Het beperken van de duur van de aanstelling van een accountant, en het effect daarvan op de kwaliteit van de accountantscontrole

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Het beperken van de duur van de aanstelling van een accountant, en het effect daarvan op de kwaliteit van de accountantscontrole"

Transcriptie

1 Het beperken van de duur van de aanstelling van een accountant, en het effect daarvan op de kwaliteit van de accountantscontrole Inge van Maanen Bachelorscriptie 10 ECTS Universiteit van Amsterdam Faculteit Economie en Bedrijfskunde Bsc in Bedrijfseconomie Specialisatie: Accountancy en Control Begeleider: Dhr. A.Th.A Koet RA

2 2 1. Inleiding Veel minder dan 1 procent van de accountantscontroles schiet tekort (Francis, 2004). Dit is een heel klein percentage. Toch wil dit niet zeggen dat de andere 99 procent van de controles perfect zijn. Zo zou het kunnen voorkomen dat kleine foutjes over het hoofd gezien worden of dat niet alle aspecten van de controle optimaal worden uitgevoerd. Een voorbeeld: door tijdsgebrek kunnen bepaalde onderdelen van de controle overgeslagen worden, wanneer die door de accountant ingeschat zijn met een laag risico op fouten. Dit is slechts een voorbeeld van de vele factoren die van invloed kunnen zijn op de kwaliteit van het oordeel van een accountant. In deze scriptie wil ik een van deze factoren gaan onderzoeken. Er bestaan heel veel factoren die van invloed kunnen zijn op de kwaliteit van de oordeelvorming van een accountantscontrole. De accountantscontrole wordt namelijk uitgevoerd door mensen, en bepaalde factoren kunnen van invloed zijn op het werk dat deze personen leveren. Deze factoren tasten de onafhankelijkheid van de accountant aan. De factoren die in de literatuur voorkomen zijn: (1) grootte van accountantsbedrijf, (2) grootte van de klant, (3) financiële gezondheid van de klant, (4) het verlenen van adviesservices door het accountantsbedrijf aan klanten en (5) de relatie tussen klant en accountant (Dassen, 1995). Ik zal deze factoren kort uitleggen. De eerste, de grootte van het accountantsbedrijf, kan invloed hebben op de onafhankelijkheid van een accountant doordat grote bedrijven meer te verliezen hebben als ze een lagere kwaliteit leveren. Dit omdat al hun klanten, en potentiële nieuwe klanten, geen vertrouwen meer in hun hebben. Grotere accountantskantoren hebben meer te verliezen dan kleinere kantoren omdat ze meer klanten hebben. Dus zullen zij zorgen voor een goede kwaliteit van de accountantscontrole. De tweede factor, grootte van de klant, heeft invloed op de onafhankelijkheid van accountants omdat grotere klanten een groter aandeel in de omzet hebben. Accountants zullen het belangrijker vinden deze klanten te behouden dan klanten die meer een heel klein deel van de omzet leveren, en dus kan het zijn dat accountants bij grotere klanten minder onafhankelijk zijn (Dassen, 1995). De financiële gezondheid van klanten kan invloed hebben op de onafhankelijkheid van accountants omdat accountants bij klanten die financieel gezond zijn, minder gemotiveerd is om de druk van het management te weerstaan. De laatste factor die invloed kan hebben op de onafhankelijkheid van accountants is het verlenen van adviesservices door het accountantsbedrijf aan klanten. Omdat een accountant op meerdere manieren met de klant verbonden is, kan het zijn dat hij minder onafhankelijk is. Het onderzoeken van al deze factoren zal niet passen binnen de omvang van een bachelorscriptie. Daarom heb ik er voor gekozen om een van deze factoren te onderzoeken, namelijk de relatie tussen accountants en klanten. Hiermee wordt bedoeld dat, als een klant een tijd lang

3 3 dezelfde accountant heeft, zij elkaar leren kennen en dat zou kunnen inhouden dat het niet alleen een zakelijke relatie kan zijn, maar ook een persoonlijke relatie. De huidige wetten proberen de veronderstelling dat zo n relatie kan ontstaan zoveel mogelijk te beperken, door een maatregel in te stellen dat de relatie tussen een klant en accountant maar een beperkt aantal jaren mag duren. De maatregel behelst het beperken van de periode van de aanstelling van de accountant bij een bedrijf. De wetgevers trachten op deze manier de accountant onafhankelijker te maken en daarmee de kwaliteit van een accountantscontrole te verbeteren. De maatregel is onder andere opgenomen in de Sarbanes Oxley wet. Deze wet is ingevoerd naar aanleiding van het Enronschandaal. Er werd door de maatschappij geschokt gereageerd na de bekendwording van dit schandaal, en de wetgevers moesten iets doen om het vertrouwen van onder andere de investeerders terug te winnen. De maatregel van het beperken van de duur van de aanstelling houdt in dat een klant maar een bepaald aantal jaren dezelfde accountant (partner) mag hebben, in veel landen vijf tot zeven jaar. Na die periode moet de klant dus een nieuwe partner of een nieuw accountantskantoor krijgen. Dit zou de onafhankelijkheid van de accountant bevorderen, doordat er geen onzakelijke verbondenheid kan ontstaan tussen de accountant en de klant. Er is sprake van onzakelijke verbondenheid als er persoonlijke factoren een rol in de controle gaan spelen. In deze scriptie wil ik onderzoeken of het beperken van de duur van de aanstelling van een accountant de onafhankelijkheid van accountants vergroot, en daarmee ook de kwaliteit van de accountantscontrole. De centrale vraag van deze scriptie is als volgt: Wat voor effect heeft het beperken van de duur van de aanstelling van de accountant op de kwaliteit van een accountantscontrole? De centrale vraag zal worden onderzocht aan de hand van een literatuuronderzoek en een interview. Er is veel wetenschappelijk onderzoek (voornamelijk in Amerika) gedaan naar aanleiding van het opnemen van de beperkingsmaatregel in de SOX wetgeving. Ook komt veel onderzoek uit Australië, waar de beperking redelijk laat, en na twee mislukte pogingen, verplicht gesteld is. Naast het literatuurgedeelte wordt deze scriptie aangevuld met een interview met een accountant om zo ervaringen uit de Nederlandse praktijk te onderzoeken. De opzet van deze scriptie is als volgt. Allereerst zullen belangrijke begrippen nader toegelicht worden, namelijk accountantscontrole, kwaliteit van een accountantscontrole en de beperking van de duur van de aanstelling van accountants. Daarna zal ik in paragraaf 3 de onderzoeken die gedaan zijn naar de effecten van beperking van de duur van de aanstelling van een

4 4 accountant weergeven. Zo tracht ik een zo goed mogelijk beeld te krijgen van het effect van de beperking op de kwaliteit van de oordeelsvorming van een accountant. Dus onderzoeken of de maatregel echt bijdraagt aan een verhoging van de onafhankelijkheid van accountants, en daarmee ook aan een verhoging van de kwaliteit van de accountantscontrole. De scriptie eindigt met een conclusie in paragraaf 5.

5 5 2. Uitleg begrippen In deze paragraaf zullen belangrijke begrippen die in deze scriptie gebruikt worden, worden uitgelegd. Te beginnen met het begrip accountantscontrole. Waarom zijn deze controles ontstaan en wat is het belang? Wat houdt zo n controle eigenlijk in? En hoe gaat een accountant te werk? Daarna zal uitgelegd worden wanneer sprake is van kwaliteit van een accountantscontrole. Als laatste wordt de regel omtrent het beperken van de duur van de aanstelling van de accountant besproken. 2.1 Accountantscontrole In deze subparagraaf wordt het begrip accountantscontrole toegelicht. Er wordt hier wel vooral over de Amerikaanse situatie gesproken, omdat de meeste literatuur over dit onderwerp uit Amerika komt. In de industriële revolutie in de 18 e eeuw ontstonden de eerste kapitaalmarkten. Hierdoor ontstond ook de behoefte aan scheiding tussen eigenaar en management (Imhoff, 2003). Deze scheiding kan opportunistisch gedrag van managers tot gevolg hebben. Dit komt doordat de eigenaar en het management verschillende belangen nastreven. Zo kan het management streven naar een zo hoog mogelijke winst (waar bijvoorbeeld een bonus aan gerelateerd is), en daardoor geen rekening houden met het langetermijnbelang van de onderneming. Dit is in het nadeel van de eigenaar. Zo ontstond de eerste vraag naar onafhankelijke accountants. Volgens Knechel (2001) ging het in de tijd van het ontstaan van accountants meer om het verifiëren dat de activa bestonden, dan dat de accountants echt over de financiële cijfers gingen. Tegenwoordig bestaat een groot deel van de accountantscontrole uit het beoordelen van de financiële verslaggeving. In Amerika werden accountantscontroles nog niet verplicht gesteld, dat kwam pas in de jaren 30. Aanleiding voor het verplicht stellen van de accountantscontrole in Amerika was de beurscrash in Het congres was ervan overtuigd dat de economische omstandigheden na de crash niet zouden verbeteren, tenzij de mensen weer vertrouwen kregen in de financiële markten. Daarom werd in 1933 de Securities Act en in 1934 de Securities Exchange Act opgericht. Deze instanties stelden in 1937 onder andere een onafhankelijke accountantscontrole verplicht voor alle bedrijven waarvan aandelen genoteerd stonden op de aandelenmarkt. Accountants moesten drie dingen doen: beoordelen of het financiële rapport van de managers fairly presented was, afwijkingen van de Generally Accepted Accounting Principles (GAAP) opmerken en hun accountantscontrole uitvoeren in overeenstemming met de Generally Accepted Auditing Standards (GAAS) (Imhoff, 2003).

