UIT personele inkomensverdeling

Transcriptie

1 De personele inkomensverdeling. Bij de personele inkomensverdeling kijken we naar de verschillen tussen rijk en arm, in een land. Omdat we niet alle inkomens in een land individueel kunnen vergelijken, wordt de bevolking bij personele vergelijkingen altijd in groepen verdeeld, van arm naar rijk. Voor vergelijkingen van de personele inkomensverdeling gebruiken economen vaak de Lorenz curve, de GINI coëfficiënt, de 80/20 ratio en de parade van Pen. De GINI coëfficiënt en de 80/20 ratio zijn afgeleiden van de Lorenzcurve. We bespreken de vier manieren van weergeven van inkomensverschillen hieronder. De Lorenz curve De Lorenz curve verdeelt de bevolking in 2 tot 10 groepen, van arm naar rijk en vergelijkt vervolgens de mate van ongelijkheid in het land. Iedere groep is de optelling van alle verdiende inkomens in die groep, gedeeld door het aantal personen in die groep. Voor Nederland, met 17 miljoen inwoners, betekent dit, dat in iedere groep 1,7 miljoen mensen zitten, als we de bevolking in 10 stukjes zouden knippen. Natuurlijk zouden we ook kunnen kijken naar alle mensen in de werkende leeftijd (20 65 jaar). Dan sluiten we kinderen uit, en dat geeft mogelijk een beter beeld in de vergelijking. Waaruit de groepen in een inkomensvergelijking bestaan, is altijd gegeven in de gebruikte tabellen en grafieken. Ook als we alleen naar de mensen in de werkende leeftijd kijken, geldt nog steeds dat niet iedereen in zo n groep inkomen verdient. Onder de groep mensen tussen de 20 en 25 jaar zijn er, om allerlei redenen, mensen die niet werken en niets verdienen. Deze mensen bevinden zich in de armste groep. In deze groep vinden we ook zelfstandige ondernemers die verlies maken, of maar een heel klein beetje winst. We kunnen de groepen die gemaakt zijn vervolgens op verschillende manieren vergelijken: - Vergelijken van primaire of juist van secundaire inkomens - Een procentuele vergelijking of een vergelijking in euro s of dollars. De Lorenz curve kunnen we ook breder gebruiken door landen te vergelijken via deze curve. Opbouw van de Lorenz curve. De Lorenz curve wordt in een grafiek weergegeven, waarbij op de x-as de groepen staan waarin de bevolking is geknipt. Alle groepen bij elkaar zijn 100% van de bevolking. Op de y-as staat het verdiende inkomen, of de productiewaarde (Y of BBP). Het inkomen kan zowel het primaire als het secundaire inkomen zijn. Pagina 1 van 8

2 In de Lorenz curve tref je altijd de 45 graden lijn aan. Deze lijn ontstaat als iedere groep eenzelfde deel van het nationale inkomen verdient. Delen we de bevolking in 4 kwartielen (zie voorbeeld 1) en ieder kwart van de bevolking verdient exact 25% van net Nationale inkomen, dan is het inkomen volledig gelijk verdeeld in het land. De Lorenz curve is de curve die een buik vormt onder de 45 graden lijn. Hoe dikker de buik, hoe schever het inkomen is verdeeld in het land. Logischerwijs zal het primaire inkomen altijd schever verdeeld zijn dan het secundaire inkomen. Als je dus een primaire inkomenslijn vergelijkt met een secundaire inkomenslijn, kun je zien hoe sterk het belastingsysteem nivelleert. Voorbeeld 1. Een Lorenz curve in kwartielen. Onderstaande tabel met inkomensgegevens vertalen we stapsgewijs naar de Lorenzcurve. bevolking primaire inkomen als percentage van Y cumulatieve inkomen 1e kwartiel 5,00% 5,00% 2e kwartiel 10,00% 15,00% 3e kwartiel 25,00% 40% 4e kwartiel 60% 100% Stap 1. Indeling van de Lorenzcurve in bevolkingsgroepen van 25% en tekenen 45 graden lijn. Pagina 2 van 8

3 Stap 2. Verwerken van de gegevens van de 1 e groep: De 1 e 25% van de bevolking verdient 5% van het totale inkomen. We noteren 25% op de x-as en 5% op de y-as. Dat is het punt waarop het inkomen van de eerste groep uitkomt. Stap 3. Verwerken van de gegevens van de 2 e groep: De 2 e 25% van de bevolking verdient 10% van het totale inkomen. We tellen deze 10% op bij de 5% van de eerste groep. Zo ontstaat het cumulatieve inkomen van de eerste twee groepen. We noteren 50% op de x-as en 15% op de y-as. Dat is het punt waar het cumulatieve inkomen van de eerste en de tweede groep samen, op uitkomen. Pagina 3 van 8

4 Stap 4. We verwerken de gegevens van de 3 e en de 4 e groep op dezelfde manier. Stap 5. We trekken de Lorenzcurve door de berekende punten heen. Pagina 4 van 8

