PSYCHISCHE KWETSBAARHEID EN WERK

Transcriptie

1 PSYCHISCHE KWETSBAARHEID EN WERK Landelijke rapportage Open voor Werk: onderzoek gemeenten Landelijk Platform GGz

2 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 2 INHOUDSOPGAVE Inhoud 2 Belangrijkste resultaten 3 Samenvatting aanbevelingen 4 Inleiding 5 Werkwijze voor Open voor Werk 7 Over de toetsing 8 Over de uitvoering 10 Kennis bij betrokken partijen 11 Het beleid 11 Kennis van de doelgroep 11 Regierol 11 Het keukentafelgesprek 12 Deskundigheidsbevordering 12 Contact met cliënt/werkzoekende 13 Samenvatting en Conclusie 16 Ketenregie 17 Het beleid 17 De keten 17 Aandacht voor (terugval)risico s en eigen kracht 18 Doorgroeimogelijkheden 19 Samenvatting en Conclusie 20 Toegankelijkheid 21 Het beleid 21 Veiligheid 21 Schriftelijke communicatie 21 Werkgevers 23 Samenvatting en Conclusie 24 Maatwerk 25 Het beleid 25 Passende werkzaamheden 25 Contactpersoon 26 Ervaringsdeskundigen 27 Samenvatting en conclusie 28 Resultaat 29 Overgang in beleid 29 Effect van het beleid op de cliënt 29 Knelpunten van de respondenten 30 Aanbevelingen voor gemeenten 31

3 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 3 Belangrijkste resultaten Gemeenten geven aan geen zicht te hebben op het aantal werkzoekenden met een psychische kwetsbaarheid. De meeste gemeenten focussen op hun regierol. Ze hebben er vertrouwen in dat partners/aanbieders meer inzicht in de groep mensen met een psychische beperking hebben. Gemeenten vinden de eigen kracht van burgers een belangrijk thema in het beleid. Bij het dagbestedingscentrum, reintegratiebureau en de sociale werkplaats ervaren respondenten meer aandacht voor hun eigen sterke en zwakke kanten. Begeleiders daar hebben ook meer kennis van psychische beperkingen en kijken meer naar doorgroeimogelijkheden van cliënten. 58% van de respondenten geeft aan dat er voldoende aandacht is voor doorgroeimogelijkheden. 19% vindt aandacht hiervoor tekortschieten. Vanaf 2015 brengen veel gemeenten (een deel van) werk en inkomen/participatie onder in het sociale wijkteam. 66% van de respondenten kreeg ten tijde van het onderzoek begeleiding op het werk. 11% van de respondenten ontvangt dit niet maar zou dit wel graag willen. 58% van de respondenten hecht waarde aan de ondersteuning van een ervaringsdeskundige. Momenteel ontvangt 36% van de respondenten ondersteuning van een ervaringsdeskundige. 26% van de respondenten krijgt dit niet maar zou dit wel graag willen. Alle respondenten geven aan het belangrijk te vinden dat er aandacht is voor terug valmogelijkheden. Bij 37% van de respondenten heeft de ondersteuning geleid naar werk, al dan niet betaald. Daarnaast heeft19% van de respondenten op eigen kracht werk gevonden. Het werkplein en de sociale dienst hebben volgens de respondenten onvoldoende zicht op de sterke en minder sterke punten van cliënten. Ongeveer de helft van de respondenten geeft aan dat hier geen rekening mee wordt gehouden.

4 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 4 Samenvatting aanbevelingen Investeer in deskundigheidsbevordering onder klantmanagers en jobcoaches. Zorg voor persoonlijke aandacht, coaching en begeleiding, zowel in de toeleiding naar werk als bij behoud van werk. Werk samen met ggz-hulpverleners, reïntegratiebureaus, werkbedrijven, werkgevers, enzovoort. Gebruik elkaars expertise. Maak gebruik van de expertise van cliënten familieorganisaties. Bied actief onafhankelijke en laagdrempelige cliëntondersteuning aan bij toeleiding naar werk. Zorg voor duidelijke en eerlijke communic atie. Check schriftelijk informatie - materiaal vooraf bij een cliënt organisatie of ervarings deskundigen. Investeer in een goede relatie tussen contactpersoon en werkzoekende. Maak wisselen van contactpersoon mogelijk. Heb oog voor eigen kracht én kwetsbaarheid van burgers met een psychische kwetsbaarheid. Besteed aandacht aan opleidingsmogelijkheden; dit vergroot de kans op (passend) werk. Help financiële knelpunten bij het volgen van een noodzakelijke opleiding op te lossen. Creëer als gemeenten meer mogelijkheden voor vrijwilligerswerk. Zorg voor terugvalpreventie en voor een financieel vangnet wanneer iemand onverhoopt toch een stap terug moet doen. Help werkplekken te creëren voor de brede groep van mensen met een psychische kwetsbaarheid die wil werken, niet alleen de groep die onder de baangarantie valt. Ga vooroordelen en stigma bij werkgevers tegen. Stimuleer werkgevers door instrumenten die de wet biedt, zoals de no-riskpolis en persoonlijke ondersteuning, onder de aandacht te brengen. Maak gebruik van ervaringsdeskundigen voor voorlichting en scholing en/of neem zelf ervaringsdeskundigen in dienst.

5 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 5 INLEIDING Waarom Open voor Werk? Een van de belangrijkste burgerrechten is het recht op arbeid. Mensen willen zichzelf ontplooien en een bijdrage aan de samenleving leveren. Dit geldt ook voor mensen met een psychische kwetsbaarheid 1. In de praktijk stuiten zij echter vaak op obstakels. De arbeidsparticipatie van mensen met een psychische kwetsbaarheid is in het algemeen laag. Werk, in dit rapport benaderd in de breedste zin van het woord dus betaald, onbetaald, begeleid, vrijwilligerswerk of arbeidsmatige dagbesteding, is belangrijk voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Wanneer meer mensen met een psychische kwetsbaarheid gaan werken of sociaal actief worden, is dat een verrijking op meerdere niveaus: 1. Voor henzelf: Het hebben van werk biedt structuur en regelmaat, versterkt de mogelijkheden om de regie over het eigen leven te voeren en bevordert de kwaliteit van leven en het gevoel van eigenwaarde. 2. Voor de organisaties of bedrijven waar zij werkzaam zijn: Er ontstaat een gevarieerdere en completere samenstelling van werknemers binnen bedrijven en instellingen. Mensen met een achtergrond in de psychiatrie kunnen door hun (levens)ervaring en specifieke kwaliteiten een toegevoegde waarde hebben voor hun werk en hun werkomgeving. 3. Voor de samenleving als geheel: Een grotere arbeidsparticipatie van mensen met een psychische kwetsbaarheid heeft een positief effect op de staatsfinanciën (minder uitkeringen). Bovendien zullen zorgkosten afnemen, omdat arbeid een positief effect heeft op het herstelproces. Bijna alle mensen met een psychische kwetsbaarheid willen sociale activiteiten ontplooien of werken, al dan niet betaald. Het grootste deel van deze mensen heeft ooit betaald werk verricht. Het merendeel wil graag opnieuw aan het werk. Wanneer we kijken naar de praktijk zien we een ander beeld. De huidige situatie is zorgelijk, de arbeidsparticipatie van mensen met een psychische kwetsbaarheid is minimaal. Recente cijfers van het Panel Psychisch Gezien 2 laten zien dat de arbeidsdeelname (> 12 uur per week) 3 van volwassenen met aanhoudende 1 Als we spreken over mensen met een psychische kwetsbaarheid bedoelen we hier mensen met langdurende psychiatrische of psychosociale problematiek 2 Factsheet Panel Psychische Gezien, 2014, Trimbos Instituut, Utrecht Gezien.ashx 3 Factsheet Panel Psychische Gezien, 2014, Trimbos Instituut, Utrecht Gezien.ashx