6 6 Na het verplicht stellen van de accountantscontrole, is de wetgeving meerdere malen aangepast. Zwakke punten in de regelgeving werden van tijd tot tijd zichtbaar gemaakt door gevallen van fraude en corruptie (Imhoff, 2003). De laatste grote aanpassing die plaatsvond in Amerika, was het instellen van de Sarbanes Oxley wet in 2002, waarin onder andere het om de vijf jaar verplicht beëindigen van de relatie tussen klant en accountant is opgenomen. Tegenwoordig is het in de kapitaalmarkt nog steeds van groot belang dat bedrijven hun investeerders voorzien van informatie (in de vorm van jaarrekeningen). De investeerders hebben alleen wat aan deze informatie als deze relevant, betrouwbaar en op tijd is (Imhoff, 2003). Maar er bestaat altijd nog een informatieasymmetrie tussen het management en de aandeelhouders. Informatieasymmetrie houdt in dat het management (bestuur) meer weet dan de aandeelhouders (eigenaars). Onafhankelijke oordeelsvorming over de juistheid van de financiële informatie kan het risico verkleinen dat aandeelhouders grote verliezen lijden (Otley & Pierce, 1996). Accountants vervullen in dat kader een onmisbare functie: zij dienen namelijk te controleren of de informatie in de jaarrekening betrouwbaar is (Imhoff, 2003). Het doel van een accountantscontrole is het vaststellen dat de financiële verslaglegging is opgesteld in overeenstemming met GAAP (Kinney & Martin, 1994). Knechel (2001) beaamt dat door te zeggen dat de accountantscontrole gaat over het geven van zekerheid over de betrouwbaarheid van de financiële rapportage, die gemaakt is in overeenstemming met GAAP. De definitie die Arens en Loebbecke (2000, p. 9) geven is: Auditing is the accumulation and evaluation of evidence about information to determine and report on the degree of correspondence between the information and established criteria. Auditing should be done by a competent, independent person. (vrij vertaald: Accountancy is het evalueren van bewijs om te bepalen en te rapporteren in hoeverre de informatie in overeenstemming is met de gestelde criteria. De controle moet uitgevoerd worden door een bekwaam, onafhankelijk persoon). Dus de informatie in de financiële verslaggeving moet voldoen aan de criteria. Die informatie kan verscheidene vormen aannemen, maar kan kwantitatieve informatie zijn of meer subjectieve informatie. Bij kwantitatieve informatie kan bijvoorbeeld gedacht worden aan de winst en verliesrekening. Een voorbeeld van subjectieve informatie is informatie over de efficiëntie van een productieproces (Arens & Loebbecke, 2000). Het is gemakkelijker om criteria op te stellen voor de kwantitatieve gegevens dan voor de subjectieve informatie. Van belang is dat een accountant competent en onafhankelijk is. Daarnaast is het belangrijk dat een accountant goed opgeleid is, zodat hij de criteria die hij moet gebruiken begrijpt. De competentie van een accountant is belangrijk bij het bepalen welk type bewijs en hoeveel bewijs er nodig is om een conclusie te trekken over de betrouwbaarheid van de financiële verslaggeving. Maar een accountant kan nog zo competent zijn, als hij belang heeft bij de uitkomst van de controle, heeft zijn competentie weinig waarde (Arens & Loebbecke, 2000). Onafhankelijkheid van een accountant is

7 7 dus een van de belangrijke aspecten bij de kwaliteit van de accountantscontrole. Om die onafhankelijkheid te waarborgen heeft de wetgever een aantal wetten en regels opgesteld, waaronder dus de beperking van de duur van de aanstelling van een accountant. De accountantscontrole doet een accountant aan de hand van bewijs (evidence) (Arens & Loebbecke, 2000). Dit bewijs kan vele vormen aannemen, waaronder een interview met de klant of correspondentie van externe partijen (bijvoorbeeld facturen van crediteuren). Aan de hand van het bewijs wordt door de accountant een bedrijf beoordeeld op drie aspecten (Knechel, 2001): In hoeverre is de financiële verslaggeving in overeenstemming met GAAP? Is er (kans dat er) sprake (is) van fraude in de financiële verslaggeving? De waarschijnlijkheid dat een bedrijf door zal gaan (going concern). Aan het eind van de controle brengt een accountant een opinion uit met zijn bevindingen (Arens & Loebbecke, 2000). Er zijn verschillende opinions die kunnen worden uitgebracht, namelijk: 1. Standard Unqualified 2. Unqualified with explanatory paragraph or modified wording 3. Qualified 4. Adverse or Disclaimer. De eerste is een standard unqualified opinion. Deze wordt uitgegeven als aan de volgende vijf criteria wordt voldaan: De jaarrekening bevat alle financiële overzichten (balans, winst en verliesrekening, overzicht van retained earnings (ingehouden winsten), overzicht van kasstromen). De drie algemene standaarden (die op pagina 3 zijn genoemd) zijn gevolgd bij het opstellen van de rapporten. Er is genoeg bewijs verzameld en de accountant heeft de opdracht uitgevoerd op een wijze die hem in staat stelt om te concluderen dat aan algemene standaarden is voldaan. De jaarrekening is gemaakt in overeenstemming met GAAP, en dus zijn ook de disclosures (toelichtingen) bijgesloten. Er zijn geen omstandigheden waarbij het nodig zou zijn om een verklarende paragraaf toe te voegen of de bewoording van de opinion aan te passen. Als aan al deze vijf criteria wordt voldaan, wordt dus een standaard unqualified opinion uitgegeven. Wordt aan een van deze criteria niet of niet geheel voldaan, dan mag deze opinion niet worden gegeven. Als de accountant met voldoende resultaat een complete controle heeft uitgevoerd, maar het belangrijk of nodig vindt om extra informatie te verschaffen, kan hij een Unqualified with Explanatory Paragraph or Modified Wording opinion uitgeven (= unqualified met uitleggende

8 8 paragraaf of aangepaste bewoording). Dit kan in het geval dat een accountant twijfelt of een bedrijf blijft bestaan (going concern). Een qualified opinion wordt gegeven als een accountant concludeert dat de jaarrekening in het algemeen eerlijk is, maar dat de omvang van de controle gelimiteerd was, of dat de jaarrekening door de klant niet in overeenstemming met GAAP gemaakt is. Het is hierbij wel belangrijk dat op basis van de controle die uitgevoerd is, de accountant concludeert dat de jaarrekening fairly presented is. Als de accountant dat niet kan concluderen, dan wordt de jaarrekening misleidend genoemd, en moet er een Adverse opinion worden gegeven. Dezelfde opinion moet ook worden gegeven als de accountant niet onafhankelijk is, dus dat hij belang had bij de uitkomst van de controle, of dat hij op enigerwijze gerelateerd was aan de klant. Mocht het zo zijn dat de accountant niet in staat is om een mening te vormen over de mate waarin de jaarrekening fairly presented is, moet hij een Disclaimer geven. 2.2 Kwaliteit Het bewijs (evidence) dat een accountant gebruikt voor de controle moet van goede kwaliteit zijn, wil de kwaliteit van de controle goed zijn. Kortom, als het bewijs dat de accountant gebruikt niet goed is, kan de controle ook niet goed zijn. Maar het is niet alleen belangrijk om goede evidence te gebruiken, er moet ook voldoende evidence gebruikt worden (Arens & Loebbecke, 2000). Het meest belangrijke gedeelte van een accountantscontrole is dan ook het bepalen van het type en de hoeveelheid bewijs dat nodig is. Dit wordt bepaald in de voorbereiding van een accountantscontrole. De controle zelf behelst het evalueren of de evidence antwoord geeft op de criteria die vooraf gesteld zijn. Kwaliteit van een accountantscontrole wordt gedefinieerd als de kans dat een accountant een fout in de jaarrekening van de klant ontdekt en rapporteert (Deis Jr. & Giroux, 1992). Ofwel, of de accountant niet ten onrechte een unqualified opinion geeft. Dit telt ook andersom; of de accountant niet ten onrechte een qualified opinion geeft. De accountantscontrole is informatie die onder andere door investeerders gebruikt wordt. Dus de kwaliteit van de accountantscontrole is van invloed op de kwaliteit van informatie die investeerders krijgen. Die informatie is van belang wegens de bestaande informatieasymmetrie en verschillende belangen (Johnson, Khurana, & Reynolds, 2002). Johnson, Khurana en Reynolds (2002) zijn het eens met Deis Jr en Giroux dat de kwaliteit van een accountantscontrole afhankelijk is van het ontdekken en het rapporteren van fouten. Hierbij is ook weer die competentie van een accountant van belang. Zij zeggen namelijk dat het vermogen van een accountant om de kwaliteit van de financiële verslaggeving te vergroten afhankelijk is van de waarschijnlijkheid dat de accountantscontrole materiële fouten of nalatigheden achterhaalt (de

9 9 competentie van een accountant), en het gedrag van een accountant na het ontdekken van die fout (rapportage). Als fouten ontdekt worden, en de fout vervolgens wordt verbeterd of openbaar gemaakt, dan wordt de kwaliteit van de verslaggeving verbeterd. Als de accountant daarentegen de fout niet ontdekt, of na het ontdekken niet de juiste stappen onderneemt, dan wordt de kwaliteit van de financiële verslaggeving niet verbeterd (Johnson, Khurana, & Reynolds, 2002). Veel van de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit ligt dus bij de accountant zelf. Daarbij komt dat de kwaliteit van een accountantscontrole lastig is om te definiëren en te meten. Daardoor kan de kwaliteit gevoelig zijn voor het gedrag van de persoon die de controle uitvoert (Herrbach, 2001). Er is namelijk niet exact te meten of een accountant goed werk levert. De investeerders moeten er dus op vertrouwen dat de accountant zijn werk goed gedaan heeft. Het bovenstaande gaat vooral om het waarborgen van de goede kwaliteit van de financiële verslaggeving van de klant. Wat voor deze scriptie voornamelijk van belang is, is de kwaliteit van de oordeelsvorming van de accountant. Dit zijn dus de gevallen dat een accountant geen unqualified opinion afgeeft, terwijl dat eigenlijk wel had gemoeten of vice versa. Er zijn theoretisch meerdere factoren die invloed hebben op de kwaliteit van de oordeelsvorming van de accountant. De factoren die in de literatuur het meest voorkomen zijn: grootte van accountantsbedrijf, grootte van de klant, financiële gezondheid van de klant, het verlenen van adviesservices door het accountantsbedrijf aan klanten en de relatie tussen klant en accountant (Dassen, 1995). In dit onderzoek ga ik dus in op de beperking van de duur van de aanstelling van accountants. 2.3 Beperken van de duur van de aanstelling van accountants In een aantal landen is het regelmatig wijzigen van accountant verplicht voor bedrijven. De argumentatie hierbij is dat accountants beter de druk van het management kunnen weerstaan, en dat de accountants daardoor beter een objectief oordeel zouden kunnen vormen (Geiger & Raghunandan, 2002). Vaak na een ernstige fraudezaak of een groot plotseling faillissement buigen de wetgevers zich over de rol van de accountant en zijn betrokkenheid bij het vaststellen van de kwaliteit van de financiële verslaggeving van het betreffende bedrijf (Johnson, Khurana, & Reynolds, 2002). Dan wordt er ook dikwijls stilgestaan bij de (hechte)relatie tussen een accountant en een klant. Die relatie wordt namelijk gezien als een risico met betrekking tot de onafhankelijkheid van accountants. Vaak wordt verplichte beperking van de duur van de aanstelling dan geopperd als een van de manieren om de kwaliteit van de financiële verslaggeving te vergroten. Het beleid om accountants te rouleren ontstond als eerste in de Verenigde Staten van Amerika in de jaren 70 (Carey & Simnett, 2006). Alle bedrijven die waren geregistreerd bij de U.S.

