Onderwijs. Door ing. C.H.M. Kramers, drs. L.J. Maas en ir. R.A.M. van Helvoort

Transcriptie

1 Door ing. C.H.M. Kramers, drs. L.J. Maas en ir. R.A.M. van Helvoort Caspar Kramers is adviseur bij het door hem opgerichte Innovaart en stafmedewerker bij het MKC. Leon Maas levert vanuit zijn eigen bedrijf Leon Maas Management programma- en projectmanagementdiensten met een focus op de maritieme en logistieke sector. Rob van Helvoort is opleidingsmanager bij PAO Techniek en Management. Doorleren op hoog niveau Pamas-keurmerk legt basis academische maritiem-technische nascholing Volgens bedrijven en kennisinstellingen ontbrak het de maritieme sector aan een erkend academisch nascholingsprogramma. Het Pamas-keurmerk moet deze lacune opvullen. Het keurmerk vormt de basis voor bedrijven en werknemers in de maritieme industrie om het kennisniveau verder te ontwikkelen. Dit is noodzakelijk om onze positie als maritieme natie te behouden en te versterken. Op 31 december sloten het Maritiem Kennis Centrum (MKC) en PAO Techniek en Management (PAO TM) het Pamasproject formeel af. Het project was gestart in september 2011 en kon worden uitgevoerd dankzij subsidie van het ministerie van Economische Zaken in het kader van het Maritiem Innovatie Programma (MIP). Het was een van de laatste projecten die in het kader van het MIP ter hand werden genomen. Het doel was de ontwikkeling van een kwalitatief samenhangend maritiem-technisch nascholingsprogramma op academisch niveau om het kennisniveau van jonge en ervaren professionals in de maritieme sector te verbreden en/of te verdiepen, een programma dat eerder ontbrak. Het Pamas-keurmerk wordt aan cursusaanbieders verstrekt nadat zij aan een onafhankelijke beoordelingscommissie hebben aangetoond aan de kwaliteitscriteria te voldoen. Pamas kijkt daarbij onder andere naar de leerdoelen, lesmaterialen, toetsing van cursisten en het academisch niveau van de training. Een aantal nieuwe en bestaande cursussen zijn of zijn binnenkort Pamas-gecertificeerd. Daarnaast ontwikkelde ir. Jakob Pinkster BV binnen het Pamas-project de academische basiscursus Scheepsbouwkunde voor niet-scheepsbouwkundigen. MIP-subsidie bij het Agentschap NL, nu RVO, aan te vragen. Aansluitend werd samenwerking gezocht met PAO Techniek dat veel ervaring heeft met het verzorgen van kwalitatief postacademisch onderwijs. Organisatorisch en administratief kader September 2011 kreeg het samenwerkingsverband MKC-PAO Techniek groen licht door het beschikbaar stellen van de benodigde subsidie onder voorwaarde dat een ongeveer even groot deel door de sector zou worden gefinancierd. Het duurde even voor het project daadwerkelijk van start ging. Eerst moest namelijk een organisatorisch en administratief kader worden gevormd, wat inhield dat: Leon Maas werd aangesteld als projectmanager. Maas had eerder al voor NML gewerkt en was als coördinator van MIP DP3a Human Capital op de hoogte van wat er in de maritieme sector, vooral op opleidingsgebied, speelde. Tekort aan personeel leidt tot aanzet Pamas Hoewel het MIP in deelprogramma DP3 direct al voorzag in op postacademisch onderwijs gerichte activiteiten, was dat actiepunt tot 2010 nog niet ingevuld. Pas toen de recente hausse in de Nederlandse maritieme, bagger- en offshore-activiteiten zich meer en meer begon af te tekenen, werd ook de behoefte aan een gestructureerd academisch nascholingsprogramma duidelijk. Voor de realisatie van alle ambities bleek immers onvoldoende personeel met een maritiem-technische achtergrond beschikbaar, zodat steeds meer geput moest worden uit anders opgeleide en/of buitenlandse bronnen. Deze problematiek werd, samen met de naar voren komende kennislacunes, bij herhaling in het maandelijkse plenaire MKC-overleg (de zogenaamde MT-vergadering) aan de orde gesteld. Dit leidde tot een actiepunt voor de MKC-staf om een projectplan te schrijven en De Pamas-beoordelingscommissie bijeen, met van links naar rechts Arnold de Bruijn, Clemens van der Nat en Robert Hekkenberg. Jaargang 136 februari

