Werkbijeenkomst. 21 juni Nederlands-Vlaamse samenwerking bij de digitalisering van het erfgoed

Transcriptie

1 Werkbijeenkomst Nederlands-Vlaamse samenwerking bij de digitalisering van het erfgoed 21 juni 2012 Congrescentrum Elzenveld Lange Gasthuisstraat 45 B Antwerpen

2 De bijeenkomst is een gezamenlijk initiatief van de volgende organisaties: Nederlands-Vlaams: Nederlandse Taalunie Nederland - Ministerie van Onderwijs departementen Cultureel Erfgoed, Wetenschapsbeleid en Media, Letteren en Bibliotheken (MLB) - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) - Digitaal Erfgoed Nederland (DEN) - Instituut voor Beeld en Geluid Vlaanderen - Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media (CJSM) - departement Economie, Wetenschap en Innovatie (EWI) - Agentschap Kunsten en Erfgoed - FARO - Packed

3 Nederlands-Vlaamse samenwerking bij de digitalisering van het erfgoed in het kader van de Digitale Agenda voor Europa De Digitale Agenda voor Europa besteedt speciale aandacht aan de digitalisering van erfgoed. Voor zowel Nederland als Vlaanderen speelt de Nederlandse taal een grote rol bij de digitalisering van erfgoed. De Nederlandse taal is zelf immers gedeeld erfgoed. Daarbovenop is de taal een belangrijk instrument voor de (technologische) ontsluiting van erfgoed. Voorts gebruiken organisaties in Nederland en Vlaanderen in hun communicatie over de Digitale Agenda eenzelfde taal. Op basis van deze drievoudige functionaliteit is het zinvol om te kijken of Nederland en Vlaanderen nauwer kunnen samenwerken om zowel de Europese als nationale ambities te realiseren. Samenwerking leidt tot schaalvoordelen, afstemming van activiteiten brengt meer samenhang en voorkomt overlappingen. Bovendien zijn de kosten van digitalisering hoog en in tijden van financiële schaarste kan samenwerking en afstemming helpen om de gestelde doelen te behalen. Tijdens de bijeenkomst wordt in drie parallelle workshops gediscussieerd over de volgende drie actuele thema s met betrekking tot digitalisering. - Samenwerken bij de verder ontwikkeling van de Nederlandstalige inbreng in de internationale data-infrastructuur (bijv. CLARIN, DARIAH, Europeana); - Hoe digitalisering, ontsluiting en bewaring in de binationale context faciliteren en optimaliseren; - Hoe het gebruik van open data stimuleren zodat wat gedigitaliseerd wordt optimaal bruikbaar en herbruikbaar is. Doel van de bijeenkomst is om concrete input te leveren voor een Nederlands-Vlaamse beleidsagenda die bijdraagt aan het realiseren van de nationale ambities ten aanzien van de digitalisering van het gemeenschappelijk erfgoed en aan de implementatie van de doelstellingen van de Digitale Agenda voor Europa. 3

4 Programma 21 juni Welkom door Elisabeth D Halleweyn (Nederlandse Taalunie) Zaal: Auditorium Plenaire inleiding door Marco de Niet (DEN) Zaal: Auditorium 3 parallelle workshops 3 parallelle workshops Internationale data-infrastructuur Rodriguez d Evorazaal 1 Digitalisering, Ontsluiting en Bewaring Rodriguez d Evorazaal 2 Open data Directeur Van Laerzaal Lunch Internationale datainfrastructuur (vervolg) Rodriguez d Evorazaal 1 Digitalisering, Ontsluiting en Bewaring (vervolg) Rodriguez d Evorazaal 2 Open data (vervolg) Directeur Van Laerzaal Sprekers: Laurents Sesink (DANS) en Jef Malliet (PCCE) Moderator: Arjan van Hessen (CLARIN-NL) Marco de Niet (DEN) en Bart De Nil (FARO) Moderator: Hans van der Linden (Agentschap K&E) Johan Oomen (Beeld & Geluid) en Joris Deene (Everest Advocaten) Moderator: Jeroen Walterus (FARO) Moderator: Arjan van Hessen (CLARIN-NL) Moderator: Hans van der Linden (Agentschap K&E) Moderator: Jeroen Walterus (FARO) 4

