TIJD EN RUIMTE. Dit document behandelt:

Transcriptie

1 TIJD EN RUIMTE 1. DE STUDIE VAN DE GESCHIEDENIS DOEL BRONNEN TIJDREKENING TIJDSEENHEDEN PERIODES DOMEINEN TOELICHTING BIJ DE PERIODES PREHISTORIE OUDE NABIJE OOSTEN KLASSIEKE OUDHEID MIDDELEEUWEN NIEUWE TIJD NIEUWSTE TIJD EIGEN TIJD GEBEURTENISSEN SITUEREN IN DE TIJD RUIMTE TIJD EN RUIMTE a) Indeling van de geschiedenis en scharnierdata of eeuwen: prehistorie: ca. 2 miljoen v.chr. - ca v.chr. oude Nabije Oosten: ca v.chr v.chr. klassieke oudheid: 800 v.chr middeleeuwen: nieuwe tijd: nieuwste tijd: eigen tijd: 1945 tot nu b) Gebeurtenissen situeren in de tijd (bijvoorbeeld op een tijdsbalk) c) De verschillende tijdsindelingen: datering tijdrekening eeuw, decennium, millennium d) Gebeurtenissen situeren in ruimte: werken met historische atlas en kaarten Tijd en ruimte / p.1 van 11 / versie 2

2 POLITIEKE GESCHIEDENIS VAN BELGIË 1. HET LIBERALISME HET BEGRIP IDEOLOGIE TYPERING VAN HET LIBERALISME ONTSTAAN VAN HET LIBERALISME HET ONTSTAAN VAN BELGIË ACHTERGROND OORZAKEN SCHEIDING VAN HET VERENIGD KONINKRIJK DER NEDERLANDEN DE BELGISCHE REVOLUTIE VAN 1830 EN DE BELGISCHE ONAFHANKELIJKHEID DE JONGE BELGISCHE STAAT VAN UNITAIRE NAAR FEDERALE STAAT BEGRIPPEN VAN UNITAIR NAAR FEDERAAL IN STAPPEN POLITIEKE STRUCTUUR VAN BELGIË VANDAAG DE FEDERALE STAAT HET REGIONAAL EN COMMUNAUTAIR NIVEAU HET PROVINCIAAL NIVEAU HET GEMEENTELIJK NIVEAU BEGRIPPEN...19 Dit document behandelt de volgende punten: 2. BELGIË POLITIEK a) Het ontstaan van België: Oorzaken van de scheiding van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden Een constitutionele, parlementaire monarchie (begrippen) een zeer liberale grondwet scheiding der machten evolutie van het kiesstelsel c) België (1970 heden): Een unitaire staat, daarna een federale staat (begrippen) Het Sint-Michielsakkoord (1993): de federale indeling; gewesten en gemeenschappen en hun bevoegdheden. De bestuurlijke structuur (instellingen) van: gemeenten, provincies, gewesten en gemeenschappen, de federale overheid. Politieke geschiedenis van België / p.1 van 20 / versie 1

3 BELGIË: MAATSCHAPPIJ EN ECONOMIE 1. DE INDUSTRIËLE REVOLUTIE DE EERSTE INDUSTRIËLE REVOLUTIE DE TWEEDE INDUSTRIËLE REVOLUTIE GEVOLGEN VAN DE INDUSTRIALISERING ECONOMISCHE GEVOLGEN SOCIALE GEVOLGEN DE 19DE-EEUWSE SAMENLEVING DE ARBEIDERS DE RIJKE BURGERIJ DE SOCIALE STRIJD DE SOCIALISTISCHE ARBEIDERSBEWEGING DE CHRISTELIJKE ARBEIDERSBEWEGING REALISATIES TEN VOORDELE VAN DE ARBEIDERS ALGEMEEN BELGIË DE BELGISCHE ECONOMIE VAN 1970 TOT VANDAAG KENMERKEN VAN DE BELGISCHE ECONOMIE ECONOMISCHE VERSCHUIVINGEN DOORHEEN DE TIJD VERSCHILLEN TUSSEN VLAANDEREN EN WALLONIË DE BELGISCHE OVERLEGECONOMIE DE INFORMATICA-REVOLUTIE EN DE GEVOLGEN VOOR ONZE SAMENLEVING DE INFORMATICA-REVOLUTIE: EEN KORTE SCHETS TOEPASSINGEN VAN INFORMATICA IN DE MAATSCHAPPIJ WAT BRENGT DE TOEKOMST? DE VERZORGINGSSTAAT ONTSTAAN VAN DE VERZORGINGSSTAAT DE WERKING VAN DE VERZORGINGSSTAAT PROBLEMEN VAN DE VERZORGINGSSTAAT AAN HET WERK DE ARBEIDSOVEREENKOMST WERKLOOSHEID BELGIË: MAATSCHAPPIJ EN ECONOMIE a) België in de 19de eeuw Kenmerken van de Eerste Industriële Revolutie in België De sociale gevolgen van de Industriële Revolutie De sociale strijd Verschillen tussen het noorden en het zuiden van het land b) België ( heden) economisch: Verschillen tussen Noord - en Zuid België De informatica-revolutie en de gevolgen voor onze samenleving c) België ( heden) sociaal: RSZ en VDAB.: doel Aan het werk: de verschillende arbeidsovereenkomsten de belangrijkste punten in een arbeidsovereenkomst de overlegorganen binnen een bedrijf CAO Werkloosheid : oorzaken - oplossingen Maatschappij en economie / p.1 van 47 / versie 1