2 Voor de sturing van de projectuitvoering een projectmanagementteam werd gevormd, dat naast de projectmanager bestond uit een vertegenwoordiger van de MKC-staf (Caspar Kramers), een vertegenwoordiger van PAO Techniek (Rob van Helvoort) en een vertegenwoordiger van de TUD-3ME-afdeling Maritieme Techniek (Robert Hekkenberg, universitair docent). Ter ondersteuning van het team werd later nog Jakob Pinkster als adviseur toegevoegd. Het MKC-MT (de maandelijkse vergadering van R&D-managers van de in het MKC deelnemende bedrijven en kennisinstellingen) zou optreden als programma-adviesraad. Hiermee werd voor het project een inhoudelijke adviesfunctie gecombineerd met een beoordelende en besluitvormende. Inventarisatieronde Aanvullend op de meningsvorming binnen het MKC is als eerste stap een inventarisatie uitgevoerd onder HR- en opleidingsmanagers van maritieme bedrijven, kennisinstellingen en potentiële cursusaanbieders. Dit resulteerde in de volgende inzichten: De meeste grote bedrijven in de maakindustrie, zoals Damen, Huisman, IHC en Wärtsilä, zijn voor onder andere de bijscholing van hun personeel op mbo- en hbo-niveau, gestart met eigen academy s. Deze ambiëren echter niet het verzorgen van academisch-technische cursussen. Een kwaliteitskeurmerk voor maritiem-technische cursussen op academisch niveau mag rekenen op een breed draagvlak binnen de sector, mits daarin eisen worden gesteld aan onder meer het meten van het studieresultaat. Vooral HR-managers hechten hier sterk aan. Door een tekort aan personeel met een maritiem-technische opleiding is met voorrang behoefte aan een bijscholingscursus voor niet-scheepsbouwkundig opgeleide ingenieurs. Aanbieders van bestaande maritiem-technische cursussen blijken over het algemeen geïnteresseerd hun cursussen van academisch niveau onder een maritiem kwaliteitskeurmerk te brengen. Meer informatie Zie voor meer informatie over MIP: Een Terugblik Vooruit, MKC: PAO Techniek en Management: DSPE: NML: Interesse? Voorjaar 2016 zal Jakob Pinkster de cursus Scheepsbouw voor niet-scheepsbouwkundigen opnieuw houden. De brochure vindt u via Het is wenselijk en ook mogelijk van diverse algemeen technische cursussen een gemariniseerde (op maritiem-technische toepassing gerichte) versie in de markt te zetten, zoals op het gebied van materiaalkunde, sterkte en stijfheid, kunststoffen, enzovoort. Naar een keurmerk Bekend was al hoe PAO Techniek, voor zowel de samenstelling van hun postacademische cursusprogramma s als voor het borgen van de kwaliteit daarvan, per vakgebied gebruikmaakt van programmaraden. Deze zijn verantwoordelijk voor het genereren van de cursusprogramma s en beoordelen de ontwikkelde cursussen. De leden hiervan gelden als autoriteit op hun vakgebied. Als tweede voorbeeld is gekeken naar de Dutch Society for Precision Engineering (DSPE). Dit is een onafhankelijke beroepsorganisatie gevestigd op de High Tech Campus in Eindhoven. Een van de belangrijkste doelstellingen van de DSPE is de versterking van de onderlinge samenwerking en het kennisniveau van de Nederlandse fijnmechanicasector. Daartoe heeft de DSPE de Certified Precision Engineer (CPE) in het leven geroepen. Dit predicaat wordt toegekend na het behalen van voldoende punten, opgebouwd met het volgen van CPE-gecertificeerde postacademische cursussen, samengebracht in het CPE-cursusprogramma. Hiermee streeft de beroepsgroep naar een gemeenschappelijke manier van werken en het faciliteren van netwerken tussen precision engineers. Met bovenstaande voorbeelden in het achterhoofd is een op maat van de maritieme en offshore-sectoren gesneden opzet gemaakt voor het Pamas-keurmerk. Dit hield in dat een organisatorisch kader, een keurmerkregeling en beoordelingscriteria zijn geformuleerd. Ook is een procedure gemaakt voor het ter beoordeling aanbieden van cursusmateriaal. Ten slotte is een eigen website ontwikkeld met afzonderlijke