DE DENKER EN DE DOENER: GELEIDEHOND EN HULPHOND. Door Irma Metzger
|
|
- René Johannes Goossens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 DE DENKER EN DE DOENER: GELEIDEHOND EN HULPHOND Door Irma Metzger Het overkomt de hulphond wel eens dat hij voor een geleidehond wordt aangezien. Zo op het oog hebben de honden inderdaad veel van elkaar weg. Wie echter dieper doordringt in de wereld van de hulphond en de geleidehond zal ontdekken dat meer nog dan elkanders evenknie, zij tegenpolen zijn. De hulphond doet wat hem in de genen zit, terwijl een geleidehond doet wat genetisch niet is ingebakken. DE DENKER EN DE DOENER Onlangs nog, werd tijdens een bijeenkomst van doven en slechthorenden aan de instructeurs van Hulphond Nederland gevraagd wat zij kwamen doen. De deelnemers waren doof, toch niet blind? Die verwarring is wel een beetje begrijpelijk. Onder zowel geleidehonden als hulphonden vindt men voornamelijk labradors en golden retrievers en kruisingen van beide rassen, een handvol Duitse en witte herders en een enkele poedel. Beide zijn herkenbaar als werkhond, de één door het geleidetuig, de ander door een dekje. Zelfredzaamheid, zelfstandigheid, weer kunnen meedoen en eigenwaarde blijken de steekwoorden die de levenstaak van zowel de hulphond als de geleidehond typeren. Voor alle duidelijkheid, de Stichting KNGF Geleidehonden leidt honden op voor blinde en slechtziende mensen. Stichting Hulphond Nederland leidt óók honden op, maar dan voor mensen met een lichamelijke handicap en daarnaast, in mindere mate, voor dove en slechthorende mensen. In gesprek met instructeur Ingrid van Deelen, van Hulphond Nederland en met Irma van Hoeven, instructeur van KNGF Geleidehonden komen de overeenkomsten, maar vooral ook de verschillen boven tafel. TREKKEN EN VOLGEN Vanaf de geboorte zijn zowel geleidehonden als hulphonden voorbestemd voor hun toekomstige taak. In het pleeggezin, waar de pups van beide scholen al op een leeftijd van 7 weken naar toegaan, worden ze voorbereid op de opleiding die ze op een leeftijd van ongeveer 14 maanden beginnen. In het pleeggezin wordt al een cruciaal verschil duidelijk. De hulphond, die straks zijn baas naast de rolstoel zal gaan begeleiden, mag absoluut niet trekken. Het gastgezin heeft de handen vol om de pup dit tijdens het eerste jaar af te leren. De geleidehond moet straks het voortouw nemen in het leiden van zijn baas. Zijn pleeggezin krijgt daarom de opdracht om de hond juist te láten trekken. Zij hebben daar dan weer een hele kluif aan. Een aspirant geleidehond mag niet met ballen spelen om te voorkomen dat hij
2 té dol wordt op de bal en er later ook te pas en te onpas achteraan gaat. De hulphond mag dat juist weer wel. Apporteren wordt straks een hoofdmoot van zijn functie. VOORDEEL? Beide scholen trainen de honden op een positieve manier waarbij de beloning van goed gedrag centraal staat. Voor het aanleren van commando s maakt Hulphond Nederland onder andere gebruik van de clickermethode. Doet de hond iets goed, dan maakt de instructeur een geluidje met de clicker. Meteen daarna krijgt de hond een brokje ter beloning, waardoor hij het klikgeluid ook als beloning ervaart. Ingrid van Deelen: Het grote voordeel van deze methode is dat de hond over het algemeen sneller leert en later bij de cliënt gemakkelijker iets nieuws aangeleerd kan worden. De nazorginstructeur geeft dan de eerste aanzet, waarna de cliënt hiermee zelf verder kan trainen. Een ander voordeel van de clickermethode is dat de hond gefixeerd raakt op zijn baas. In de hoop dat er nog een klikgeluid en dus een brok te scoren valt, zal hij de baas steeds goed in de gaten houden. Voor een hulphond die er altijd alert op moet zijn of hij nodig is, is dat ideaal. Voor ons is dat juist een groot nadeel, zegt Irma van Hoeven. Een geleidehond moet natuurlijk wel met zijn baas bezig zijn, maar zijn aandacht moet vooral vóór, boven en naast hem zijn. Hij moet vooruit kijken en bezig zijn met z n omgeving. Door de clickermethode te gebruiken bestaat het risico dat je een hond creëert die constant naar zijn baas loopt te kijken. Zo n hond laat bij wijze van spreken z n baas overal tegenaan lopen. Daar komt bij, dat wij een methode willen gebruiken die de geleidehondgebruiker later zelf kan voortzetten. Effectief clickeren en belonen staat of valt met een goede timing. Onze doelgroep kan niet zien wat de hond doet, dus zijn zij altijd te laat. Geleidehonden worden met brokjes, de stem en spel beloond voor hun goede prestaties. Dat wil niet zeggen dat geleidehonden nooit een riem- of stemcorrectie krijgen. Stel je voor, schetst Irma, dat je op de rand van een talud staat en de hond wil naar beneden springen. Dan kunnen we uiteindelijk niet volstaan met hem weg te leiden en met een koekje te belonen. Dan moet hij écht weten, dit mag nooit! Draait de hond na de correctie weg en neemt hij een andere route, dan wordt hij natuurlijk wel de hemel in geprezen. IEDER ZIJN VAK In een notendop is de taak van de hulphond om te assisteren bij algemene dagelijkse levensactiviteiten. Hij opent deuren, bedient lichtknopjes, haalt de was uit de machine, helpt met aan- en uitkleden en nog heel veel meer. De hulphond is een echte doener die op commando alles wat hij geleerd heeft voor zijn baas uitvoert.
