Hebben koeien behoefte aan beschutting tegen koude en hitte?

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Hebben koeien behoefte aan beschutting tegen koude en hitte?"

Theodoor Peeters
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 PASTRESS: Hebben koeien behoefte aan beschutting tegen koude en hitte? Eva Van laer ILVO Studiedag - Welzijn van melkkoeien en varkens in Vlaanderen Woensdag 12 oktober 2011 Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Dier Beleidsdomein Landbouw en Visserij

2 Inhoud van deze presentatie Melkvee en vleesvee op de weide Runderen in het natuurbeheer Blootgesteld aan ongunstige weersomstandigheden probleem voor welzijn en productiviteit? Achtergrondkennis Pastress-project

3 Achtergrondkennis 3

4 1. Veroorzaakt hitte en koude stress? Thermoneutrale zone erbinnen: minimum aan energie nodig om lichaamstemperatuur op peil te houden erbuiten: steeds meer energie nodig om lichaamstemperatuur op peil te houden steeds minder energie beschikbaar voor andere lichaamsfuncties ligging en breedte: ~ ras, grootte en leeftijd, productieniveau, gewenning runderen, algemeen: bovengrens: rond C ondergrens: schattingen variëren tussen -14 C en -40 C, o.a. naargelang de productiviteit van het dier! sterk beïnvloed door wind en regen of sneeuw Lower Critical Temperature Upper Critical Temperature Core body temperature Heat production zone of survival zone of homeothermy zone of thermoneutrality Low Cold stress Environmental temperature Heat stress High 4

5 1. Veroorzaakt hitte en koude stress? koudestress hittestress stijging energiebehoefte stijging voedselopname daling melkgift, groei verkoeling zoeken (schaduw, plas, drinkbak, ) drinken warmte afgifte: verhoogde bloedcirculatie langs lichaamsoppervlak, versnellen ademhaling, zweten warmteproductie verminderen: activiteit daalt, voedselopname daalt afbraak vet en eiwitten veranderingen in hormonale huishouding negatieve impact op groei, voortplanting, melkgift en melkkwaliteit 5

6 1. Veroorzaken hitte en koude stress? Selectie voor hoogproductieve dieren verhoogt de gevoeligheid voor hittestress Hoogproductieve melkkoeien hoge melkgift per dier hoog metabolisme meer metabole warmte gevoeliger aan hittestress Belgisch Wit Blauw dubbel gespierd verminderde long- en hartfunctie sneller vermoeid gevoeliger aan hittestress 6

7 2. Kwantificeren van hitte- en koudestress 1 maat om effect van verschillende weersomstandigheden te kwantificeren? verschillende klimatologische indices (voor verschillende diersoorten en rassen + voor verschillende klimaten) Vb CCI (Mader et al. 2010): Combineert: Temperatuur Luchtvochtigheid Windsnelheid Zonnestraling Om zowel hitte- als koude stress bij rundvee te kwantificeren 7

8 3. Hoe koude- en hittestress voorkomen? Kunstmatige beschutting Neerslag dak Wind + één of meerdere wanden Warmte schaduw (meest kosteneffectief) Allerlei materialen en designs zijn mogelijk Moet steeds voldoende individuele ruimte bieden Goede locatie en oriëntatie Voldoende ventilatie afkoeling in de zomer droge ondergrond bij vochtig weer

9 3. Hoe koude- en hittestress voorkomen? Natuurlijke beschutting Bomen of struiken Zonnestraling schaduw + extra verkoeling door verdamping uit bladeren Windluwe zijde: Wind verminderen windsnelheid Neerslag 'regenschaduw' Aanplanting: verspreid over de hele weide of in rijen langs de rand verschillende soortensamenstelling en densiteit mogelijk (zal ook de effectiviteit bepalen) 9

10 3. Hoe koude- en hittestress voorkomen? Voorkeur van de dieren zelf Weinig bestudeerd Hangt waarschijnlijk in de eerste plaats af van de mate waarin de beschutting thermisch comfort verhoogt Andere factoren die een rol zouden kunnen spelen: Angst voor plotse bewegingen of geluiden (vb wapperende doeken of zeilen) Angst om donkere ruimte te betreden

11 PASTRESS-project 11

12 Samenwerking: Sponsor: Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu 1. Doelstellingen Klimatologische gegevens relateren aan - Gebruik van beschutting - Effecten van koude- en hittestress op schuilgedrag, welzijn en productieresultaten, indien wel/geen beschutting Nagaan in welke omstandigheden runderen nood hebben aan beschutting Evalueren van verschillende types van beschutting (effectiviteit, constructiekosten, integratie in het landschap, preferenties van de runderen zelf, ) Ontwikkelen van informatiemateriaal & aanbevelingen rond beschutting voor runderen op de weide

13 2. Invloed van weersomstandigheden op het gebruik van natuurlijke en kunstmatige beschutting door runderen in natuurgebieden Runderen in het natuurbeheer om de ontwikkeling van vegetatie te sturen streekeigen rassen of robuuste rassen (vb. Galloway, Schotse Hooglander ) lage energiebehoefte vetreserve bomen, struweel = natuurlijke beschutting Meeste kuddebeheerders: natuurlijke schuilmogelijkheden = voldoende Publiek: bijkomend schuilhok nodig in de winter?