10 10 Securities and Exchange Commission werden door het AICPA (American Institute of Certified Public Accountants) verplicht gesteld om na zeven jaar van accountantpartner (dus niet van kantoor) te wisselen. De wetgeving is recent aangepast in de Sarbanes Oxley wet uit Daarin staat dat beursgenoteerde bedrijven elke vijf jaar moeten wisselen van de lead audit partner en de audit review partner. Er is een verschil tussen het wisselen van partner en het wisselen van accountantskantoor. Bij het wisselen van partner mag een bedrijf namelijk wel bij hetzelfde accountantskantoor blijven, alleen moet de partner die verantwoordelijk is voor de accountantscontrole vervangen worden. In het Verenigd Koninkrijk heeft the Cadbury commissie aangeraden om partnerroulatie verplicht te stellen en de wetgever heeft dat overgenomen. In januari 2003 is er door de Department of Trade and Industry en de U.K. Treasury een rapport opgesteld voor aanpassingen van de toenmalige accountancywetgeving. Dit rapport bevatte de aanbeveling dat de maximale periode voor het wisselen van accountant verlaagd moest worden van zeven naar vijf jaar. De International Federation of Accountants (IFAC) heeft in 2001 in de Code of Ethics opgenomen dat een langdurige relatie tussen accountant en klant een familiarity threat kan creëren, dus een dreiging van onzakelijke verbondenheid. In de code is opgenomen dat een leidende accountantspartner niet meer dan zeven achtereenvolgende jaren de accountantscontrole mag uitvoeren. Na die zeven jaar moet er minstens een periode van twee jaar zijn waarin deze accountant niet de leidende partner mag zijn. Dat de IFAC dit opgesteld heeft in haar code is erg belangrijk, aangezien meer dan tachtig landen deze code gebruikt als basis voor de accountantsstandaarden in het land (Carey & Simnett, 2006). In Australië heeft het lang geduurd voordat de wetgever de beperking van de duur van de aanstelling van accountants verplicht stelde. Dit gebeurde pas in 2001 toen de Australische standaarden in overeenstemming werden gebracht met de Code of Ethics van IFAC (Carey & Simnett, 2006). Er waren daarvoor wel aanbevelingen om de beperkte aanstelling verplicht te stellen (in 1994 en in 1996), maar de wetgever wilde de beperkte aanstelling toen nog niet verplicht stellen.

11 11 3. Literatuuronderzoek In deze paragraaf zal de literatuur omtrent het beperken van de duur van de aanstelling van accountants nader worden besproken. Er zal worden gekeken naar theoretische voor en nadelen die in de bestaande wetenschappelijke literatuur besproken worden. Ook zal gekeken worden naar de uitkomsten van drie empirische onderzoeken die gedaan zijn. In de vorige paragraaf is besproken dat de beperking van de duur van de aanstelling van accountants ingesteld is om de accountants onafhankelijker te maken en daarmee de kwaliteit van de accountantscontrole te vergroten. Maar, zo zeggen Johnson, Khurana en Reynolds (2002), er is nog niet voldoende empirisch onderzoek gedaan naar het verband tussen het beperken van de duur van de aanstelling van accountants en de kwaliteit van de financiële verslaggeving, dus is het helemaal niet zeker dat verplichte rotatie een oplossing is voor de genoemde problemen. De wetgeving omtrent accountantscontroles lijkt soms meer gebaseerd op veronderstellingen dan op bewijzen uit de praktijk. Zo is in de SOX wetgeving de beperking van de duur van de aanstelling verplicht gesteld omdat verondersteld werd dat de langdurige relatie tussen Andersson en Enron een van de oorzaken van dat schandaal was. In deze subparagraaf worden deze veronderstellingen toegelicht. Veel van het onderzoek dat gedaan is naar het effect van de beperking van de duur van de aanstelling van een accountant op de kwaliteit van een accountantscontrole komt uit Australië. Juist omdat de wetgever lang heeft gewacht met het verplicht stellen van de maatregel. Zoals Carey en Simnett (2006, p.656) hun reden van studie verantwoorden: De basis van elk beleid van roulatie van accountants is dat er een verlaging van de kwaliteit van de accountantscontrole wordt gerelateerd aan een langdurige relatie tussen klant en accountant. Deze studie onderzoekt of zo n relatie wel bestaat. Deze paragraaf zal achtereenvolgens de onderzoeken van Carey en Simnett (2006), Geiger en Raghunandan (2002) en Johnson, Khurana en Reynolds (2002) bespreken. De achtergrond die zij gebruikt hebben voor hun studie zal worden besproken, evenals hun empirisch onderzoek. 3.1 Carey en Simnett Carey en Simnett (2006) noemen een belangrijk voordeel van het beperken van de duur van de aanstelling van accountants, namelijk dat er vanuit een onbevangen perspectief naar de financiële gegevens gekeken wordt. Zo kunnen er fouten gezien worden die in vorige accountantscontroles over het hoofd gezien zijn. Er komt als het ware een frisse wind door de controle. Als dan de beperking verplicht gesteld wordt, is er dus vaker een onbevangen perspectief op de financiële gegevens, waardoor de kans toeneemt dat fouten vaker ontdekt worden. Als er meer fouten in de

12 12 financiële verslaggeving ontdekt en verbeterd worden, neemt de kwaliteit van de financiële verslaggeving toe. Daarnaast zeggen de onderzoekers dat de beperking van de duur van de aanstelling van accountants ook als gevolg heeft dat er geen onzakelijke relatie kan ontstaan tussen klant en accountant. Als een accountant langere tijd voor hetzelfde bedrijf werkt, zou er een relatie kunnen ontstaan tussen de klant en de accountant. Die relatie beperkt de onafhankelijkheid van de accountant, en doet daardoor af aan een kritische benadering van de financiële verslaggeving. Als zo n relatie niet kan ontstaan wordt dus de onafhankelijkheid van accountants vergroot, wat een positieve invloed heeft op de kwaliteit van de financiële verslaggeving. Carey en Simnett hebben bij hun empirisch onderzoek gebruik gemaakt van data van bedrijven uit Australië, van voor de verplichtstelling van beperking. Die data bestaan uit overzichten en analyses van informatie van 1021 publieke bedrijven die aangesloten zijn bij de Australian Stock Exchange in Er wordt getest op drie meetniveaus van kwaliteit van de accountantscontrole: de neiging van de accountant om een going concern opinion te geven voor bedrijven die distressed (letterlijk vertaald: rampzalig) zijn, een onderzoek naar de hoeveelheid abnormal working capital accruals, en een analyse van de mate waarin belangrijke doelen net wel of net niet gehaald zijn. Alle drie zijn ze onderzocht met korte, gemiddelde en langdurige periodes van aanstelling van accountants. Voor het meten van de neiging van de accountant om een going concern opinion uit te geven, gaan de onderzoekers ervan uit dat een accountant de bedrijfsprestaties objectief moet beoordelen, en daarbij dus in staat zijn om druk van klanten te weerstaan. Dit suggereert dat er een relatie is tussen de onafhankelijkheid van een accountant en de neiging om een going concern opinoin te geven, en dit impliceert dus een inverse relatie tussen langdurige aanstelling en de geneigdheid om een going concern opinion te geven. De hypothese is dan dat als de duur van een aanstelling toeneemt, de kwaliteit van de accountantscontrole afneemt. Uit het onderzoek van Carey en Simnett blijkt dat deze hypothese wordt ondersteund. Bij een aanstelling van langer dan zeven jaar is er minder neiging om een going concern opinion disclosure uit te geven. Bij het meten van de abnormal working capital accruals wordt ervan uitgegaan dat accruals over het algemeen gebruikt worden bij extreme rapportagebeslissingen van het management. Met extreme beslissingen worden beslissingen bedoeld die veelal op het laatste moment gemaakt worden, dus als de proefbalans en winst en verliesrekening als gemaakt zijn. Accruals zijn namelijk geen alledaagse posten die automatisch worden verwerkt. Voorbeelden van accruals zijn goodwill of future tax liability. Het management heeft een duidelijke rol in het bepalen van het boeken van accruals. Dit betekent dat accruals gevoelig zijn voor manipulatie. Zo zou het management kosten en/of opbrengsten naar voren kunnen halen, of pas later in de tijd kunnen boeken. Een

13 13 accountantscontrole met een hoge kwaliteit matigt de extreme beslissingen waarbij gebruikt wordt gemaakt van accruals. Als je dit relateert aan de aanstellingsperiode, zou er verwacht kunnen worden dat bij een langdurige aanstelling, de accruals hoger zijn. Dit wordt door de onderzoekers niet significant aangetroffen. Dus er wordt geen relatie gevonden tussen een langere aanstelling van een accountant en een verschil (positief of negatief) met de kwaliteit van een accountantscontrole. De derde manier waarop door Carrey en Simnett gemeten werd, was het net halen of missen van belangrijke financiële doelen. Dit heeft dus te maken met earnings management (het manipuleren van de winst, door kosten en opbrengsten eerder of later nemen dan zou moeten). Dit manipuleren kan door bedrijven worden gedaan om verschillende redenen, onder andere om te voorkomen dat er een verlies gerapporteerd moet worden. Er blijkt uit het onderzoek een significant verschil tussen de gemiddelde en langdurige aanstelling en de mate waarin doelen net wel of net niet gehaald zijn. Dit is consistent met het idee dat langdurige aanstelling zorgt voor een lagere kwaliteit van de accountantscontrole. Al met al concluderen de onderzoekers dat er een negatief verband is tussen lange aanstelling en het uitgeven van going concern disclosures. Er is geen bewijs gevonden voor een relatie tussen abnormal working capital accruals en langdurige aanstelling. Als laatste werd er wel bewijs gevonden dat een aanstelling van langere duur gerelateerd is aan een mogelijkheid voor managers voor het manipuleren van de inkomsten (voor het behalen van doelstellingen). Dus concluderen de onderzoekers dat hun onderzoek het verplicht stellen van het beperken van de duur van de aanstelling na zeven jaar ondersteunt. Wel zeggen ze dat hun data zijn verkregen in een periode dat er nog geen verplichte roulatie was. Het zou best kunnen zijn dat het gedrag van accountants beïnvloed wordt door de wetenschap dat hun relatie met de klant gaat eindigen op een bepaald tijdstip (Carey & Simnett, 2006). 3.2 Geiger en Raghunandan Waar Carey en Simnett (2006) zeggen dat er door het verplicht stellen van de beperking van de duur van accountants een nieuwe frisse blik op de financiële verslaggeving komt, zeggen Geiger en Raghunandan (2002) juist dat de accountant in de beginjaren meer bezig is met het leren kennen van een klant. Zij denken dan ook dat dit het risico verhoogt dat fouten niet ontdekt worden en dat dit daardoor zorgt voor een lagere kwaliteit van de verslaggeving. De vergrote onafhankelijkheid die door de vorige onderzoekers genoemd werd als voordeel van het beperken van de duur van de aanstelling van accountants wordt door Geiger en Raghunandan beaamt. Zij zeggen namelijk de er een tendens bestaat dat accountants zich na verloop van tijd aanpassen aan de wensen van het management en dus niet meer geheel onafhankelijk