pagina s voor zowel cursisten, cursusaanbieders en informatie over het keurmerk. Organisatie Pamas-keurmerk Het Pamas Keurmerk is zodanig opgezet en met een website gefaciliteerd dat dit na afloop van het project gemakkelijk ingebed kan worden in een bestaande organisatie. Omdat MKC en PAO Techniek daarvoor, om uiteenlopende redenen, niet in aanmerking kwamen, is aansluiting gezocht en gevonden bij de koepelorganisatie van de maritieme cluster, Nederland Maritiem Land (NML). Dit betekent dat NML vanaf 2016 het Pamas-keurmerksecretariaat en de programma-adviesraadfunctie verzorgt. Dit laatste houdt in dat binnen een, nader te bepalen, NML-council het Pamas-cursusprogramma kan worden besproken en hiaten daarin aan de orde kunnen worden gesteld. Maas is als secretaris van de NML Human Capital Council verantwoordelijk voor de algemene gang van zaken rond het Pamas-keurmerk. Voor het beoordelen van de cursussen is uit het midden van de sector een onafhankelijke Pamas-beoordelingscommissie gevormd, bestaande uit (zie ook de foto op de vorige pagina): 14 SWZ MARITIME

3 ir. Arnold de Bruijn, operations manager Engineering bij Royal IHC, dr.ir. Clemens van der Nat, manager Strategic Developments bij Bluewater Energy Services en lid van de Beroepenveldcommissie van de opleiding Maritieme Techniek aan de TU Delft, en dr.ir. Robert Hekkenberg, universitair docent Maritieme Techniek aan TU Delft 3ME. Zo nodig zal deze pro-deocommissie zich voor zeer specialistische onderwerpen laten bijstaan door andere deskundigen. Voor de aanvraag van het Pamas-keurmerk wordt een kostendekkende vergoeding gevraagd waaruit de website en promotie van het Pamas-gecertificeerde cursusprogramma kunnen worden bekostigd. Cursusaanbieders zijn na verkrijging van het certificaat voor de looptijd daarvan gerechtigd om bij de betreffende cursus het logo van het Pamas-keurmerk te gebruiken, zoals op de uit te reiken cursuscertificaten. Zowel voor de industrie als voor de werknemer is dit dus een teken van kwaliteit. Pamas-website De door Co-Capacity ontwikkelde website bevat, behalve een pagina met algemene informatie, een of meerdere pagina s met het gecertificeerde cursusaanbod en afzonderlijke pagina s voor cursisten en cursusaanbieders. Via een afgeschermde omgeving kunnen cursusaanbieders het keurmerk aanvragen. Deze aanvraag bestaat uit het beantwoorden van diverse vragen, zoals vereiste eerder verworven competenties en het uploaden van het cursusmateriaal. Een verplicht onderdeel hierbij is het invullen van een assessmentmatrix waarin de samenhang tussen leerdoelen van de cursus, materialen, toetsmethode en vaardigheidsniveau duidelijk wordt gemaakt. Verder biedt de website de mogelijkheid witte vlekken in kennisdomeinen in het cursuslandschap te adresseren. Dit is vooral interessant voor cursusaanbieders en -ontwikkelaars. Maritiem cursusaanbod met Pamas-keurmerk Het Pamas-gecertificeerde maritiem cursusprogramma voorziet in twee cursuscategorieën: basis- en verdiepingscursussen. De structuur van dit programma wordt weergegeven door het schema op de volgende pagina. Deze modulaire structuur is bij het einde van het Pamas-project ten dele ingevuld (zie overzicht hieronder). Er zijn nog diverse bestaande cursussen niet onder keurmerk gebracht. Andere zullen nog naar behoefte worden ontwikkeld, zoals een maritiem-specifieke cursus Systems Engineering, een onderwerp dat momenteel sterk in de belangstelling staat. Binnen de basiscursussen heeft de cursus Marine Propulsion van Netherlands Maritime Technology als eerste het Pamas-keurmerk toegewezen gekregen. De aanvraag voor het keurmerk van de academische basiscursus Scheepsbouwkunde voor niet scheepsbouwkundigen is nog in behandeling. Bij de categorie verdiepingscursussen zijn meerdere cursussen aan de beoordelingscommissie ter certificering aangeboden, waarvan verwacht wordt dat zij bij het verschijnen van deze SWZ of kort daarna gecertificeerd zullen zijn: Via een