6 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 6 psychische aandoeningen 19% bedraagt, terwijl 60%-70% van hen dit graag wil. Ter vergelijking: van het Nationaal Panel Chronisch zieken en Gehandicapten heeft 26% betaald werk 4. Vergroting van de participatie vraagt om een brede aanpak. De doelgroep is zeer gevarieerd: sommige mensen staan dicht bij de arbeidsmarkt, andere staan daar zeer ver vandaan. Goede ondersteuning in alle fases is nodig. Voor veel mensen is het eindperspectief betaald werk, maar er is ook een aanzienlijke groep voor wie dit niet of niet op korte termijn wenselijk en haalbaar is. Ook zonder betaald werk kunnen mensen zich ontplooien en een betekenisvolle bijdrage leveren aan de samenleving. Een andere belangrijke doelgroep vormen mensen die betaald werk hebben, maar uit het arbeidsproces dreigen te vallen. Dit kunnen cliënten zijn, maar ook familie en partners. Voor de laatsten geldt dat de ziekte van hun dierbare henzelf ook aangrijpt en dat bovendien vaak een zwaar beroep op hen wordt gedaan om mantelzorg te leveren. In de huidige tijden van economische crisis is het perspectief voor mensen om aan werk te komen extra klein. Er zijn minder banen beschikbaar en financiële middelen voor toeleiding naar werk, begeleiding tijdens het werk of vormen van alternatief werk nemen af. Voor mensen die werk hebben, is behoud van werk vaak niet vanzelfsprekend meer. Bovendien zien we opnieuw een toenemend aantal mensen dat arbeidsongeschikt raakt of in de ziektewet komt. Barrières op het gebied van vooroordelen en stigma zijn daarbij nog onverminderd actueel. De urgentie om actie te ondernemen is groot. Anders dreigt een grote groep mensen afgeschreven te worden of buitenspel te raken. 4

7 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 7 WERKWIJZE VAN OPEN VOOR WERK Open voor werk is een project van een tiental cliënten- en familieorganisaties in de ggz. De toetsing van gemeenten is één van de onderdelen van dit project. Dit onderdeel is uitgevoerd door het Landelijk Platform GGz (LPGGz) in samenwerking met regionale cliëntenorganisaties (RCO s). Dit deelproject is ontwikkeld omdat gemeenten de afgelopen jaren veel nieuwe taken hebben gekregen ten aanzien van de (O)ggz-doelgroep als het gaat om participatie en werk. Het Landelijk Platform GGz ziet dat veel gemeenten tijdens de periode van de transities nog zoekende zijn naar kennis over de (O)ggz-doelgroep in relatie tot werk. Open voor Werk brengt het cliëntperspectief bij gemeenten in beeld en bevordert het gesprek over verbeterwensen en verbetermogelijkheden tussen gemeenten en cliëntvertegenwoordigers. Aan het begin van het project Open voor Werk hebben de deelnemende organisaties een gezamenlijke visie op sociale activering en werk ontwikkeld 5. Vandaaruit hebben zij ook een aantal criteria geformuleerd voor verschillende doelgroepen, waaronder de gemeenten. De RCO s hebben deze criteria geprioriteerd. Visie en criteria vormden de basis van de vragenlijst voor het onderzoek. Samen met Movisie heeft het LPGGz de vragenlijst uitgewerkt. Tussen april 2013 en maart 2014 heeft een eerste toetsingsronde plaatsgevonden. In 2014 is een tweede toetsingsronde uitgevoerd. Vrijwilligers - veelal ervaringsdeskundigen - van regionale cliëntenorganisaties hebben de toetsing uitgevoerd. Zij hebben daarvoor een training ontvangen. De meeste vragenlijsten van cliënten zijn persoonlijk afgenomen en daarna ingevoerd in de landelijke database. Daarnaast zijn vragenlijsten ingevuld via websites en links. In enkele gemeenten zijn panelgesprekken uitgevoerd voor verdiepend onderzoek. De RCO s hebben hun vragenlijst ingevuld op basis van beschikbare kennis en informatie, eventueel aangevuld met desktop research. De rapportages dienen vooral als leidraad voor het gesprek tussen gemeenten en cliëntvertegenwoordigers over mogelijke en gewenste verbeteracties. 5

8 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 8 OVER DE TOETSING Voor het onderzoek zijn in in totaal 50 gemeenten getoetst. De toetsing is uitgevoerd door dertien regionale cliëntenorganisaties. In totaal zijn er 1582 mensen met een psychische kwetsbaarheid geïnterviewd. De leeftijd van de grootste groep respondenten is tussen de jaar (25%) en jaar (28%). Opvallend in de resultaten van de arbeidssituatie is dat slechts 7% van de respondenten regulier betaald werk heeft. Dit betekent dat 93% geen baan heeft, vrijwilligerswerk heeft, of ondersteuning krijgt via een sociale werkplaats. Bijna een kwart van de respondenten geeft aan onbetaald werk te hebben. 19% heeft geen werk. 15% van de respondenten werkt bij de sociale werkplaats. Deze mogelijkheid zal echter worden afgebouwd voor nieuwe toestroom van mensen met een arbeidsbeperking. In het Panel Psychisch gezien 6 is het aantal respondenten dat regulier betaald werk heeft 19%. Dit betekent dat er tijdens het Open voor Werk-onderzoek een doelgroep is bereikt met een nog grotere afstand tot de arbeidsmarkt dan de gemiddelde persoon met psychische kwetsbaarheid. De meest genoemde organisaties waar de respondenten mee te maken hebben zijn Dagbestedings centra (29%), Sociale Werkplaats (17%) en Re-integratiebureau s (15%). Tabel 1 Algemene gegevens van de respondenten Cliënten Landelijk Aantal ingevulde vragenlijsten 1582 N % Leeftijd 16 tot en met 25 jaar tot en met 35 jaar tot en met 45 jaar tot en met 55 jaar tot en met 65 jaar Ouder dan 65 jaar 42 3 Arbeidssituatie Geen werk Onbetaald werk (bijvoorbeeld vrijwilligers werk) Vrijwilligerswerk met vergoeding Begeleid werk bij een sociale werkplaats Begeleid werk bij een bedrijf 69 4 Regulier betaald werk Met pensioen 22 2 Anders Factsheet Panel Psychische Gezien, 2014, Trimbos Instituut, Utrecht Gezien.ashx