4 DE RECHTERLIJKE MACHT 1. BELGIË IS EEN RECHTSSTAAT SOORTEN RECHT HET VERSCHIL TUSSEN BURGERLIJKE EN STRAFRECHTELIJKE RECHTBANKEN SOORTEN RECHTBANKEN EN GERECHTSHOVEN BIJZONDERE RECHTBANKEN RUIMTELIJKE ORGANISATIE VAN DE RECHTBANKEN RECHTERLIJKE MACHT België, een rechtsstaat Het verschil tussen burgerlijke en strafrechtelijke rechtbanken De verschillende burgerlijke en strafrechtelijke rechtbanken en hun bevoegdheden 1. BELGIË IS EEN RECHTSSTAAT België is een rechtstaat. Dit betekent dat de overheid (op alle niveaus) gebonden is door het recht. Er zijn wetten die bepalen wat de overheid met de bevolking kan en mag doen en de bevolking heeft de mogelijkheid om naleving van die wetten af te dwingen. Verder garandeert de rechtsstaat dat alle burgers beschermd worden tegen andere burgers. Iedereen die in België woont moet zich aan de wetten houden. De overheid moet de vrijheden en de rechten die vastgelegd zijn in de grondwet respecteren. Ze mag die dus niet zomaar veranderen of beperken. Vier belangrijke principes maken de rechtsstaat mogelijk: 1) Grondrechten en vrijheden (die staan in de grondwet) 2) De scheiding der machten 3) het legaliteitsbeginsel 4) Onafhankelijke rechtspraak 1) Grondrechten en vrijheden (die staan in de grondwet) Alle Belgen hebben politieke en publieke rechten. De publieke rechten omvatten de persoonlijke en sociale vrijheden. politieke rechten Het recht om een stem uit te brengen (er is géén stemplicht, wel opkomstplicht je moet naar het stembureau gaan, maar je mag blanco of ongeldig stemmen) het recht om een openbaar ambt of mandaat te bekleden het recht (en de verplichting) om belastingen te betalen het recht (en soms de verplichting) om militaire dienstplicht te vervullen Rechterlijke macht / p.1 van 10 / versie 1

5 DE EERSTE WERELDOORLOG 1. OORZAKEN EN MECHANISMEN DE FRANS-PRUISISCHE OORLOG KOLONIALE CONFLICTEN DE BALKAN ECONOMISCHE RIVALITEIT BONDGENOOTSCHAPPEN BEWAPENINGSWEDLOOP EN MILITARISME FATALE MISREKENINGEN DE AANLEIDING HET VERLOOP HET VON SCHLIEFFEN-PLAN HET EIGENLIJKE VERLOOP LOOPGRAVENOORLOG BELANGRIJKSTE GEVOLGEN VAN DE OORLOG BELGIË TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG DE BELGISCHE OORLOGSINSPANNINGEN BEZET BELGIË DE FRONTBEWEGING DE VREDESVERDRAGEN NA DE EERSTE WERELDOORLOG HET VERDRAG VAN VERSAILLES KIEM VAN DE TWEEDE WERELDOORLOG DE VOLKENBOND...23 Dit document behandelt 2. BELGIË POLITIEK b) België tijdens de Wereldoorlogen - De Belgische oorlogsinspanningen - Frontbeweging en activisme 5. BELANGRIJKE INTERNATIONALE CONFLICTEN a) Wereldoorlog I: oorzaken, verloop en gevolgen De Eerste Wereldoorlog / p.1 van 26 / versie 2 Educlogos cvba-vso