14 14 handelen. Later in hun onderzoek stellen zij echter ook dat het ook juist zo kan zijn dat langere relaties helemaal niet slecht hoeven te zijn voor de onafhankelijkheid van de accountant, maar deze juist kunnen bevorderen. Want na verloop van tijd krijgt de accountant meer kennis van de bedrijfsvoering, processen en systemen, en dit is cruciaal om een accountantscontrole goed uit te voeren. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat bij nieuwe klanten vaker een standaard controle wordt gevolgd, omdat er nog niet genoeg specifieke kennis is om een gericht onderzoek te doen. Standaard controles zorgen in het algemeen voor een lagere kwaliteit van de accountantscontrole dan een klantspecifieke procedure (Geiger & Raghunandan, 2002). Daarnaast kan het zo zijn dat accountants zich zorgen maken over hun reputatie als de verbintenis met de klant kort na het verkrijgen van de opdracht verbroken wordt. Omdat er geen informatie is waarom de relatie tussen de klant en accountant verbroken is, wordt een voortijdige verbreking vaak geïnterpreteerd alsof er een probleem is met de accountant en niet met de klant. Volgens deze theorie zou een accountant juist in de eerste jaren van de relatie meer gericht zijn op het behouden van de klant en zou er dus eventueel een lagere kwaliteit van de accountantscontrole kunnen ontstaan. Dit is het geval omdat de accountant voor het behouden van zijn reputatie wil voorkomen dat hij een klant verliest. Dus is de druk van klanten groter en zou de accountant de klant tegemoet kunnen komen ten koste van de kwaliteit van de accountantscontrole. Als de beperking van de duur van de aanstelling van accountants in dit geval verplicht zou zijn, zou er vaker sprake van eerste jaren van een relatie, en dus zou over het algemeen de kwaliteit van de accountantscontrole lager zijn. Geiger en Raghunandan gebruikte in hun empirisch onderzoek data van bedrijven die in de periode van failliet zijn gegaan. Er wordt getest of er een verband is met het type oordeel dat is gegeven door een accountant vlak voor het faillissement en de duur van de aanstelling. Er wordt in dit onderzoek gelet op de grootte van een bedrijf, de financial stress (financiële problemen), default status (als bedrijven een betalingsachterstand hebben bij hun leningsovereenkomsten) en het verschil in dagen tussen het uitbrengen van het accountantsrapport en het faillissement. In het onderzoek waren er 117 bedrijven die door de onderzoekers stressed worden genoemd. Van die 117 waren er dertien (11 procent) in een eerstejaarsrelatie met de accountant. Daarnaast hadden 42 bedrijven (36 procent) een relatie van drie of minder jaren met zijn accountant. Er waren veertig bedrijven (34 procent) die al meer dan zes jaar een relatie hadden met hun accountant, met de langste relatie van 21 jaar. Uit het onderzoek komt naar voren dat de bedrijven die een going concern disclosure kregen, over het algemeen kleinere bedrijven waren, in grotere financiële nood verkeerden, meer kans hadden om in gebreke te blijven en dat er minder dagen tussen het uitbrengen van het rapport en faillissement zat dan bij bedrijven die geen going concern disclosure kregen. Ze hebben aangetoond

15 15 dat een going concern opinion minder snel wordt uitgebracht gedurende de eerste jaren van een relatie. Volgens de onderzoekers pleit dit dus niet voor een kortere duur van een aanstelling. Daarnaast hebben de onderzoekers nog een extra analyse uitgevoerd waarbij gekeken werd of de bedrijven die failliet gingen wel of niet een kortere relatie hadden met hun accountant dan drie jaar, en voor langer dan zes jaar. Er werd een significant verschil gevonden bij de groep die minder dan drie jaar een relatie had met zijn accountant. Dus van de bedrijven die failliet gingen waren er significant meer bedrijven die een relatie van korter dan drie jaar hadden met hun accountant. Er werd daarentegen geen significant resultaat gevonden bij de bedrijven die een relatie hadden met hun accountant van meer dan zes jaar. Dus van alle onderzochte bedrijven die failliet gingen, waren er niet significant meer bedrijven die een lange relatie hadden met hun accountant. Dit duidt er volgens de onderzoekers op dat de onafhankelijkheid van een accountant meer bedreigd wordt in de eerste jaren van een relatie tussen accountant en klant. De onderzoekers wijzen er nog op dat ook hun onderzoek is uitgevoerd met data van bedrijven waarbij de beperking van de duur van de aanstelling van de accountant niet verplicht is gesteld. Maar in dit geval maakt dat volgens hen niet veel uit, aangezien dit onderzoek aantoont dat een lange aanstelling niet een lagere kwaliteit van de accountantscontrole tot gevolg heeft. Dus hoeft volgens de onderzoekers ook niet verplicht worden gesteld dat een langere aanstelling beperkt moet worden. 3.3 Johnson, Khurana en Reynolds Het artikel van Johnson, Khurana en Reynolds (2002) stelt dat de doelstellingen van een accountant in de eerste jaren van een relatie verschillen van latere doelstellingen in de relatie. Over het algemeen moet een accountant namelijk kiezen tussen de wens om omzet en de klant te behouden, en de wens om de reputatie van zichzelf te beschermen en vervolging te voorkomen. Bij de keuze voor het tweede reputatie beschermen en vervolging voorkomen zal de kwaliteit van de accountantscontrole door de accountant belangrijker worden gevonden dan wanneer hij kiest voor het behouden van de klant en de winst. Er is een theorie die zegt dat een accountant zich in de eerste jaren van een relatie vooral richten op de reputatie en voorkoming van vervolging, en dus zal hij zorgen dat de kwaliteit van zijn werk hoog is. Na verloop van tijd zal de accountant zich meer bekommeren om het behouden en profiteren van de klant, en daardoor zou het kunnen dat hij minder objectief wordt en minder inzet toont om fouten te achterhalen. Toch noemen ook deze onderzoekers nadelen van het beperken van de duur van de aanstelling van accountants. Zij zeggen namelijk dat kennis over de klant en zijn business een essentiële factor is voor een accountant om fouten te ontdekken in de jaarrekening. Een groot deel

16 16 van de kennis die nodig is, is namelijk specifiek voor een bepaalde klant. Accountants gebruiken ook wel andere vormen van kennis, zoals algemene kennis of industriespecifieke kennis, maar de klantspecifieke kennis is het meest belangrijk. Dit zorgt voor een langere aanloopperiode als er een nieuwe accountant komt en daardoor zijn er ook hoge opstartkosten. Doordat er minder klantspecifieke kennis is in het begin van een verbinding tussen een accountant en een klant is er minder kans dat fouten ontdekt worden. Dus hierdoor zou het juist zo zijn dat de kwaliteit van de accountantscontrole in het begin van een relatie lager is dan na verloop van tijd. En als de accountantsrotatie verplicht gesteld wordt, ontstaat er dus vaker een begin van een relatie, aangezien er om de vijf of zeven jaar een nieuwe accountant is. Dit verlaagt dus de kwaliteit van de accountantscontrole in het algemeen. Mocht het gebrek aan kennis in begin van de jaren teniet gedaan worden door extra inzet, dan hoeft het niet zo te zijn dat de rotatie nadelige gevolgen heeft voor de kwaliteit van een accountantscontrole. Echter, volgens de auteurs zijn inzet en kennis geen substituten. Dus wordt volgens deze theorie verwacht dat de kwaliteit van de oordeelsvorming van een accountant pas stijgt als de kennis van klantspecifieke zaken stijgt (Johnson, Khurana, & Reynolds, 2002). En omdat accountants in het begin van hun aanstelling nog niet veel klantspecifieke kennis hebben, is het wisselen van accountants om de vijf of zeven jaar volgens deze auteurs slecht voor de kwaliteit van de accountantscontrole. Johnson, Khurana en Reynolds (2002) hebben in hun empirisch onderzoek 2463 Amerikaanse bedrijven met een accountant van de Big 6 (nu Big 4) ingedeeld naar een aanstelling van korte duur (2 3 jaar), gemiddelde aanstelling (4 8 jaar) en aanstelling van lange duur (meer dan 9 jaar). De bedrijven in de verschillende tijdsklassen zijn vergeleken met andere bedrijven die zoveel als mogelijk hetzelfde fiscale jaar, dezelfde Standard Industrial Classification code en dezelfde waarde van totale activa hadden. Standard Industrial Classification code is een Amerikaans systeem om bedrijven in te delen naar de sector waarin zij werken. Om de kwaliteit van de financiële verslaggeving te meten, hebben de onderzoekers twee manieren vastgesteld om die kwaliteit te meten, namelijk de absolute waarde van de onverwachte accruals en het deel van de opbrengsten dat bestaat uit accruals over de jaren heen. De eerste methode de absolute waarde van de onverwachte accruals is gebruikt omdat accruals gebruikt kunnen worden om opbrengsten te manipuleren. Dit zou een indicatie kunnen zijn dat er sprake is van een lagere kwaliteit van de financiële verslaggeving. Uit het onderzoek blijkt dat bij een korte duur van de aanstelling hogere onverwachte accruals voorkomen en meer accruals die minder persistent zijn in de opbrengsten van de navolgende jaren. Er wordt geen statistisch significant verschil gevonden voor de gemiddelde of lange relaties tussen accountants en klanten. Er wordt dus een afname in de kwaliteit van de financiële verslaggeving gevonden in relatie tot korte duur van een aanstelling. Daarmee zeggen de

17 17 auteurs niet dat het verplicht stellen van de beperking van de duur van de aanstelling slecht is, dat ligt aan de kennis en motieven van de accountant. De lagere kwaliteit in de beginjaren van de aanstelling kan namelijk komen door een gebrek aan klantspecifieke kennis, of doordat de accountant de klant wil behouden om de inkomsten in de toekomst veilig te stellen. Als de verlaagde kwaliteit komt door een gebrek aan klantspecifieke kennis, dan zou het verplicht stellen van de beperking van de duur van de aanstelling van accountants de kwaliteit van de controle alleen maar verlagen. Als de verlaagde kwaliteit daarentegen wordt veroorzaakt doordat de accountant de klant wil behouden, dan zou verplichte rotatie een oplossing zijn om de kwaliteit te verhogen. Als de roulatie namelijk verplicht gesteld wordt, wordt de duur van de relatie verkort, en daarmee worden de toekomstige inkomsten van een accountant verkleind. Als die inkomsten van een bepaalde klant verlaagd worden, is de accountant er dus minder bij gebaat om die klant te behouden. 3.4 Imhoff Naast de drie hierboven besproken onderzoeken, heeft Imhoff (2003) ook een klein deel van zijn artikel gewijd aan dit onderwerp. Zijn gehele artikel gaat over twee zaken: de historische ontwikkeling van accountancy en voorstellen voor veranderingen waarvan Imhoff gelooft dat ze huidige problemen in de accountancy op zullen lossen. Echter, dit is geen empirisch onderzoek. Over de beperking van de duur van de aanstelling van accountants stelt hij dat het evenwel zo kan zijn dat bij verplichte accountantsroulatie van een korte duur minder angst is om een klant te verliezen. Dus accountants zouden er niet alles aan willen doen om een bepaalde klant te behouden, aangezien ze die klant over een paar jaar toch verliezen. Volgens deze theorie levert verplichte beperking, mits deze een korte looptijd heeft, een hogere kwaliteit van de accountantscontrole op. Een nadeel van het instellen van de verplichte accountantsrotatie is dat de kosten van de accountantscontrole omhoog gaan. Accountants hebben meer tijd nodig om financiële gegevens van een nieuwe klant te controleren dan voor een bekende klant. Maar dit wil niet meteen zeggen dat dit slecht is (Imhoff, 2003), want volgens de auteur zouden aandeelhouders graag betalen als ze weten dat ze van de accountant een onafhankelijke beoordeling krijgen van de financiële gegevens van een bedrijf. 3.5 Samenvatting en conclusie van de onderzoekers Al met al worden er in de literatuur door de verschillende auteurs zowel voor als nadelen gegeven van het invoeren van de beperking van de duur van de aanstelling van accountants. Zo zijn er voorstanders die zeggen dat door de wisseling van accountants er steeds vanuit een onbevangen

