De FNV heeft een aantal speerpunten in het inkomensbeleid 2016 met als top 3:

Transcriptie

1 Concept 26 augustus - Inkomensnota FNV 2016 Inleiding en samenvatting Naast de nota arbeidsvoorwaardenbeleid brengt de FNV een nota over het inkomens- en koopkrachtbeleid uit. Beide nota s moeten als een geheel worden gezien. De nota arbeidsvoorwaardenbeleid bevat FNV-wensen op het gebied van inkomen en bredere arbeidsvoorwaarden voor de cao-onderhandelingen richting werkgevers. De nota Inkomensbeleid richt zich primair op de politiek. Doel van de FNV is om te komen tot een rechtvaardige primaire, secundaire en tertiaire inkomensverdeling. De FNV heeft een aantal speerpunten in het inkomensbeleid 2016 met als top 3: a. Bestrijding van langdurige werkloosheid, ook via specifiek beleid als top prioriteit in b. Een eerlijke koopkrachtverdeling naar draagkracht, ook met oog voor de positie van gepensioneerden en uitkeringsgerechtigden. Dit stelt eisen aan de lastenverlichting in 2016 en aan de verdere invulling van het belastingplan c. Lastenverschuiving van arbeid naar vermogen en winst. De lasten op arbeid moeten ook mede via deze verschuiving in 2016 worden verlicht. FNV INKOMENSBELEID in Werk blijft het belangrijkste De werkloosheid ligt in 2015 nog altijd op een zeer hoog niveau en daalt in 2016 maar in zeer geringe mate. Dit leidt tot een grote groep werknemers die langdurig werkloos is. Werkloosheid en zeker langdurige werkloosheid zorgt vaak voor de grootste inkomensdaling van mensen. Het voorkomen van [langdurige] werkloosheid is daarmee de meest effectieve manier om de inkomens van mensen op peil te houden. In 2016 moet de aantrekkende economische groei worden benut voor een offensief om de langdurige werkloosheid met kracht terug te dringen mede via een zo gericht mogelijk beleid waarin iedereen die langdurig werkloos is een passend arbeid [of scholing] aanbod krijgt. Werkgevers nemen op dit moment veel te weinig langdurig werkloze werknemers in dienst. 2. Een fatsoenlijke loonsverhoging: centen en procenten in 2016 De economische groei trekt aan, de winsten stijgen maar de loonontwikkeling is in 2015 daarbij achter gebleven. In 2016 moet de loonontwikkeling beter in de pas lopen met de economische mogelijkheden. De daling van de arbeidsinkomensquote moet ongedaan worden gemaakt. Dit is goed voor de bestedingsruimte en daarmee voor de economie en de werkgelegenheid. We stellen een looneis van 3% die een vertaling krijgt in centen en procenten. Alle werkenden met of zonder arbeidsovereenkomst moeten er op vooruit gaan en door de verhoging van lonen en tarieven profiteren van de toenemende van winstgevendheid van bedrijven. 3. Echte banen die zorgen voor economische zelfstandigheid Steeds meer mensen, waaronder veel jongeren maar ook ouderen indien ze werkloos raken, hebben te maken met tijdelijke baantjes, flexcontracten, kleine baantjes en 0- urencontracten. De FNV pleit voor echte banen met zekere contracten, die groot genoeg zijn om een goed en stabiel inkomen op te leveren. Dit biedt perspectief om een zelfstandig bestaan op te bouwen.