6 DE TWEEDE WERELDOORLOG 1. OORZAKEN JAPAN ITALIË DUITSLAND ECONOMISCHE CRISIS GEBREK AAN SAMENWERKING CONCLUSIE DE OORLOG SCHEMA VAN 1939 TOT KEERPUNT VAN 1942 TOT KENMERKEN VAN DE TWEEDE WERELDOORLOG ALGEMEEN BEZETTING OORLOGSECONOMIE DE ENDLÖSUNG GEVOLGEN VAN DE TWEEDE WERELDOORLOG HET DAGELIJKS LEVEN IN BEZET BELGIE ( ) COLLABORATIE EN VERZET BELGIË ONMIDDELLIJK NA DE TWEEDE WERELDOORLOG REPRESSIE DE ECONOMISCHE WEDEROPBOUW DE KONINGSKEWESTIE VERZUILING SCHOOLSTRIJD EN SCHOOLPACT...29 Dit document behandelt 2. BELGIË POLITIEK b) België tijdens de Wereldoorlogen - De Belgische oorlogsinspanningen 5. BELANGRIJKE INTERNATIONALE CONFLICTEN b) Wereldoorlog II: oorzaken, verloop en gevolgen Tweede Wereldoorlog / p.1 van 30 / versie 2

7 HET NABIJE OOSTEN: ISRAËL EN DE PALESTIJNSE KWESTIE 1. VOORGESCHIEDENIS HET ONTSTAAN VAN DE STAAT ISRAEL VERZET EN INTERNATIONALE SPANNINGEN TOEKOMST VAN DE PALESTIJNSE GEBIEDEN ARABISCHE PARTIJEN TEGEN ISRAËL BELANGRIJKE INTERNATIONALE CONFLICTEN c) Israëlisch-Palestijns conflict 1. VOORGESCHIEDENIS In de 19de eeuw kwam het nationalisme tot ontwikkeling. Het nationalisme zorgde er over heel de wereld voor dat bij diverse groepen een verlangen ontstond om een staat te vormen en zelfbestuur te verwerven. Joden leefden op dat moment verspreid over heel de wereld (= diaspora). Gestimuleerd door het nationalisme begonnen ze na te denken over een geschikte plaats om het joodse volk te verzamelen in 1 staat ( deze beweging krijgt de naam zionisme de grote theoreticus van het zionisme is de Weense journalist Theodor Herzl). Palestina (het gebied dat nu Israel vormt) lag voor de hand als keuze. De 19de-eeuwse joden stamden immers af van volkeren die eeuwen voordien in dat gebied leefden. Bovendien waren er veel plaatsen met een belangrijke religieuze betekenis (oa. Jerusalem). In Palestina leefden al joden. Het waren voornamelijk orthodoxe joden. Ze vulden hun dagen met bidden en studeren en hielden zich niet bezig met wereldse zaken (inclusief het zionisme). Onder invloed van het zionisme kwam er vanaf 1882 een migratiestroom naar Palestina op gang. De migranten brachten de zionistische ideeën naar Palestina. Rond 1914 leefden in Palestina ongeveer: joden (waarvan ongeveer recente migranten) Arabieren Het Ottomaanse Rijk vocht tijdens de Eerste Wereldoorlog aan de kant van Duitsland. In 1915 knoopte Groot-Brittannië vanuit Egypte gesprekken aan met Hoessein ibn Ali, de leider van de Arabieren in Palestina. Sir Henry McMahon kon hen overtuigen om in opstand te komen tegen het Ottomaanse Rijk (waar ze deel van uitmaakten). In ruil voor de oorlogsinspanningen aan geallieerde zijde, zou Groot-Brittannië ervoor zorgen dat de Arabieren na de oorlog een onafhankelijk koninkrijk konden vormen. De Arabische opstand, geleid door de zoon van Hoessein en T.E. Lawrence (Lawrence of Arabia), was een groot succes en droeg in grote mate bij aan het einde van Ottomaanse Rijk. Israël en de Palestijnse kwestie / p.1 van 11 / versie 2b

