Maatschappelijke Business Case Bemoeizorg

Transcriptie

1 Maatschappelijke Business Case Bemoeizorg Onderzoek naar de maatschappelijke meerwaarde van Bemoeizorg XZ Hengelo, 5 september 2016 drs. Alette van Dijk Jonkman Goof van Westing, MSc drs. Wibout Dragt 1

2 MBC Bemoeizorg In deze casus staat ondersteuning aan kwetsbare burgers door bemoeizorg centraal Context Maatschappelijke opgave Bemoeizorg richt zich op zorgmijders die niet in zorg/beeld zijn bij een wijkteam of specialistische behandeling Complexiteit maatschappij neemt toe Individualisering Multiproblematiek neemt toe Verwarde personen Werkwijze Er op af Vertrouwen winnen / achter de voordeur komen Snel inzicht in problematiek Sociale kaart kennen à doorverwijzen Bekend zijn bij partners om signalen snel te krijgen 1. Kwaliteit van leven Resultaat Door interesse in mij, kreeg ik vertrouwen in bemoeizorg. Nu woon ik weer zelfstandig en ben ik van mijn verslaving af Door bemoeizorg heb ik mijn leven echt veranderd. Uit onderzoek blijkt dat het effect ook na het stoppen van bemoeizorg blijft bestaan 2. Huisvesting Voorkomen uithuiszetting Voorkomen overlast 3. Financiën Voorkomen/aanpakken schulden Inzicht in financiën 4. Zorg en behandeling Voorkomen opname Voorkomen crisissituaties (inzet crisisdienst) Effectievere behandeling door stabiele situatie thuis en rust in persoonlijk leven 5. Kosten en besparingen De kosten voor bemoeizorg liggen gemiddeld op 2.100,- per burger De effecten van bemoeizorg zijn groot. De waarde verschilt per casus In geval van mensen waarbij dreigende uithuiszetting speelt, is een besparing van minimaal ,- te verwachten Bij burgers die met name overlast veroorzaken en die succesvol toegeleid of gemotiveerd kunnen worden tot behandeling ligt de waarde op ongeveer ,- 2

3 Inhoud 1. Maatschappelijke business case Maatschappelijke business cases RIBW Alliantie Het onderzoek Leeswijzer 4 2. Maatschappelijke context 5 3. Bemoeizorg Kenmerken Plek van bemoeizorg in het sociale domein Professionele begeleiding Kosten 8 4. Waarde voor de burger 9 5. Maatschappelijke resultaten Kwaliteit van leven Huisvesting / wonen Financiën Sociale relaties Besparingen op zorg / behandeling Beeld van de onderzoekers 13 Bijlage 1. Onderzoeksaanpak 15 Bijlage 2. Literatuurlijst 16 3

4 1. Maatschappelijke business case 1.1 Maatschappelijke business cases RIBW Alliantie Een MBC is een overzicht van de maatschappelijke- en economische meerwaarde van een dienst of product, afgezet tegen de kosten ervan. De RIBW Alliantie ziet en omarmt in de maatschappelijke beweging van sociale inclusie bij kwetsbare burgers. De veranderingen in het sociaal domein versterken deze beweging. In de praktijk ziet de Alliantie dan ook grote lokale verschillen in de maatschappelijke context van de professionals in het sociaal domein. Met behulp van de maatschappelijke business case wil de Alliantie het vakmanschap inzichtelijk maken en zo een inkijkje geven in wat professionele begeleiding van kwetsbare burgers met ernstige psychische- of psychosociale problematiek in het sociaal domein inhoudt en betekent. De RIBW Alliantie heeft daarom opdracht gegeven op deze wijze de maatschappelijke waarde van bemoeizorg te onderzoeken. De case wordt hierbij gevormd door de werkwijze die door RIBW Arnhem en Veluwe Vallei, één van de lidorganisaties van de RIBW Alliantie in Arnhem en omgeving, wordt ingezet. Deze case is aangevuld met inzichten vanuit landelijk effectonderzoek naar bemoeizorg in Noord-Brabant. 1.2 Het onderzoek Bij het opstellen van de MBC maken we gebruik van verschillende methodieken die zowel kwantitatief als kwalitatief van aard zijn. Het gaat om: bestudering van documenten en data van RIBW Arnhem Veluwe Vallei en andere organisaties die actief zijn in het veld; interviews met medewerkers; interviews met kwetsbare inwoners; interviews met stakeholders; een analyse van literatuur op het gebied van maatschappelijke kosten en baten. Voor een beschrijving van de onderzoeksaanpak zie bijlage Leeswijzer De rapportage start met een beschrijving van de achtergrond van de casus, ook wel de maatschappelijke context. In dit hoofdstuk komt ook de doelgroep waarop de casus betrekking heeft aan bod. Vervolgens beschouwen we in hoofdstuk 3 de werkwijze die door de organisaties wordt toegepast in de praktijk. De waarde voor de burger staat in hoofdstuk 4 centraal, waarbij aan de hand van concrete casussen een beeld wordt geschetst van de problematiek, de oplossing en het effect daarvan. In hoofdstuk 5 zijn de maatschappelijke resultaten in beeld gebracht. Te denken valt dan aan de waarde die gerealiseerd wordt in maatschappelijke termen zoals: kwaliteit van leven, participatie en besparing op zorgkosten. 4