2 4. Stimuleren van de koopkracht via de overheid Veel lastenverzwaringen in de crisis zijn afgewenteld op werkenden gepensioneerden, uitkeringsgerechtigden en huishoudens. De FNV pleit al langer voor lagere lasten op arbeid: goed voor de koopkracht en goed voor de werkgelegenheid. De FNV wil dat de lastenverlichting wordt geconcentreerd op de lagere en midden inkomens. 5. Koopkracht ouderen en pensioenen De lastenverzwaringen van het kabinet zijn in een onevenredige mate ten koste gegaan van gepensioneerden en ten koste van AOW en aanvullende pensioenen. Sinds 2009 is de koopkracht voor gepensioneerden daardoor er steeds op achteruitgegaan. Met een enorme achteruitgang in 2013 vooral door de invoering van de Wet Uniformering Loonbegrip. Structureel hakt ook de zogenaamde de houdbaarheidsbijdrage er fors. Voor 2016 dreigt het beeld verder scheef te groeien door de grotendeels afschaffing van de ouderenkortingen, de verhoging van de inkomensafhankelijke zorgpremies en de verdere verhoging van de houdbaarheidsbijdrage. Al deze maatregelen die specifiek gepensioneerden treffen moeten worden stop gezet ten minste tot dat aanvullende pensioenen over een brede linie weer kunnen worden geïndexeerd. Tevens moeten ook gepensioneerden en uitkeringsgerechtigden recht krijgen op lastenverlichting in Op die manier moet voor iedereen een positieve koopkracht ontwikkeling worden gerealiseerd. Al jaren zijn de pensioenen voorts niet geïndexeerd. In verschillende fondsen is de indexatieachterstand zelfs al opgelopen tot 10% of zelfs veel meer. Dit heeft directe negatieve gevolgen voor de koopkracht van gepensioneerden en op termijn ook voor jongeren. Voor een goed en stabiel pensioen moet het indexatievooruitzicht voor de middellange termijn duidelijk verbeteren. Daarom pleit de FNV voor een macrostabiele discontovoet (rekenrente) voor de berekening van de pensioenverplichtingen. Tevens mag de lange rente waarmee pensioenfondsen moeten rekenen niet worden verlaagd. 6. Extra aandacht voor de lagere en middeninkomens Specifieke aandacht is gewenst voor de groep middeninkomens die hun werk door technologische aanpassingen ziet veranderen. Er is sprake van polarisatie op de arbeidsmarkt waarbij de boven- en onderkant uitbreiden en het middensegment onder druk staat. Mensen die voorheen in het midden segment werkzaam waren, werken nu vaker in lager betaalde banen. Gerichte scholing kan en moet hier een oplossing bieden. Dit moet via een gemeenschappelijke inzet van overheid en sociale partners vorm krijgen (zie ook box 2). De werkgelegenheid en inkomensontwikkeling van lagere inkomens moet worden ondersteund door werkgevers- en werknemerslasten voor deze groep te verlagen. Daarnaast dient deze groep, waarin veel jongeren zitten, meer zekerheid over het inkomen te krijgen door de doorgeslagen flexibilisering tegen te gaan en afspraken te maken over meer echte banen. 7. Belastingverschuiving: van arbeid naar vermogen en winst De lasten op arbeid zijn in de crisis flink gestegen en die op kapitaal juist gedaald. De FNV wil dat de lastenstijging op arbeid de komende jaren ongedaan worden gemaakt door een belastingherziening. Om publieke voorzieningen overeind te houden zijn verhogingen van belasting op vermogen, winst en fiscale vergroening noodzakelijk. De inkomensfeiten 2016: 1. De economische ontwikkeling voor 2016 ziet er florissanter uit. In Nederland en West- Europa neemt de economische groei toe dankzij groeiende exporten en herstellende bestedingen. Maar het groeitempo blijft nog altijd wel achter bij wat we voor de crisis

