Uitvoering is vooral keuzes durven maken, niet streepjes tellen

Transcriptie

1 Vertrouwen in uitvoering anno 2012 De manifestgroep komt uit de pioniersfase Allereerst wil ik de manifestgroep feliciteren met de behaalde resultaten. Het is niet makkelijk zoiets als de manifestgroep tot een succes te maken, want het loopt dwars door ministeries heen en trekt zich niet onnodig veel aan van de status als agentschap of ZBO of als geen van die twee, zoals de BD. En dan toch in leven blijven! En nog sterker, de manifestgroep heeft voldoende prestige verworven om in het door het kabinet overgenomen eindrapport van CR 12 - dat is het traject waarin de uitvoering van allerlei inkomensafhankelijke regelingen moet worden verbeterd - een cruciale rol te krijgen in het realiseren daarvan. En ook in de Diginotarcrisis is duidelijk geworden dat het opvalt, ook bij de betrokken bewindspersonen, dat het helpt als vanuit de manifestgroeporganisaties van meet af aan meegedaan wordt. Zo worden problemen eerder operationeel gedefinieerd en aangepakt en krijgen dergelijke probleemsituaties niet alleen een politieke of juridische definitie. Uitvoering is vooral keuzes durven maken, niet streepjes tellen Het op orde krijgen, hebben en houden van overheidsdiensten aan de samenleving is geen sinecure. Ik wil beginnen met de stelling dat continu teit de hoogste waarde is. Hoe vaak wordt niet een vlucht naar voren genomen met een flitsend vernieuwingsprogramma dan wel flitsend ICT traject. Ik geloof dat men beter eerst kan beginnen met " huis op orde" trajecten alvorens aan de vernieuwing te beginnen. De naam van mijn eerste 2 bedrijfsplannen is dan ook "huis op orde 1" en "huis op orde 2" geweest. Pas nu ben ik met " Eenvoudig Aanspreekbaar" begonnen aan een vernieuwingsprogramma, met overigens n.a.v. de diginotarzaak een stevige component " huis op orde 3". En het al lopende programma " i belastingdienst " waarmee de BD onder leiding van Jan Duijghuizen invulling gaat geven aan de voorstellen van de WRR in het rapport " I Overheid " zie ik ook als een huis op orde traject, nl de kwaliteit van onze informatie voor de burgers en voor onszelf op orde brengen en houden. Als tweede stelling wil ik poneren dat een goede overheid meer is dan alleen de basis op orde hebben. Een goede overheid ben je als je aan de randen van het bord het vermogen hebt niet alleen te 'vinken' maar ook behoorlijkheidsoverwegingen te maken. Waar je in het bestuursrecht bezig bent vind ik het geen mogelijkheid, maar een verplichting om de beslisruimte die er is te benutten. En die ruimte moet dus ook bestaan voor professionals in de uitvoering. Managers moeten die ruimte organiseren (wat een uitdaging

2 op zich is) ipv dichtregelen en hun medewerkers niet robotiseren. Ik noem dit punt ook omdat we in een tijd van bezuiniging en krimp zitten waardoor de verleiding zou kunnen ontstaan deze inherente ruimte, dit " freies ermessen" te schrappen als luxe, waar dit volgens mij de essentie is. De kosten moeten we drukken niet door de professionele beoordeling door te schrappen. Door de 90 % taken in het bord slim aan te pakken met standaardisatie, schaalvoordelen en moderne technologie kunnen we aan de randen van het bord tijd steken in goede afwegingen. Een paar prangende thema's wil ik diepgaander behandelen. De Belastingdienst gaat de Online dienstverlening uitbreiden De BD heeft zojuist het nieuwe nederlandse toeslagensyteem (NTS) gerealiseerd. Daarmee is voor ruim 6 mln huishoudens een portal gerealiseerd waarmee de burger zelf volledig en snel en goed toeslagen kan aanvragen en mutaties kan doorgeven voor het verkrijgen van ca 8 mln toeslagen. En de burger kan zien welke gegevens de BD daarvoor gebruikt en kan die zelf beheren. De BD is hier erg trots op, want met NTS is met een beheerste implementatiestrategie een uniek resultaat voor NL gerealiseerd. In feite is hiermee een standaardoplossing beschikbaar voor verwerking door de burger zelf van inkomensgebonden regelingen. De BD wil ook voor de belastingkant een online oplossing realiseren. Dat is door de complexiteit van de wetgeving daar zo mogelijk nog moeilijker. Daar zijn al stappen gezet met de vooraf ingevulde aangifte VIA, die de BD heeft kunnen ontwikkelen dankzij samenwerking met onder meer de banken. Uit het jaarlijkse klantenonderzoek van de Belastingdienst - de fiscale monitor - blijkt dat de burgers daar tevreden over zijn. De BD gaat de VIA de komende jaren stap voor stap uitbreiden met meer vooraf ingevulde informatie waarbij u moet denken aan informatie over hypotheekrente en over spaartegoeden. En de BD wil gebruik gaan maken van de berichtenbox om ipv schriftelijke aanslagen naar digitale aanslagen te gaan. Dank aan Johan Hakkenberg, die de berichtenbox voor de RDW heeft ontwikkeld. Op zijn pioniersarbeid kunnen wij nu voortbouwen.verder wil de BD in zoveel mogelijk gevallen naar een direct definitieve aanslag gaan ipv eerst een voorlopige aanslag en daarna een definitieve. En dan wil de BD het huidige te downloaden stukje software, waarmee nu aangifte wordt gedaan vervangen door een oplossing voor een online aangifte,die webproof is. Dit alles wederom met de methode beheerste implementatie, want continu teit is de hoogste waarde. En dat betekent dus spreiding in de tijd en opsplitsen in 'no regret' projecten. Vaak betekent dat eerst een proefneming in een laboratoriumsituatie, waarvoor we de medewerkers van de BD gebruiken als pilotgroep. Net zoals we bij de vooraf ingevulde aangifte hebben gedaan met medewerkers van Belastingdienst, UWV en banken. En als deze stappen zijn gezet dan zijn we