5 2. Maatschappelijke context Bij bemoeizorg gaat het om volwassen burgers met multiproblematiek. Dat betekent dat er veelal sprake is van problemen op meerdere levensgebieden zoals: 1. Sociale relaties: overlast voor omgeving, moeilijk om contact te maken/onbereikbaar, geen/beperkt netwerk 1,2 2. Wonen: dreigende uithuiszetting, vervuiling 1,2 3. Werk/dagbesteding: geen werk, geen zinvolle invulling dag 1,2 4. Financiën: schulden, problemen met uitkering 2 5. Verslaving: in combinatie met overige problematiek 1,2 6. Licht verstandelijke beperking: in combinatie met overige problematiek 2 5

6 3. Bemoeizorg 3.1 Kenmerken Laagdrempelig De insteek van bemoeizorg is gericht op het winnen van vertrouwen van de cliënt. Vanuit dit vertrouwen kan verder worden gebouwd aan de inzet en organisatie van benodigde ondersteuning. Medewerkers van het team bemoeizorg staan naast de cliënt en proberen in overleg en dialoog (overtuigen vanuit professionele verantwoordelijkheid) met de cliënt te zoeken naar de best passende ondersteuning. Outreachend in de eigen leefomgeving Er wordt actief contact gezocht met de cliënt in zijn eigen leefomgeving. Van de doelgroep is namelijk bekend dat zij moeite hebben met het nakomen van afspraken. Bovendien levert het afspreken met de cliënt in zijn eigen leefomgeving veel informatie op over het dagelijks leven en de bijbehorende problemen van de cliënt. Kortdurend Ondersteuning door bemoeizorg is altijd kortdurend. Het doel is om contacten te leggen of te herstellen en te bemiddelen naar organisaties die hulpverlening bieden op verschillende levensgebieden. Overdragen van de ondersteuning aan de meest geëigende zorg- of dienstverlenende instantie is hierin van belang. Gemiddeld zijn cliënten 100 dagen in zorg bij bemoeizorg 1. Levensbreed / integraal Binnen bemoeizorg wordt de totale ondersteuningsbehoefte van de cliënt in kaart gebracht. Vanuit deze integrale blik wordt ondersteuning ingevuld. Vragen worden altijd in de context van de gehele leefsituatie van de cliënt bekeken en waar nodig worden specialisten ingezet om specifieke ondersteuningsvragen op te lossen. Gericht op samenwerking Bemoeizorg richt zich op het integraal in beeld brengen van de ondersteuningsbehoefte van de burger. Het doel is om vertrouwen te winnen bij de burger en deze toe te leiden naar de best passende vorm van ondersteuning. Samenwerking met andere partijen en het kennen van de sociale kaart is daarom van groot belang. Daarnaast is samenwerking belangrijk om daarmee ook signalen van zorgmijdende burgers te ontvangen. Door aanwezig te zijn in een wijk en goede contacten te hebben met bijvoorbeeld wijkteams en politie zijn medewerkers goed in staat om snel contacten te leggen en escalatie van problematiek te voorkomen. 6

7 3.2 Plek van bemoeizorg in het sociale domein Bemoeizorg bevindt zich tussen de signalerende generalistische functies van het wijkteam en geïndiceerde begeleiding en behandeling door specialistische teams. Verwijzers naar bemoeizorg zijn veelal: Maatschappelijk werk; Wijkteam; GGZ; Huisarts; Woningstichting; Politie; Lokale zorgstructuur (vangnet, OGGZ-overleg). 7