3 De geleidehond wordt opgeleid om zijn baas veilig door het verkeer te geleiden en daarbij oriëntatiepunten aan te geven zodat de baas zijn route kan bepalen. Een geleidehond kent ook een heel scala aan commando s, vooral om dingen te zoeken, zoals een zebra, brievenbus of zitplaats, maar bij lange na niet zoveel als de hulphond. In tegenstelling tot zijn hulpcollega leert de geleidehond vooral zelfstandig te werken, zonder commando s. Irma: Een geleidehondgebruiker kan niet zien dat er fietsen staan waar hij linksaf wil. De hond beslist dan dat op die plek linksaf gaan geen optie is én bedenkt een alternatief. Waar de hulphond een commando van zijn baas onvoorwaardelijk opvolgt, zal de geleidehond soms moeten besluiten ongehoorzaam te zijn en een commando te weigeren als dat gevaar voor zijn baas betekent. Hoewel beide organisaties dezelfde rassen opleiden, hebben ze ieder een heel ander type hond nodig. Ingrid van Deelen: Wij willen graag werklustige, zachtaardige honden die voortdurend opletten of hulp nodig is. Golden retrievers komen het dichtst in de buurt van het ideale profiel. Een beetje zelfstandigheid mag. Als er iets onder de kast valt, is het fijn als de hond een oplossing bedenkt om het te pakken. Hij moet er niet naast gaan zitten met een snuit van: zo, da s moeilijk!. Met te zelfstandig kunnen wij niets. Zo n hond, die als zijn baas onder de douche zit, vast z n bak en brokken haalt, zichzelf uitlaat en en passant de thuiszorg binnenlaat. Dat soort honden nemen bij wijze van spreken het huishouden over. Té zelfstandige honden kan ook KNGF Geleidehonden niet gebruiken, maar de ene zelfstandigheid blijkt de andere niet te zijn. Irma van Hoeven: Een te zelfstandige hond is voor ons een hond die teveel met zijn eigenbelang bezig is. Een hond die zomaar oversteekt bijvoorbeeld, omdat hij aan de overkant een kat ziet. Een initiatiefrijke, weerbare hond hebben we wel graag. Wij maken veel gebruik van labradors en kruisingen met dat ras omdat die vaak stoerder zijn dan de golden en minder snel onder de indruk. Té zelfstandig zijn ze bij ons niet zo snel. Van een geleidehond wordt mentaal nog al wat gevraagd. Hij moet een groot probleemoplossend vermogen hebben. Hij moet zelf bedenken dat hij bij een wegafsluiting 50 meter door moet lopen als daar wel een gaatje is. Het moeilijkste dat we van hem vragen is om een commando te weigeren. Dat gaat recht tegen zijn natuur in, die er op ingesteld is de ranghoogste, zijn baas dus, te gehoorzamen. Volgens mij, oppert Ingrid, is dát het belangrijke verschil tussen onze honden. Een hulphond doet wat hem in de genen zit, apporteren en aan dingen trekken. Van die natuurlijke drang maken wij gebruik. Van een geleidehond wordt gevraagd wat niet genetisch ingebakken is. Dat maakt het werk van een geleidehond psychisch belastend.