5 Programma 21 juni Welkom door Lieteke van Vucht Tijssen (voorzitter Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren) Zaal: Auditorium Open data: geven en nemen? Cultureel Ondernemen met lef Paul Spies (Amsterdam Museum) Zaal: Auditorium Na de digitalisering: archieven in een digitale wereld Nico Verplancke (IBBT) Zaal: Auditorium Koffiepauze Rapportage werkgroepen Directeur Van Laerzaal Internationale data-infrastructuur Digitalisering, Ontsluiting en Bewaring Open data Laurents Sesink (DANS) Hans van der Linden (Agentschap K&E) Jeroen Walterus (FARO) Plenaire discussie en conclusies o.l.v. Arjan van Hessen (CLARIN-NL) Directeur Van Laerzaal Sluiting door Lieteke van Vucht Tijssen Borrel 5

6 Thema 1 Samenwerken bij de verder ontwikkeling van de Nederlandstalige inbreng in de internationale datainfrastructuur Zaal: Rodriguez d Evorazaal 1 Sprekers Moderator Laurents Sesink (Data Archiving and Networked Services) Jef Malliet (Limburgs Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed) Arjan van Hessen (CLARIN-NL) Deelnemers Annette Friberg Arjan van Hessen Jef Malliet Erik Mannens Inge Van Nieuwerburgh Olga Van Oost Louise Perbal Jan Theo Bakker Ineke Schuurman Laurents Sesink Ronald Soetaert Peter Spyns Rene van Stipriaan Europeana CLARIN-NL Limburgs Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed IBBT-MMLab UB Gent FARO OCW Wetenschapsbeleid Instituut voor Nederlandse Lexicologie CLARIN- Data Archiving and Networked Services Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren Departement Economie Wetenschap en Innovatie Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren 6

7 Knelpunten (visietekst) Volgende beleidsvragen kunnen gesteld worden bij het inrichten van een e-depot als knooppunt in een internationaal infrastructuurnetwerk: Is het nodig intellectuele eigendomsregelingen zodanig aan te passen dat overheden over meer hefbomen beschikken om materialen beschikbaar te stellen? Volstaat een centraal e-depot voor alle disciplines (naar het voorbeeld van de Koninklijke Bibliotheken die in principe van elk publicatie een kopie moeten ontvangen) die een persistent identifier (naar analogie met een ISBN-nummer) kunnen uitreiken? Is het beter per discipline/specialiteit een e-depot in te richten waar ook in onderhoud van materialen voorzien kan worden en inhoudelijk rijkere meta-data kan toegevoegd worden? Kunnen de taken van de bestaande universiteitsarchieven uitgebreid worden zodat de instroom van materiaal gemakkelijk ingebed kan worden in de werkprocessen van de (lokale) onderzoekers? Op welke wijze kunnen overheden garanties bieden voor digitale preservatie op langere termijn een combinatie van financiering van een of meerdere e-depots, ondersteuning van specifieke preservatieprojecten en verplichting binnen onderzoeksprojecten om aandacht te besteden aan duurzame borging van onderzoeksmaterialen? Is peer review van wetenschappelijke publicaties (met bijhorende datasets of materialen) een geschikt selectiemechanisme om belangrijke onderzoeksdata (die dus zeker digitaal dienen bewaard te worden) te onderscheiden van minder belangrijke? Dient naast technologietransfer, als opdracht van universiteiten en intermediaire innovatieorganisaties, ook aan datatransfer gedacht te worden als onderdeel van het valorisatieproces van materialen? Hoe kunnen Nederlanders en Vlamingen hierbij gebruikmaken van elkaars expertise en ervaringen? 7