18 18 perspectief naar de financiële gegevens gekeken wordt. Daarentegen beweren tegenstanders dat er juist in de beginfase van een verbinding tussen klant en accountant minder gedetailleerd naar de gegevens gekeken wordt, aangezien het de accountant ontbreekt aan klantspecifieke kennis. Doordat die klantspecifieke kennis ontbreekt, ontstaat er een grote inwerktijd, en dit zorgt voor hogere kosten. Maar die verhoogde kosten hoeven ook weer niet een probleem te zijn, aangezien aandeelhouders liever willen dat er betaald wordt voor een accountantscontrole die onafhankelijk is uitgevoerd (Imhoff, 2003). Een ander voordeel van de beperking van de duur van de aanstelling van de accountant dat in deze paragraaf genoemd is, is dat er geen onzakelijke verbondenheid kan ontstaan tussen de accountant en de klant. Namelijk, als er zo n verbondenheid ontstaat, zou dat de onafhankelijkheid van de accountant niet ten goede komen, en dus ook niet de kwaliteit van de oordeelsvorming. Een laatste voordeel van de beperking kan zijn dat een accountant in de eerste jaren van de verbinding met een klant meer gericht is op het hoog houden van zijn reputatie en het voorkomen van vervolging, waardoor de kwaliteit van de controle hoog is. Maar tegenstanders zeggen juist dat accountant in het begin van de verbinding juist meer gericht zijn op het behouden van hun klanten, waardoor de kwaliteit van de controle lager zou kunnen uitvallen.

19 19 4. Interview Om mijn scriptie te verlevendigen heb ik een interview gehouden. Dit interview is gehouden met Vincent Bogaers. Het gehele interview is te lezen in de bijlage. In deze paragraaf worden de belangrijkste punten uit het interview genoemd. Het interview is gehouden met Vincent Bogaers, werkzaam bij Deloitte. Hij werkt in de sector Consumer Business klanten (Nu: Maxeda (Holding van o.a. Bijenkorf en V&D), GStar, Holland Casino, KLM, l Oréal en Wessanen).Hij is werkzaam bij de core audit (grote internationale bedrijven) als 2 e jaars staff medewerker. Hij vertelt mij dat de wisseling van accountants alleen plaats vindt bij beursgenoteerde bedrijven, en dat dan alleen de partner moet wisselen. Op zich is het ook geen probleem dat alleen de partner wisselt, legt hij uit. Hij is nu zelf ruim twee jaar werkzaam bij Deloitte. Als het bijvoorbeeld volgend jaar zo zou zijn dat er een roulatie plaats moet vinden van een van zijn klanten, is het niet erg dat hij niet hoeft te wisselen, aangezien hij nog geen zeven jaar voor deze klant werkt. Daarnaast is het promotiesysteem bij de grote accountantskantoren zo ingesteld dat er na zeven jaar voldoende promotie gemaakt is, waardoor men waarschijnlijk al niet meer dezelfde klanten heeft. Het belangrijkste dat in het vragengesprek naar voren komt, is dat hij zegt de integriteit en onafhankelijkheid te allen tijde wordt gewaarborgd. Als er echt tijdsgebrek dreigt, wordt dit aan de klant doorgegeven. Daarnaast is het zo dat controles worden bekeken door anderen dan degene die de controle uitgevoerd heeft, dankzij de hiërarchische structuur van accountantskantoren. De voor en nadelen die uit het literatuuronderzoek naar voren kwamen zijn aan Vincent Bogaers voorgelegd. Hij vindt aan de ene kant het beperken van de duur van de aanstelling van een accountant een goede zaak, aangezien er zo een frisse wind komt bij de controle. De partner weet namelijk precies wat de risicogebieden zijn en kan andere gebieden misschien wat onderbelichten. Stel er is nog nooit iets mis geweest met een bepaald post, dan kan het zijn dat er na jaren wat minder gekeken wordt naar die bepaalde post, omdat het risico dan als heel laag wordt ingeschat. Aan de andere kant herkent hij ook het gebrek aan klantspecifieke kennis in de beginjaren van een aanstelling. Maar, zo zegt hij, de nieuwe partner wordt wel ingelicht door de vorige accountant. Daarnaast komt het nooit voor dat er alleen een standaardprocedure wordt gebruikt voor de controle. In die procedure komen namelijk altijd klantspecifieke topics en items voor. De theorie was ook niet eenduidig over het feit of accountants juist in het begin van de aanstelling of na een aantal jaren meer zou doen om de klant te behouden. Vincent Bogaers denkt dat accountantskantoren eerder hun klanten kunnen verliezen in het beginstadium. Nieuwe klanten zitten er meestal niet op te wachten dat er een nieuwe accountant komt. Vertrouwde accountants kennen de klant en weten bepaalde dingen te vragen. Ze weten hoe om te gaan met bepaalde

20 20 klanten. Als nieuwe accountant wil je dus in je eerste jaar een goede verstandhouding ontwikkelen. Maar het is in geen van de gevallen zo dat accountants de klant naar de mond praten. Zoals hij zegt: Je kunt niet zomaar een goedkeurende verklaring afgeven omdat je de klant anders kwijt kan raken. En als de klant dat wel eist dan kun je er wel zeker van zijn dat er iets met die klant niet goed zit. Dus je wilt die klant dan sowieso liever kwijt.

21 21 5. Conclusie Veel minder dan 1 procent van de accountantscontroles schiet tekort. (Francis, 2004). Dit is een heel klein percentage. Toch wil dit niet zeggen dat de andere 99 procent van de controles perfect zijn. Er zijn factoren die van invloed kunnen zijn op de oordeelsvorming van de accountant. In deze scriptie is onderzoek gedaan naar het effect van wetgeving die voorkomt dat er een onzakelijke relatie kan ontstaan tussen de klant en de accountant. De wetgeving die daarvoor ingesteld is beperkt de duur van de aanstelling van een accountant. In deze scriptie zijn drie onderzoeken besproken. Het eerste onderzoek is van Carey en Simnett (2006). Zij noemen een belangrijk voordeel van het beperken van de duur van de aanstelling van accountants, namelijk dat doordat er vanuit een onbevangen perspectief naar de financiële gegevens gekeken wordt. Zo kunnen er fouten gezien worden die in vorige accountantscontroles over het hoofd gezien zijn. Een ander voordeel dat gegeven wordt door Carey en Simnett is dat er geen onzakelijke relatie kan ontstaan tussen klant en accountant. Als een accountant langere tijd voor hetzelfde bedrijf werkt, zou er een relatie kunnen ontstaan tussen de klant en de accountant. Die relatie beperkt de onafhankelijkheid van de accountant, en doet daardoor af aan een kritische benadering van de jaarrekening. Uit het empirisch onderzoek van Carey en Simnett blijkt dat er een negatief verband is tussen lange aanstelling en het uitgeven van going concern disclosures. Daarnaast is er geen bewijs gevonden voor een relatie tussen abnormal working capital accruals en langdurige aanstelling. Als laatste werd er wel bewijs gevonden dat een aanstelling van langere duur gerelateerd is aan een mogelijkheid voor managers voor het manipuleren van de inkomsten (voor het behalen van doelstellingen). Dus concluderen de onderzoekers dat hun onderzoek het verplicht stellen van het beperken van de duur van de aanstelling na zeven jaar ondersteunt. Het tweede onderzoek dat in deze scriptie werd besproken is van Geiger en Raghunandan (2002). Zij spreken Carey en Simnett tegen (2006) waar het gaat om het nieuwe perspectief. Deze onderzoekers zeggen namelijk juist dat de accountant in de beginjaren meer bezig is met het leren kennen van een klant. Dit verhoogt het risico dat fouten niet ontdekt worden en zorgt daardoor voor een lagere kwaliteit van de verslaggeving. Geiger en Raghunandan noemen ook een nadeel van de beperking van de duur van de aanstelling van accountants, namelijk dat accountants zich zorgen maken over hun reputatie als de verbintenis met de klant kort na aanstelling verbroken wordt. Omdat er op de markt geen informatie is waarom de relatie tussen de klant en accountant verbroken is, wordt een voortijdige verbreking door de markt vaak geïnterpreteerd alsof er een probleem is met de accountant en niet met de klant. Volgens deze theorie zou een accountant juist in de eerste jaren van de relatie meer gericht zijn op

In hoeverre heeft de grootte van een accountantskantoor invloed op de kwaliteit van een accountantscontrole?