4 Irma knikt. Na een paar maanden in de opleiding denkt de hond te weten wat van hem verwacht wordt. Vervolgens gaan wij dingen van hem vragen die niet kunnen. Eerst beloonden we hem als hij bij het commando vooraan ging lopen en nu mag dat ineens niet meer als we hetzelfde commando geven vóór een wegopbreking. Dat deel van de opleiding is voor de hond en de instructeur moeilijk, maar wel noodzakelijk. Eén foute beslissing van de hond kan grote gevolgen hebben voor zijn baas. Bij de hulphond zit de moeilijkheid vooral in de hulpvraag die per cliënt zeer specifiek is. Ingrid: De capaciteiten van de hond moeten exact overeenkomen met de behoefte van de gebruiker. Dat kan heel ver gaan. Er zijn cliënten die de hond met de mond aan- en aflijnen. Sommige honden willen niet zo dicht bij mensen komen. We moeten dus altijd een perfect passende hond zoeken. DOOR ÉÉN DEUR Zowel Hulphond Nederland als KNGF Geleidehonden besteedt veel aandacht aan het combineren van de gebruiker en de hond. De vraag van de hulphondgebruiker moet naadloos aansluiten bij de talenten van de hond. Ingrid: Al onze honden willen apporteren, maar niet alle honden willen álles apporteren. Kleine voorwerpen, metaal en etenswaren zijn vaak lastig. Als je een rookworst laat vallen, wil je hem toch wel graag heel terug. Niet iedere hond is daar even sterk in. Wij bekijken welke hond voor welke taken het beste trainbaar is. Bij geleidehonden is het belangrijk dat het looptempo overeenkomt met dat van de toekomstige gebruiker. Het tempo van de hond is een gegeven dat niet te trainen valt. Anderzijds is het voor de geleidehondgebruiker niet prettig zich altijd te moeten aanpassen. Ze moeten er dus het zelfde tempo op nahouden. Bovendien moeten werkvraag- en aanbod kloppen. Heel actieve geleidehondgebruikers krijgen heel werklustige honden, de meer gematigde types gaan naar bazen die minder ondernemen. Voor hulp- en geleidehond geldt dat het karakter bij dat van de toekomstige baas moet passen om samen letterlijk én figuurlijk door één deur te kunnen. ZO VERSCHILLEND EN TOCH ZO GELIJK De hulphond doet wat de baas van hem vraagt, de geleidehond denkt daar eerst over na. De hulphond is de zachtaardige doener, de geleidehond de stoere denker. Beide zijn vriendelijk, attent, betrouwbaar en behulpzaam. Ingrid: Het mooiste vind ik de verhalen van de cliënten. Iedereen heeft zijn eigen verhaal. Geen cliënt is hetzelfde, beaamt Irma. Voor iedereen heeft de hond weer een andere betekenis.
5 Ze moeten weer door. Ingrid naar Herpen en Irma naar Amstelveen om hun honden te gaan trainen. Ik kijk ze na en denk aan wat ze zeiden; dat iedere cliënt uniek is, geen verhaal hetzelfde en dat de hond voor iedereen iets anders betekent. Ze hebben gelijk, maar toch ook weer niet. Want wie goed luistert naar het verhaal van de geleidehondgebruiker en de hulphondgebruiker hoort tussen de woorden door eenzelfde verhaal. Het verhaal van onafhankelijkheid, eigenwaarde, zelfvertrouwen en een onverbrekelijk verbond tussen mens en dier. Bron KNGF Geleidehonden Ten Geleide, winter 2005/2006
EEN ASSISTENTIEHOND OPENT DEUREN
EEN ASSISTENTIEHOND OPENT DEUREN EEN ASSISTENTIEHOND VAN KNGF GELEIDEHONDEN OPENT DEUREN In deze folder leest u wat een assistentiehond van KNGF Geleidehonden voor u kan betekenen. Alle KNGF-geleidehonden
Nadere informatieMensen die blind zijn, kunnen niet zien. Maar zij leren wel veel beter luisteren dan mensen die wel goed kunnen zien.
Boekverslag door R. 2165 woorden 23 januari 2013 5.7 86 keer beoordeeld Vak Nederlands Ik houd heel erg veel van honden, omdat ze zo lief en schattig zijn. Maar honden die bijten en agressief zijn, zijn
Nadere informatieKinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT
Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT ROOS Roos (27) is zeer slechtziend. Ze heeft een geleidehond, Noah, een leuke, zwarte labrador. Roos legt uit hoe je het beste met geleidehond en zijn baas
Nadere informatieEEN ASSISTENTIEHOND OPENT DEUREN
EEN ASSISTENTIEHOND OPENT DEUREN EEN ASSISTENTIEHOND VAN KNGF GELEIDEHONDEN OPENT DEUREN In deze folder leest u wat een assistentiehond van KNGF Geleidehonden voor u kan betekenen. Alle KNGF-geleidehonden
Nadere informatieDE AUTISMEGELEIDEHOND. Altijd een maatje
DE AUTISMEGELEIDEHOND Altijd een maatje DE AUTISMEGELEIDEHOND ALTIJD EEN MAATJE Honden en kinderen hebben iets met elkaar. Er is vaak een speciale chemie tussen die twee. Dit gaat zelfs in het bijzonder
Nadere informatie5,7. Werkstuk door een scholier 2435 woorden 3 mei keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 2435 woorden 3 mei 2011 5,7 40 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave I. inleiding II. De geschiedenis van de KNGF III. Een speciale hond IV. Een blinde ziet niet V. Een
Nadere informatieHANDIG VERDEDIGEN VAN VOER EN SPEELTJES
HANDIG VERDEDIGEN VAN VOER EN SPEELTJES l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE
Nadere informatieOmgaan & Trainen met je hond Door: Jan van den Brand. (3 e druk) 2015, Jan van den Brand www.hondentraining adviescentrum.nl
Door: Jan van den Brand Inleiding Ik krijg veel vragen van hondeneigenaren. Veel van die vragen gaan over de omgang met en de training van de hond. Deze vragen spitsen zich dan vooral toe op: Watt is belangrijk
Nadere informatieClicker Training. Train uw pup met de clicker training. Uw pup leren wat zijn naam is:
HIL02347 P&K Puppy Clicker NL 19/10/07 14:34 Page 1 Clicker Training Train uw pup met de clicker training Clicker training is in de jaren veertig ontwikkeld door trainers van zeezoogdieren. Zij ontdekten
Nadere informatieEen land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps
Een land waar mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Lilian (48) vraagt haar zoontje om even een handje te komen geven. Dat doet hij en dan gaat hij weer lekker verder spelen. Wij nemen plaats aan
Nadere informatiePUPPYREN.nl. Puppyrennen, accessoires en info
Inhoudsopgave 1. Hoe zorg ik ervoor dat mijn hond gaat luisteren?... 3 2. Puppycursus... 4 2.1 Wat leer je tijdens een puppycursus?... 4 2.2 Wat leer jij zelf tijdens de cursus?... 4 2.3 Wat leert een
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?
Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt
Nadere informatieBeide methodes komen uitgebreid aan bod in de komende pagina s.
Voorwoord Zindelijkheidstraining is erop gericht om uw hond zo snel mogelijk te leren om buiten het huis zijn behoefte doen, of eventueel in een geschikte plek binnenshuis. We bespreken twee methodes voor
Nadere informatieClickertraining. By Dick Staal. Good training makes better dogs!
Clickertraining By Dick Staal Good training makes better dogs! Inhoud 1. Inleiding 2 2. Verschillende inzichten omtrent de clickertraining 5 3. Uitleg van de clicker 9 4. Voordeel van het trainen met de
Nadere informatieals u een geleidehond ontmoet
als u een geleidehond ontmoet Steeds vaker kiezen visueel gehandicapten voor een geleidehond. Niet zo verwonderlijk als je beseft dat geen ander mobiliteitsmiddel zoveel bewegingsvrijheid en onafhankelijkheid
Nadere informatieSpreekbeurt pakket. Personal Service Dogs Zuiderdiep 240 A 9571 BN Tweede Exloërmond Tel. 0599-671346 Email: info@servicedogs.nl www.servicedogs.
Spreekbeurt pakket Personal Service Dogs Zuiderdiep 240 A 9571 BN Tweede Exloërmond Tel. 0599-671346 Email: info@servicedogs.nl www.servicedogs.nl Wat kun je vinden in dit spreekbeurtpakket? Uitleg over
Nadere informatieJONG GELEERD, OUD GEDAAN
JONG GELEERD, OUD GEDAAN DICK STAAL INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding 2. Hoe leert de hond 3. Hoe leren we de hond de betekenis van Goed zo, braaf en Nee 4. Op welke wijze worden correcties gegeven 5. De zwaarte
Nadere informatieBianca s way. Actief in honden training sinds1981
Bianca s way Actief in honden training sinds1981 1 VELEN WEGEN NAAR ROME Er zijn vele wegen die naar Rome leiden, en vandaag ga ik jullie mijn weg laten zien!!! Geen andere weg is fout zolang de route
Nadere informatieDit door Willem Teunisse gemaakte boekje over. De "Alles of niets" methode, is gebaseerd op de werken van: Dr. Ian Dunbar
Dit door Willem Teunisse gemaakte boekje over De "Alles of niets" methode, is gebaseerd op de werken van: Dr. Ian Dunbar De Alles of niets methode is een heel simpele manier om een hond te leren om wat
Nadere informatieLees Zoek op Om over na te denken
Welkom bij de Online Bijbelcursus van Praise De bijbelcursus is wat voor jou als je: 1. Als je wilt weten wat christenen geloven. 2. Als je meer wilt begrijpen van de bijbel. 3. Als je wilt groeien in
Nadere informatieWerkboek Het is mijn leven
Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er
Nadere informatieWaarde-volle zorg is ook nog JONG!
Waarde-volle zorg is ook nog JONG! LOC maakte een nieuwe visie op de zorg. Die heet Waarde-volle zorg. Allerlei mensen herkennen zich daar in. Dat komt doordat die gaat over dingen die voor ons allemaal
Nadere informatieNieuwe buren in het Grippelbos
Naam : Klas : W.O.- werkboekje Nieuwe buren in het Grippelbos We luisterden naar het verhaal van het Grippelbos. Meneer Mol redt in het verhaal Snip. Waarom is meneer Mol anders dan de andere dieren? In
Nadere informatietientallen miljoenen euro s per jaar. Ook een vrijwilliger heeft zo een economische waarde.
Mt.5:16 De Week van gebed voor de eenheid van alle kerken. Ieder jaar is dit gebed in dezelfde week in januari. Het zal puur toeval zijn, maar ieder jaar valt ook de actie Kerkbalans in deze periode. Met
Nadere informatieALS U EEN GELEIDEHOND ONTMOET
ALS U EEN GELEIDEHOND ONTMOET Geleidehonden, assistentiehonden en buddyhonden bieden vrijheid, zelfstandigheid en levensgeluk aan volwassenen en kinderen met een beperking of stoornis. Steeds vaker schakelen
Nadere informatieBASISCURSUS LES 6: AF & BLIJF + HIER HONDENTRAINING NOORD-HOLLAND
BASISCURSUS LES 6: AF & BLIJF + HIER HONDENTRAINING Een belevenis voor het leven! LES 6 PRAKTIJK AF & BLIJF AF EN BLIJF In les 4 hebben we al het zit en blijf behandeld. De af en blijf oefening werkt eigenlijk
Nadere informatieWat heeft dit kind nodig?
