1 Inleiding. 2 Demografische ontwikkeling. Uitgangspunt demografische ontwikkeling voor de Woonvisie Gemeente Aa en Hunze. Uitkomsten prognose

Transcriptie

1 DATUM 7 januari 2015 PROJECTNUMM ER OPDRACHTGEV ER Gemeente Aa en Hunze Uitgangspunt demografische ontwikkeling voor de Woonvisie Inleiding De gemeente Aa en Hunze is bezig met de actualisering van de Woonvisie. In dat kader heeft op 17 december 2015 een discussiebijeenkomst plaatsgevonden met de gemeente (ambtelijke en bestuurlijk), externe organisaties en dorpsraden. Daarin zijn de hoofdlijnen voor het woonbeleid bediscussieerd. Onder meer is het onderwerp demografische ontwikkeling besproken en gebleken is dat ook binnen de gemeente over dit onderwerp geen eenduidige visie bestaat. De onder meer door de provincie Drenthe geprognotiseerde bevolkingskrimp (en op termijn huishoudenskrimp) wordt door sommigen bestreden en anderen zijn van oordeel dat die ontwikkeling realistisch is. Een eenduidige visie op het punt van demografische ontwikkeling is essentieel voor het uitwerken van de Woonvisie. In deze notitie worden enkele overwegingen met betrekking tot dit thema beschreven. Boulevard Heuvelink KT Arnhem Postbus BD Arnhem info@companen.nl (026) BTW NL B01 IBAN NL95RABO KVK Demografische ontwikkeling Uitkomsten prognose De provincie Drenthe stelt op gezette tijden een bevolkingsprognose op en de meest actuele is beschreven in het rapport Bevolkingsprognose In figuur 1 is het beeld voor Drenthe uitgewerkt.

2 Figuur 1: Aa en Hunze. Procentuele toename van het aantal inwoners in de periode , gemiddeld per jaar Bron: Bevolkingsprognose 2015, provincie Drenthe. Uit figuur 1 blijkt dat de provincie voor Aa en Hunze uitgaat van de voortzetting van de bevolkingskrimp. Aa en Hunze staat daarin niet alleen. Vrijwel alle gemeenten in Drenthe hebben naar verwachting te maken met bevolkingskrimp, uitgezonderd de grote gemeenten Assen, Hoogeveen en Meppel. De demografische ontwikkeling voor Aa en Hunze is verder uitgewerkt in het rapport Onderzoek ter voorbereiding op woonvisie en prestatieafspraken (december 2015). Duidelijk is dat de bevolkingsontwikkeling niet exact is te voorspellen. Een voorbeeld: de huidige, hoge instroom van asielzoekers is niet voorzien en hiermee is in prognoses geen rekening gehouden. Om die reden zijn in het rapport Onderzoek ter voorbereiding op woonvisie en prestatieafspraken drie scenario s doorgerekend: Minimum-scenario: voor de periode is voor Aa en Hunze uitgegaan van een jaarlijks migratiesaldo van -100 personen en voor de periode is uitgegaan van een jaarlijks migratiesaldo van -50 personen. Midden-scenario = prognose provincie Drenthe: voor de periode is voor Aa en Hunze uitgegaan van een jaarlijks migratiesaldo van -50 personen en voor de periode is uitgegaan van een jaarlijks migratiesaldo van 0 personen. Dit komt overeen met de prognose van de provincie Drenthe.