3 een ' mijnbelastingdienst.nl' dicht genaderd. Als via 1x inloggen via MijnOverheid.nl dit ontsloten wordt dan zijn we dicht bij een integrale service. Hier zitten mogelijk ook kansen voor u. Ik noem de berichtenbox want ik kan me zo voorstellen, dat als de BD deze met zijn giga volumes gebruikt de businesscase voor andere, kleinere organisaties ook positief zal worden waar deze tot nog toe met hoge investeringen en relatief lage volumes onder druk stond. Overigens trekken we hier gezamenlijk op met RDW, UWV, SVB en Logius. En dan gaat het niet alleen om de kleinere Manifestgroeppartijen, maar ook om gemeenten, provincies en waterschappen. Naast de burgerportals is er ook giga veel verkeer tussen bedrijven en de overheid dat een machine-machine karakter heeft. Een voorbeeld is het XBRL verkeer bij de Standaard BedrijfsRapportage, de SBR. Door middel van standaardisatie van gegevensdefinities wordt het mogelijk dat overheidspartijen en marktpartijen en banken gestandaardiseerde informatie met een standaard xbrl taal uitwisselen via een digitale poort. Dat betekent lagere uitvoeringskosten en lagere administratieve lasten. De BD neemt zijn verantwoordelijkheid en doordat belastingplichtigen vanaf 2013 voor diverse stromen alleen de SBR oplossing kunnen gebruiken zal dit gaan werken. Ik veronderstel dat daarna ook meer en meer andere partijen dit gaan gebruiken. SBR is een duidelijk voorbeeld van een lange voorbereidingstijd en veel kosten die voor de baat uitgaan in een langere periode. Of dat avontuur onder de huidige krappere omstandigheden nog gerealiseerd had kunnen worden is nog maar de vraag. Ik pleit met hartstocht voor meer standaardisatie. Zeker als het moeilijk is vereenvoudiging van wetgeving te realiseren dan kan wellicht standaardisatie toch uitkomst bieden. Ik pleit daarom ook voor een vervolg op het programma LEGIS van V&J. LEGIS heeft veel gebracht in het systematiseren van het werkproces voor wetgevers. Een systematischer aanpak van de relatie tussen wetgeving en uitvoering is in dat programma wel degelijk onderkend maar tot dusver niet aangepakt. Daar liggen veel mogelijkheden. Zou het niet geweldig zijn als er een uitputtende lijst zou zijn van inkomensbegrippen die door wetgevers en door uitvoerders gebruikt mogen worden en dat dit dan standaardbegrippen zouden zijn met daaraan gekoppeld steeds een bestaande database? Dan zou de uitvoerbaarheid van beleid op voorhand vaststaan. Van dat soort dingen dus. Ik pleit voor een LEGIS 2 zo zult u begrijpen na afloop van fase 1 eind eerste kwartaal van dit jaar. Ik weet dat dit onderwerp, eigenlijk het komen tot wendbare wetsuitvoering, ook bij andere Manifestgroeppartijen speelt, en ik pleit er dan ook voor dat we daar als Manifestpartijen het voortouw in nemen. Een Expertisecentrum regelgebaseerd werken zoals in CR 12 wordt voorgesteld, biedt daarvoor mooie kansen. Het is dan ook goed dat de eerste stappen voor inrichting daarvan al gezet worden.

