr. E. Bakkum Bureauredacteur: Jet Quadekker
1 Prenatale screening Onderzoek naar aangeboren aandoeningen in het begin van de zwangerschap Commissie Patiënten Voorlichting NVOG I.s.m. Erfocentrum en VSOP Auteur: A. Franx Redacteur: dr. E. Bakkum
Nadere informatieSamenvatting proefschrift Dirk-Jan Slebos
Samenvatting proefschrift Dirk-Jan Slebos Pathophysiology and airway inflammation in Bronchiolitis Obliterans after lung transplantation Promotie 12 november 2003 Rijksuniversiteit Groningen Promotor:
Nadere informatieUw huis saneren Allergische prikkels Niet-allergische prikkels Saneren
Saneren Uw huis saneren Astma kan de kwaliteit van leven behoorlijk beïnvloeden. Om te zorgen dat u of uw kind zo min mogelijk klachten hebben is uw eigen inzet van het grootste belang! Naast het juist
Nadere informatiehoofdstuk 3 hoofdstuk 4
Samenvatting Samenvatting Veneuze trombose is een veel voorkomende ziekte. Jaarlijks krijgt ongeveer 1 op de 1000 mensen een trombosebeen of een longembolie wat neerkomt op ongeveer 16 duizend gevallen
Nadere informatieSpreekbeurt Nederlands Cara
Spreekbeurt Nederlands Cara Spreekbeurt door een scholier 1387 woorden 2 mei 2002 7,7 79 keer beoordeeld Vak Nederlands Inleiding Heb jij wel eens geprobeerd een paar minuten door een rietje adem te halen?
Nadere informatieInterne Geneeskunde Allergologie. Immunotherapie voor insectenallergie bij mastocytose
Interne Geneeskunde Allergologie Immunotherapie voor insectenallergie bij mastocytose Interne Geneeskunde Allergologie Wat is mastocytose? Mastocytose is de naam voor een zeldzame ziekte, die het gevolg
Nadere informatieOpname en ontslag bij COPD
Opname en ontslag bij COPD Inleiding U bent opgenomen op de afdeling Longziekten met COPD-gerelateerde klachten. In deze brochure krijgt u informatie over de aandoening maar ook over de behandeling tijdens
Nadere informatiePatiëntenvoorlichting Huisdierallergie
Patiëntenvoorlichting Huisdierallergie Dieren zijn niet weg te denken uit ons bestaan. Ze zijn in het huis aanwezig als huisdier, we komen ze tegen op het werk (denk hierbij aan boerderijdieren, proefdieren
Nadere informatieDermatologie. Moedervlekken. Afdeling: Onderwerp:
Afdeling: Onderwerp: Dermatologie 1 Wat zijn moedervlekken? zijn goedaardige opeenhopingen van pigmentvormende cellen in de huid. Het is een normaal verschijnsel; vrijwel iedereen krijgt meerdere moedervlekken,
Nadere informatieLongfunctieonderzoek
Longfunctieonderzoek Een longfunctieonderzoek is een onderzoek waarbij wordt gemeten wat de inhoud, de doorgankelijkheid, de elasticiteit en de gevoeligheid van de luchtwegen zijn. Ook kan worden vastgesteld
Nadere informatiebelangrijke cijfers over blaaskanker
belangrijke cijfers over blaaskanker Een overzicht van het voorkomen, de behandeling en overleving van blaaskanker, gebaseerd op cijfers uit de Nederlandse Kankerregistratie blaaskanker in Nederland Deze
Nadere informatieHET VOORKÓMEN VAN HANDECZEEM
HET BELANG VAN ONZE HANDEN Het is wellicht iets waar niemand iedere dag bij stilstaat, maar onze handen zijn erg belangrijk. Zonder handen zouden we dagelijkse klusjes onmogelijk kunnen uitvoeren en zou
Nadere informatieNiet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. 5 jaar.