3 Maximum-scenario: voor de periode is voor Aa en Hunze uitgegaan van een jaarlijks migratiesaldo van 0 personen en voor de periode is uitgegaan van een jaarlijks migratiesaldo van +50 personen. Tabel 1: Aa en Hunze. Verwachte ontwikkeling van het inwonertal en het huishoudensaantal voor de periode Inwonertal Aa en Hunze Huishoudensaantal Aa en Hunze Bron: Bevolkingsprognose 2015, provincie Drenthe. Uit de middenvariant (= provinciale prognose) blijkt dat er tot 2030 sprake zal zijn van een daling van het aantal inwoners in Aa en Hunze. De huishoudensprognose laat een iets ander beeld zien. Tussen 2015 en 2030 blijft het aantal huishoudens volgens de provinciale prognose stabiel, maar neemt tot 2020 nog zeer beperkt toe. Die huishoudensgroei tot 2020 bedraagt 85 huishoudens. Werkelijke ontwikkeling in de afgelopen jaren In de onderstaande figuur is de bevolkingsontwikkeling, migratiesaldo s (zowel binnenlands als buitenlands) en geboortesaldo weergegeven. Figuur 2: Gemeente Aa en Hunze. Bevolkingsontwikkeling en migratiesaldo van Aa en Hunze, in de periode Bron: CBS, Aa en Hunze groeit niet meer door natuurlijke aanwas, maar is voor groei afhankelijk van de ontwikkeling van het binnenlandse en buitenlandse migratiesaldo. In 2012 en 2013 was het saldo van de binnenlandse en buitenlandse migratie negatief. Gemiddeld was toen sprake van een negatief migratiesaldo van -150 personen per jaar. Als alleen de binnenlandse migratie in beschouwing wordt genomen, dan blijkt dat er in de jaren en 2013 gemiddeld sprake was van een negatief migratiesaldo van ca -100 personen per jaar. Deze migratieontwikkeling is door de provincie Drenthe voor de toekomst in getemperde vorm meegenomen. Immers, de provinciale prognose gaat voor Aa en Hunze voor de periode uit van een jaarlijks migratiesaldo van -50 personen en voor de periode van een jaarlijks migratiesaldo van 0 personen. NB. In de periode (vier jaar) is de woningvoorraad met gemiddeld met ca 15 woningen toegenomen. 3 Overwegingen De volgende overwegingen kunnen in beschouwing worden genomen om te bepalen welke demografische ontwikkeling voor Aa en Hunze als uitgangspunt wordt genomen bij de uitwerking van de Woonvisie Realiteitsgehalte prognose De toekomst valt moeilijk te voorspellen en dit betekent dat een bevolkingsprognose altijd omgeven is met marges in verband met onzekerheden. Die onzekerheid betreft met name de migratie (de natuurlijke aanwas die voor Aa en Hunze inmiddels negatief is, is met een grote mate van zekerheid te bepalen). Hoeveel asielzoekers zullen in de komende jaren naar Nederland komen, naar Aa en Hunze