8 STRIJD TEGEN HET TERRORISME 1. WAT BETEKENT HET WOORD TERRORISME? WAAROM KIEZEN MENSEN EN GROEPEN VOOR TERRORISME? TERRORISME IN DE WERELD AL QAIDA ISIS HOE PROBEERT MEN TERRORISME TE BESTRIJDEN? VERENIGDE STATEN BELGIË BELANGRIJKE INTERNATIONALE CONFLICTEN d) Strijd tegen terrorisme 1. WAT BETEKENT HET WOORD TERRORISME? Het woord komt van het Latijnse woord terror en dit betekent angst of verschrikking. Het woord wordt vaak gebruikt in het nieuws, waardoor het lijkt alsof terrorisme alleen iets van vandaag is. Dat is echter niet zo. De term werd voor het eerst gebruikt in 1795 om te verwijzen naar een periode in de Franse Revolutie, toen de regering terreur gebruikte tegen de vijanden van de revolutie. Door de jaren heen is terrorisme wel iets anders gaan betekenen. Terrorisme, zoals we het nu kennen, is het afdwingen van politieke verandering door middel van gewelddadige acties gericht tegen overheden. Aanslagen zijn bedoeld om angst te veroorzaken, niet alleen bij de slachtoffers maar vooral in de samenleving als geheel. 2. WAAROM KIEZEN MENSEN EN GROEPEN VOOR TERRORISME? Mensen (bv. Anders Breivik) en groepen kiezen voor terrorisme omdat ze geen andere manier meer zien om zichzelf te laten horen. Ze menen dat hun doelen niet meer via gesprekken of onderhandelingen kunnen worden bereikt. Geweld en terreur zijn de enige overblijvende opties. 3. TERRORISME IN DE WERELD Wie vandaag de actualiteit volgt, moet bijna de conclusie trekken dat alle terroristen iets met islam te maken hebben. Dat is helemaal niet zo! Om dit duidelijk te maken bespreken we enkele beruchte terroristische organisaties uit de recente geschiedenis. In Spanje bestaat sinds 1959 de terroristische groepering ETA. Zij strijden voor een onafhankelijk Baskenland. Sinds 2011 hebben ze de wapens neergelegd, maar ze bestaan nog steeds. Nu proberen ze door middel van onderhandeling een oplossing te vinden voor de situatie. Dit wordt gezien als een overwinning van de democratie. Strijd tegen het terrorisme / p.1 van 8 / versie 2

9 NOORD-ZUIDTEGENSTELLINGEN EN DERDE WERELD 1. INLEIDING OORZAKEN EN GEVOLGEN VAN DE NOORD-ZUIDTEGENSTELLING BEGRIPPEN KOLONISATIE DEKOLONISATIE NEOKOLONISATIE INTERNE KOLONISATIE KAARTEN KENMERKEN VAN ONTWIKKELINGSLANDEN HUMAN DEVELOPMENT INDEX - INDEX VAN DE MENSELIJKE ONTWIKKELING VERBAND DEKOLONISATIE EN DERDE WERELD MOGELIJKE OPLOSSINGEN ONTWIKKELINGSHULP HET EXPORTGERICHTE GROEIMODEL DE NOORD-ZUIDTEGENSTELLING IN DE WERELD Oorzaken en gevolgen van de Noord-Zuidtegenstelling 7. DE DERDE WERELD a) Oorzaken van onderontwikkeling o.a. kolonisatie, dekolonisatie, neokolonisatie, interne kolonisatie (begrippen) b) Kenmerken van ontwikkelingslanden c) Mogelijke oplossingen voor de ontwikkelingsproblematiek (korte en lange termijn) 1. INLEIDING Het begrip Derde wereld is de naam die gegeven wordt aan het totaal van alle ontwikkelingslanden. Vlak na de Tweede Wereldoorlog viel de wereld uit elkaar in twee grote blokken. Aan de ene kant stond de "vrije wereld" (de VS en de rijke westerse landen). Aan de andere kant stond de USSR. Veel landen kozen voor een van de twee kampen. De westerse landen vormden samen het NAVO-bondgenootschap. De landen van de USSR en de landen die ermee sympathiseerden vormden samen het Warschaupact. Eenvoudig gezegd: er ontstonden twee grote groepen waarvan de leden beloofden dat ze elkaar zouden helpen als de andere groep hen zou aanvallen. Ongeveer 40 jaar stonden de twee groepen vijandig tegenover elkaar en was er een voortdurende dreiging van het losbarsten van een atoomoorlog. Die periode wordt de "Koude Oorlog" genoemd. Noord-Zuid en Derde Wereld / p.1 van 18 / versie 4