ADHD PDD-NOS Leerstoornis Gedragsstoornis Team Wat heeft dit kind nodig? Lynn leest in haar leesboek. Tegelijkertijd tikt ze constant met haar pen op haar tafel. Dat doet ze wel vaker. De kinderen van
Nadere informatieWiekslag Speciaal. Vanuit het kamertje
Wiekslag Speciaal Vanuit het kamertje Uw dochter van vijf vraagt hoe baby's in een buik komen. Uw zoontje van vier laat trots zijn stijve piemeltje zien. Uw 9-jarige moet er ineens niet meer aan denken
Nadere informatieALS U EEN GELEIDEHOND ONTMOET
ALS U EEN GELEIDEHOND ONTMOET Geleidehonden, assistentiehonden en buddyhonden bieden vrijheid, zelfstandigheid en levensgeluk aan volwassenen en kinderen met een beperking of stoornis. Steeds vaker schakelen
Nadere informatieZelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.
Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.
Nadere informatieTijdsduur Minimaal 3 maanden waarbij er 3 maandelijks een overgang wordt afgenomen. Training 2x per week 45 minuten.
B1- Groep Doelgroep Honden die de A-groep met goed gevolg hebben afgelegd. Honden die van een andere vereniging zijn overgekomen en beschikken over een bepaald niveau. Tijdsduur Minimaal 3 maanden waarbij
Nadere informatieJezus maakt mensen gelukkig
Eerste Communieproject 33 Jezus maakt mensen gelukkig Jezus doet wonderen In les 5 hebben we geleerd dat God onze Vader is. Wij zijn allemaal zijn kinderen. Alle mensen zijn broertjes en zusjes van elkaar!
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieIN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL
I N T E R I E U R W Wonen op de Windrichtingen IN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL Tekst: ANNEMIE WILLEMSE Foto s: JAN VERLINDE 22 TIJDLOOS TIJDLOOS 23 Na een zoektocht naar de ideale bouwgrond, gingen
Nadere informatieAfval Anne en de Sorteerbrigade
Afval Anne en de Sorteerbrigade Verhaal ontwikkeld voor educatieproject Afval groep 3 School en Cultuur Veenendaal 2014 Geschreven door: Sanne Heymann Tekeningen door: Sjoerd Kreijns Dit is Afval Anne.
Nadere informatieHoofdstuk 7. Iedereen gelijk? Tips om positieve discriminatie te hanteren in de klas
Hoofdstuk Iedereen gelijk? Tips om positieve discriminatie te hanteren in de klas 159 . Iedereen gelijk? - Tips om positieve discriminatie te hanteren Wat als je van de olifant in de muziekles verwacht
Nadere informatieHC zd. 42 nr. 31. dia 1
HC zd. 42 nr. 31 weinig mensen zullen zeggen dat ze leven voor het geld geld maakt niet gelukkig toch zeggen we er graag achteraan: wel handig als je het hebt want waar leef ik voor? een christen mag zeggen:
Nadere informatieDe Drakendokter: Gideon
De Drakendokter: Gideon Om hulp vragen Vervolgverhalen Groep 5 en 6 (SO en SBO) Overzicht De opdrachten zijn het leukst om te doen, als het hele boek in de klas is voorgelezen. Dit kan door elke dag in
Nadere informatieSoms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.
Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.
Nadere informatieSchaapje Schaap woont op de weide samen met Nina en Osto.
Schaapje Schaap en de Wolkjes Schaapje Schaap woont op de weide samen met Nina en Osto. De schaapjes hebben een mooie stal, met zacht stro om in te slapen. Kom, zegt Nina, we gaan slapen, ik ben moe. Maar
Nadere informatieDE BUDDYHOND HOND MET EEN MISSIE VOOR MENSEN MET PTSS
DE BUDDYHOND HOND MET EEN MISSIE VOOR MENSEN MET PTSS DE BUDDYHOND VAN KNGF GELEIDEHONDEN Een hond die mij weer laat lachen Het beroep van militairen en andere geüniformeerden zoals politieagenten, ambulancemedewerkers
Nadere informatieHC zd. 22 nr. 32. dia 1
HC zd. 22 nr. 32 een spannend onderwerp als dit niet waar is, valt alles duigen of zoals Paulus het zegt in 1 Kor. 15 : 19 als wij alleen voor dit leven op Christus hopen zijn wij de beklagenswaardigste
Nadere informatieHeling & Partners financiert de opleiding van Yinti, een hulphond
Heling & Partners financiert de opleiding van Yinti, een hulphond Sinds 1 januari 2006 is Heling & Partners officieel lid van Le Chien d'or, de sponsorclub van Stichting Hulphond Nederland. Hulphond Nederland
Nadere informatie6,7. Schofthoogtes: Kracht: Werkstuk door een scholier 1362 woorden 18 mei keer beoordeeld. Inhoud:
Werkstuk door een scholier 1362 woorden 18 mei 2006 6,7 131 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoud: 1. Algemene informatie over de Amerikaanse Bulldog 2. Hoe is de Amerikaanse Bulldog als pup? 3. Wat eet
Nadere informatieSamenstelling tekst Beppie Brood (teamleider ATC s Amstelduin) Monique van Kollenburg (trainer ATC Amstelduin)
Samenstelling tekst Beppie Brood (teamleider ATC s Amstelduin) Monique van Kollenburg (trainer ATC Amstelduin) Lay-out Bob Snel (trainer ATC Amstelduin) Document Versie maart 2007 Meer informatie E-mail:
Nadere informatie[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster
[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9
Nadere informatie1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht.