In hoeverre heeft de grootte van een accountantskantoor invloed op de kwaliteit van een accountantscontrole? In hoeverre heeft de grootte van een accountantskantoor invloed op de kwaliteit van een accountantscontrole? Robert van der Vijver 6068731 Bachelorscriptie Accountancy & Control Faculteit Economie & Bedrijfskunde

Nadere informatie

Verplichte Audit-Firm Rotatie: de effecten op de kwaliteit van de accountantscontrole

Verplichte Audit-Firm Rotatie: de effecten op de kwaliteit van de accountantscontrole Verplichte Audit-Firm Rotatie: de effecten op de kwaliteit van de accountantscontrole Door: Marinka Karsemeijer Collegekaartnummer: 5876699 Datum: 21 juli 2011 Universiteit van Amsterdam (FEB) Supervisor:

Nadere informatie

De invloed van het Litigation risk op Audit Kwaliteit

De invloed van het Litigation risk op Audit Kwaliteit De invloed van het Litigation risk op Audit Kwaliteit Bachelor Scriptie Naam: Mandy Zwarthoed Studentnummer: 10003169 Inleverdatum: 2-7-2013 Opleiding: BSc Accountancy & Control Universiteit: Universiteit

Nadere informatie

De invloed van de aanwezigheid van een audit committee op de kwaliteit van de jaarrekening

De invloed van de aanwezigheid van een audit committee op de kwaliteit van de jaarrekening De invloed van de aanwezigheid van een audit committee op de kwaliteit van de jaarrekening Bachelorscriptie - BSc Accountancy & Control Kevin Wanschers 10411305 Definitieve versie 29 juni 2015 Begeleider

Nadere informatie

Alternatieve financiële prestatie-indicatoren. Toezicht Kwaliteit Accountantscontrole & Verslaggeving

Alternatieve financiële prestatie-indicatoren. Toezicht Kwaliteit Accountantscontrole & Verslaggeving Alternatieve financiële prestatie-indicatoren Toezicht Kwaliteit Accountantscontrole & Verslaggeving April 2014 Inhoudsopgave 1 Conclusie en samenvatting 4 2 Doelstellingen, onderzoeksopzet en definiëring

Nadere informatie

Zwart, wit of grijs? Een literatuurstudie naar de onafhankelijkheid van de accountant. Carly Former

Zwart, wit of grijs? Een literatuurstudie naar de onafhankelijkheid van de accountant. Carly Former Zwart, wit of grijs? Een literatuurstudie naar de onafhankelijkheid van de accountant Carly Former 0541885 9 juli 2009 Mw. E.A. Duyster-Went RA Bachelor thesis Universiteit van Amsterdam Faculteit Economie

Nadere informatie

Verplichte accountantskantoor roulatie en het effect op de kwaliteit van de accountantscontrole

Verplichte accountantskantoor roulatie en het effect op de kwaliteit van de accountantscontrole Verplichte accountantskantoor roulatie en het effect op de kwaliteit van de accountantscontrole Naam: Joost Bakker Studentnummer: 6189733 Datum: 25 juni 2012 Versie: Final Universiteit: Universiteit van

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i Aan: de aandeelhouders en de raad van commissarissen van... (naam entiteit(en)) A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 201X

Nadere informatie

JAN. Aan: het bestuur van het Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk (Vereniging NIVON) te Amsterdam

JAN. Aan: het bestuur van het Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk (Vereniging NIVON) te Amsterdam CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van het Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk (Vereniging NIVON) te Amsterdam A. Verklaring over de in het

Nadere informatie

Verschillen en overeenkomsten tussen SOx en SAS 70

Verschillen en overeenkomsten tussen SOx en SAS 70 Compact 2007/3 Verschillen en overeenkomsten tussen SOx en SAS 70 Drs. J.H.L. Groosman RE Sinds de bekende boekhoudschandalen is er veel aandacht voor de interne beheersing en goed ondernemingsbestuur,

Nadere informatie

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd.

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd. Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. De Passage 150 Postbus 71003 1008 BA Amsterdam T 088-676 90 00 F 088-676 90 10

Nadere informatie

ISA 710, TER VERGELIJKING OPGENOMEN INFORMATIE - OVEREENKOMSTIGE CIJFERS EN VERGELIJKENDE FINANCIELE OVERZICHTEN

ISA 710, TER VERGELIJKING OPGENOMEN INFORMATIE - OVEREENKOMSTIGE CIJFERS EN VERGELIJKENDE FINANCIELE OVERZICHTEN INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 710, TER VERGELIJKING OPGENOMEN INFORMATIE - OVEREENKOMSTIGE CIJFERS EN VERGELIJKENDE FINANCIELE OVERZICHTEN Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd

Nadere informatie

JAN CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT *136076* Aan: de aandeelhouder van Scotch Whisky International B.V. A. Verklaring over de in het jaarrapport opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel

Nadere informatie

Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V.

Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. De Passage 150 Postbus 71003 1008 BA Amsterdam T 088-676 90 00 F 088-676 90 10

Nadere informatie

Aansprakelijkheid van accountants binnen de EU

Aansprakelijkheid van accountants binnen de EU Aansprakelijkheid van accountants binnen de EU Commentaar NIVRA op EU Consultatie, maart 2007 Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants Inleiding De laatste jaren wordt veel gediscussieerd

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de algemene vergadering van Nederlandse Waterschapsbank N.V. Verklaring over de jaarrekening 2014 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2014 van

Nadere informatie

Materieel belang in de jaarrekening. Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving

Materieel belang in de jaarrekening. Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving Materieel belang in de jaarrekening Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving Agenda Inleiding Doel van de jaarrekening Wat is materieel belang Wat

Nadere informatie

Tast het verlenen van non-audit diensten naast het verlenen van audit diensten de onafhankelijkheid van de accountant aan

Tast het verlenen van non-audit diensten naast het verlenen van audit diensten de onafhankelijkheid van de accountant aan 1 Tast het verlenen van non-audit diensten naast het verlenen van audit diensten de onafhankelijkheid van de accountant aan Denny Smink 6082637 Definitieve versie 25 Juni 2012 Universiteit van Amsterdam

Nadere informatie

Het verwachte effect van de scheiding tussen audit en non-audit diensten op de onafhankelijkheid van accountants

Het verwachte effect van de scheiding tussen audit en non-audit diensten op de onafhankelijkheid van accountants Het verwachte effect van de scheiding tussen audit en non-audit diensten op de onafhankelijkheid van accountants Bachelorscriptie Definitieve versie Naam: Hidde Wyngaard Studentnummer: 6074340 Scriptiebegeleider:

Nadere informatie

Praktijkhandreiking 1106 INTERNE ROULATIE BIJ NIET-OOB S Vastgesteld in de bestuursvergadering van 16 december 2009. Ingetrokken per dec '14

Praktijkhandreiking 1106 INTERNE ROULATIE BIJ NIET-OOB S Vastgesteld in de bestuursvergadering van 16 december 2009. Ingetrokken per dec '14 Praktijkhandreiking 1106 INTERNE ROULATIE BIJ NIET-OOB S Vastgesteld in de bestuursvergadering van 16 december 2009 1 PRAKTIJKHANDREIKING INTERNE ROULATIE BIJ NIET-OOB S Praktijkhandreiking 1106 Datum:

Nadere informatie

De onafhankelijkheid van de accountant en het verlenen van nonaudit services: bewijs aan de hand van drie verschillende maatstaven

De onafhankelijkheid van de accountant en het verlenen van nonaudit services: bewijs aan de hand van drie verschillende maatstaven De onafhankelijkheid van de accountant en het verlenen van nonaudit services: bewijs aan de hand van drie verschillende maatstaven Bachelorscriptie Naam: Joris Tanke Studentnummer: 5947448 Bachelor: Economie

Nadere informatie

A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017

A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan de Raad van Beheer van de Stichting voor Protestants Christelijk Onderwijs voor Meppel e.o. A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons

Nadere informatie

Achtergrond en Probleemstelling

Achtergrond en Probleemstelling 142 Achtergrond en Probleemstelling Dit proefschrift onderzoekt hoe de kwaliteit van accountantscontroles van financiële verantwoordingen verband houden met de gereguleerde context waarin die controles

Nadere informatie

Audit kwaliteit door de proxy earnings

Audit kwaliteit door de proxy earnings Audit kwaliteit door de proxy earnings Een analyse of earnings een juiste proxy is om audit kwaliteit te meten M.W. Blokdijk 10214534 30 Juni 2014, V1 BSc Accountancy and Control University of Amsterdam

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Steun Goois Natuurreservaat A. Verklaring over de jaarrekening 2017

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Steun Goois Natuurreservaat A. Verklaring over de jaarrekening 2017 CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Steun Goois Natuurreservaat A. Verklaring over de jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van Stichting

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur en raad van commissarissen van Stichting FC Eindhoven A. Verklaring over de in he

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur en raad van commissarissen van Stichting FC Eindhoven A. Verklaring over de in he CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur en raad van commissarissen van Stichting FC Eindhoven A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017/2018 Ons

Nadere informatie

Going concern clausules en het selffulfilling

Going concern clausules en het selffulfilling Going concern clausules en het selffulfilling prophecy effect Ilse Carina Eland 6278426/10000389 Faculteit Economie en Bedrijfskunde, Universiteit van Amsterdam Bachelorscriptie Accountancy & Control Begeleider:

Nadere informatie

Carmen Vorst Amsterdam, 1 juli, Bachelor scriptie. Begeleiding: Helena Kloosterman. Academisch jaar: Semester 2, Blok 3

Carmen Vorst Amsterdam, 1 juli, Bachelor scriptie. Begeleiding: Helena Kloosterman. Academisch jaar: Semester 2, Blok 3 In hoeverre tast het verlenen van non-audit services de onafhankelijkheid van de accountants aan? Een overzicht van literatuur over onafhankelijkheid in schijn en in feite van accountants. Carmen Vorst

Nadere informatie

Accountants Belastingadviseurs bezoekadres Van Elmptstraat 14 9723 ZL Groningen postbus Postbus 174 9700 AD Groningen telefoon 050-3166966 fax 050-3138180 e-mail groningen@jonglaan.nl internet www.jonglaan.nl

Nadere informatie

Niet-audit diensten en de onafhankelijkheid van de controlerend accountant

Niet-audit diensten en de onafhankelijkheid van de controlerend accountant Niet-audit diensten en de onafhankelijkheid van de controlerend accountant Mylène Goei 5784190 1 januari 2012 Faculteit Economie en Bedrijfskunde Begeleider: André Th. A. Koet RA Inhoudsopgave 1. Abstract

Nadere informatie

ISA 320, MATERIALITEIT BIJ DE PLANNING EN UITVOERING VAN EEN CONTROLE

ISA 320, MATERIALITEIT BIJ DE PLANNING EN UITVOERING VAN EEN CONTROLE INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 320, MATERIALITEIT BIJ DE PLANNING EN UITVOERING VAN EEN CONTROLE Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2009 in de Engelse taal gepubliceerd door

Nadere informatie

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van Samenwerkingsstichting Kans & Kleur gecontroleerd.

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van Samenwerkingsstichting Kans & Kleur gecontroleerd. Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Raad van Toezicht Samenwerkingsstichting Kans & Kleur A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Gooisch Natuurreservaat A. Verklaring over de in het jaarverslag op

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Gooisch Natuurreservaat A. Verklaring over de in het jaarverslag op CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Gooisch Natuurreservaat A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 B. Ons oordeel Wij hebben

Nadere informatie

Controleprotocol Werkorganisatie Duivenvoorde

Controleprotocol Werkorganisatie Duivenvoorde Controleprotocol Werkorganisatie Duivenvoorde Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Doelstelling... 3 3. Wettelijk kader... 3 4. Algemene uitgangspunten voor de controle (getrouwheid en rechtmatigheid)... 3 4.1

Nadere informatie

HOEBERT HULSHOF & ROEST

HOEBERT HULSHOF & ROEST Inleiding Artikel 1 Deze standaard voor aan assurance verwante opdrachten heeft ten doel grondslagen en werkzaamheden vast te stellen en aanwijzingen te geven omtrent de vaktechnische verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Het assurance-raamwerk De accountant en het verstrekken van zekerheid

Het assurance-raamwerk De accountant en het verstrekken van zekerheid Het assurance-raamwerk De accountant en het verstrekken van zekerheid Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Het begrip assurance en maatschappelijke ontwikkelingen

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Gooisch Natuurreservaat A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2016 Ons oordeel Wij hebben de

Nadere informatie

Audit Quality. Heeft diversiteit tussen mannen en vrouwen invloed op de kwaliteit van de audit?