3 gewend waren. Mede daardoor blijft de werkloosheid hoog. Het koopkrachtperspectief voor 2016 is positief voor werkenden door de lastenverlichting die 2016 doorgevoerd wordt, maar ouderen en uitkeringsgerechtigden blijven achter door diverse overheidsmaatregelen. Dit geldt sterk voor mensen met veel zorgkosten. Met het lichte koopkrachtherstel voor werkenden wordt overigens verlies qua koopkracht uit de periode nog niet goedgemaakt. 2. De inkomensongelijkheid stijgt. In de laatste drie decennia is deze in de meeste OECDlanden gestegen. Terwijl de top-1% vaak flink heeft geprofiteerd van economische vooruitgang, blijft de laagste 40% achter of is deze er zelfs in reële termen op achteruitgegaan. In Nederland is de stijging volgens de OECD minder groot dan gemiddeld. De gini-coëfficient is gestegen van 0,263 in 1977 naar 0,278 in Het aantal mensen dat onder de armoedegrens leeft is verdubbeld, van 6,4% in 1977 naar 13,8% in De 10% van de bevolking met de hoogste inkomens verdiend 6,6 keer zoveel als de 10% van de bevolking met de laagste inkomens. De WRR laat zien dat deze verhouding sinds de jaren 80 is toegenomen. Ook de vermogensongelijkheid is in Nederland groot. De tien procent rijkste Nederlanders bezit 60% van het totale vermogen. De verwachting is dat dit verder toeneemt omdat de winst op vermogen structureel hoger is dan de ontwikkelingen van de lonen. Grote vermogensongelijkheid draagt verder bij aan de toenemende inkomensverschillen. Daarnaast neemt de ongelijkheid tussen bedrijven en huishoudens toe. Sinds 2001 zijn Nederlandse huishoudens 70% meer inkomensoverdrachten gaan betalen, terwijl bedrijven 10% minder is gaan betalen. Dit komt onder andere doordat er minder belasting wordt betaald door lagere VPB-tarieven: van 25% van het bedrijfsresultaat in 1995 naar 10% van het bedrijfsresultaat in Tegelijkertijd is de winstgevendheid flink toegenomen: de kapitaalinkomenquote zonder zzp ers is sinds 1990 gestegen van20% naar 27%. 3. Ondanks het herstel van de economie blijft de werkloosheid ook in 2016 veel te hoog met een niveau van bijna mensen (bij een frictiewerkloosheid van circa ). Bijzonder ernstig is dat door de lange duur van de crisis de langdurige werkloosheid sterk is gestegen vooral onder laag opgeleide jongeren maar nog sterker onder oudere werknemers, die worden geconfronteerd met leeftijdsdiscriminatie op de arbeidsmarkt. Omdat hun loongerelateerde WW-uitkering van beperkte duur is moeten zij steeds vaker terugvallen op het inkomen van hun partner of nog erger op een echte minimumuitkering. Nu de economie aantrekt zien we dat de nieuwe banen veel te weinig naar langdurig werkloze werknemers gaan. Er is specifiek beleid nodig om deze groep te ondersteunen ten einde deze ontwikkeling te keren, bijvoorbeeld door de scholingsmogelijkheden voor deze groep te verbeteren. 4. De meeste pensioenfondsen kunnen ook in 2016 niet indexeren. Het FTK en het recente besluit van de DNB om de rente (UFR) waarmee pensioenfondsen moeten rekenen te verlagen, beperken de indexatievooruitzichten voor de korte en middellange termijn. De lage rente politiek van de ECB vormt ook een steeds grotere dreiging voor nieuwe kortingen die pensioenfondsen moeten gaan opleggen. Dit alles heeft negatieve koopkrachteffecten voor gepensioneerden. Actieve deelnemers in pensioenregelingen krijgen hier ook mee te maken. Zij betalen een hoge premie voor een steeds verder tegenvallende pensioenopbouw. FNV Inkomens en koopkracht beleid voor de middellange termijn [ ]: 1. De FNV streeft naar duurzame economische groei, rechtvaardige inkomensverdeling en volledige werkgelegenheid c.q. een hoge arbeidsdeelname van iedereen die kan en wil werken. De FNV vindt dat je deze drie doelstellingen in goede balans moet bereiken. Dit vraagt om werk voor jong en oud met banen waarmee mensen een volwaardig en stabiel inkomen kunnen verdienen en perspectief hebben zich te ontwikkelen 2. Het bestrijden van werkloosheid moet topprioriteit zijn van het kabinetsbeleid, ook met het oog op de inkomenseffecten. Daar waar werkloosheid zich voordoet, is het beleid van de FNV er op gericht de werkgelegenheid te bevorderen en [langdurige] werkloosheid te bestrijden. Zo voorkom je uitsluiting en verarming. Uit de meest recente cijfers blijkt dat de werkloosheid

4 geleidelijk maar traag terug loopt maar dat de langdurige werkloosheid blijft doorstijgen. Dit vergt gerichte maatregelen om langdurige werkloosheid te bestrijden. 3. Een fatsoenlijke loonsverhoging in combinatie met lagere lasten op arbeid met als resultaat voor een verbetering van de netto inkomens. Door te stoppen met bezuinigingen en lastenverzwaringen, kunnen de binnenlandse bestedingen zich verder herstellen en bijdragen aan herstel van de economische groei. Daarnaast dienen uitkeringsgerechtigden ook te profiteren van de aantrekkende economie. 4. Verkleining van de kloof tussen arm en rijk. In Nederland leven 1,2 miljoen mensen in armoede. Tegelijkertijd behoort Nederland tot de meest welvarende landen. In een welvarend land mag het niet voorkomen dat mensen te weinig middelen hebben om in hun eerste levensbehoefte te voorzien. We moeten naar een situatie waarin we de welvaart eerlijker delen en waarin lagere en middeninkomens niet steeds verder achterblijven. Investeren in de kwaliteit van de publieke sector is daarbij van groot belang voor een rechtvaardige verdeling van inkomen en welzijn. 5. De FNV wil dat de overheid niet alleen streeft naar een rechtvaardige verdeling van inkomens, maar ook naar een rechtvaardige verdeling van vermogens. De belastingopbrengsten op vermogens zijn de laatste jaren gedaald, terwijl het vermogen van de rijksten sterk is toegenomen. Dit pleit voor het versterken van de successiebelasting bij hoge vermogens. Ook pleit dit voor een progressievere belasting van de vermogens(aanwas) via box 3 in de inkomstenbelasting. Voorts wordt een rechtvaardigere vermogensverdeling bevorderd als werknemers sterker meedelen in de vermogensaanwas van hun bedrijf.