8 3.3 Professionele begeleiding Bemoeizorg wordt geboden door medewerkers met een hbo-opleiding en relatief veel werkervaring. Profiel: Goed in staat om de ondersteuningsbehoefte en de prioriteiten hierin van de cliënt te achterhalen en de best passende ondersteuning te organiseren. In staat om snel een inschatting te maken van de situatie van de cliënt, de mogelijke risico s voor cliënt als ook voor de hulpverlener en de prioriteiten hierin. Medewerkers bemoeizorg werken zelfstandig. Iedere medewerker heeft een eigen caseload, waardoor de vertrouwensband met kwetsbare inwoners wordt vergroot. Medewerkers zijn in staat om zonder oordeel goed te luisteren naar de cliënt. Het maken van een afweging tussen professionele verantwoordelijkheid en de wens van de cliënt is een belangrijk aspect in het werk. Medewerkers kijken vanuit een breed perspectief naar de cliënt en zijn ondersteuningsbehoefte. De interesse van medewerkers is breed en zij beschikken over vaardigheden om kwetsbare inwoners op diverse leefgebieden en vanuit verschillende perspectieven te ondersteunen. Daarvoor hebben zij goed zicht op de sociale kaart en zijn zij in staat snel contacten te leggen met andere organisaties. 3.4 Kosten De kosten voor bemoeizorg bestaan uit de professionele begleiding van de betreffende medewerkers en beperkte kosten voor huisvesting (uitvalsbasis). Uit cijfers van RIBW AVV blijkt dat een traject bemoeizorg gemiddeld 2.100,- kost. Uitgaande van een duur van 3 maanden met ongeveer 2 uur bemoeizorg per week. 8

9 4. Waarde voor de burger De waarde van de inzet van bemoeizorg is groot zoals ook blijkt uit de praktijkverhalen in dit hoofdstuk. Bij de beschrijving van de casuïstiek zijn kenmerken van de leefsituatie aangepast om te voorkomen dat situaties herleidbaar zijn naar personen. Door de zorgbemiddelaar werd geluisterd en werden we geholpen Jaap en Angela hebben te maken met psychiatrische problematiek. Zij wilden zo min mogelijk hulp vanwege de schulden van Jaap. Toen Angela zwanger bleek werd duidelijk dat hulp nodig was. Drie maanden voor de bevalling kwam bemoeizorg in aanraking met het stel. In eerste instantie stonden ze niet te springen om hulp. Toch accepteerden zij de hulp door het open gesprek dat de medewerker van het team bemoeizorg met hen voerde. Zij velde geen oordeel maar stelde alleen vragen die voelden als oprechte interesse in Jaap en Angela. De medewerker bracht samen met Jaap en Angela de situatie in kaart en ontrafelde het web van problemen waarmee zij te maken hebben. Ook fungeert de medewerker bemoeizorg als aanspreekpunt voor alle partijen die betrokken zijn bij het stel om te voorkomen dat hulpverleners elkaar tegenspreken of trajecten zelfs tegengesteld gaan werken. Na de geboorte van het zoontje van Jaap en Angela werd hun zoontje uit huis geplaatst. De medewerker bemoeizorg probeert samen met Jaap en Angela om zo snel mogelijk te voldoen aan de voorwaarden die nodig zijn om hun zoontje weer zelf in huis te mogen verzorgen. Jaap en Angela vertelden over de ondersteuning van de medewerker bemoeizorg: Wij hebben geen goede ervaringen met hulpverleners, maar nu is het anders. Zij staat echt aan onze kant, wij vertrouwen haar. Dat zij er direct was toen zij hoorde dat ons zoontje uit huis werd geplaatst was voor ons een grote steun. Samen werken we er aan om ons zoontje terug te krijgen, onze zoon heeft niets aan ouders met wie het niet goed gaat daar willen we alles voor doen. De medewerker bemoeizorg staat echt aan onze kant, wij vertrouwen haar. Dat was met andere hulpverleners echt anders. 9