1. Joris Hé Roos, fiets eens niet zo hard. Roos schrikt op en kijkt naast zich. Recht in het vrolijke gezicht van Joris. Joris zit in haar klas. Ben je voor mij op de vlucht?, vraagt hij. Wat een onzin.
Nadere informatiePRAKTISCH KIND EN HOND HOUD HET VEILIG
PRAKTISCH KIND EN HOND HOUD HET VEILIG l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n over houden van huisdieren Honden kunnen prima samengaan met kinderen, maar
Nadere informatieDag van de Hond. Kind & Hond. kunnen de beste maatjes worden!
Dag van de Hond Kind & Hond kunnen de beste maatjes worden! In deze folder lees je hoe je goede maatjes met de hond kunt worden. Daarvoor moet je onder andere weten hoe hij in elkaar zit, wat hij nodig
Nadere informatieBoekje over de kerk. voor kinderen van ca. 4 10 jaar gemaakt door de jongste catechisatiegroep
Boekje over de kerk voor kinderen van ca. 4 10 jaar gemaakt door de jongste catechisatiegroep Over dit boekje Wij hebben op catechisatie wat geleerd over de kerk. Daar willen we je wat over vertellen.
Nadere informatieHoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door:
Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s Foto Britt Straatemeier Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Tips voor grootouders Foto Susanne Reuling Als in het gezin van
Nadere informatieHONDENTOILET. Uw hond in 10 stappen op het hondentoilet (volwassen hond)
HONDENTOILET Uw hond in 10 stappen op het hondentoilet (volwassen hond) Stap 1: zoek de juiste plaats voor het hondentoilet Plaats het hondentoilet in een hoek, zodat het wordt afgeschermd door twee muren.
Nadere informatieIk-Wijzer Ik ben wie ik ben
Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,
Nadere informatiea. Een zin lees je van links naar rechts. Waarom eigenlijk? Wat denk jij?
5. Woordplaatjes Bijzondere woorden Woorden maken samen zinnen. Zinnen maken samen tekst. Een zin begint met een hoofdletter. Hij eindigt met een punt. Zo weet je hoe je moet lezen. De woorden staan netjes
Nadere informatieEen zichzelf activerend hondenfluitje, gebaseerd op een microchip. Een prettige, stress vrije, unieke training voor zowel hond als baas.
Welkom! Dank u voor uw keuze voor de Dog-e-walk. Deze gebruiksaanwijzing bevat een volledige beschrijving van het gebruik van de traninigshulp Dog-e-walk. Voor een optimaal resultaat adviseren wij u de
Nadere informatie6,1 TWEE TOT VIER WEKEN VIER TOT ACHT WEKEN. Werkstuk door een scholier 2471 woorden 11 mei keer beoordeeld. Verzorging
Werkstuk door een scholier 2471 woorden 11 mei 2006 6,1 68 keer beoordeeld Vak Verzorging Voorwoord Ik houd mijn werkstuk over de hond, omdat ik het een leuk dier vind, 25 mei krijgen we er een en ik wil
Nadere informatieTeambuilding met een beetje hulp
Teambuilding met een beetje hulp Iedereen kan soms wel een beetje hulp gebruiken. Niet alleen bij het beter samen laten werken van uw team, maar misschien ook wel bij de manier waarop u dat voor elkaar
Nadere informatieSociale/pedagogische vragenlijst
Bijlage 1 Sociale/pedagogische vragenlijst voor ouders en begeleiders van mensen met een matige tot (zeer) ernstige verstandelijke beperking, al dan niet in combinatie met een lichamelijke beperking 1
Nadere informatieHier een korte samenvatting over de verschillende lessen in deze groep.
INFORMATIE OVER GROEP 3 Uw kind zit in groep 3, maar wat doet het toch de hele dag? Hier een korte samenvatting over de verschillende lessen in deze groep. VEILIG LEREN LEZEN Dit is de methode die we in
Nadere informatieOplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)
Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)
Nadere informatieMees Eyeopeners over het leven met een blindengeleidehond. Lotte Bloemendaal
Mees Mees Eyeopeners over het leven met een blindengeleidehond Lotte Bloemendaal Auteur: Lotte Bloemendaal Foto omslag: Vera de Jongh Redactie: Algra Tekst & Verhaal 2014, Lotte Bloemendaal Alle rechten
Nadere informatieBewegen tijdens chemotherapie
Bewegen tijdens chemotherapie (Onco-move) mca.nl Inhoudsopgave Voordelen van bewegen Welke vorm van beweging? Opbouw lichamelijke activiteit Intensiteit van bewegen Borgschaal Dagboekje Adviezen: starten
Nadere informatieAandacht voor gedrag Beloon gewenst gedrag Controle over gedrag DOGSIDE
Aandacht voor gedrag Beloon gewenst gedrag Controle over gedrag DOGSIDE Leuke activiteiten voor kind en hond. * Voor diverse activiteiten wordt hondenvoer of speelgoed gebruikt. Het is héél belangrijk
Nadere informatieDe gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen
Nadere informatieWat zeggen deelnemers over de 1-daagse cursus in Utrecht
Verhalen, informatie en nieuwtjes van het meditatiecentrum Bestemd voor kinderen en tieners Zomer 2015 Wat zeggen deelnemers over de 1-daagse cursus in Utrecht Als je vindt dat je te druk bent, dan kun
Nadere informatieInhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!