8 Thema 2 Hoe digitalisering, ontsluiting en bewaring in de binationale context faciliteren en optimaliseren Zaal: Rodriguez d Evorazaal 2 Sprekers Moderator Marco de Niet (DEN) Bart De Nil (FARO) Hans Van der Linden (Agentschap Kunsten en Erfgoed) Deelnemers Karin de Bont Brecht De Clercq Carolien Coenen David Coppoolse Hans van der Linden Marc Luwel Heike Lust Dries Moreels Marco de Niet Bart De Nil Matthijs van Otegem Geert-Jan Procee Rony Vissers Aad van Tongeren Sally Wyatt OCW Media, Letteren en Bibliotheken VRT Dept. Cultuur, Jeugd, Sport en Media Vlaamse Erfgoedbibliotheek Agentschap Kunsten en Erfgoed Hercules Vlaams Instituut voor de Zee BAM, Instituut voor beeldende, audiovisuele en mediakunst Digitaal Erfgoed Nederland FARO Koninklijke Bibliotheek OCW Cultureel erfgoed Packed OCW - Media, Letteren en Bibliotheken KNAW-Virtual Knowledge Studio 8

9 Knelpunten (visietekst) Veel (kleine) instellingen nemen nog niet actief deel aan bestaande digitale infrastructuren; Sommige erfgoedinstellingen slagen er amper in om meerwaarde te creëren met hun digitaal aanbod. Van de meeste digitale informatiediensten en kennissystemen is duurzaam beheer niet geregeld; Interoperabiliteit en standaardisatie zijn nog niet breed doorgevoerd; De juridische inkadering (in het bijzonder de wetgeving rond intellecturele eigendomsrechten) is niet aangepast aan de huidige multimediale samenleving; Er zijn geen breed gedragen methoden om door gebruikers aangeleverde content te beheren; Een structurele aanpak voor beheer en behoud van born digital erfgoed ontbreekt; Er is een tekort aan specifieke digitale expertise en competenties bij de erfgoedinstellingen (bijvoorbeeld: digitale archivarissen); Er is bij beleidsmakers en overheidsinstanties een gebrek aan bewustzijn over verschillende problematieken m.b.t digitaal. Hoe kunnen Nederlanders en Vlamingen hierbij gebruikmaken van elkaars expertise en ervaringen? 9

10 Thema 3 Hoe het gebruik van open data stimuleren zodat wat gedigitaliseerd wordt optimaal bruikbaar en herbruikbaar is Zaal: Directeur Van Laerzaal Sprekers Moderator Deelnemers Johan Oomen (Beeld en Geluid) Joris Deene (Everest Advocaten) Jeroen Walterus (FARO) Christine Debaene Dept. Cultuur, Jeugd, Sport en Media Joris Deene Everest Advocaten Ron Dekker NWO Leen Driesen Agentschap Kunsten en Erfgoed Marc Dupuis Surf Pascal Ennaert Vlaamse Kunstcollectie VKC Karin van der Heiden TARA Philippe Van Meerbeeck VRT Johan Oomen Beeld en Geluid Marijke Oosterbroek Amsterdam Museum Carla Schulte Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Paul Spies Amsterdam Museum Henk Vanstappen Packed Nico Verplancke IBBT Folkert de Vriend Nederlandse Taalunie Jeroen Walterus FARO 10