5 Box 1 De belastingdruk is de afgelopen tijd verschoven van bedrijven en aandeelhouders naar werkenden: Belastingdruk op kapitaal, arbeid en consumptie in Nederland Jaar Totale belastingdruk (% BBP) Op kapitaal (% kapitaalinkomen) Bron: eurostat, 2014 Op arbeid (% loonsom) De FNV stelt voor om de lagere lasten op arbeid te financieren door onder meer een hogere progressieve belasting op vermogen en op hoge kapitaalwinsten en door fiscale vergroening. Hiermee wordt ook de enorme ongelijkheid tussen rijk en arm in ons land verkleind. De rijkste 1% bezit nu bijna 300 miljard euro privaat vermogen. De FNV wil dat Nederland bijdraagt aan de internationale inspanningen om belastingontduiking en ontwijking krachtig te bestrijden. Daarbij moet het accent liggen op de topinkomens en vermogens van particulieren en bedrijven. De studie van Piketty laat zien dat in de afgelopen jaren rendement veel sterker zijn gegroeid dan het inkomen uit arbeid. Dit leidt tot een groeiende ongelijkheid. Ook vanuit die optiek is een zwaardere lastendruk op vermogen en kapitaal dringend gewenst. Nederland moet zich hiervoor ook in internationaal verband sterk maken. 6. Specifieke aandacht is gewenst voor de groep middeninkomens die hun werk door technologische veranderingen zien veranderen. Box 2 Het CPB geeft in een recente studie aan dat er op de Nederlandse arbeidsmarkt sprake is van polarisatie. De werkgelegenheid en lonen groeien vooral aan de bovenkant van de arbeidsmarkt (de relatieve vraag naar hoogopgeleiden overtreft het aanbod), maar ook aan de onderkant groeit de werkgelegenheid. Dit gaat ten koste van het middensegment: daar daalt de werkgelegenheid en staan de lonen onder druk. Hierdoor werken mensen die voorheen in de midden beroepen werkten, nu vaker in lager betaalde banen aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Hierdoor ontstaat druk op de lonen aan de onderkant. De loonongelijkheid tussen de boven- en onderkant van de arbeidsmarkt is volgens het CPB toegenomen. Daarnaast is de werkloosheid onder middelbaaropgeleiden de afgelopen periode snel gestegen. Ook de groep van mensen die na de middelbare school geen beroepsopleiding hebben gevolgd (bijvoorbeeld mensen in de leeftijdscategorie jaar en mensen in de categorie 45+) heeft te maken met een dalend toekomstperspectief. Een belangrijke verklaring voor deze ontwikkelingen is de opkomst van ICT, omdat hierdoor andere vaardigheden nodig zijn. Computers zijn goed in het uitvoeren van routinematig werk dat door middelbaaropgeleiden wordt uitgevoerd. Tegelijkertijd profiteren werknemers die analytisch, creatief en sociaal werk doen juist vaak van de aanwezigheid van computers. En dit type werk is vaak te vinden aan de bovenkant van de arbeidsmarkt. Voor veel mensen met name middeninkomens - is om- en bijscholing nodig om aansluiting te vinden bij delen van de arbeidsmarkt waar meer vraag is. Dit vraagt om een bredere

6 toepassing van persoonlijke ontwikkelingsbudgetten tijdens de loopbaan. Dit biedt werknemers meer zeggenschap over scholingsgelden en zo worden deze middelen eerlijker verdeeld over werknemers in bedrijven. Een rechtvaardige inkomensverdeling kan volgens de FNV sterker worden gerealiseerd door een verbeterde aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Maar ook door stevig te investeren in het (middelbaar beroeps) onderwijs en leerlingen die achterop dreigen te raken. Er bestaat een sterke relatie tussen beloning en scholingsgraad (een jaar extra onderwijs betekent gemiddeld een loonstijging van ongeveer 8%). Investeringen in scholing helpen ook de arbeidsproductiviteitsgroei te bevorderen en dragen bij aan inkomens- en vermogensgelijkheid. Einde Box