afgeschermde omgeving kunnen cursusaanbieders het keurmerk aanvragen. Breukmechanica voor maritieme constructies (PAO Techniek), Hydrodynamics in Ship Design (Marin), Hydrodynamics of Floating Offshore Structures (Marin), Vermoeiing van maritieme en offshore-constructies (PAO Techniek), en Pumps and Slurry in Dredging and Wet Mining (Training Institute for Dredging TID). Mooi affiche Cursusaanbieders die maritieme trainingen op academisch niveau in huis hebben of voornemens zijn deze voor bepaalde kennisdomeinen te ontwikkelen en meer willen weten over het Pamas-keurmerk treffen op de website meer informatie. De eerstvolgende vergadering van de beoordelingscommissie vindt plaats op 9 maart. Het Pamas-keurmerk biedt cursusaanbieders een uithangbord, waar iedereen werkzaam in de sector snel kan zien welk kwalitatief academisch cursusaanbod beschikbaar is om zijn/haar talenten verder te ontwikkelen. Tot slot is bij de ontwikkeling van het keurmerk regelmatig contact geweest met diverse bedrijfsacademy s. Het keurmerk en de ontwikkeling van deze academy s sluiten goed op elkaar aan en zorgen voor een aantrekkelijke leeromgeving van jonge en meer ervaren werknemers uit de sector. Een mooi affiche om de instroom van jongeren naar onze sector op peil te houden. Scheepsbouwkunde voor niet-scheepsbouwkundigen De door ir. Jakob Pinkster BV in het kader van het Pamas-project ontwikkelde cursus op academisch bachelorniveau Scheepsbouwkunde voor niet-scheepsbouwkundigen is vooral bedoeld voor hoger respectievelijk academisch - niet-scheepsbouwkundig - opgeleide technici werkzaam in de maritieme sector, om zich scheepsbouwkundig bij te scholen op academisch niveau. Basiskennis op (hbo/tu) bachelorniveau van de constructieve vakken is hierbij aan- Jaargang 136 februari

4 De modulaire structuur is bij het einde van het Pamas-project ten dele ingevuld. bevolen. Het cursusmateriaal is in het Engels. Afhankelijk van de achtergrond van de cursisten wordt de cursus in het Engels of Nederlands gehouden. De cursus bestaat uit vier modules, die als één compleet pakket worden aangeboden. Dit is belangrijk omdat alle aspecten van de scheepsbouwkunde alleen in hun samenhang optimaal bijdragen aan het totale scheepsconcept en ook zo begrepen moeten worden om ook op deelonderwerpen succesvol te zijn. Elke module bestaat uit vier dagdelen van elk vier uur, om de veertien dagen; in totaal 64 uur. Naast het volgen van de lessen komt er veel zelfstudie bij kijken, wat in totaal op kan lopen tot 256 uur. Een deel van de zelfstudietijd is nodig voor het maken van huiswerk, opgaven om de verworven kennis en vaardigheden te oefenen en te toetsen. Als studiemateriaal wordt gebruikgemaakt van studieboeken, dictaten en hand-outs. Cursusinhoud Deel 1: algemene introductie: scheepstypen, -vormen en -indelingen, bouwproces, weten regelgeving, constructief ontwerp, ladingbehandeling, anker- en meergerei, machinekamerindeling, voortstuwingssystemen en stuurgerei, elektrische installatie. Deel 2: hydromechanica: hydrostatische eigenschappen, lek- stabiliteit, beladingstoestanden, eenvoudige golftheorie, scheepsbeweging en manoeuvreren. Deel 3: scheepsconstructie en -productie: materiaaleigenschappen, optredende krachten, constructieplannen, bouw in aluminium, respectievelijk kunststoffen, materiaaltrillingen, berekening volgens klassebureau, FEM-berekeningen, onderhoud. Deel 4: scheepsvoortstuwings- en hulpsystemen: machinekamerindeling, energiebalans, scheepsweerstand, voort- Kwaliteits- en beoordelingscriteria Het curriculum en de leermiddelen die een cursusaanbieder via de Pamas-keurmerkwebsite aanlevert, beoordeelt de beoordelingscommissie op de volgende vier kwaliteitscriteria: 1. Voorlichting 2. Programma-inhoud en toetsing 3. Leermiddelen, voorzieningen en inzet personeel 4. Interne kwaliteitszorg Per kwaliteitscriterium zijn beoordelingscriteria opgesteld. Deze zijn terug te vinden op de Pamas-website (onder cursusaanbieders). 16 SWZ MARITIME