Audit Quality. Heeft diversiteit tussen mannen en vrouwen invloed op de kwaliteit van de audit? Audit Quality Heeft diversiteit tussen mannen en vrouwen invloed op de kwaliteit van de audit? Fleur Birnie 10059652 1 Juli 2013 Eerste versie Bachelor Economie en Bedrijfskunde Richting Accountancy &

Nadere informatie

Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controleen overige standaarden Vastgesteld 18 december 2008

Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controleen overige standaarden Vastgesteld 18 december 2008 Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controleen overige standaarden Vastgesteld 18 december 2008 1 Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controle- en overige standaarden Vastgesteld

Nadere informatie

The Effectiveness of Community Schools: Evidence from the Netherlands

The Effectiveness of Community Schools: Evidence from the Netherlands The Effectiveness of Community Schools: Evidence from the Netherlands Proefschrift Marieke Heers (gepromoveerd 3 oktober in Maastricht; promotoren prof.dr. W.N.J. Groot en prof.dr. H. Maassen van den Brink)

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de raad van gemeente Haarlem Verklaring over de jaarrekening 2018 Ons oordeel Naar ons oordeel: geeft de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening

Nadere informatie

ISA 510, INITIËLE CONTROLEOPDRACHTEN - BEGINSALDI

ISA 510, INITIËLE CONTROLEOPDRACHTEN - BEGINSALDI INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 510, INITIËLE CONTROLEOPDRACHTEN - BEGINSALDI Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2009 in de Engelse taal gepubliceerd door de International

Nadere informatie

Open vragen 1. Wat zijn stakeholders van een onderneming?

Open vragen 1. Wat zijn stakeholders van een onderneming? Vragen hoofdstuk 8: Externe verslaggeving Open vragen 1. Wat zijn stakeholders van een onderneming? Externe verslaggeving is, zoals de naam al aangeeft, gericht op het verschaffen van informatie aan partijen

Nadere informatie

Hierbij ontvangt u onze controleverklaring d.d. 30 november 2017 bij de jaarrekening 2016 van uw vennootschap.

Hierbij ontvangt u onze controleverklaring d.d. 30 november 2017 bij de jaarrekening 2016 van uw vennootschap. Amerikalaan 110 6199 AE Maastricht Airport Postbus 1864 6201 BW Maastricht Nederland Tel: 088 288 2888 Fax: 088 288 9901 www.deloitte.nl Aan de aandeelhouders van Ruelong B.V. Zanddonkweg 14 5144 NX WAALWIJK

Nadere informatie

Accountants Belastingadviseurs adres Van Elmptstraat 14 9723 ZL Groningen telefoon 050-3166966 e-mail groningen@jonglaan.nl internet www.jonglaan.nl Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Jaarr ekeni ng 31 december 2018 1 januari 2018 Gemeente U den Control e Goedkeurend 31011325A005 KVK Kvk Nummer uit DB (nog te doen) Create SBR Extensi on 1.0 Eindhoven 30 mei 2019 Controleverklaring van

Nadere informatie

Prof dr Philip Wallage 2 JUNI 2010 AMSTERDAM SEMINAR EUMEDION, NIVRA EN VBA

Prof dr Philip Wallage 2 JUNI 2010 AMSTERDAM SEMINAR EUMEDION, NIVRA EN VBA Wat is de feitelijke rol van de accountant ten aanzien van het jaarverslag en elders opgenomen niet financiële informatie? In hoeverre matcht deze rol met de verwachtingen van beleggers? Prof dr Philip

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de gemeenteraad van de gemeente Utrecht A. Verklaring over de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: het algemeen bestuur van Waterschap Vechtstromen A. Verklaring over de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening

Nadere informatie

Whitepaper. Ligt u s nachts ook wakker van alle commotie rondom nieuwe regelgeving of normering? Compliance Management

Whitepaper. Ligt u s nachts ook wakker van alle commotie rondom nieuwe regelgeving of normering? Compliance Management Whitepaper Compliance Management Ligt u s nachts ook wakker van alle commotie rondom nieuwe regelgeving of normering? Stop met piekeren: Mavim helpt om nieuwe wet- en regelgeving effectief en efficiënt

Nadere informatie

Controleprotocol Subsidies Gemeente Zeist 2009

Controleprotocol Subsidies Gemeente Zeist 2009 Copro 9220 Controleprotocol Subsidies Gemeente Zeist 2009 Dit protocol treedt in werking op: 16 december 2009 Dit protocol is niet van toepassing op subsidies verleend voor het jaar 2009 of eerder Dit

Nadere informatie

The influence of non-audit services on auditor independence

The influence of non-audit services on auditor independence The influence of non-audit services on auditor independence Ka Yiu Lee 5941334 Bachelor Scriptie 25 juni - 2012 Universiteit van Amsterdam Economie en Bedrijfskunde, Studierichting Accountancy & Control

Nadere informatie

Verplichte kantoorroulatie en audit kwaliteit

Verplichte kantoorroulatie en audit kwaliteit Sophie van der Zwet 10108610 Verplichte kantoorroulatie en audit kwaliteit In hoeverre heeft verplichte kantoorroulatie een positieve invloed op de audit kwaliteit? Bachelorscriptie Universiteit van Amsterdam

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: de Aandeelhouder, de Bestuurder en de Raad van Commissarissen van Patijnenburg B.V. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening

Nadere informatie

Administratie en interne controle borgen

Administratie en interne controle borgen Administratie en interne controle borgen Opdrachtgever: Instelling in de geestelijke gezondheidszorg met een omzet van 65 miljoen Uitgangssituatie De zorginstelling heeft de plicht jaarlijks de administratieve

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan de raad van toezicht van Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs Paul Krugerweg 44 38

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan de raad van toezicht van Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs Paul Krugerweg 44 38 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan de raad van toezicht van Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs Paul Krugerweg 44 3851 ZJ ERMELO A. Verklaring over de in het jaarverslag

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de raad van bestuur en de raad van toezicht van Stichting Zorginstellingen Pieter van Foreest Verklaring over de jaarrekening 2016 Ons oordeel Naar

Nadere informatie

Controleverklaringen. Nieuwe stijl, heldere taal

Controleverklaringen. Nieuwe stijl, heldere taal Controleverklaringen Nieuwe stijl, heldere taal NIVRA-NOvAA 2010 Disclaimer Het NIVRA en de NOvAA hebben zich ten doel gesteld voor een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te zorgen. Niettemin zijn het NIVRA

Nadere informatie

INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA)

INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 706, PARAGRAFEN TER BENADRUKKING VAN BEPAALDE AANGELEGENHEDEN EN PARAGRAFEN INZAKE OVERIGE AANGELEGENHEDEN IN DE CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE AUDITOR

Nadere informatie

VERSLAG (2016/C 449/29)

VERSLAG (2016/C 449/29) 1.12.2016 NL Publicatieblad van de Europese Unie C 449/157 VERSLAG over de jaarrekening van het Uitvoerend Agentschap Europese Onderzoeksraad betreffende het begrotingsjaar 2015 vergezeld van het antwoord

Nadere informatie

Controleprotocol voor de accountantscontrole op de jaarrekening van de gemeente Mill en Sint Hubert

Controleprotocol voor de accountantscontrole op de jaarrekening van de gemeente Mill en Sint Hubert Controleprotocol voor de accountantscontrole op de jaarrekening 2014-2017 van de gemeente Mill en Sint Hubert 1. Inleiding Bij besluit van 12 juni 2014 heeft de gemeenteraad Deloitte accountants opdracht

Nadere informatie

Rechtsvorm en gebruik van LLP s en LLC s

Rechtsvorm en gebruik van LLP s en LLC s Rechtsvorm en gebruik van LLP s en LLC s Onderzoek door mr. J.M. Blanco Fernández en prof. mr. M. van Olffen (Van der Heijden Instituut, Radboud Universiteit Nijmegen) in opdracht van het Wetenschappelijk

Nadere informatie

Resultaten eerste halfjaar Dico International

Resultaten eerste halfjaar Dico International PERSBERICHT Bussum, 29 augustus 2014 Blijvende interesse in beursnotering Resultaten eerste halfjaar Dico International NV Dico International (Dico) heeft in de eerste zes maanden de instandhoudingskosten

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: de Raad van Toezicht van Stichting Filmtheater t Hoogt A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: de Gemeente Delft en de Raad van Commissarissen van Werkse! Verklaring over de jaarrekening 2016 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van

Nadere informatie

Meer aandacht voor het bestuursverslag in de controleverklaring

Meer aandacht voor het bestuursverslag in de controleverklaring Januari 2017 Meer aandacht voor het bestuursverslag in de controleverklaring De accountant rapporteert over materiële onjuistheden De leden van de Koninklijke NBA vormen een brede, pluriforme beroepsgroep

Nadere informatie

INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 260 COMMUNICATIE OVER CONTROLE-AANGELEGENHEDEN MET HET TOEZICHTHOUDEND ORGAAN

INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 260 COMMUNICATIE OVER CONTROLE-AANGELEGENHEDEN MET HET TOEZICHTHOUDEND ORGAAN INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 260 COMMUNICATIE OVER CONTROLE-AANGELEGENHEDEN MET HET TOEZICHTHOUDEND ORGAAN INHOUDSOPGAVE Paragrafen Inleiding... 1-4 Relevant orgaan... 5-10 Te communiceren controle-aangelegenheden

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting FCB Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukken A. Verklaring over d

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting FCB Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukken A. Verklaring over d CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting FCB Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukken A. Verklaring over de in het financieel jaarrapport opgenomen jaarrekening

Nadere informatie

ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS

ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2009 in de Engelse taal gepubliceerd door de

Nadere informatie

HOOFDSTUK 6: INTRODUCTIE IN STATISTISCHE GEVOLGTREKKINGEN

HOOFDSTUK 6: INTRODUCTIE IN STATISTISCHE GEVOLGTREKKINGEN HOOFDSTUK 6: INTRODUCTIE IN STATISTISCHE GEVOLGTREKKINGEN Inleiding Statistische gevolgtrekkingen (statistical inference) gaan over het trekken van conclusies over een populatie op basis van steekproefdata.