4 verhuizen en daar ook blijven wonen? Hoeveel personen zullen Aa en Hunze verlaten en hoeveel personen zullen zich in Aa en Hunze komen vestigen? De provincie heeft zich in haar prognose gebaseerd op de migratieontwikkeling in de afgelopen vijf jaar en die doorgetrokken tot Voor de periode is voor Aa en Hunze uitgegaan van een jaarlijks migratiesaldo van -50 personen. Gelet op onzekerheden in de prognose op langere termijn, gaat de provincie voor de periode vanaf 2020 uit van een gematigder ontwikkeling. Zij gaat er voorlopig van uit dat de gemeente Aa en Hunze er dan wel in zal slagen om het vertrek van inwoners te compenseren door het aantrekken van mensen van buiten de gemeente. In dat geval zal het huishoudensaantal in Aa en Hunze zich stabiliseren en dit betekent dat de woningvoorraad dan per saldo niet hoeft te worden uitgebreid; nieuwbouw is slechts mogelijk na sloop. Echter, mocht Aa en Hunze er net zoals in de afgelopen jaren niet in slagen om een migratiesaldo van 0 te behalen, dan zal sprake zijn van huishoudenskrimp; als dan de woningvoorraad in Aa en Hunze niet afneemt door sloop, zal de huishoudenskrimp tot uitdrukking komen in een hogere leegstand, verlenging van de verkooptermijn en een verlaging van de verkooprijzen. Men kan stellen dat de provinciale prognose is gebaseerd op argumenten, namelijk de migratieontwikkeling in de afgelopen jaren. In dat opzicht is de prognose als realistisch aan te merken, met de kanttekening dat het uitgangspunt van migratiesaldo = 0 voor de periode vanaf 2020 wellicht te optimistisch is. Dit betekent dat de woningvoorraad tot 2020 nog met 85 woningen kan worden uitgebreid. Daarna moet gerekend worden met huishoudenskrimp. Effect van overproductie Sommigen zijn van oordeel dat het wenselijk is om ruimte te bieden voor meer woningbouw. Zij achten het mogelijk om meer mensen van buiten de gemeente aan te trekken dan nu gebeurt. Zij denken de huidige trend van een vertreksaldo te kunnen keren. Veelal stellen zij dat er te weinig is gebouwd of dat er te weinig goedkope woningen beschikbaar zijn en dat daardoor inwoners / starters noodgedwongen zijn vertrokken. De feiten spreken dit tegen: uit Funda blijkt dat 40% van de te koop staande woningen onder de ligt. Ruimte bieden voor meer nieuwbouw in Aa en Hunze zal leiden tot meer concurrentie binnen de regio, aangezien ook andere gemeenten over voldoende plancapaciteit beschikken en wensen om die te benutten. De kans is daarom zeer reëel dat meer nieuwbouw leidt tot overproductie. De nieuwbouw wordt wel afgezet. Er zijn altijd consumenten die expliciet kiezen voor nieuwbouw (met een optimale energetische kwaliteit). Het effect van overproductie komt uiteindelijk tot uitdrukking in de bestaande woningvoorraad. Onder meer zullen koopwoningen langer te koop blijven staan en de kooprijs zal dalen. Dit heeft een negatief effect op de woonkwaliteit van Aa en Hunze. Begroting: beoordeling accountant van de gemeente De accountant verlangt dat de gemeenten de toekomstige grondverkopen baseert op een realistische prognose. Veel gemeenten hebben de consequenties hiervan al ervaren en op hun grondpositie moeten afboeken. De beschikbare plancapaciteit in Aa en Hunze bedraagt 355 woningen. Als de provinciale prognose als realistisch wordt aangemerkt (deze wordt ook door de andere gemeenten in de regio als uitgangspunt aangehouden) dan bestaat er behoefte aan 85 woningen. Er is dan sprake van een aanzienlijke overcapaciteit en als de accountant deze visie onderschrijft zal de grondpositie naar een realistisch niveau moeten worden teruggebracht. Dit betekent enige afboeking op grondposities. NB. De beschikbare plancapaciteit van 355 woningen is voor 77% in handen van de gemeente.