9 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 9 Tabel 2 Organisaties waar respondenten mee te maken hebben Met welke organisaties heeft u te maken (gehad)? Meerdere antwoorden mogelijk. Over welke organisatie gaat u de volgende vragen invullen? Wanneer heeft u ondersteuning gekregen van die organisatie? Cliënten Landelijk Dagbestedingscentrum 603 Re-integratiebureau 370 Sociale werkplaats 300 Werkplein van de gemeente 199 Sociale dienst van de gemeente 286 Anders 441 N % Dagbestedingscentrum Re-integratiebureau Sociale werkplaats Werkplein van de gemeente Sociale dienst van de gemeente Geen van bovenstaande Ik krijg op dit moment nog ondersteuning Dit was tot 1 jaar geleden Dit was tussen de 1 en 2 jaar geleden Dit was tussen de 2 en 3 jaar geleden Dit was meer dan 3 jaar geleden* * Respondenten met dit antwoord werden uitgesloten voor verder onderzoek

10 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 10 OVER DE UITVOERING De toetsing bij gemeenten is zoals gezegd uitgevoerd door regionale cliëntenorganisaties. Zij kregen daarbij landelijke ondersteuning in de vorm van een toolkit, een training en intervisiebijeenkomsten. Daarnaast onderhield de projectmedewerker van het LPGGz regelmatig contact met de RCO s. De uitvoering van de toetsingen was een pittige klus voor de RCO s, die vooral dankzij de inzet van veel (ervaringsdeskundige) vrijwilligers geklaard is. Een aantal opgedane ervaringen bij de uitvoering zijn belangrijk te vermelden: Het was niet altijd makkelijk om voldoende respondenten per gemeente te vinden. Dit hing deels af van het bestaande netwerk van de RCO en deels van de bereidheid van instellingen zoals werkbedrijven en aanbieders van dagbesteding om mee te werken. Regelmatig weigerden deze instellingen hun medewerking uit angst voor slechte resultaten. De concurrentie tussen diverse instellingen en het belang van positieve PR spelen daarbij een rol. De ervaringen met medewerking van gemeenten waren over het algemeen goed, maar er waren ook uitzonderingen. De nieuwe wetgeving (participatiewet) heeft geholpen om de belangstelling bij gemeenten aan te wakkeren. Het besef dat meer informatie van en over mensen met een psychische kwetsbaarheid nodig is, is gegroeid. Tegelijk waren veel gemeenten met het oog op de nieuwe wetgeving juist bezig met reorganisaties en technische aspecten rond de transities, zodat er weinig tijd en ruimte was voor medewerking aan een inhoudelijke toetsing. In enkele gevallen is de toetsing om deze reden komen te vervallen. Wanneer dit het geval was, is dit ook vermeld in het rapport naar de gemeente. Uiteindelijk zijn er van de 71 geplande toetsingen 50 uitgevoerd. Het vervallen van toetsingen kwam door het niet meewerken van gemeenten en/of doordat het lastig was voldoende respondenten te vinden. De meeste vragenlijsten zijn mondeling afgenomen in een gesprek tussen een (vrijwillige) medewerker van een RCO en de respondent. Dit was zeer tijdsintensief, maar leverde ook extra kwalitatieve informatie op. Met het oog op de nieuwe wetgeving waren veel gemeenten tijdens de toetsingsperiode nog bezig met herziening van hun beleid. Dit had tot gevolg dat sommige gemeenten in het interview met de RCO nog weinig concreet konden zijn over het nieuwe beleid. Andersom betekende dit dat de resultaten van de toetsing nog meegenomen konden worden bij de ontwikkeling van het nieuwe beleid.

11 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 11 KENNIS BIJ BETROKKEN PARTIJEN Ieder mens heeft talenten, mogelijkheden en ambities. Soms zijn talenten en beperkingen twee zijdes van dezelfde medaille; denk bijvoorbeeld aan iemand met ADHD die zich moeilijk kan concentreren, maar ook extra creativiteit inbrengt; of iemand met autisme die moeilijk omgaat met veel prikkels, maar zich sterk kan focussen op specifieke taken. Sociale activering en toeleiding naar werk hebben de grootste kans van slagen wanneer eigen talenten, mogelijkheden en ambities het uitgangspunt te zijn. Dat is niet altijd vanzelfsprekend. Vaak zijn tijdens het ziekteproces talenten en ambities ondergesneeuwd en is alle aandacht uitgegaan naar (het omgaan met) de kwetsbaarheden. Het is dan belangrijk om de talenten en ambities weer te herkennen en te activeren. Mensen aan werk helpen is niet voldoende. Ieder mens verdient ook werk dat voldoende uitdaagt en aansluit op de eigen motivatie, ambities en mogelijkheden. Andersom dient men reëel oog te hebben voor beperkingen die sommige aandoeningen met zich mee brengen. In veel gevallen is sprake van een beperkte belastbaarheid. Als de samenleving echt ruimte wil scheppen voor mensen met een psychische kwetsbaarheid, dan accepteert men ook de beperkingen die mensen met zich meebrengen en zoekt men samen oplossingen om daarmee om te gaan. Belangrijk is dat een reëel beeld ontstaat van de mogelijkheden en beperkingen die mensen met een aandoening in hun dagelijks leven ondervinden. Het beleid Kennis van de doelgroep Het beleid van gemeenten is het afgelopen jaar (drastisch) veranderd. Door de decentralisaties zijn gemeenten nu verantwoordelijk om mensen met een psychische beperking naar werk toe te leiden. Alle 50 gemeenten die zijn onderzocht geven aan dat zij in hun beleid geen onderscheid maken naar doelgroep. Geen enkele gemeente heeft hierdoor in- of doorstroomcijfers van de groep mensen met een psychische kwetsbaarheid. Hierdoor hebben ze slechts beperkt zicht op de omvang van de problematiek en de positie van mensen met een psychische kwetsbaarheid op de arbeidsmarkt. Meerdere gemeenten geven aan graag meer inzicht te willen in de doelgroep om het beleid zo goed mogelijk vorm te geven. In de praktijk lossen sommige gemeenten dit op door zelf in te zetten op het onderzoeken van de doelgroep, door voorlichtingsbijeenkomsten te organiseren of door bijvoorbeeld een klantmanager per doelgroep aan te stellen. Regierol Omdat het beleid breed wordt opgesteld geven veel beleidsambtenaren aan weinig kennis te hebben over de problematiek van mensen met een psychische beperking. De beleidsambtenaren geven aan veel vertrouwen te hebben in de kennis van de uitvoerende organisaties, zoals reintegratiebureaus en dagbestedingscentra. De manier waarop gemeenten deze regierol invullen is erg divers. Sommige gemeenten zitten erg dicht op de uitvoering en kiezen ervoor om zelf mensen aan te nemen. Andere gemeenten nemen meer afstand en besteden de uitvoering uit aan partners.