10 DE VERENIGDE NATIES 0. INLEIDING ONTSTAAN DOELSTELLINGEN EN BEGINSELEN ORGANISATIE HOOFDORGANEN Algemene Vergadering (AV) Veiligheidsraad Secretariaat Internationaal Gerechtshof De economische en Sociale Raad (ECOSOC) De Trustschapsraad DE VN-FAMILIE VAN ORGANISATIES VN-programma s, -fondsen en andere organen Gespecialiseerde en andere organisaties DE MILLENIUMDOELSTELLINGEN DE 8 DOELEN TOELICHTING BIJ DE 8 DOELEN DE UNIVERSELE VERKLARING VAN DE RECHTEN VAN DE MENS MENSENRECHTEN WETGEVING VN EN MENSENRECHTEN De Commissie voor Mensenrechten De Mensenrechtenraad Bureau van de Hoge Commissaris voor Mensenrechten...25 BIJLAGE BIJLAGE DE UNO (VERENIGDE NATIES) a) Ontstaan, oorspronkelijke en recentere doelstellingen b) De samenstelling en werking van bestuurlijke instellingen zoals: Algemene Vergadering, Secretariaat, Veiligheidsraad, Internationaal Gerechtshof... c) Neveninstellingen zoals: Commissariaat voor de Vluchtelingen, UNESCO, UNICEF, WHO,FAO... De VN / p.1 van 31 / versie 4 (c) Edulogos cvba-vso

11 DE EU 1. INLEIDING HET ONTSTAAN VAN DE EU OVERZICHT ONTWIKKELING EU BELANGRIJKE INSTELLINGEN HET EUROPEES PARLEMENT DE EUROPESE COMMISSIE DE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE DE EUROPESE RAAD ANDERE INSTELLINGEN DE INVLOED VAN DE EUROPESE UNIE OP ONS DAGELIJKS LEVEN DE EUROPESE UNIE a) Ontstaan, doel, belangrijkste instellingen (ministerraad, Europees Parlement, Europese Commissie, Europese raad) b) De belangrijkste bestuurlijke instellingen van de E.U. en hun werking: Europees Parlement, Europese Commissie, Europese Raad, Raad van de Europese Unie, Hof van Justitie... c) Invloed van de Unie op ons dagelijks leven 1. INLEIDING De Europese Unie (EU) is een groep van 28 Europese landen die samenwerken om het leven van hun burgers te verbeteren en te bouwen aan een betere wereld. De Europese Unie heeft de laatste 60 jaar voor vrede en welvaart gezorgd in Europa. Daarnaast is er dank zij de EU een gemeenschappelijke Europese munt (de euro) en een interne markt zonder grenzen. De EU is een grote handelsmacht geworden en speelt wereldwijd een belangrijke rol op het gebied van milieubescherming en ontwikkelingshulp. Het succes van de Europese Unie is in grote mate te danken aan de ongewone manier waarop de Unie werkt. Alle landen die deel uitmaken van de EU blijven onafhankelijk en soeverein (dat wil zeggen dat ze het binnen hun grenzen voor het zeggen hebben), maar daarnaast bundelen ze hun soevereiniteit (dat wil zeggen dat ze het samen voor het zeggen hebben binnen de grenzen van de EU). Elk land heeft via de EU meer macht en invloed in de wereld dan het alleen zou hebben. Het bundelen van soevereiniteit betekent in de praktijk dat de lidstaten instellingen hebben opgericht die beslissingen nemen voor de hele EU. In die instellingen zetelen afgevaardigden van elk land, die moeten onderzoeken of een bepaalde EU-beslissing goed of slecht zal zijn voor hun eigen land. EU / p.1 van 7 / versie 3

12

13

14