1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk
Nadere informatieDe manieren waarop een hond leert. Wat is gedrag?
De manieren waarop een hond leert Wat is gedrag? Echt alles wat een hond doet wordt gedrag genoemd. Honden gedragen zich zoals honden zich horen te gedragen. Ze doen volkomen natuurlijke en normale hondendingen
Nadere informatiePRAKTISCH ALLEEN THUIS BLIJVEN
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n PRAKTISCH ALLEEN THUIS BLIJVEN over houden van huisdieren Honden zijn groepsdieren en zijn van nature graag bij hun
Nadere informatieAANDACHTS- EN CONCENTRATIEOEFENINGEN 1
AANDACHTS- EN CONCENTRATIEOEFENINGEN 1 If a dog is distracted or disengaged from his owner while training, his learning progress is slow Dawn Jecs AANDACHTSOEFENINGEN BASIS 1 MET NAAM Aandacht is de basis
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieDe pointer. Mariska de haan
De pointer Mariska de haan 2013 ~1~ Inleiding. Voor mijn werkstuk dit jaar heb ik gekozen voor de pointer. Omdat wij thuis 2 pointers hebben. Daar wil ik graag wat over vertellen. ~ 2 ~ Inhoudsopgave Hoofdstuk
Nadere informatieRoyal Canin. Hier treft u onze eerste nieuwsbrief aan. Actie van Royal Canin:
Hier treft u onze eerste nieuwsbrief aan. Op 15 oktober van dit jaar hebben wij onze deuren aan de Willem Dreeslaan 386 in Zoetermeer geopend. Dierenarts Faribourz Soheil en assistente Marleen Tuin staan
Nadere informatieLaat de jongeren de test conflictstijlen maken (zie bijlage 1). Naar aanleiding van de uitslag ga je in gesprek.
Conflicten hanteren Tijd: verdelen over twee bijeenkomsten. Bijeenkomst 1 Laat de jongeren de test conflictstijlen maken (zie bijlage 1). Naar aanleiding van de uitslag ga je in gesprek. De uitkomst van
Nadere informatieJezus vertelt, dat God onze Vader is
Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.
Nadere informatieGKIJ GKIJ. Jarno. Hilde
Er kwamen mensen van ze vertelden hoe het was als je in een rolstoel zat. We hebben veel geleerd. Als je in een rolstoel zit zijn sommige dingen vervelend, maar daar kun je bij geholpen worden. Bijvoorbeeld
Nadere informatieEen moeilijk woord voor Natuurbrug is Ecoduct. Wat dat nu precies is, legt de schrijver Frank van Pamelen hieronder nog eens uit.
Ecoduct Een moeilijk woord voor Natuurbrug is Ecoduct. Wat dat nu precies is, legt de schrijver Frank van Pamelen hieronder nog eens uit. Ecoduct Wat is dat dan precies, een ecoduct? Zo vroeg een jonge
Nadere informatieJe motivatie vormt de basis om dingen te veranderen.
Je motivatie vormt de basis om dingen te veranderen. Om iets te bereiken moet je actie ondernemen. Je moet vanuit jezelf iets doen. Om iets te doen moet je gemotiveerd zijn. Je zou dus kunnen stellen dat
Nadere informatieGa je mee om de wonderlijke wereld van de zintuigen te ontdekken? Linda van de Weerd
Ga je mee om de wonderlijke wereld van de zintuigen te ontdekken? 1 Linda van de Weerd Inhoud Moet je horen! 3 Trillingen 4 Luister! 5 Hard en zacht 6 Dichtbij en ver weg 7 Hoog en laag 8 Doof zijn 9 Moeilijke
Nadere informatieJouw praktische weg naar het hbo. Onderdeel van AOC Oost
Jouw praktische weg naar het hbo Onderdeel van AOC Oost 2014 2015 2Informatie Het Groene Lyceum 2014-2015 Lekker praktisch bezig zijn maar wel op een hoog niveau. Is dat ook voor jou de leukste route naar
Nadere informatieWat te verwachten bij een instinct test.