12 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 12 De regierol van Gemeente Zutphen De slogan Werk staat voorop, maar participeren is de norm omschrijft exact het uitgangspunt van de gemeente Zutphen. De gemeente ziet voor zichzelf voornamelijk een faciliterende rol weggelegd en is voor het operationele gedeelte afhankelijk van de uitvoerende organisaties. Hier zit ook de kennis en deskundigheid. De gemeente probeert zich zelf deze kennis eigen te maken door het inkopen van deskundigheidsbevordering voor hun consulenten. Het keukentafelgesprek Het keukentafelgesprek wordt bij de meeste gemeenten ingezet om een goed beeld te krijgen van iemands mogelijkheden, talenten en kracht en om in beeld te krijgen welke ondersteuning vanuit de gemeente nodig is. Tijdens dit gesprek is de participatieladder bij veel gemeenten een belangrijke tool om te kijken waar cliënten het best opgevangen kunnen worden. Het keukentafelgesprek in de Gemeente Heerenveen Wanneer de klant een bijstandsaanvraag indient bij de gemeente dan dient hij contact op te nemen met de klantmanager/poortmedewerker van de gemeente, zodat er een eerste gesprek kan plaatsvinden. Naar aanleiding van de verzamelde informatie die in deze integrale intake is verkregen wordt uiteindelijk in samenspraak met de klant een plan van aanpak opgesteld met heldere doelen en te behalen resultaten. In het gesprek wordt gecheckt of alle informatie helder is. Deskundigheidsbevordering Voor het voeren van een dergelijk gesprek is er bij de uitvoerders behoefte aan meer kennis van de doelgroep, zeker nu gemeenten door de participatiewet te maken krijgen met een grote groep jongeren met een psychische kwetsbaarheid. Klantmanagers en jobcoaches zijn op zoek naar feitelijke kennis over bijvoorbeeld ziektebeelden. De meeste gemeenten zetten dan ook in op deskundigheidsbevordering om de kennis bij klantmanagers over mensen met een psychische kwetsbaarheid te vergroten. Deskundigheidsbevordering gebeurt op verschillende manieren. Voorbeelden hiervan zijn intervisiegroepjes, werkbezoeken en informatiebijeenkomsten door de Wmo-raad. Bij een klein aantal gemeenten, zoals Elburg en de Friese Meren, wordt ook een ervaringsdeskundige ingezet.

13 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 13 Deskundigheidsbevordering in de Gemeente Elburg Ambtenaren krijgen een training van de regionale ggz-organisatie over gespreks voering met mensen met een psychische kwetsbaarheid. Hierin staan thema s als het veranderd toekomstperspectief en verlies van mogelijkheden bij de cliënt centraal. De beleidsambtenaren van Elburg spreken veel mensen met ggz-ervaringen, maar benadrukken dat dit niet hetzelfde is als ervaringsdeskundigheid. De beleidsambtenaar van Sociale Zaken geeft aan dat de gemeente contacten met ervaringsdeskundigen wel op prijs zou stellen. Deskundigheidsbevordering in de Gemeente De Friese Meren Gemeente-ambtenaren hebben gesprekken, bijvoorbeeld tijdens werkbezoeken, met organisaties die met kwetsbare burgers werken en krijgen op deze manier informatie over welke vraagstukken er liggen met betrekking tot verschillende doelgroepen. Ook leren zij op deze manier meer over kenmerken van bepaalde doelgroepen. Een klein aantal andere gemeenten kiest voor een andere aanpak dan de integrale aanpak. Zij willen niet alleen generalisten maar willen ook wat specialistische ondersteuning. In deze gemeenten hebben ze ervoor gekozen om klantmanagers/jobcoaches per doelgroep in te zetten en hen specifiek hierop te scholen. Dit heeft tot resultaat dat er meer specifieke kennis is en aandacht voor bepaalde klantgroepen. Inzetten per doelgroep in de Gemeente Tytsjerksteradiel Wanneer mensen een uitkering aanvragen bij de gemeente Tytsjerksteradiel wordt er intern binnen de gemeente gekeken wie de ondersteuning namens de gemeente gaat doen. Er is één team van medewerkers, waarin ieder zijn eigen specialisme heeft. De een richt zich op zorg, de ander op ondersteuning richting de arbeidsmarkt. In totaal onderscheidt de gemeente drie groepen: zelfredzaam, ondersteuning en zorg. Contact met cliënt/werkzoekende Wanneer een gemeente klantmanagers niet per doelgroep inzet ontbreekt vaak de benodigde kennis van de doelgroep met een psychische kwetsbaarheid. Doordat zij niet weten wat cliënten nodig hebben om aan het werk te kunnen, is het voor hen moeilijk aan te sluiten bij de behoeften. Dit wordt ook opgemerkt door cliënten. Meerdere respondenten geven aan dat hun directe contactpersoon te weinig kennis heeft van de psychiatrie en de ziektebeelden.

14 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 14 Ook geven cliënten aan dat er niet altijd oog is voor hun sterke en minder sterke punten, die vaak samenhangen met hun ziektebeeld. Vooral bij het werkplein en de sociale dienst ervaren de respondenten dat hier niet altijd voldoende oog voor is. Ongeveer de helft van de respondenten bij deze instanties geeft aan dat er geen of een beetje aandacht is voor hun (minder) sterke kant. Dit is terug te zien in grafiek 1 tot en met 4. Bij de dagbesteding, sociale werkplaats en re-integratiebureaus is er meer oog voor de sterke en minder sterke punten van respondenten. Wellicht komt dit ook doordat hier intensievere begeleiding is en daardoor het contact persoonlijker is. Een cliënt uit Alkmaar geeft aan: Er is aandacht en tijd voor mij. Fijn. Tijd en aandacht voor de mogelijkheden én zwakke plekken van de cliënt worden als positief ervaren. Op deze manier ontstaat er een realistisch beeld van het kunnen van de cliënt. Tabel 3 Rekening houden met sterke en minder sterke kanten Cliënten Landelijk N % Weet uw contactpersoon wat uw sterke kanten zijn? Nee, helemaal niet 77 8 Een beetje Grotendeels Ja, helemaal Houdt uw contactpersoon rekening met uw sterke kanten? Nee, helemaal niet Een beetje Grotendeels Ja, helemaal Weet uw contactpersoon wat uw minder sterke kanten zijn? Nee, helemaal niet 84 9 Houdt uw contactpersoon rekening met uw minder sterke kanten? Een beetje Grotendeels Ja, helemaal Nee, helemaal niet Een beetje Grotendeels Ja, helemaal