5 stuwers, motor- schroefafstemming, stuursystemen, trillingen en geluid, milieumaatregelen, voortstuwingssystemen voor onder meer snelle schepen. Pilotcursus Als onderdeel van de ontwikkeling is binnen het Pamas-project met de cursus proefgedraaid. Aan deze pilotcursus hebben in totaal negen medewerkers van Allseas, Damen, Heerema, IHC en Marin deelgenomen. Tijdens en na afloop is de cursus uitvoerig geëvalueerd. Deze evaluatie bestond uit drie onderdelen. 1. Halverwege en na elke module werd een mini-enquête gehouden met meerkeuzevragen; dit blijft een standaardonderdeel van elke volgende cursus na afloop van het Pamas-project. 2. Na afloop zijn de cursisten gevraagd de cursus naar eigen inzicht te evalueren en te becommentariëren. 3. Ten slotte is er nog een vragenlijst onder de leidinggevenden van de cursisten uitgezet. Direct toepasbaar Over het algemeen waren de cursisten, zoals ir. Ann-Sophie Goudeseune, waarmee kort is gesproken voor het schrijven van dit artikel, enthousiast over zowel de cursus als de docent, Jakob Pinkster. Ook haar leidinggevende bij Allseas, ir. Marijn Dijk, bleek heel tevreden met de nieuw verworven vaardigheden van Goudeseune. De cursus voorziet, volgens Dijk, duidelijk in een behoefte van het bedrijf: De belangrijkste onderwerpen in de scheepsbouw komen aan bod. Uiteraard is verdere studie soms nog nodig om volledig als een scheepsbouwkundig ingenieur te kunnen werken. Op de vraag in hoeverre zij het geleerde ook direct in de praktijksituatie kan toepassen antwoordde hij: Veel van de kennis is direct toepasbaar en Goudeseune doet nu al heel ander werk dan een jaar geleden. Een andere, buitenlandse, cursist in een leidinggevende positie merkte op: It has been a pleasure to be part of such a course and I regret to not have done this training before, because it would have helped me a lot in discussing ship building topics with my specialists. Studiebelasting Wat betreft of de inschatting van 256 uren zelfstudie reëel was of niet, gaf twee derde van de cursisten bij de mini-enquêtes aan vier uur of minder per lesuur aan zelfstudie te hebben besteed en de rest had daar meer moeite mee en gaf aan vier tot zes uur nodig te hebben gehad. Bij de tweede evaluatie bleek dat de studiebelasting wat onregelmatig over de cursus verdeeld was, zoals ook ing. Katja van der Wall, resource manager Engineering bij Royal IHC van de twee in haar afdeling werkzame cursisten hoorde. Pinkster heeft op basis van deze feedback de programmering voor de volgende cursus bijgesteld. Er bleek ook nog een efficiëntieslag te maken bij het maken van het huiswerk door dit vooraf nog tijdens de les te bespreken, zodat alles direct duidelijk kan zijn. Overigens moet bij de spreiding in zelfstudie-inspanning wel worden bedacht dat de vooropleiding en ervaring van de cursisten nogal verschillend was. Aanbeveling De prijs waarvoor de academische basiscursus Scheepsbouwkunde voor niet scheepsbouwkundigen in de markt wordt gezet bedraagt 4995 (exclusief BTW en boeken). Aan de leidinggevenden werd gevraagd: Hoe waardeer je de prijs-kwaliteitverhouding op een schaal van 1-5? Van der Wall vindt de kwaliteit van de cursus zonder meer goed en voegt daar aan toe: Maar hij is wel prijzig. Op een schaal van 1-5 kom ik dan uit op 3. Dijk van Allseas geeft een 4. Zouden leidinggevenden, op grond van hun ervaring met deze cursus, in het vervolg ook andere medewerkers, naar de cursus willen sturen? Van der Wall: Zeker als de prijs-kwaliteitverhouding goed blijft. Voor Dijk is dit nu niet aan de orde. Hij beschouwt de cursus voor niet-scheepsbouwkundig opgeleide sollicitanten wel als een aanbeveling, mits zij ook beschikken over relevante werkervaring. Op de vraag aan zowel studenten als leidinggevenden of zij de cursus zouden willen aanbevelen aan collega s en andere bedrijven werd door allen volmondig Ja gezegd. Docent Jakob Pinkster voor de klas tijdens pilot. Jaargang 136 februari