Niet-technische samenvatting 2015129-1 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Evaluatie en behandeling van pulmonale arteriële hypertensie. 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal
Nadere informatieVoedselallergie en voedselprovocatietest bij kinderen
Voedselallergie en voedselprovocatietest bij kinderen Albert Schweitzer ziekenhuis Oktober 2012 pavo 0596 Inleiding Uw kind heeft mogelijk een allergie voor een voedingsmiddel. Bijvoorbeeld voor melk,
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Respiratoir syncytieel virus Het respiratoir syncytieel virus (RSV) is een veroorzaker van luchtweginfectiesvan de mens. Het komt bij de mens met name in het winterseizoen voor.
Nadere informatie8 Longfunctieonderzoeken
Patiënteninformatie 8 Longfunctieonderzoeken Inleiding Binnenkort verwachten wij u op de longfunctieafdeling van Amphia voor één of meerdere longfunctieonderzoeken. Op iedere locatie van ons ziekenhuis
Nadere informatieAstma bij kinderen Diagnose en behandeling
Thema: Astma bij kinderen Diagnose en behandeling dr. Janwillem Kocks Huisarts, Academische Huisartsenpraktijk Groningen Universitair Docent, afdeling Huisartsgeneeskunde UMCG 19-3-2015 2 19-3-2015 3 Piepen
Nadere informatieCHAPTER 8. Dutch summary / Nederlandse samenvatting
CHAPTER 8 Dutch summary / Nederlandse samenvatting Dutch summary / Nederlandse samenvatting 119 ACHTERGROND Astma is een aandoening van de luchtwegen en wordt gekenmerkt door een piepende ademhaling,
Nadere informatieAstma/COPD Dienst Geldrop
Astma/COPD Dienst Geldrop Wat is astma en COPD? Astma is een ontsteking aan de luchtwegen. Wanneer de luchtwegen overgevoelig op (allergische of niet-allergische) prikkels reageren door het samentrekken
Nadere informatiePatiëntenvoorlichting Urticaria en Angio-oedeem
Patiëntenvoorlichting Urticaria en Angio-oedeem Wat zijn urticaria en angio-oedeem? Urticaria Urticaria zijn hevig jeukende verheven rode vlekken op de huid met een centrale bleke opheldering. Is er sprake
Nadere informatieInhaleren moet je leren Droog oefenen Geneesmiddelen op maat
In Nederland heeft één op de tien mensen last van een chronische aandoening aan de luchtwegen. Dit kan astma zijn, chronische bronchitis of emfyseem. Voor astma, chronische bronchitis en emfyseem samen
Nadere informatieVoedselprovocatietest. Informatie voor ouders
Voedselprovocatietest Informatie voor ouders Er is verdenking van een voedselallergie, daarbij is door uw kinderarts over een voedselprovocatietest gesproken. Deze folder is bedoeld om uitleg te geven
Nadere informatieAstma en Longrevalidatie
Astma en Longrevalidatie Dominique Vaessen, verpleegkundig specialist longziekten 24 mei 2016 Isala Inhoud Astma Astma en longrevalidatie Longrevalidatie in Nederlands Astmacentrum Davos pagina 2 Astma
Nadere informatieLongfunctie onderzoeken
Longfunctie onderzoeken Longgeneeskunde alle aandacht Longfunctie onderzoeken 1. Spirometrie met of zonder medicatie Bij dit onderzoek wordt gekeken hoeveel lucht u in uw longen heeft en of u die lucht
Nadere informatieRAPPORTAGE KWALITATIEF ONDERZOEK RICHTLIJN BEROEPSASTMA
RAPPORTAGE KWALITATIEF ONDERZOEK RICHTLIJN BEROEPSASTMA MAART 2016 DOOR PEPPERCORN IN OPDRACHT VAN HET LONGFONDS Achtergrond De Europese richtlijn beroepsastma (astma veroorzaakt of verergerd door werk)
Nadere informatieSamenvatting. Een complex beeld
Samenvatting Een complex beeld Vroeg herkende lymeziekte na een tekenbeet is goed te behandelen met antibiotica. Het beeld wordt echter complexer als de symptomen minder duidelijk zijn of als de patiënt
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38737 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Goeij, Bart E.C.G. de Title: Antibody-drug conjugates in cancer Issue Date: 2016-04-13
Nadere informatieSamenvatting (Dutch summary)
Parenting Support in Community Settings: Parental needs and effectiveness of the Home-Start program J.J. Asscher Samenvatting (Dutch summary) Ouders spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling van kinderen.