15 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 15 Grafiek 1 Weet uw contactpersoon wat uw sterke kanten zijn? Grafiek 2 Houdt uw contactpersoon rekening met uw sterke kanten? werkplein gemeente sociale dienst 0 dagbestedingscentrubureau reïntegratie- sociale werkplaats 0 dagbestedingscentrubureau reïntegratie- sociale werkplaats werkplein gemeente sociale dienst Grafiek 3 Weet uw contactpersoon wat uw minder sterke kanten zijn? Grafiek 4 Houdt uw contactpersoon rekening met uw minder sterke kanten? werkplein gemeente sociale dienst 0 dagbestedingscentrubureau reïntegratie- sociale werkplaats 0 dagbestedingscentrubureau reïntegratie- sociale werkplaats werkplein gemeente sociale dienst Ja, helemaal Grotendeels Een beetje Nee, helemaal niet

16 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 16 Samenvatting en Conclusie Alle 50 gemeenten hebben in de afgelopen jaren ingezet op een breed beleid. Beleidsambtenaren geven aan daardoor slechts beperkt zicht te hebben op de omvang van de problematiek en de positie van mensen met een psychische kwetsbaarheid op de arbeidsmarkt. Sommige gemeenten proberen meer grip te krijgen op de groep mensen met een psychische kwetsbaarheid door zelf te monitoren, onderzoek uit te voeren en/of te kijken naar oude Wwb-cijfers. In de praktijk willen gemeenten specifieke doelgroepen beter ondersteunen door klantmanagers in te delen per specifieke doelgroep. Zo kunnen zij meer kennis vergaren en de cliënten met een psychische kwetsbaarheid beter begeleiden. Gemeenten zetten dan gericht in op deskundigheidsbevordering. Afhankelijk van de manier waarop de gemeente de regie voert, zijn het óf mensen in dienst van de gemeente óf aanbieders die het keukentafelgesprek voeren. Hier wordt gekeken naar de mogelijkheden van een cliënt. Uitvoerende organisaties nemen vervolgens de meer dagelijkse verantwoordelijkheid over het traject in de begeleiding naar werk. De beleidsambtenaren in het onderzoek geven aan veel vertrouwen te hebben in de kennis bij deze groep. Uit het onderzoek blijkt dat een groot deel van de respondenten vertrouwen heeft in hun vaste begeleider. Vooral respondenten bij de dagbesteding, re-integratiebureau s en de sociale werkplaatsen vinden dat contactpersonen vaak door hebben wat hun sterke en minder sterke kanten zijn. Alleen het werkplein en de sociale dienst scoren minder goed in het begeleiden van cliënten op hun sterke en minder sterke kanten. De helft van de respondenten die begeleid worden door deze organisaties vindt dat hun sterke en minder sterke kanten niet goed in beeld zijn bij hun contactpersoon.

17 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 17 KETENREGIE Op lokaal niveau is een brede range aan voorzieningen en ondersteuningsvormen gewenst op het gebied van (arbeidsmatige) dagbesteding en werk, zodat mensen ieder op hun eigen niveau kunnen instappen en in eigen tempo kunnen doorgroeien. Dit vraagt om een goede aansluiting van voorzieningen vanuit zorg, onderwijs en arbeid, zodat er goede doorstroommogelijkheden ontstaan. Andersom zullen er goede terugvalmogelijkheden moeten zijn voor wanneer het (tijdelijk) slechter met iemand gaat. Afstemming en samenwerking tussen organisaties op het gebied van (ondersteuning bij) werk zijn noodzakelijk. Dit geldt zowel op beleidsniveau als op individueel uitvoerend niveau. Op individueel niveau is één persoon gewenst die als aanspreekpunt en coördinatiepunt fungeert. Mensen moeten probleemloos kunnen bewegen van de ene naar de andere schakel. Waar mensen hulp nodig hebben om werk te verkrijgen, zal vaak ook (tijdelijk) hulp nodig zijn om werk te behouden. Snelheid en resultaatgerichtheid zijn essentieel bij re-integratietrajecten. Er mag geen sprake zijn van vertragingen als gevolg van bureaucratie, wachtlijsten, lange procedures en overdracht tussen organisaties. Het beleid De keten Uit de tweede ronde van de toetsing blijkt dat steeds meer gemeenten overstappen van een keukentafelgesprek bij de gemeente naar een keukentafelgesprek en begeleiding via het sociaal wijkteam. Op deze manier proberen gemeenten de hulp dichter bij de burger te organiseren. Gemeente Doetinchem: Sociale wijkteams zijn voor de gemeenten een belangrijk middel om de context van mensen in de wijk op diverse leefgebieden in beeld te brengen. En daarmee een rol te vervullen in preventie en wijkaanpak. Hoe het sociaal wijkteam precies de coördinatie van ondersteuning gaat organiseren is tijdens het onderzoek (oktober/november 2014) nog niet bij alle gemeenten helemaal duidelijk. Voor zover het wel duidelijk is ontstaat er een divers beeld van de aanpak in de wijkteams. In de ene gemeente is de sociale dienst er nauw bij betrokken en krijgen ook werk en participatie aandacht. Bij een andere gemeente is dat niet zo (Divosa/Movisie 2014) 7. Daar is bijvoorbeeld de sociale dienst of het werkplein de instantie die de dienstverlening verzorgt als het gaat om het naar het werk toe leiden van de doelgroep. Er is dus niet één allesomvattende manier om integraal te werken, maar er zijn verschillende methoden. Wel is duidelijk dat de meeste teams volgens het concept één gezin/klant, één regisseur, één plan gaan werken. Dit betekent één contactpersoon voor de cliënt die ondersteuning biedt op eventueel meerdere aandachtsgebieden, bijvoorbeeld als er vraagstukken liggen bij zowel toeleiding naar werk als schuldproblematiek. Welke ondersteuning een cliënt kan krijgen via het sociaal wijkteam 7 Werk en inkomen in sociale wijkteams, 2014, Divosa/Movisie.