10 Bemoeizorg heeft erg zijn best voor mij gedaan, zodat ik nu weer zelfstandig verder kan Pieter heeft een turbulent leven achter de rug. Hij heeft na het afbreken van zijn studie Natuurkunde in Leiden besloten om een periode te gaan reizen. Uiteindelijk blijft Pieter hangen in Thailand. Hij raakt daar drugsverslaafd en het duurt acht jaar voordat hij weer terugkeert naar Nederland. Hij is er op dat moment slecht aan toe. Na een intensieve periode in de afkickkliniek komt naar voren dat Pieter een ADHD stoornis heeft en dysthymie. Pieter heeft een moeilijke relatie met zijn vader, die een succesvol zakenman is. Er is wel contact maar dit verloopt moeizaam en stroef. Na het ontslag uit de kliniek komt Pieter weer in de problemen. Hij gaat voor een korte periode terug naar zijn ouderlijk huis, maar daar lopen de spanningen hoog op. Hij gaat weg. Pieter heeft nauwelijks geld en huurt een kamer onder in een studentenhuis. Het was daar gedoogd om onder te verhuren, maar uiteindelijk moet hij daar toch weg. Tijdens een crisissituatie komt hij in contact met bemoeizorg. Samen zoeken ze naar oplossingen die bij Pieter passen. Door het bieden van concrete hulp krijgt Pieter vertrouwen en lukt het om de zaken weer op orde te krijgen. Samen met de begeleiding wordt gezocht naar een passende werkvorm. Ik werk nu op een zorgboerderij. Het is daar fantastisch. Het zijn aardige mensen en ik vind het mooi werk. Over een tijdje ga ik in een andere stad helemaal op mezelf wonen. Gelukkig kan ik wel blijven komen op de boerderij. Er zijn in het traject weleens strubbelingen geweest omdat Pieter iets anders wilde. Soms was het betuttelend maar ik mocht wel mijn mening geven. Hij vindt dat vervelend maar begrijpt waarom dit zo gegaan is. Ik kijk goed terug op mijn traject met de begeleider vanuit bemoeizorg. Ze hebben hun best voor mij gedaan en hielpen me stap voor stap verder. 10

11 5. Maatschappelijke resultaten In dit hoofdstuk komen de effecten voor de samenleving aan bod. De maatschappelijke effecten zijn gebaseerd op interviews met stakeholders. Waar mogelijk is de maatschappelijke waarde van de investering in euro s uitgedrukt. 5.1 Kwaliteit van leven Integrale aanpak zorgt voor rust De kwaliteit van leven van mensen die bemoeizorg ontvangen neemt toe doordat zij direct op de goede plek terecht komen. Bemoeizorg werkt integraal en pakt daardoor vrijwel alle problemen van burgers op. Het heeft een positieve invloed op de ervaren kwaliteit van leven dat mensen niet steeds het eigen verhaal aan verschillende organisaties hoeven te vertellen en dat ze niet de frustratie ervaren dat een probleem niet wordt opgelost. De kracht van de vakmensen van bemoeizorg is dat zij problemen ontrafelen en per onderdeel zoeken naar een oplossing. Ook starten zij zelf met het oplossen van problemen of zorgen zij voor een heel warme overdracht naar andere partijen die daarin gespecialiseerd zijn". Bron: interview sociaal wijkteam Daarnaast neemt de kwaliteit van leven vooral toe door het werken aan financiële stabiliteit. Zie hiervoor de paragraaf financiën. Langdurig effect Uit onderzoek 1 blijkt dat de inzet van bemoeizorg een groot effect heeft op de door cliënten zelf ervaren kwaliteit van leven. Ook na het afronden van bemoeizorg bleef het positieve effect op de kwaliteit van leven bestaan. Deze nam zelfs nog enigszins toe. Bovendien geven cliënten zelf aan dat zij een afname ervaren in de ernst van hun problematiek Huisvesting / wonen Eén van de domeinen waar de ondersteuning van bemoeizorg zich op richt is wonen. Voor een deel van de cliëntpopulatie geldt dat zij te maken hebben met dreigende uithuiszetting. Deze dreiging is regelmatig de reden om bemoeizorg in te schakelen. Uithuiszetting is het laatste wat je wilt voor mensen. Naast de emotionele schade die dit met zich meebrengt zijn de kosten voor een uithuiszetting vele malen hoger dan de investering om iemand zijn problemen vanuit huis op te laten lossen". Bron: interview sociaal wijkteam 11

