Hittestress, hoe ventileren?

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Hittestress, hoe ventileren?"

Rebecca de Smet
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Hittestress, hoe ventileren? Hittestress kan de melkproductie sterk verminderen. Bovendien krijgen de koeien last van gezondheidsproblemen zoals bijvoorbeeld pensverzuring en een negatieve energiebalans. Hittestress kan al optreden vanaf 20 graden Celsius. Op steeds meer bedrijven worden ventilatoren geplaatst om voor verkoeling te zorgen. De laatste jaren komen de HVLS-ventilatoren (hoog volume lage snelheid) steeds meer in beeld. Waar op te letten? Maatregelen Of een koe last heeft van hittestress hangt af van omgevingstemperatuur, de luchtvochtigheid en de hoeveelheid en de snelheid van de lucht die door de stal gaat. De klimaatbeheersing moet daarop worden afgestemd. Om te beginnen door te voorkomen dat zonlicht direct in de stal komt via niet geïsoleerde dakplaten en te zorgen voor schaduwplaatsen. Door de lichtplaten zoveel mogelijk op de noordzijde te plaatsten wordt veel zonlicht uit de stal gehouden. Bekalken van licht doorlatende dakplaten en sproeien van het dak werkt ook verkoelend. Daarnaast bepalen het lactatiestadium, de hoogte van de melkproductie en de samenstelling van het rantsoen of de koe om kan gaan met warmte. Bij een hoge productie produceert de koe meer warmte. Tegelijkertijd neemt bij hittestress de voeropname af. Het rantsoen moet daarop worden aangepast. Daarnaast moeten de koeien de beschikking hebben voldoende drinkwater van een goede kwaliteit. En tot slot natuurlijk een goede beheersing van het stalklimaat, waarvan de ventilatie het belangrijkst is. Ook bij droge koeien is het belangrijk hittestress te voorkomen. Uit onderzoek blijkt dat hittestress negatieve effecten heeft voor zowel de droogstaande koe als het ongeboren kalf. En dat dit effect merkbaar is tot op hogere leeftijd. Vocht afvoeren De ventilatie heeft als doel de warmte en het vocht van de koeien af te voeren. Als vocht vanaf de huid verdampt onttrekt dat warmte aan de koe en dat werkt verkoelend. Hoe beter dat gaat hoe beter de verkoeling. En dat vraagt luchtvolume en luchtsnelheid. En hoe lager de luchtvochtigheid (drogere lucht) hoe beter vocht van de koe verdampt. Door de huid van koe met tussenpozen nat te maken kan extra warmte worden onttrokken. Niet zozeer de waterdruppels geven de verkoeling maar de verdamping van het water door de luchtstroom. Daarom werken grovere druppels beter dan nevel dat een isolerend laagje op het haardek geeft. De koeien vochtig maken moet dus gecombineerd worden met een luchtstroom over de koeien. Er is een optimum en een te lage of een te hoge luchtsnelheid hebben geen zin. Het waterverbruik is afhankelijk van het aantal koeien maar blijft beperkt. Luchtsnelheid Voor de basisbehoefte in de zomer wordt wel uitgegaan van minimaal 1m 3 luchtverversing per kg lichaamsgewicht per uur. Dat komt voor een volwassen koe overeen met 700 tot 800 m 3 per koe per uur. Bovendien is van belang of de lucht onbelemmerd kan toestromen. Een luchtsnelheid van 0,8 km/uur (0,2 m/sec.) wordt in dit verband wel gezien als windstil en draagt nauwelijks bij aan verkoeling van de koeien. In geval van hittestress (staltemperatuur boven 20 graden Celsius) is een veel groter volume en dus een hogere snelheid nodig voor verkoeling en afvoer van warme lucht en vocht. Daarvoor wordt wel minimaal m 3 per koe per uur aangehouden. Hoe groter het benodigde volume, hoe hoger de luchtsnelheid moet zijn. In de literatuur worden verschillende

luchtsnelheden aanbevolen maar de meest recente onderzoeken geven toch een hoge luchtsnelheid (7 tot 11 km/uur, 2 tot 3 m/sec.) aan om bij hittestress goed te kunnen verkoelen.

2 luchtsnelheden aanbevolen maar de meest recente onderzoeken geven toch een hoge luchtsnelheid (7 tot 11 km/uur, 2 tot 3 m/sec.) aan om bij hittestress goed te kunnen verkoelen. Een hoge luchtsnelheid is dus cruciaal ter voorkoming van hittestress. Ventilatie In situaties van hittestress is dus een actieve windgedreven doorstroming van de stal noodzakelijk om voldoende verkoeling te geven. Bij aanschaf van ventilatoren is het dan ook belangrijk om te kijken wat het doel is van de aanschaf. Is het vanwege een betere doorstroming of om bij hoge temperaturen hittestress te voorkomen? In het eerste geval kan de luchtsnelheid lager zijn dan in het tweede geval. Axiaalventilatoren zijn nog steeds het meest gebruikt. Ze geven een gerichte luchtstroom met een relatief hoge snelheid. Ze kunnen ook op de plaatsen gehangen worden waar de luchtstroom ook effectief kan zijn. Bijvoorbeeld boven de ligboxen en/of achter het voerhek. Eventueel te combineren met sproeiers. Omdat het bereik van de luchtstroom beperkt is, moeten meerdere ventilatoren achter elkaar worden gehangen. Nadeel is dat ze relatief veel geluid maken. Dat is vervelender voor de boer dan voor de koe. Een alternatieve vorm van ventileren is het plaatsen van de ventilatoren in de kopgevel van de stal. De lucht wordt naar buiten gezogen en geeft een constante luchtstroom door de stal. De verse lucht komt binnen via de andere kopgevel. Axiaalventilatoren die de lucht uit de stal trekken. Er ontstaat een constante luchtstroom door de hele stal. De lucht wordt daardoor ook voortdurend ververst. In deze stal elke 8 minuten. De methode is zeer effectief.