18 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 18 verschilt per team. Gemeenten vullen de teams op verschillende manieren in. De meeste teams zeggen voor toeleiding naar werk vaak gebruik te zullen blijven maken van de participatieladder. Deze ladder bestaat uit zes treden, van geïsoleerd thuis zitten tot het hebben van een reguliere baan. Uitgangspunt hierbij is de eigen kracht van de cliënt. Met dit instrument kan inzichtelijk gemaakt worden op welke trede iemand zich bevindt en wat voor daginvulling hierbij passend is. De klantmanager bemiddelt vervolgens richting een concrete werk(ervarings) plek. Een kritische noot bij de participatieladder is dat het een vrij eenzijdige manier van het kijken naar een cliënt is. Er wordt alleen gekeken naar werk. Ook zijn de treden vrij grote stappen, waarbij de kleine stapjes die een cliënt maakt niet worden gemeten. Terwijl deze stapjes vaak erg belangrijk zijn. Een meer holistische manier van het kijken naar cliënten is het participatiewiel 8. Hier wordt ook aandacht besteed aan andere doelen en leefgebieden van de cliënt en de ontwikkeling op alle gebieden. Aandacht voor (terugval)risico s en eigen kracht Ook bij de werk(ervarings)plekken gaat men volgens het beleid van de meeste gemeenten uit van de eigen kracht en mogelijkheden van de cliënt. Toch bemerken niet alle respondenten dit beleid. 58% geeft aan dat er (soms) aandacht is voor mogelijkheden. 42% zegt dat er geen aandacht voor is. Een risico bij eenzijdige focus op eigen kracht en mogelijkheden is dat terugvalrisico s uit het oog verloren worden. Heel opvallend aan de cijfers is dat alle cliënten aangeven echt behoefte te hebben aan aandacht voor terugvalmogelijkheden. Bij de dagbesteding en de sociale werkplaats is hier ook veel aandacht voor. Bij het werkplein zijn terugvalrisico s nog wat onderbelicht. Tabel 4 Aandacht voor eigen kracht en terugvalmogelijkheden Kijkt uw contactpersoon met u naar mogelijkheden om verder te komen in het werk? Biedt uw contactpersoon u andere mogelijkheden aan als het tijdelijk wat slechter met u gaat? Cliënten Landelijk N % Nee, daar heb ik geen behoefte aan Nee, maar ik zou dat wel graag willen Soms Ja, helemaal Nee, ik heb hier ook geen behoefte aan Nee, maar ik zou dat wel graag willen Ja

19 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 19 Grafiek 5 Aandacht voor terugvalmogelijkheden? dagbestedingscentrubureau reïntegratie- sociale werkplaats werkplein gemeente sociale dienst Ja Nee, zou graag willen Nee, geen behoefte Doorgroeimogelijkheden De grootste groep van de geïnterviewde respondenten zit in een arbeidsgerechtigde leeftijd. 19% van de respondenten geeft aan graag meer aandacht voor doorgroeimogelijkheden te willen. Zij geven aan te lang vast te blijven zitten in hun huidige situatie, terwijl ze met ondersteuning in solliciteren, een opleiding of gericht vrijwilligerswerk wellicht een stap vooruit zouden kunnen maken. Vooral werkpleinen zouden meer oog kunnen hebben voor ontwikkelingsperspectieven. Bij 58% van de respondenten wordt er (soms) gekeken naar doorgroeimogelijkheden. 30% geeft aan hier geen behoefte aan te hebben, deze groep zit voornamelijk bij de dagbesteding. Gemeenten geven erg wisselende antwoorden op de vraag of er aandacht is voor doorgroeimogelijkheden. Sommige gemeenten zeggen hier aandacht aan te besteden, terwijl andere aangeven hier in de toekomst meer aandacht aan te willen gaan besteden. Belangrijk is dat cliënten niet alleen geïnformeerd worden over doorgroeimogelijkheden maar dat deze mogelijkheden ook werkelijk geboden worden en het gesprek op de werkplek hierover wordt aangegaan. Grafiek 6 Aandacht voor doorgroeimogelijkheden? dagbestedingscentrubureau reïntegratie- sociale werkplaats werkplein gemeente sociale dienst Ja, helemaal Soms Nee, zou graag willen Nee, geen behoefte

20 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 20 Samenvatting en Conclusie Dicht bij de burger en eigen kracht zijn tegenwoordig belangrijke sleutelwoorden voor gemeenten. Gemeenten willen graag dichter bij de burger zitten om meer preventief te kunnen werken. In 2014 proberen veel gemeenten dit vorm te geven door het inzetten van sociale wijkteams. Aandacht voor terugvalrisico s is belangrijk in deze preventie. Alle respondenten (100%) geven aan dat dit heel belangrijk voor hen is. Vooral bij het werkplein en de sociale dienst zien respondenten hier graag meer aandacht voor. Men is vooral bang voor de financiële risico s die aan een terugval verbonden kunnen zijn en wil graag een (financieel) vangnet hiervoor. Doorgroeimogelijkheden zijn voor cliënten vaak nog beperkt. Vooral het werkplein zou hier meer oog voor moeten hebben. De grootste groep van respondenten die graag meer aandacht voor doorgroeimogelijkheden zouden willen zit hier. Bij het dagbestedingscentrum zit de grootste groep respondenten die geen behoefte heeft aan doorgroeimogelijkheden. Re-integratiebureaus en sociale werkplaatsen kijken het meest naar doorgroeimogelijkheden.

21 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 21 TOEGANKELIJKHEID Een veilige en toegankelijke omgeving is essentieel bij het uitvoeren van sociale activiteiten en bij het verrichten van onbetaald of betaald werk. Dit betekent een omgeving waarin iemand mag zijn wie hij is, waarin ruimte is voor mensen die zich misschien anders gedragen of een andere manier van werken hebben. Begeleiding op de werkplek kan van een externe jobcoach komen, maar soms nog beter van een naaste collega, een leidinggevende of (bij kleine bedrijven) de werkgever zelf. Soms zijn aanpassingen in de communicatie naar de cliënt nodig om een veilige omgeving te creëren en soms zijn letterlijk aanpassingen in de fysieke omgeving nodig, bijvoorbeeld wanneer iemand zeer gevoelig is voor prikkels. Het Beleid Veiligheid Mensen met een psychische kwetsbaarheid vinden een veilige omgeving essentieel bij het uitvoeren van sociale activiteiten en bij het verrichten van onbetaald of betaald werk. Een werkbegeleider, jobcoach of maatje op de werkvloer kan ondersteunen in het gevoel van veiligheid. Deze persoon kan in de gaten houden hoe het op de werkvloer gaat en de veilige omgeving bewaken. Cliënten geven aan dat de toegang tot zo n vaste contactpersoon helpt in het gevoel van veiligheid. Voorbeeld Gemeente Zwolle De gemeente Zwolle werkt met het zogenoemde Werkgeverspunt. Bij het Werkgeverspunt werken accountmanagers die de bedrijven in Zwolle en omstreken goed kennen. Het Werkgeverspunt werkt nauw samen met de werkconsulenten. Een van de doelen is werkgevers te stimuleren om een veilige omgeving te creëren. De accountmanagers gaan regelmatig op bezoek bij bedrijven om de werkzaamheden te observeren. (Zelf)stigma speelt ook een grote rol in veiligheid op de werkvloer. De onzekerheid en het gevoel niet altijd serieus te worden genomen maakt de cliënten minder weerbaar. Cursussen in weerbaarheid en sociale omgang geven cliënten extra handvatten om zich veilig te (leren) voelen op de werkvloer. Deze cursussen worden onder meer in Noord-Holland en Gelderland gegeven door de regionale cliëntenorganisaties (RCO s). Schriftelijke communicatie Communicatie met cliënten loopt op verschillende manieren. Een deel, zoals de communicatie over de toegang of herinnering van een afspraak, gaat schriftelijk. Gemeenten zeggen teksten aan te passen aan de doelgroep. Toch zijn er bijna geen gemeenten die hun brieven en flyers laten