11 Knelpunten (visietekst) Bij de onderzoekers is er te weinig besef van het belang van hun data op de juiste manier op te slaan in een repository, zodat de data ook door anderen hergebruikt kunnen worden. Met name in de geesteswetenschappen en de maatschappij- en gedragswetenschappen zijn onderzoekers vaak niet bereid, ook na het publiceren van de resultaten, hun onderzoeksdata te delen. Deze instelling dient te veranderen. Er is te weinig aandacht voor het probleem van het in snel tempo verloren gaan van informatie als data niet of niet goed opgeslagen worden. Financiering is vaak projectmatig terwijl duurzame toegankelijkheid continuïteit in de zorg vereist. De instellingen bezitten te weinig kennis over de te nemen maatregelen. Er is gebrek aan opslagcapaciteit, met name bij kleine instellingen, Er is te weinig IT-capaciteit om een goede dataopslag te onderhouden en up-to-date te houden. Er zijn te weinig tools en diensten. Hoe kunnen Nederlanders en Vlamingen hierbij gebruikmaken van elkaars expertise en ervaringen? 11

12 Deelnemers Naam Affiliatie NL/ Karin de Bont Ministerie van OCW/MLB NL Brecht De Clercq VRT Carolien Coenen Departement Cultuur, Jeugd, Media en Sport David Coppoolse Vlaamse Erfgoedbibliotheek Christine Debaene Departement Cultuur, Jeugd, Media en Sport Joris Deene Advocatenkantoor Everest Ron Dekker NWO NL Erwin Dewallef Departement Economie, Wetenschap en Innovatie Elisabeth D Halleweyn Nederlandse Taalunie NL/ Leen Driesen Agentschap Kunsten en Erfgoed Marc Dupuis Surf NL Pascal Ennaert Vlaamse Kunstcollectie (VKC) Annette Friberg Europeana EU Geert Van Goethem AMSAB Karin van der Heiden TARA NL Maria Heijne SIOB NL Kees Hendriks Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed NL Arjan van Hessen CLARIN-NL NL Charles van den Heuvel Huygens ING NL Geert Joris Boek.be Marina Laureys Agentschap Kunsten en Erfgoed Hans van der Linden Agentschap Kunsten en Erfgoed Heike Lust Vlaams Instituut voor de Zee Marc Luwel Hercules Jef Malliet Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed Erik Mannens IBBT-MMLab Philippe Van Meerbeeck VRT Dries Moreels BAM Marco de Niet Digitaal Erfgoed Nederland NL Inge Van Nieuwerburgh Universiteitsbibliotheek Gent Bart de Nil FARO Hendrik Ollivier AMSAB Johan Oomen Instituut voor Beeld & Geluid NL Olga Van Oost FARO Marijke Oosterbroek Amsterdam Museum NL Matthijs van Otegem Koninklijke Bibliotheek NL 12

13 Deelnemers (vervolg) Marianne Pater SIOB NL Louise Perbal Ministerie OCW/wetenschapsbeleid NL Ludo Permentier Nederlandse Taalunie NL Geert-Jan Procee Ministerie OCW/Cultureel Erfgoed Johan Rademakers LIBIS - Universiteit Leuven Jos Van Rillaer Agentschap Kunsten en Erfgoed Maya Rispens Nederlandse Taalunie NL/ Bas Savenije Koninklijke Bibliotheek NL Inge Schoups Platform Digitale Duurzaamheid Carla Schulte Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed NL Ineke Schuurman CLARIN- Laurents Sesink DANS NL Ronald Soetaert Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren Paul Spies Amsterdam Museum NL Peter Spyns Departement Economie, Wetenschap en Innovatie Rene van Stipriaan Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren NL/ Aad van Tongeren Ministerie van OCW/MLB NL Edward Vanhoutte KANTL Henk Vanstappen Packed Christophe Verbruggen Universiteit van Gent Nico Verplancke IBBT Rony Vissers Packed Folkert de Vriend Nederlandse Taalunie NL/ Lieteke van Vucht Tijssen Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren NL/ Jeroen Walterus FARO Karlijn Waterman Nederlandse Taalunie NL/ Katrien Weyns KADOC Universiteit Leuven Sally Wyatt KNAW Virtual Knowledge Studio NL 13

14