Wat te verwachten bij een instinct test. Je kan met je hond naar JJRanch komen om je hond te laten testen op het instinct om schapen te drijven. De test duurt ongeveer 15 tot 25 minuten, afhankelijk van
Nadere informatieWat iedere ouder moet weten over verkeersveiligheid Je kind in het verkeer
Wat iedere ouder moet weten over verkeersveiligheid Je kind in het verkeer Samen op pad Kinderen zijn kwetsbaar in het verkeer. Logisch dus, dat ouders hun kinderen graag zo snel mogelijk veilig verkeersgedrag
Nadere informatieR O S A D E D I E F. Arco Struik. Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl
R O S A D E D I E F Arco Struik Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl In de winkel 3 Bart 5 Een lieve dief 7 De telefoon 9 Bij de dokter 11 De blinde vrouw 13 Een baantje 15 Bijna betrapt
Nadere informatieLEERPROBLEMEN KIND/JONGERE
Training - Begeleiding - Coaching LEERPROBLEMEN KIND/JONGERE TIJDELIJKE ONDERSTEUNING BIJ SCHOOLVAKKEN MATRIXCOACHING BIJ LEER- EN EMOTIONELE PROBLEMEN HERKENT U DIT? Heeft uw kind moeite met een of meerdere
Nadere informatieHANDIG ALS EEN HOND DREIGT
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG ALS EEN HOND DREIGT OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE DREIGEN. JE KUNT
Nadere informatieH.A.N.G. PLEKKEN. Heel Aardig? Niet Geweldig! > OP BEZOEK BIJ HET NAI
H.A.N.G. PLEKKEN Heel Aardig? Niet Geweldig! > OP BEZOEK BIJ HET NAI Binnenkort ga je met je klas op bezoek bij het Nederlands Architectuur instituut (NAi). Daar zal je het programma H.A.N.G. plekken volgen.
Nadere informatie6,5. Werkstuk door een scholier 2445 woorden 13 september keer beoordeeld. Nederlands. Blind zijn
Werkstuk door een scholier 2445 woorden 13 september 2005 6,5 253 keer beoordeeld Vak Nederlands Blind zijn Zien is voor de meeste mensen normaal. Toch is het niet gewoon als mensen kunnen zien. Met ogen
Nadere informatieIk heb een nieuw horloge, zegt papa. Kijk.
Prent 1 Sst, ik hoor iets! Prent 1. Sst, ik hoor iets! Said en Jamal zitten aan tafel te eten. Samen met papa en mama. Ik heb een nieuw horloge, zegt papa. Kijk. Papa laat het horloge zien. Het is een
Nadere informatieJAARBERICHT. Fonds2009. Koninklijk Nederlands Geleidehonden
JAARBERICHT Fonds200 Koninklijk Nederlands Geleidehonden Colofon Inhoud Woord van de voorzitter Stichting Koninklijk Nederlands Geleidehonden Fonds (KNGF Geleidehonden) Amsteldijk Noord 42, 1184 TD Amstelveen
Nadere informatieDe allerliefste oppas
De allerliefste oppas Met de ene oppas ga ik buiten spelen door de andere wordt altijd thee gezet bij de derde zal ik mij echt nooit vervelen en van de vierde mag ik lekker laat naar bed Met de ene oppas
Nadere informatieBrief LES. tegelijk GR EN. Groep 7 en 8
Brief LES Groep 7 en 8 ALLE FIETSERS TEGELIJK GROEN Deze verkeerslessen gaan over de alle fietsers kruispunten. In 1989 heeft Groningen het eerste kruispunt aangelegd waar de verkeerslichten voor alle
Nadere informatieWelkom aan Eddo onze therapie/sociale hond. Eén hond, aandachtspunten voor iedereen
Welkom aan Eddo onze therapie/sociale hond. Eén hond, aandachtspunten voor iedereen Esther, Rosette, Christine en Veerle volgden een bijscholing, die gegeven werd door Dyadis. Zij kregen uitleg over: Lichaamstaal
Nadere informatieDoelstellingen van PAD
Beste ouders, We kozen er samen voor om voor onze school een aantal afspraken te maken rond weerbaarheid. Aan de hand van 5 pictogrammen willen we de sociaal-emotionele ontwikkeling van onze leerlingen
Nadere informatieStil blijft Lisa bij de deur staan. Ook de man staat stil. Ze kijken elkaar aan.
Wild Op het laatste moment ziet Lisa de man pas. Ze hangt de was op in de tuin. En ineens komt hij achter de lakens vandaan. Lisa laat het mandje met was in het gras vallen. Ze gilt. De man ziet er slecht
Nadere informatieBEHEERDER ZIJN BIJ DE DORPSBOERDERIJ IN WASPIK Het is inmiddels al een jaar geleden (maart 2012) dat onze Dorpsboerderij haar deuren officieel opende. Dankzij de inzet van een team van ongeveer 30 beheerders
Nadere informatieNalaten uw visie, onze toekomst
Nalaten uw visie, onze toekomst Zelfstandig leven met een visuele beperking Blind of slechtziend door het leven gaan, het overkomt steeds meer mensen. Dit komt onder meer door de vergrijzing en ziektes
Nadere informatieHANDIG SPELEN MET EEN HOND
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG SPELEN MET EEN HOND OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER SPELEN MET EEN HOND. JE
Nadere informatieTuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5
Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich
Nadere informatieHANDIG HONDEN ONTMOETEN
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG HONDEN ONTMOETEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN ONTMOETEN. JE KUNT ER
Nadere informatieAanvulling Woordenschat NT2
Aanvulling Woordenschat NT2 Woordenschat Kinderen die net beginnen met Nederlands leren, moeten meteen aan de slag met het leren van woorden. Een Nederlandstalig kind begrijpt in groep 1 minimaal 2000
Nadere informatie