22 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 22 controleren door ervaringsdeskundigen of een cliëntenraad. Terwijl er door gemeenten wel wordt opgemerkt dat digitale formulieren vaker problemen veroorzaken bij mensen met een beperking. Gemeente De Friese Meren checkt de informatie wel: Formulieren die de gemeente hanteert worden aan het Cliëntenpanel voorgelegd en indien nodig aan de feedback aangepast. Een aantal gemeenten geeft aan dit probleem op te vangen met speciale informatieplekken, zoals een inloophuis, waar cliënten geholpen kunnen worden met het invullen van een formulier of het begrijpelijk maken van een tekst. Gemeente Nunspeet: De gemeente staat ervoor open om vragen van cliënten te beantwoorden en hen te ondersteunen bij het invullen van formulieren. Voor cliënten betekent dit wel dat zij zelf actief om hulp en ondersteuning moeten vragen bij het invullen van formulieren. Naast de gemeenten zijn er ook RCO s die in het kader van cliëntondersteuning formulierenhulp aanbieden. Gemeenten geven aan dat ze de meeste informatie proberen te geven tijdens een gesprek. De consulent hoort achteraf te toetsen of de informatie goed is begrepen. Zoals hieronder weergegeven is het merendeel van de cliënten het eens met deze uitspraak. Zij geven aan dat de consulent de informatie (grotendeels) goed uitlegt. Tabel 5 Begrijpelijke uitleg contactpersoon Cliënten Landelijk N % Legt uw contactpersoon u zaken duidelijk uit? Nee, helemaal niet 57 6 Een beetje Grotendeels Ja, helemaal Ook als cliënten niet reageren op schriftelijke verzoeken wordt er vaak maatwerk geleverd. Bij mensen met een psychische kwetsbaarheid kan het niet nakomen van afspraken en/of niet reageren op schriftelijke verzoeken bij hun ziektebeeld en of situatie passen. Bij de meeste gemeenten is dit bekend en kijkt men daarom vaak eerst naar de reden waarom een cliënt niet reageert en gaat men daarover het gesprek aan. Indien nodig wordt er in sommige gevallen zelfs een huisbezoek gedaan. De meeste respondenten herkennen zich in dit beleid van de gemeenten. Hun ervaring is dat bij het niet reageren op verzoeken of niet nakomen van afspraken zij eerst persoonlijk worden benaderd voordat er sancties volgens. Slechts 10% geeft aan dat er direct sancties volgen.

23 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 23 Tabel 6 Persoonlijk contact bij het niet nakomen van afspraken Cliënten Landelijk N % Als u niet reageert op schriftelijke verzoeken of afspraken van uw contactpersoon niet nakomt, informeert de contactpersoon u dan eerst persoonlijk, voordat er sancties volgen? Ja, ik wordt eerst persoonlijk benaderd Nee, er volgen meteen sancties 44 4 Ik heb geen ervaring met deze situatie Werkgevers Gemeenten zien met de komst van de participatiewet meer mogelijkheden om werkgevers te stimuleren mensen met een beperking in dienst te nemen. Verschillende gemeenten zoeken actief werkgevers met behulp van een werkgeversteam, jobhunter of ambassadeursnetwerk. Daarnaast zetten ze in op hulp voor de cliënt door middel van werkbegeleiders, jobcoaches en maatjes. Ook zijn er meerdere gemeenten die gebruik maken van subsidieregelingen zoals loonkostensubsidie of die proefplaatsingen mogelijk maken. Proefplaatsingen zijn tijdelijke contracten waarbij de cliënt met behoud van uitkering kennis kan maken met een werkgever. Gemeente Harderwijk De consulent kan volgens de beleidsmedewerker van de sociale dienst eventueel mee naar het sollicitatiegesprek bij een werkgever. Zij kunnen de werkgever verzekeren dat hij het eerste jaar of halfjaar bij ziekte van de cliënt niet door hoeft te betalen. Ook kunnen zij een proefplaatsing afspreken. Cliënten geven aan dat er inderdaad vaak op werkbegeleiding wordt ingezet. 66% van de cliënten heeft een werkbegeleider, jobcoach of maatje. Nog eens 23% heeft dit niet maar geeft aan dit niet nodig te vinden. 11% van cliënten geeft aan dit (nog) niet te hebben maar zou hier wel graag gebruik van willen maken. Tabel 7 Persoonlijke ondersteuning bij het werken Cliënten Landelijk N % Heeft u persoonlijke ondersteuning bij het werken. Bijvoorbeeld van een werkbegeleider, een jobcoach of maatje? Nee, daar heb ik ook geen behoefte aan Nee, maar ik zou dat wel graag willen Ja, en dat wil ik ook graag Ja, maar wat mij betreft is dit niet nodig 79 7

24 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 24 Samenvatting en Conclusie Een veilige omgeving is voor mensen met psychische kwetsbaarheid heel belangrijk in de toegankelijkheid van werk. Gemeenten in het onderzoek zetten vaak in op contacten met werkgevers om een veilige werkomgeving te creëren, bijvoorbeeld door inzet van werkbegeleiding of jobcoaching op de werkvloer. Ook de manier waarop gemeenten met hun klanten communiceren speelt een belangrijke rol in de toegankelijkheid van werk. Heldere, schriftelijke informatie kan helpen om misverstanden te vookómen. Daarnaast speelt de directe communicatie tussen contactpersoon en werkzoekende een belangrijke rol. Gemeenten scoren hierop in het algemeen goed. Een grote meerderheid vindt dat de contactpersoon zaken duidelijk uitlegt. 6% vind het helemaal niet duidelijk. Voor cliënten is het belangrijk dat gemeenten daarbij gebruik kunnen maken van een onafhankelijke cliëntondersteuner. Gemeenten leveren ook maatwerk in de manier waarop zij omgaan met het niet nakomen van (schriftelijke) afspraken. In de meeste gevallen wordt er eerst persoonlijk contact gezocht voordat men overgaat op sancties. Gemeenten zetten daarnaast in op de toegankelijkheid voor werkgevers om mensen met een psychische kwetsbaarheid aan te nemen. Door middel van loonkostensubsidie of proefplaatsingen maakt de gemeente het financiële risico voor de werkgevers kleiner. Dit vergroot de toegankelijkheid voor beide partijen.

