Uitwerking bij W&T Kennis Oriëntatie op jezelf en de wereld

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Uitwerking bij W&T Kennis Oriëntatie op jezelf en de wereld"

Bertha Thys
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Uitwerking bij W&T Kennis Oriëntatie op jezelf en de wereld AARDE NATUUR Positie in het heelal Bouw van de aarde Processen van de aarde Weer en seizoenen Klimaat zonnestelsel draaiing om de zon en om de eigen as schijngestalten van de maan atmosfeer gesteente water grondwater rivieren, meren, zeeën en oceanen waterkringloop biosfeer natuurlandschap endogene krachten vulkanisme plaattectoniek exogene krachten afzetting en erosie verwering natuurramp weeraspect lucht weersverwachting klimaattypen klimaatkenmerken,,,,,,,,, 46, 46, 50 48,, 50 40, 40, 48,, 50 48,, 50 43,, 50 42, 43 43,, 50 43,, 50 43, Levende natuur Biologische eenheid Instandhouding Interactie Voortplanting cel orgaan organisme plant, dier, mens levenskenmerken stofwisseling vertering en uitscheiding ademhaling en bloedsomloop stevigheid gezondheid voeding aanpassing waarneming zintuigen beweging gedrag levenscyclus groei en ontwikkeling seksualiteit erfelijkheid,,,,, 40, 34, 34, 40, 40, 34, 40, 34, 35, 37, 38, 39, 40 34, 35, 38, Evolutie fossiel, 40 Bron: Uitwerking bij W&T Kennis Oriëntatie op jezelf en de wereld (032016) 1

2 Evenwicht Niet-levende natuur Materie/stof en materiaal ecosysteem voedselrelaties relaties tussen plant, dier, de mens en de omgeving duurzaamheid materiaal, stof, mengsel, ingrediënt eigenschappen van stoffen en materialen verandering van stoffen en materialen materiaalgebruik kleur mengen en scheiden,,,,,,,, 40,, 40,,, 39, 40,,,, 39, Geluid Licht Kracht en beweging geluidsbron geluidstrilling geluidshinder gehoorschade geluidsgeleiding en isolatie lichtbron lichtstraal weerkaatsing of doorlaten van licht spiegeling lens kleur mengen en scheiden soorten van krachten eigenschappen van krachten beweging,,,,, 42, 44 35, 42, 34 42, 42 34, 42, 44, 45, Energie energiebron energievorm energieverbruik energieomzetting warmtebron warmtegeleiding en -isolatie,, 39, 42, 44, 45,, Elektriciteit elektriciteitsbron stroomkring elektriciteitsgeleiding en -isolatie elektriciteitsgebruik,,, 42, 44,, 35, 39, 42, statische elektriciteit 44, 45 Magnetisme magnetisch veld elektromagneet 42, 44 Bron: Uitwerking bij W&T Kennis Oriëntatie op jezelf en de wereld (032016) 2

3 MENS/MAATSCHAPPIJ Bevolking Wonen Inrichting ruimte bevolkingsgroepen bevolkingsontwikkeling geboorteoverschot sterfteoverschot leeftijdsopbouw welvaart welzijn bevolkingsspreiding locatie nomadisch bestaan vestigen in dorp/stad ontstaan van steden migratie verstedelijking ontvolking woonruimte cultuurlandschap infrastructuur transport van mens, goederen, energie, data, water kunstwerken, wegen en leidingen stad en dorp openbare voorzieningen,,,,, 50,, 38,, 35, 37, 38,,,,,, 48, 50,, 48, 50, Grens en identiteit Bestaansmiddelen internationalisering expansie ontdekkingsreizen globalisering en wereldeconomie samenwerkingsverbanden en verdragen (VN, Europese unie, NAVO) cultuur en taal (massa)media en sociale media kunstuitingen taal en dialect erfgoed multiculturaliteit verspreiding van en confrontatie tussen verschillende culturen zoals Griekse, Romeinse en Germaanse schrijven/schrift jagen en verzamelen landbouw, tuinbouw, bosbouw, veeteelt, visserij ontstaan van landbouw landbouwtypen gewassen produceren (telen, fokken, vangen) agrarische revolutie locatie economische vestigingsplaats industrie grondstoffen industriële revolutie dienstverlening consumptie,,,,,,,,, 50,,, 50, 51, 39, 40, 45,, 39,,,, 35 Bron: Uitwerking bij W&T Kennis Oriëntatie op jezelf en de wereld (032016) 3