4 Infrastructuur realiseren Veel belastingplichtigen en toeslaggerechtigden willen zaken doen via een fiscaal adviesbureau. De daarvoor benodigde machtigingsvoorziening en authenticatie voorziening ontbreekt in NL echter nog buiten de burger-burger machtigingsvoorziening. De commissie A3 o.l.v. Cor Franke heeft hiervoor een aantal zinnige voorstellen gedaan, die daarmee echter nog geen realiteit zijn geworden. Daar moeten we dus aan gaan werken. Verreweg de meeste ondernemers in NL zijn fiscaal gezien IB ondernemers? Dat betekent dat zij als ondernemer en als particulier IB plichtig zijn. Daarom stel ik als eis, dat de machtigings- en authenticatievoorziening voor ondernemers en particulieren dezelfde moet zijn, omdat anders een miljoen ondernemers/particulieren en hun adviseurs niet uit de voeten kunnen. Anders gezegd: de wereld van EL&I en van BZK moet dezelfde wereld zijn. Zij kennen deze randvoorwaarde van mij overigens ook. Omdat steeds meer en grotere stromen via de digipoort lopen die wordt beheerd door Logius wordt deze een nog crucialer partner voor de BD. Logius heeft zich de afgelopen paar jaar goed ontwikkeld tot een onmisbare partner. Ik wil niet verhelen, dat ik daar ook risico's zie voor continu teit. De afhankelijkheid van externen is groot, de kwetsbaarheid bijv door externe gebeurtenissen niet gering zoals recentelijk bleek uit de diginotar zaak. Ik vind dat strategische expertise binnen de overheid zelf beschikbaar moet zijn. Het moet niet zo zijn dat de onbelangrijke zaken door de overheid zelf gedaan worden en de belangrijke geoutsorced zijn en pleit voor het omgekeerde. Ik kan me ook voorstellen dat Logius een regieorganisatie is die werk niet alleen extern maar ook intern regisseert van werk dat bijvoorbeeld manifestgroep - breed wordt uitgevoerd door een gerede organisatie vanuit de manifestpartijen. Dat was ook een advies van de Gateway o.l.v. De heer Docters van Leeuwen. Fraude bestrijden Wij zijn het verplicht aan compliante bedrijven en burgers om werk te maken van hen, die het niet zo nauw nemen van de regels en zeker van hen die opzettelijk frauderen. We moeten ons daarbij realiseren, dat de fraudeur niet keurig per wetsovertreding werkt, het gaat hem om het geld. Vanuit dat idee heeft de BD afgelopen jaar een antifraudebox (AFB) opgericht om BD breed de informatie te bundelen, maatregelen te nemen om specifieke fraudes te verhinderen en om langere termijn maatregelen voor te bereiden. Dit heeft bij toeslagen de identiteitsfraude drastisch gereduceerd en heeft bij de inkomstenbelasting al geholpen meer dan 100 mln aan fraude tegen te houden. Omdat fraudeurs daarin een impuls vinden elders te gaan proberen moeten we binnen en buiten de BD samenwerken. U zult begrijpen dat ik dus

5 erg blij ben met het resultaat van CR 12 waarin onder meer wordt voorgesteld een expertisecentrum fraudebestrijding op te richten om de kennis te bundelen. Wat mij betreft gebeurt dat al op korte termijn en met eenzelfde activistische invalshoek als bij de AFB is gekozen. De Belastingdienst zal daarbij het voortouw te nemen namens de manifestgroep. CR 12 gaat helpen, beleidsreductie is daarvoor nodig Er zitten nog meer goede idee n in CR 12 als het gaat om de inkomensgebonden uitvoeringsprocessen, zoals een expertisecentrum buitenland, waarvoor de SVB namens de Manifestgroep het initiatief gaat nemen. Afgesproken is in CR 12 dat deze wn een aangal andere uitvoeringszaken onder de vleugels van de manifestgroep door een van de manifestpartijen uitgevoerd gaan worden. Ik denk dat dit een mooie kans is coor de Manifestgroep zich verder te ontplooien. En er zitten idee n in, die de uitvoering ook kunnen helpen zoals 1 rekeningnummer en verrekening op een bredere schaal dan nu gebeurt. En er zitten idee n in die redelijk ingrijpende beleidsmaatregelen nodig maakt, zoals bijvoorbeeld welke inkomensbegrippen we hanteren en welke actualiteit daarbij geboden is. En het idee om inkomensgebonden uitkeringen in 1 keer definitief vast te stellen ipv eerst voorlopig en daarna definitief met alle kosten en complicaties van terugvordering en nabetalen van dien. Hierop worden nu de uitvoeringsorganisaties vaak aangekeken door de burger en door de politiek, terwijl het om beleidssysteemkenmerken gaat waardoor de echte oplossing dus ook van het beleid en dus van de politiek moet komen. De stuurgroep CR 12 o.l.v. de SG van SZ Johan de Leeuw maakt een doorstart nu het kabinet het rapport heeft overgenomen.daar zal ik samen met de collega's van de andere betrokken manifestorganisaties ervoor blijven knokken dat ook het beleidswerk ter hand wordt genomen. Als we echt een goedkopere en compactere overheid willen dan zal er ook reductie van beleidscomplexiteit moeten komen. Dat was ook een nu door het kabinet overgenomen conclusie van CR 12. Tot slot spreek ik mijn vertrouwen uit in de manifestgroep en voorspel ik dat wij samen nog veel kunnen bereiken. De Belastingdienst zal zich daar voor inzetten.