3 Dubbele rijen axiaalventilatoren. Een achter het voerhek, waar boven ook een sproeileiding is gehangen, en een boven de boxen. Links gaat in dit voorbeeld luchtstroom naar achter en rechts naar voren. Een HVLS ventilator

In de hierna volgende figuur is het luchtstromingspatroon weergegeven van een stal met een reeks HVLS ventilatoren. Duidelijk is te zien dat de stroming onregelmatig is en niet overal hetzelfde.

4 In de hierna volgende figuur is het luchtstromingspatroon weergegeven van een stal met een reeks HVLS ventilatoren. Duidelijk is te zien dat de stroming onregelmatig is en niet overal hetzelfde. Dat komt doordat zijwaartse luchtstromingen en obstakels de luchtstromingen van de HVLS flink kunnen verstoren omdat de luchtsnelheid bij HVLS relatief laag is. De luchtstroming bij de HVLS ventilatoren is gevoelig voor zijwind van buiten. Bijvoorbeeld via de open zijwanden of een openstaande deur. Datzelfde kan het geval zijn bij een combinatie van HVLS en axiaal. Als voordeel van de HVLS wordt wel genoemd het lage geluidsvolume vergeleken met de axiaal-ventilatoren. Dat is vooral een voordeel voor de boer.

5 Luchtsnelheidpatroon in een vierrijige stal met 3 ventilatoren over 60 meter stallengte (bron: Kammel et al. 2004). Een feet (voet) is ca. 31 cm. 100 Ft/min is 0,5 m/sec. Luchtsnelheidpatroon in een vierrijige stal met 7 ventilatoren over 132 meter stallengte (bron: Kammel et al. 2004). Een feet (voet) is ca. 31 cm. 100 Ft/min is 0,5 m/sec.

6 Volgens onderstaande figuur varieert de luchtsnelheid van 0,26 m/sec. tot ruim 3,6 m/sec. Uit de figuur blijkt ook dat de luchtsnelheid, gemeten op verschillende hoogten en op verschillende afstanden van de centrale as van de HVLS-ventilator, sterk kan verschillen. De horizontale snelheid is het hoogst net buiten de rotorbladen. Bij zwaardere hittestress zou de ventilatie dus onvoldoende verkoelend effect kunnen geven. Daarom wordt in buitenland vaak met een combinatie gewerkt. Maar zoals aangegeven kan dat het patroon nog meer verstoren. Het beste is de axiaalventilatoren boven de koeien in de boxen en/of achter het voekhek te hangen en de HVLS-ventilatoren boven de voergang. Luchtsnelheid gemeten op verschillende hoogten vanaf de vloer en op verschillende afstanden van het hart van de ventilator (bron: Kammel et al. 2004). Een feet (voet) is ca. 31 cm. Omdat in de moderne stallen de dwarsventilatie een belangrijke rol speelt moet daarmee rekening worden gehouden bij het gebruik van HVLS-ventilatoren. De zijwind verminderen met een gordijn kan het vochtgehalte in de stal verhogen wat de afvoer van lichaamsvocht en het verkoelende effect weer kan verminderen. Samengevat: - Koeien krijgen al last van hittestress vanaf 20 graden Celsius. Een effectieve luchtverplaatsing bij de koeien (volume x snelheid) helpt de stress te verminderen. - Zorg tevens voor voldoende doorstroming in de stal voor de verversing van de stallucht (volume). - Axiaalventilatoren kunnen effectief worden ingezet als een gerichte luchtstroom nodig is. - HVLS ventilatoren geven een hoger volume bij een lagere snelheid en minder geluid. De plaatsing moet goed zijn omdat anders de luchtsnelheid bij de koeien mogelijk te laag kan zijn in geval van hittestress en omdat het luchtstromingspatroon relatief makkelijk verstoord kan worden. - Zorg bij een combinatie van HVLS en axiaal voor de juiste plaatsing van de ventilatoren in verband met verstoring van de luchtstromingspatroon en de luchtsnelheid. - Met tussenpozen besproeien van de koeien in combinatie met axiaalventilatoren achter het voerhek zorgt voor een zeer effectieve verkoeling.

Vergelijkbare documenten

MaxXfan Hittestress bij melkkoeien Waardoor wordt het veroorzaakt en wat kunt u eraan doen?

MaxXfan Hittestress bij melkkoeien Waardoor wordt het veroorzaakt en wat kunt u eraan doen? Hittestress bij melkkoeien Waardoor wordt het veroorzaakt en wat kunt u eraan doen? Geschreven door: Raymond van Benthem In opdracht van: Inleiding Bij een comfortabele temperatuur presteert rundvee het