4 Samenleving verdeling transport, handel, geld werk en beroepen ambachten werkomstandigheden maatschappelijke positie slavernij hofstelsel en horigheid staatsinrichting en staatsvormen (ontstaan van een onafhankelijke) Nederlandse staat monarchie republiek verzorgingsstaat besturen burgerlijk bestuur democratie parlement besturen van Nederland en Europa kolonialisme macht vrede oorlog (Eerste wereldoorlog, Tweede wereldoorlog, Koude oorlog) revolutie overheersing vervolging polderen levensbeschouwing/ geestelijke stromingen godsdiensten (ontstaan en verspreiding van,,,,,,,,, 35, 45,,, 36, 38,,, 36, 38,, Burgerschap godsdiensten als christendom en islam) reformatie humanisme atheïsme wetenschap kennisontwikkeling ontdekkingen wetenschappers duurzaamheid ecologische voetafdruk vervuiling, aantasting en uitputting bescherming, zorg voor het milieu (grond)rechten emancipatie vrijheid van meningsuiting regels (plichten) wetgeving handhaving onderwijs en opleiding leefbaarheid wereldburgerschap Inrichting van tijd tijd aanduiding indeling/-eenheden weergave/visualisering tijdzone periodisering/tijdvakken (Gouden eeuw),,,,,,,,, 50, 51, 36, 39,,, 35, 36, 37, 38 37, 38, 39, 36, 38,, 46, 51, 51, Bron: Uitwerking bij W&T Kennis Oriëntatie op jezelf en de wereld (032016) 4

5 Ingrepen in natuurlijke omgeving Techniek waterbeheer en watergebruik drinkwater en irrigatie bescherming tegen water (Deltawerken) waterzuivering grondstofbeheer natuurbeheer functie, werking en vorm bewerking van materiaal gereedschappen constructies stabiliteit en stevigheid constructie eisen en principes verbinding overbrenging en beweging katrollen, tandwielen en hefbomen hydrauliek en pneumatiek geautomatiseerd systeem,,,,,,,,, 39,, 48, 39,, 39, 40,, 51, 44, 45 Technologie uitvinding technologische ontwikkelingen medische technologie biotechnologie informatie- en communicatietechnologie transporttechnologie procestechnologie voedingsmiddelentechnologie ruimtevaarttechnologie nanotechnologie huishoudelijke en autotechnologie,,, 51, 34, 39,, 42, 45,, *vakgebieden: = mens en samenleving = natuur en techniek = aardrijkskunde (ruimte) = geschiedenis (tijd) Bron: Uitwerking bij W&T Kennis Oriëntatie op jezelf en de wereld (032016) 5

Vergelijkbare documenten

DE BASIS. wetenschappen en techniek voor de basisschool STEPHAN BOULEZ + KRIS HULSEN + FILIP MENNES BEA MERCKX + KATRIJN POOLS. Acco Leuven / Den Haag

DE BASIS. wetenschappen en techniek voor de basisschool STEPHAN BOULEZ + KRIS HULSEN + FILIP MENNES BEA MERCKX + KATRIJN POOLS. Acco Leuven / Den Haag DE BASIS wetenschappen en techniek voor de basisschool STEPHAN BOULEZ + KRIS HULSEN + FILIP MENNES BEA MERCKX + KATRIJN POOLS Acco Leuven / Den Haag Inhoud Voorwoord 13 Deel 1 Aardrijkskunde 15 1.1 De