12 Het voorkomen van een uithuiszetting levert gemiddeld ,- op jaarbasis op. Dit resultaat is gebaseerd op het voorkomen van: huurderving; kosten uithuiszetting; kosten maatschappelijke opvang Financiën Voor een groot deel van de doelgroep die gebruik maakt van bemoeizorg geldt dat zij te maken heeft met financiële problemen. Daarbij gaat het om mensen die moeite hebben met het aanvragen van een uitkering en veelal om mensen die hun eigen administratie niet op orde hebben en daardoor schulden hebben. Door de inzet van bemoeizorg kan een traject van schuldhulpverlening worden opgestart waarbij gewerkt wordt aan een oplossing van het probleem. Het tijdig inzetten van professionele begeleiding kan het ontstaan of het verergeren van schulden voorkomen. Besparing kosten schuldhulpverlening Het tijdig signaleren van schulden en hier gezamenlijk aan werken kan een belangrijke bijdrage leveren aan de besparing van kosten op het gebied van schuldhulpverlening. Bovendien levert het werken aan schulden voor burgers een betere kwaliteit van leven op. Met inzet van bemoeizorg kan op jaarbasis 7.600,- bespaard worden op het in gang zetten van schuldhulpverlening. Het voorkomen van schulden heeft een positief effect op de kwaliteit van leven van de cliënt, uitgedrukt in gewonnen levensjaren. Per cliënt levert minder schulden 0,38 gewonnen levensjaar op 5. De waarde van een gewonnen levensjaar is , Sociale relaties Een veelgehoorde reden van stakeholders om bemoeizorg in te schakelen is dat mensen overlast veroorzaken. Overlast komt voor een deel voort uit het feit dat de doelgroep moeilijk benaderbaar is en regelmatig afwijkend gedrag vertoont, waardoor een gevoel van onveiligheid bij de omgeving ontstaat. Ook vervuiling van de woning en woonomgeving zorgt voor overlast. De inzet van bemoeizorg kan overlast beperken. Alleen het feit al dat mensen hulp accepteren en dat bemoeizorg op kwetsbare inwoners af gaat heeft vaak al een positief effect. Mensen ervaren het als heel waardevol dat er oprechte aandacht voor hen is en dat er goed naar hen geluisterd wordt. Dit heeft al snel een positief effect op de overlast die wordt veroorzaakt". Bron: interview respondent 12

13 Het voorkomen van overlast leidt op jaarbasis tot een aanzienlijke kostenbesparing. Daarnaast kan een besparing worden gehaald op het feit dat mensen zich veiliger voelen in hun eigen woonomgeving. Het voorkomen van overlast leidt op jaarbasis tot een directe besparing van 650,- en daarnaast tot een commerciële waarde van toegenomen gevoel van veiligheid. De gemiddelde kosten voor inzet van politie om in te grijpen bij overlast bedragen tussen de 600,- en 700,- per cliënt, per keer Besparingen op zorg / behandeling Een goede toeleiding van mensen naar zorg en het oplossen van problemen in de dagelijkse leefsfeer van burgers kan een belangrijke bijdrage leveren aan het voorkomen van niet effectief ingezette behandelingen in de GGZ. Inzet van bemoeizorg leidt ertoe dat er op jaarbasis ,- bespaard kan worden aan behandelingen die niet effectief zijn. Door inzet van bemoeizorg zijn er kwetsbare inwoners die een ambulante psychiatrische behandeling inzetten en afmaken, terwijl zij voorheen een behandeltraject afbraken. Per cliënt levert dit een besparing op van 1.100,- 7. Door inzet van bemoeizorg kunnen er opnames van kwetsbare inwoners in een klinische setting worden voorkomen. Per opname levert dit een besparing op van ,- 8 Door inzet van bemoeizorg zijn er kwetsbare inwoners die succesvol gebruik maken van FACT, deze kwetsbare inwoners zouden zonder zorgbemiddeling niet succesvol behandeld kunnen worden binnen het FACT-team. Per inwoner levert dit een besparing op van 6.000,- 7 Een belangrijke opmerking is dat bemoeizorg verder gaat in haar ondersteuning aan kwetsbare inwoners dan de meeste andere partijen die in het sociaal domein actief zijn. Daardoor ontstaat vertrouwen bij burgers en motivatie om de ingezette hulp te accepteren en ook af te maken. Uit onderzoek 1,2 blijkt dat 50% van de kwetsbare inwoners die in aanraking komt met bemoeizorg wordt toegeleid naar passende hulp. Bij de overige 50% wordt het probleem opgelost of ontbreekt de motivatie voor een vervolg. Het lijkt soms alsof de professionals van bemoeizorg meer mogelijkheden hebben om creatief te zijn in het bieden van oplossingen aan cliënten. Er wordt altijd heel praktisch gewerkt en dat leidt tot heel effectieve oplossingen die andere partijen niet bieden". Bron: interview gemeente ambtenaar 13