14 2. Invloed van weersomstandigheden op het gebruik van natuurlijke en kunstmatige beschutting door runderen in natuurgebieden In twee opeenvolgende jaren, in steeds 5 natuurgebieden: Gebruik natuurlijke en kunstmatige beschutting - Jaarrond opvolgen a.d.h.v. GPS - Relateren aan klimatologische gegevens 1 e jaar: datacollectie loopt, in volgende Natuurpunt-gebieden: 14

15 2. Invloed van weersomstandigheden op het gebruik van natuurlijke en kunstmatige beschutting door runderen in natuurgebieden Bos t Ename Koe gezenderd sinds 3 augustus, is nog niet in het hok geweest, heeft wel in de schaduw ervan gelegen.

16 2. Invloed van weersomstandigheden op het gebruik van natuurlijke en kunstmatige beschutting door runderen in natuurgebieden Hobokense Polder Koe gezenderd sinds 22 september, is nog niet in het hok geweest

17 2. Invloed van weersomstandigheden op het gebruik van natuurlijke en kunstmatige beschutting door runderen in natuurgebieden Heidebos Koe gezenderd sinds 22 september, is nog niet in het hok geweest

18 2. Invloed van weersomstandigheden op het gebruik van natuurlijke en kunstmatige beschutting door runderen in natuurgebieden Katershoeve Koe gezenderd sinds 4 oktober, is al 1 keer in het hok geweest

19 2. Invloed van weersomstandigheden op het gebruik van natuurlijke en kunstmatige beschutting door runderen in natuurgebieden Smeetshof Koe nog niet gezenderd

20 3. Gebruik van schaduw en effect op het welzijn en de productiviteit bij melkkoeien en zoogkoeien? Weideperiode 2011 en 2012: Kudde melkvee (Holstein) en kudde vleesvee (Belgisch witblauw): verdeeld in een groep met en een groep zonder toegang tot schaduw Start: juni Schaduwgroepen: relateren gebruik schaduw aan klimatologische gegevens

21 3. Gebruik van schaduw en effect op het welzijn en de productiviteit bij melkkoeien en zoogkoeien? - Schaduw- en controle-groepen: invloed van warmte op ademhaling opvolgen: # ademhalingen/min en panting score vb. panting score 2: Hijgen = oppervlakkiger en sneller ademhalen + eventueel kwijlen

22 3. Gebruik van schaduw en effect op het welzijn en de productiviteit bij melkkoeien en zoogkoeien? Melkvee: Opvolgen van - lichaamstemperatuur - melkproductie en melkkwaliteit - indicatoren van hittestress (dehydratatie en metabolische veranderingen) in het bloed - excretie van stresshormonen (in mest en melk) relateren aan klimaat gegevens vergelijken tussen koeien met en zonder toegang tot schaduw

23 3. Gebruik van schaduw en effect op het welzijn en de productiviteit bij melkkoeien en zoogkoeien? Vleesvee: Opvolgen van - lichaamstemperatuur - gewichtstoename - reproductie relateren aan klimaat gegevens vergelijken tussen koeien met en zonder toegang tot schaduw

24 3. Gebruik van schaduw en effect op het welzijn en de productiviteit bij melkkoeien en zoogkoeien? Tot hiertoe: nog niet erg veel heel warme dagen gehad Start: juni 2011 Gemeten door weerstation op weide Gemeten door KMI (Ukkel) gem temp ( C) tijdens observaties max temp ( C) tijdens observaties Maar toch interessante observaties en staalnames kunnen doen (vb. op de warmste dagen zagen we: massaal gebruik schaduwgebied op warmste moment van de dag, panting scores tot 2, sporadisch 2.5, licht verhoogde lichaamstemp. bij avond melkbeurt) Dataverwerking moet nog beginnen

25 4. Voorkeur van melk- en vleeskoeien voor verschillende types van beschutting? Zal bij verschillende weersomstandigheden bestudeerd worden, op kuddeniveau en individueel niveau In de verdere toekomst

26 Bedankt voor uw aandacht Contact: Financiering: FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Samenwerking: Universiteit Gent (Faculteit Diergeneeskunde), Katholieke Universiteit Leuven (Faculteit Bioingenieurswetenschappen), Natuurpunt, l Unité de Recherche sur les Herbivores INRA (Institut scientifique de recherche agronomique) France, University of Veterinary Medicine Wenen ILVO Studiedag - Welzijn van melkkoeien en varkens in Vlaanderen Woensdag 12 oktober 2011 Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Dier Beleidsdomein Landbouw en Visserij

Vergelijkbare documenten

ILVO Mededeling 186 maart Preventie van thermisch discomfort bij runderen in begrazingsbeheer

ILVO Mededeling 186 maart Preventie van thermisch discomfort bij runderen in begrazingsbeheer ILVO Mededeling 186 maart 2015 Preventie van thermisch discomfort bij runderen in begrazingsbeheer ILVO Instituut voor landbouwen visserijonderzoek www.ilvo.vlaanderen.be Preventie van thermisch discomfort