5 GINI coëfficiënt. De GINI coëfficiënt is een afgeleide van de Lorenz curve. Ze drukt de omvang van de buik uit ten opzichte van de driehoek die ontstaat tussen de 45 graden lijn (totale gelijkheid) en de X-as. Hoe lager de coëfficiënt, hoe gelijker de verdeling van inkomens in een land. De GINI coëfficiënt is eigenlijk de standaard om landen te vergelijken in de mate van ongelijkheid. Grafische weergave van de Lorenz curve en de formule van de GINI coëfficiënt. De 80/20 ratio. De 80/20 ratio is een ratio die het CBS gebruikt om inkomensverschillen te duiden op basis van de rijkste en de armste kwantielen in een land (of bij specifieke groepen in het land). Het CBS schrijft daarover: Ratio 80/20 De ratio 80/20 is een maatstaf voor inkomensongelijkheid. Als alle personen hetzelfde inkomen hebben, is de ratio 80/20 gelijk aan 1. De ratio 80/20 heeft geen bovengrens. De ratio 80/20 wordt berekend als de verhouding van het totale inkomen van de 20 procent hoogste inkomens en de het totale inkomen van de 20 procent laagste inkomens. Wanneer het inkomensaandeel van de armste 20 procent negatief is, heeft de waarde van de ratio 80/20 geen betekenis. STB=G1,T&CHARTTYPE=1&VW=T Pagina 5 van 8

6 Rekenkundig is deze vergelijking de volgende deelsom: gemiddelde inkomen rijkste 20% gemiddelde inkomen armste 20% = Bij deze methode kijk je alleen naar de twee uiterste kwantielen van het land. De vraag is Hoeveel keer rijker zijn de rijkste 20% van het land ten opzichte van de armste 20% van het land. Heel het middengebied van de Lorenzcurve speelt geen rol. De parade van Pen. Jaarlijks publiceert het CBS de parade van Pen. Deze verdeling van inkomensverschillen is in 1971 door de Nederlandse econoom Pen bedacht. In deze visualisatie van inkomensverschillenis de bevolking in 100 stukjes opgeknipt van arm naar rijk. Ieder percentiel heeft een lengte, waarbij die lengte overeenkomt met de verhouding tot de gemiddelde lengte in Nederland (1,74 meter). De gemiddelde lengte weerspiegelt het gemiddelde inkomen in Nederland ( Iemand die dus twee keer gemiddeld verdient krijgt in de parade van Pen een lengte van 3,48 meter. figuur 1. De parade van Pen volgens het CBS in 2015: Het gemiddelde inkomen komt in Nederland in de 37 e minuut voorbij. In de loop van de jaren zou dat kunnen veranderen, als de inkomensverdeling drastisch zou veranderen. Pagina 6 van 8

7 Opvallend aan de parade van Pen is dat meestal in ieder geval het eerste percentiel een negatieve lengte heeft. Dat zijn ondernemers die verlies maken (Dat is eigenlijk de enige productiefactor die een negatief inkomen kan genereren. Rente kan ook negatief zijn, maar zelden leven personen van alleen rente, en een negatieve rente is vooralsnog een uitzonderlijke situatie). Interessant is de projectie van het CBS waarbij gekeken waaruit het inkomen van Nederlandsers in de parade bestaat. Dat staat weergegeven in figuur 2 van het CBS. figuur 2: De parade van Pen in 2015 naar inkomensbron. Verdeling van vermogen. De laatste jaren is een grote discussie ontstaan over de lage belasting op vermogen in westerse landen. Die discussie startte door de publicatie van Piketty (Kapitaal in de 21e eeuw, uit 2013). De stelling van Piketty luidde dat inkomen uit vermogen lager belast werd dan inkomen uit arbeid. Dat betekent dat rijken die veel vermogen hebben makkelijker hun vermogen kunnen laten uitgroeien dan mensen met geen of minder vermogen. De verdeling van vermogen kun je ook zichtbaar maken in curves zoals de Lorenz curve. Na 2013 zien we dit vaker terug. In 2017 gaat de nieuwe vermogensrendementsheffing in werking. Deze nieuwe vermogensbelasting is mede door de stelling van Piketty tot stand gekomen. Pagina 7 van 8

8 Voorbeelden van personele inkomensverdelingen. In het examen van 2017 werd de parade van Pen gebruikt om de personele inkomensverdeling in Nederland te presenteren. Deze opgave was gebaseerd op gegevens van het CBS. De visualisatie van de parade van Pen en de bijhorende uitleg is te vinden onder de volgende link: In 2014 en 2015 bracht het CBS opnieuw via de parade van Pen de inkomensverdeling in Nederland in kaart. Nu met wat uitgebreidere gegevens zoals ook de verdeling naar soort inkomen per huishoudensgroep: Een andere interessant link is de visualisatie van nog meer verschillende soorten inkomensverdelingen in Nederland: Pagina 8 van 8