14 6. Beeld van de onderzoekers In deze business case staat bemoeizorg centraal. De kosten voor bemoeizorg liggen gemiddeld op 2.100,- per burger. Daarmee is bemoeizorg een relatief goedkope en kortdurende interventie voor mensen die nog niet in zorg / behandeling zijn. Bemoeizorg wordt veelal zonder indicatie geleverd met als doel om burgers toe te leiden naar passende zorg, inclusief bijbehorende indicatie of verwijzing. Wanneer we kijken naar de effecten van bemoeizorg dan zijn deze groot. De waarde verschilt per casus, afhankelijk van de problematiek die opgelost dan wel voorkomen is. In geval van mensen waarbij dreigende uithuiszetting speelt is een besparing van minimaal ,- te verwachten. Bij burgers die overlast veroorzaken en die succesvol toegeleid of gemotiveerd kunnen worden tot behandeling ligt de waarde op ongeveer ,-. Deze baten zijn exclusief een toegenomen kwaliteit van leven en het voorkomen van financiële problematiek. Op steeds meer plaatsen is bemoeizorg onderdeel van de reguliere structuur in de wijk. Dat wil zeggen dat wijkteams deels deze taak op zich nemen. Belangrijk aandachtspunt hierbij is de benodigde expertise om bemoeizorg succesvol te laten zijn. Met name het winnen van vertrouwen en het zonder oordeel tonen van interesse maken dat burgers bemoeizorg toelaten en daadwerkelijk gemotiveerd worden tot verandering. Ook het bieden van kortdurende praktische hulp draagt hieraan bij. Immers wanneer iemand merkt dat er daadwerkelijk resultaten worden geboekt is de verleiding tot een vervolg groter. 14

15 Bijlage 1. Onderzoeksaanpak Het opstellen van de maatschappelijke business case betreft een combinatie tussen verkennend en beschrijvend onderzoek. Er is gebruik gemaakt van methodieken die zowel kwantitatief als kwalitatief van aard zijn. Door het gebruik van verschillende onderzoeksmethoden is een zo compleet mogelijk beeld verkregen vanuit verschillende invalshoeken. Deze aanpak verhoogt de betrouwbaarheid van de uitkomsten. Allereerst zijn documenten en beschikbare data van en over de aanpak van de RIBW AVV bestudeerd. Het gaat dan om documenten die beschikbaar zijn voor cliënten, verwijzers maar ook interne beschrijvingen van bijvoorbeeld het werkproces. Om zicht te krijgen op de werkwijze en ook de waarde van bemoeizorg voor de samenleving zijn interviews gehouden. Aan de hand van een semigestructureerde vragenlijst is inhoud gegeven aan de gesprekken. In hoofdstuk 5 zijn de maatschappelijke resultaten van bemoeizorg beschreven aan de hand van informatie uit interviews. Om financieel te waarderen is gebruik gemaakt van diverse studies die op het gebied van kosten en baten in het sociale domein zijn verricht. Ook specifieke onderzoeken naar bemoeizorg zijn hiervoor gebruikt. Niet alle maatschappelijke baten zijn in geld uit te drukken. Voor de waarden waarvoor dit wel is gebeurd, geldt dat er is gewerkt met aannames. Deze aannames zijn steeds zorgvuldig vermeld. 15

16 Bijlage 2. Literatuurlijst Bij het onderzoek is gebruik gemaakt van diverse bronnen. De nummering komt overeen met de verwijzing in de tekst van de rapportage. 1. D. Roeg, M. Voogt et al (2012), De Effecten van bemoeizorg. 2. Data RIBW AVV 3. Regionaal kompas Volksgezondheid Hart voor Brabant (2016), Zorgmijders, 4. N. Pleace, I. Baptista et al (2013), The Costs of Homelessness in Europe 5. R. Veenhoven (2006), Gezond Geluk, Ibmg 6. Maatschappelijke prijslijst (geraadpleegd juni 2016), 7. Wolf et al (2002), Trimbos instituut / GGZ Nederland. 8. Cebeon (2011), Kosten en baten van maatschappelijke opvang. 16