5 NB. De accountant heeft zich tot op heden gebaseerd op het regionaal afstemmingsdocument en daarin werd nog aangenomen dat er geen sprake is van overcapaciteit (zie vervolg). Afstemming in regionaal verband In het nieuwe omgevingsbeleid van de provincie Drenthe is opgenomen dat er voor elke Drentse regio een woonvisie wordt opgesteld om onderlinge afstemming in de woningbouwprogrammering te bereiken en onderlinge concurrentie tussen ontwikkelingen te voorkomen. De gemeente Aa en Hunze is ingedeeld in de regio Noord, samen met de gemeenten Assen, Tynaarlo, Noordenveld en Midden Drenthe. In samenwerking hebben de gemeenten in 2013 het Regionaal afstemmingsdocument; woningmarkt regio Noord-Drenthe opgesteld. In dat document is voor Aa en Hunze uitgegaan van een woningvraag die gebaseerd is op de provinciale bevolkingsprognose van In die prognose is de toekomstige migratieontwikkeling voor Aa en Hunze gebaseerd op de werkelijke migratieontwikkeling in de periode In die periode behaalde Aa en Hunze nog een migratiesaldo van 0 (onder meer wegens onvoldoende bouwmogelijkheden elders in de regio). Die trend werd naar de toekomst doorgetrokken en resulteerde in een relatief hoge woningvraag: Voor de periode (8 jaar) werd een werkgetal aangehouden van 515 woningen; gemiddeld 65 woningen per jaar. Voor de periode (10 jaar) werd een werkgetal aangehouden van 155 woningen; gemiddeld 15 woningen per jaar. In het Regionaal Afstemmingsdocument werd echter al het volgende gesteld: Aa en Hunze: aantallen liggen in lijn met trend, prognose en handreiking. De prognose wordt echter deels gevoed door instroom van tijdelijke werknemers voor de Eemshavencentrales. Dit is geen groei die zich doorzet, eerder omslaat in extra uitstroom na gereedkomen van de centrales. Daar staat sluiting van COA's tegenover die juist de afgelopen tien jaar voor extra uitstroom zorgden. De gemeente Aa en Hunze gaat zelf uit van een lagere groei. In de gemeentelijke adviesnota aan het College (januari 2013) werd die conclusie nog eens herhaald: Zelf vinden wij deze prognose optimistisch. Ons inziens zullen we eerder rekening moeten houden met minder groei dan wel krimp, ook met het oog op de voorspelde huishoudenskrimp na Geconstateerd kan worden dat de provinciale bevolkingsprognose van 2012 voor Aa en Hunze aanmerkelijk positiever uitvalt dan de recente prognose van Op enig moment zal de provincie bij het beoordelen van nieuwe bouwplannen de prognose van 2015 als uitgangspunt nemen en daarmee de bouwmogelijkheden van Aa en Hunze inperken. Ook is de kans groot dat andere gemeenten uit de regio bezwaar zullen aantekenen als Aa en Hunze uitgaat van een ambitieuzer bouwprogramma (dan de prognose 2015), omdat dat de concurrentie vergroot. Ladder voor duurzame verstedelijking De Ladder voor duurzame verstedelijking heeft tot doel de onnodige inzet van uitbreidingslocaties te voorkomen. Nieuwe woningbouwplannen moeten daarom voorzien in de actuele regionale behoefte. Dit is afgestemd in het Regionaal afstemmingsdocument; woningmarkt regio Noord-Drenthe (januari 2013), maar geconstateerd kan worden dat die afstemming niet meer actueel is en ook niet houdbaar is voor de Raad van State. De gemeente zal dan ook bij de ontwikkeling van nieuwe bouwplannen te maken krijgen met de Ladder; gelet op de reeds beschikbare plancapaciteit kan die actuele regionale behoefte niet worden aangetoond. Dit betekent dat eventuele indieners van bezwaren tegen de realisatie van nieuwe bestemmingsplannen voor de Raad van State naar verwachting succesvol zullen

6 zijn; dit geldt niet voor plannen met een capaciteit van maximaal 10 woningen aangezien die niet getoetst hoeven te worden aan de Ladder. NB. De provincie kan uiteraard wel met succes een zienswijze indienen tegen een nieuw bestemmingsplan, dat de capaciteit conform de provinciale prognose overschrijd. 4 Keuze van uitgangspunt voor Woonvisie Het is in eerste instantie aan het college van burgemeester en wethouders om te bepalen welk uitgangspunt ten aanzien van de demografische ontwikkeling in de Woonvisie wordt aangehouden. De volgende opties zijn denkbaar: Uitgaan van de meest recente bevolkings- en huishoudensprognose 2015 van de provincie Drenthe. Dit betekent dat de woningvoorraad tot 2020 nog met 85 woningen kan worden uitgebreid. Daarna moet gerekend worden met huishoudenskrimp. Uitgaan van de meest recente bevolkings- en huishoudensprognose 2015 van de provincie Drenthe met de aantekening dat extra woningbouw mogelijk is als overtuigend kan worden aangetoond dat extra nieuwbouw niet resulteert in meer leegstand in de bestaande voorraad. Overleg voeren met de regiogemeenten om te onderzoeken of zij de uitkomsten van de bevolkings- en huishoudensprognose 2015 onderschrijven. Gesondeerd kan worden of er regionaal draagvlak is te verkrijgen voor een uitgangspunt dat bijvoorbeeld het midden houdt van de prognose 2012 en Dit vereist een goed onderbouwde notitie, waarin ook de verschillende prognoses worden geanalyseerd.