Nadere informatie

ISA 700, HET VORMEN VAN EEN OORDEEL EN HET RAPPORTEREN OVER FINANCIËLE OVERZICHTEN

ISA 700, HET VORMEN VAN EEN OORDEEL EN HET RAPPORTEREN OVER FINANCIËLE OVERZICHTEN INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 700, HET VORMEN VAN EEN OORDEEL EN HET RAPPORTEREN OVER FINANCIËLE OVERZICHTEN Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2009 in de Engelse taal gepubliceerd

Nadere informatie

Accountants BERK CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT. A. Verklaring over de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening 2017

Accountants BERK CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT. A. Verklaring over de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening 2017 Aan het bestuur van Recreatieschap Stichtse Groenlanden Baker Tilly Berk N.V. Papendorpseweg 99 Postbus 85007 3508 AA Utrecht T: +31 (0)30 258 70 00 F: +31 (0)30 254 45 77 E: utrecht@bakertillyberk.nl

Nadere informatie

De accountant en het bestuursverslag Visie NBA Young Profs

De accountant en het bestuursverslag Visie NBA Young Profs De accountant en het bestuursverslag Visie NBA Young Profs Aanleiding Op 13 november 2015 publiceerde de NBA haar consultatiedocument De accountant en het bestuursverslag: Verder kijken dan de jaarrekening.

Nadere informatie

Nieuwe wetgeving omtrent Organisaties van Openbaar Belang

Nieuwe wetgeving omtrent Organisaties van Openbaar Belang Nieuwe wetgeving omtrent Organisaties van Openbaar Belang Hoe staat de CFO tegenover deze wetswijziging? Onderzoekers Markteffect: Yves Kistemaker Boj Nefkens Rob Betman Inhoud Inleiding Houding van CFO's

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Overige gegevens Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Raad van Toezicht van De Nederlandse Hartstichting Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening Wij vinden dat

Nadere informatie

III Overige gegevens staedion overige gegevens 2018

III Overige gegevens staedion overige gegevens 2018 III Overige gegevens staedion overige gegevens 2018 181 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Raad van Commissarissen en het bestuur van Stichting Staedion Verklaring over de in het

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan de Raad van Toezicht en het Bestuur van Stichting STBN A. Verklaring over de in het jaarversla

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan de Raad van Toezicht en het Bestuur van Stichting STBN A. Verklaring over de in het jaarversla CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan de Raad van Toezicht en het Bestuur van Stichting STBN A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: de aandeelhouders van CTOUCH Holding B.V. A. Verklaring over de in het financieel verslag opgenomen jaarrekening 2017 Onze oordeelonthouding Wij

Nadere informatie

PostNL Business Principles

PostNL Business Principles 3 december 2014 PostNL N.V. PostNL Business Principles Raad van Bestuur Auteur Director Audit & Security Titel PostNL Business Principles Versie 1.1 Dit document is een vertaling van de Engelstalige versie.

Nadere informatie

1a Leidinggevende topfunctionarissen met dienstbetrekking bedragen x 1 T.Keulen M.C. Spies Functiegegevens Voorzitter CvB Lid CvB Aanvang en einde fun

1a Leidinggevende topfunctionarissen met dienstbetrekking bedragen x 1 T.Keulen M.C. Spies Functiegegevens Voorzitter CvB Lid CvB Aanvang en einde fun 1a Leidinggevende topfunctionarissen met dienstbetrekking bedragen x 1 T.Keulen M.C. Spies Functiegegevens Voorzitter CvB Lid CvB Aanvang en einde functievervulling 2018 1/1-31/12 1/1-31/12 Omvang dienstverband

Nadere informatie

De accountant verklaart!

De accountant verklaart! Een accountant kan bij historische financiële informatie verschillende soorten opdrachten uitvoeren, afhankelijk van de vraagstelling van de opdrachtgever (hierna: de organisatie of het bestuur daarvan)

Nadere informatie

ISA 320, Materialiteit bij de planning en uitvoering van een controle

ISA 320, Materialiteit bij de planning en uitvoering van een controle INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 320, Materialiteit bij de planning en uitvoering van een controle Copyright IFAC Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2015 in de Engelse taal

Nadere informatie

Vrijstelling van tussenconsolidatie: een paar praktische issues

Vrijstelling van tussenconsolidatie: een paar praktische issues Spotlight Vrijstelling van tussenconsolidatie: een paar praktische issues Hugo van den Ende - Vaktechnisch bureau (National Office), Assurance Jaap Husson - Capital Markets & Accounting Advisory Services,

Nadere informatie

... 3... 3... 3... 4... 7... 7... 8... 9... 10... 13... 15... 17... 18... 19 2 3. 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting

Nadere informatie

Norvell & Associates En Wat Ze Kunnen Doen Voor Uw Bedrijf

Norvell & Associates En Wat Ze Kunnen Doen Voor Uw Bedrijf Norvell & Associates En Wat Ze Kunnen Doen Voor Uw Bedrijf Boekhouding, voor vele eeuwen, heeft een waarborg voor de financiële stabiliteit, niet alleen voor individuen maar meer zo voor bedrijven verstrekt.

Nadere informatie

Naleving overgangsregeling scheiding controle en advies. 27 maart 2013

Naleving overgangsregeling scheiding controle en advies. 27 maart 2013 Naleving overgangsregeling scheiding controle en advies 27 maart 2013 Autoriteit Financiële Markten De AFM bevordert eerlijke en transparante financiële markten. Wij zijn de onafhankelijke gedragstoezichthouder

Nadere informatie

Controle- en onderzoeksprotocol Ketenzorg CZ 2013

Controle- en onderzoeksprotocol Ketenzorg CZ 2013 Controle- en onderzoeksprotocol Ketenzorg CZ 2013 1 Doelstelling In het kader van de NZA beleidsregel BR/CU-7074 Integrale bekostiging multidisciplinaire zorgverlening chronische aandoeningen (DM type

Nadere informatie

Accountantsverslag 2012

Accountantsverslag 2012 pwc I Accountantsverslag 2012 Permar Energiek B.V. 24 mei 2013 pwc Permar Energiek B.V. T.a.v. de Raad van Commissarissen en de Directie Horaplantsoen 2 6717LT Ede 24 mei 2013 Referentie: 31024B74/DvB/e0291532/zm

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Deloitte Accountants B.V. Sophialaan 24-26 8911 AE Leeuwarden Postbus 826 8901 BP Leeuwarden Nederland Tel: 088 288 2888 Fax: 088 288 9877 www.deloitte.nl Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Nadere informatie

De invloed van de recente ontwikkelingen op het gedrag van de accountant ten aanzien van de going-concern rapportage

De invloed van de recente ontwikkelingen op het gedrag van de accountant ten aanzien van de going-concern rapportage De invloed van de recente ontwikkelingen op het gedrag van de accountant ten aanzien van de going-concern rapportage Bachelor thesis Sacha Kappers 10001592 Eerste versie: 24 juni 2013 Definitieve versie:

Nadere informatie

Controleprotocol subsidies gemeente Amersfoort

Controleprotocol subsidies gemeente Amersfoort Controleprotocol subsidies gemeente Amersfoort Controleprotocol voor de accountantscontrole bij door de gemeente Amersfoort gesubsidieerde organisaties November 2014 # 4174019 Algemeen Op grond van de

Nadere informatie

HANDLEIDING VOOR HET OPSTELLEN VAN MEETBARE DOELSTELLINGEN

HANDLEIDING VOOR HET OPSTELLEN VAN MEETBARE DOELSTELLINGEN HANDLEIDING VOOR HET OPSTELLEN VAN MEETBARE DOELSTELLINGEN drs. A.L. Roode Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) juni 2006 Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) Auteur: drs. A.L. Roode Project:

Nadere informatie

ISA 710, Ter vergelijking opgenomen informatie overeenkomstige cijfers en vergelijkende financiële overzichten.

ISA 710, Ter vergelijking opgenomen informatie overeenkomstige cijfers en vergelijkende financiële overzichten. INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 710, Ter vergelijking opgenomen informatie overeenkomstige cijfers en vergelijkende financiële overzichten. Copyright IFAC Deze Internationale controlestandaard

Nadere informatie

Controleprotocol voor de accountantscontrole op de jaarstukken 2015 van de gemeente Velsen

Controleprotocol voor de accountantscontrole op de jaarstukken 2015 van de gemeente Velsen Controleprotocol voor de accountantscontrole op de jaarstukken 2015 van de gemeente Velsen Inleiding Jaarlijks dienen de accountants van gemeenten op grond van artikel 213 van de Gemeentewet behalve een

Nadere informatie

Jaarrekening Patijnenburg 2016

Jaarrekening Patijnenburg 2016 Jaarrekening Patijnenburg 2016 CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Patijnenburg Verklaring over de in het jaarverslag

Nadere informatie

De rol van de waarde van vastgoed in crisistijd op de verslaggeving van vastgoed ondernemingen

De rol van de waarde van vastgoed in crisistijd op de verslaggeving van vastgoed ondernemingen De rol van de waarde van vastgoed in crisistijd op de verslaggeving van vastgoed ondernemingen VBA - Seminar Jef Holland Head of Real Estate Audit Amsterdam Tel. : +31 (0)20-582 4504 E-Mail: jholland@deloitte.nl

Nadere informatie

Leidraad 20 Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij een aanvraag van het predicaat Koninklijk en Hofleverancier

Leidraad 20 Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij een aanvraag van het predicaat Koninklijk en Hofleverancier Leidraad 20 Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij een aanvraag van het predicaat Koninklijk en Hofleverancier Titel Leidraad Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij

Nadere informatie

Wetgeving voor accountantsorganisatie van OOB s Verplichte kantoorroulatie (ingangsdatum: 1 januari 2016) en scheiding van controle en advies (einde

Wetgeving voor accountantsorganisatie van OOB s Verplichte kantoorroulatie (ingangsdatum: 1 januari 2016) en scheiding van controle en advies (einde Wetgeving voor accountantsorganisatie van OOB s Verplichte kantoorroulatie (ingangsdatum: 1 januari 2016) en scheiding van controle en advies (einde overgangstermijn: 31 december 2014). Gevolgen voor Organisaties

Nadere informatie

VRAGENLIJST NADERE VOORSCHRIFTEN ONAFHANKELIJKHEID 1. (deel A: cliëntniveau) Cliëntnaam: Cliëntnummer: Jaar: Paraaf Datum Dossiercode

VRAGENLIJST NADERE VOORSCHRIFTEN ONAFHANKELIJKHEID 1. (deel A: cliëntniveau) Cliëntnaam: Cliëntnummer: Jaar: Paraaf Datum Dossiercode VRAGENLIJST NADERE VOORSCHRIFTEN ONAFHANKELIJKHEID 1 (deel A: cliëntniveau) Cliëntnaam: Cliëntnummer: Jaar: Paraaf Datum Dossiercode 1. Waarborgen in de organisatie van de assurancecliënt 1.1 Ga na of

Nadere informatie

De waarde van de going concern-verklaring voor investeerders

De waarde van de going concern-verklaring voor investeerders De waarde van de going concern-verklaring voor investeerders Daan Kassing 6137504 Eindversie: 29 juni 2016 Bachelor Economie en Bedrijfskunde Studierichting Accountancy en Control Faculteit Economie en

Nadere informatie