Nadere informatie03 - Informatie over de sublinguale immonutherapie
03 - Informatie over de sublinguale immonutherapie Inhoud Wat is een allergie eigenlijk?... 1 Waarom is een behandeling nodig?... 1 Welke behandelingsvormen zijn mogelijk?... 2 Wat betekent 'specifieke
Nadere informatieVoedselallergie is een veel voorkomende vorm van overgevoeligheid voor voedsel, waarbij immunoglobuline type E (IgE)-antistoffen een rol spelen. Allergische reacties op voedsel staan steeds meer in de
Nadere informatieBenauwdheid en piepen bij kinderen jonger dan 6 jaar
Benauwdheid en piepen bij kinderen jonger dan 6 jaar Afdeling kindergeneeskunde Veel kinderen hebben als baby, peuter of kleuter wel eens last van klachten als een piepende ademhaling met benauwdheid,
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 131 Astma, chronische bronchitis en longemfyseem (de laatste twee worden samen ook wel COPD genoemd) zijn longaandoeningen die veelvuldig voorkomen. De aandoeningen worden gekarakteriseerd
Nadere informatieHardell: mobiel bellen en hersentumoren aan de belzijde
Hardell: mobiel bellen en hersentumoren aan de belzijde Kennisbericht over een publicatie in een wetenschappelijk tijdschrift: Hardell L, Carlberg M, Söderqvist F, Hansson Mild K, Meta-analysis of long-term
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Tweede primaire tumoren en excessieve sterfte na retinoblastoom
Nederlandse samenvatting Tweede primaire tumoren en excessieve sterfte na retinoblastoom Retinoblastoom is een kwaadaardige oogtumor die ontstaat in het netvlies. Deze vorm van oogkanker is zeer zeldzaam
Nadere informatieMonique Meijerink 30 maart 2009. Relatie luchtkwaliteit - gezondheidsaspecten
Monique Meijerink Relatie luchtkwaliteit - gezondheidsaspecten Krantenkoppen liegen er niet om Bewoners eisen recht op schone lucht Niks aan de hand, gewoon deuren en ramen dicht Megastal bedreiging voor
Nadere informatieVerzekeren en erfelijkheid
Verzekeren en erfelijkheid Verzekeren en erfelijkheid 1 U heeft een erfelijke ziekte en wilt een arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluiten. Bent u verplicht uw ziekte te melden aan de verzekeraar? Of
Nadere informatieNL/SPI-141419 ASTMA Wat is
Wat is ASTMA Astma Als u deze brochure leest, is dat waarschijnlijk omdat u een vermoeden heeft van astma, net de diagnose heeft gekregen of iemand in uw omgeving heeft astma. En daar wilt u graag iets
Nadere informatiePreventief Medisch Onderzoek, wat moet je er mee als arbeidshygiënist
Preventief Medisch Onderzoek, wat moet je er mee als arbeidshygiënist Maart 2015 Drs.ing. Jolanda Willems MBA, drs. Toin van Haeren, bedrijfsarts, drs. Rik Menting, bedrijfsarts, drs. Edo Houwing, arbeids-
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4
Nadere informatieAllergie kind: Koemelkeiwittest aanvullende informatie (Kinderafdeling)
Allergie kind: Koemelkeiwittest aanvullende informatie (Kinderafdeling) Algemeen Wat is een allergie? Verschijnselen van voedselallergie RAST-test Eliminatie-provocatieproef Aantonen van koemelkeiwitallergie
Nadere informatieLongfunctie onderzoeken
Longfunctie onderzoeken Longgeneeskunde Locatie Hoorn/Enkhuizen Longfunctie onderzoeken 1. Spirometrie met of zonder medicatie Bij dit onderzoek wordt gekeken hoeveel lucht u in uw longen heeft en of u
Nadere informatie