25 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 25 MAATWERK Maatwerk is gewenst. Er is behoefte aan een gevarieerd werk- en ondersteuningsaanbod dat aansluit op de specifieke mogelijkheden en beperkingen van de persoon in kwestie en ook op het - vaak wisselend - verloop van de aandoening. In het werk kunnen uiteenlopende en wisselende aanpassingen nodig zijn, bijvoorbeeld op de werkplek, de werktijden, de organisatie van het werk, enzovoort. Werktijden van 9 tot 5 zijn niet altijd wenselijk. Bij sommige mensen zal men er rekening mee moeten houden dat slechte en goede periodes elkaar afwisselen. Dit vraagt van ondersteuners, werkgevers en andere betrokkenen een persoonlijke, individuele aanpak en creativiteit in het vinden van oplossingen. Maatwerk in arbeidsondersteuning veronderstelt een integrale benadering. Waar nodig ook met aandacht voor ondersteuningsvragen op andere levensterreinen, bijvoorbeeld huisvesting of zelfredzaamheid. Het Beleid Passende werkzaamheden Om recht te doen aan de grote diversiteit van de doelgroep is er behoefte aan een gevarieerd werk- en ondersteuningsaanbod, dat aansluit op de specifieke mogelijkheden en beperkingen van de persoon in kwestie en ook op het - vaak wisselend - verloop van de beperking. Zo geeft een respondent uit Franekeradeel aan: Volgens mij heb ik meer in mijn mars dan mij tot nu toe wordt geboden. Vooral hoger opgeleiden geven aan niet altijd voldoende uitdaging in het werk te vinden. Het merendeel van de respondenten is wel tevreden met de huidige werkzaamheden. Tabel 8 Passende werkzaamheden Vindt u dat de werkzaamheden die u nu uitvoert, goed bij u passen? Waarom passen de werkzaamheden niet helemaal? Cliënten Landelijk N % Nee, helemaal niet 43 4 Een beetje Grotendeels Ja, helemaal Het werk is te makkelijk Het werk is te moeilijk 14 3 Ik heb andere interesses Ik ben beter in andere werkzaamheden Anders

26 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 26 Veel gemeenten zijn zoekende hoe ze zo goed mogelijk maatwerk kunnen bieden, om recht te doen aan kwaliteiten en talenten van mensen én aan hun kwetsbaarheid. Dit gebeurt bijvoorbeeld in de regio Nijmegen. Daar start in 2015 een Regionaal Werkbedrijf, waar werknemers begeleiding krijgen van organisaties die gespecialiseerd zijn in het begeleiden van mensen met een arbeidshandicap. Contactpersoon Het vertrouwen in een consulent is voor mensen met een psychische beperking zeer belangrijk. Voor veel cliënten bepaalt dit of een traject slagingskans heeft of niet. Het is daarom belangrijk dat er een optie is om te wisselen van contactpersoon wanneer er geen klik is. In niet alle gemeenten behoort het wisselen van contactpersoon tot de mogelijkheden. De gemeente Nunspeet schetst het dilemma waar sommige gemeenten mee worstelen als het gaat over het kunnen wisselen van contactpersoon. Voorbeeld: Gemeente Nunspeet Als er geen klik is tussen de cliënt en de contactpersoon, kan de cliënt vragen om iemand anders. De gemeente wil echter geen shopgedrag bij cliënten stimuleren, met name omdat de consulenten van Sociale Zaken een zekere dwang en drang dienen uit te dragen wat begrijpelijkerwijs door cliënten niet altijd als prettig wordt ervaren. Niettemin moet de cliënt aan de slag om werk te zoeken en te vinden, dat verandert niet als hij overgaat naar een collegaconsulent. Daarom wordt het wisselen van contactpersoon vaak niet als eerste optie gezien. Wanneer het echt niet loopt is er in de meeste gemeenten wel de mogelijkheid om te wisselen van contactpersoon, maar meestal pas na het indienen van een klacht. Dit geeft aan dat wisselen alleen mogelijk is wanneer het echt spaak loopt. Een manier om cliënt en contactpersoon vooraf goed te matchen is dus heel belangrijk. Vooral cliënten bij het werkplein geven aan niet te kunnen wisselen of het niet te weten. Dat het werkplein wat strenger is, is mogelijk verklaarbaar omdat zij een andersoortige relatie met de cliënt hebben. Zij moeten vaak wat strenger optreden tegenover cliënten en zullen het daarom ook wat lastiger maken om te wisselen. Tabel 9 Wisselen van contactpersoon Cliënten Landelijk N % Stel dat het niet klikt met uw contactpersoon, kunt u dan van contactpersoon wisselen? Ja Nee 80 8 Weet ik niet

27 Landelijke rapportage Open voor Werk Landelijk Platform GGz 27 Grafiek 7 Kunt u van contactpersoon wisselen? dagbestedingscentrubureau reïntegratie- sociale werkplaats werkplein gemeente sociale dienst Ja Weet ik niet Nee Ervaringsdeskundigen Ervaringsdeskundigen worden nog niet structureel ingezet door gemeenten. Sommige gemeenten werken helemaal niet met ervaringsdeskundigen, andere gemeenten zijn zich aan het oriënteren om ervaringsdeskundigen in te zetten en weer andere gemeenten experimenteren met het inzetten van ervaringsdeskundigen in het kader van cliëntondersteuning. Een ervaringsdeskundige helpt cliënten bij het zoeken naar werk maar ook bij het omgaan met het eigen ziektebeeld. Gemeente Franekeradeel Franekeradeel maakt gebruik van peer-to-peer ondersteuning. Mensen die al verder in het traject zitten ondersteunen mensen die net zijn begonnen. Gemeente Zwolle Het is ook mogelijk dat mensen met een psychische kwetsbaarheid onafhankelijke ondersteuning krijgen gedurende een traject. De ondersteuning kan worden geboden door een organisatie of door iemand in het persoonlijke netwerk van de klant. De klant kan zelf bepalen van wie hij begeleiding krijgt. Dit kan van een ervaringsdeskundige zijn. Iets meer dan de helft van de respondenten geeft aan dat ze veel waarde hechten aan ondersteuning van een ervaringsdeskundige. Ongeveer een derde van de respondenten ontvangt al ondersteuning van een ervaringsdeskundige. Een kwart van de respondenten heeft geen ondersteuning van een ervaringsdeskundige maar zou dit wel graag willen.