AWBZ-zorg op school of opleiding?

Transcriptie

1 AWBZ-zorg op school of opleiding? Brochure voor (ouders van) leerlingen of studenten met een beperking Editie

2 AWBZ-zorg op school of opleiding? Toelichting: De vorige brochure AWBZ-zorg op school wordt vervangen door deze brochure. Aanleiding is de zogeheten pakketmaatregel AWBZ die in 2009 in werking is getreden. Eén van de maatregelen is het samenvoegen van de functies Ondersteunende en Activerende begeleiding tot de nieuwe functie Begeleiding. Er is ook een nieuwe beleidsregel Begeleiding gekomen, met nieuwe richtlijnen voor begeleiding op school. Deze brochure gaat hierop in en maakt ook duidelijk welke andere mogelijkheden er nog zijn voor AWBZ-zorg op school of opleiding. 2

3 Colofon Uitgave Auteur Coauteurs Redactie Eindredactie Opmaak Fotografie Organisatie Chronisch zieken en Gehandicapten Raad Nederland (CG-Raad) Postbus 169, 3500 AD Utrecht T bureau@cg-raad.nl Hans de Bruijn Marlies Kamperman, Per Saldo Floor Kaspers, CG-Raad Annemies Gort, Derix*Hamerslag Double Design, Paul Romijn, Floor Kaspers, CG-Raad Met dank aan het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) Utrecht, april 2007, aangepast januari 2008, vernieuwde versie april Foto voorblad: Functie verpleging in het basisonderwijs 3

4 Inhoud 1. Extra hulp nodig op school of opleiding? 5 2. Het Rugzakje 6 3. Dit is AWBZ-zorg 8 4. Indicatie aanvragen Vier voorbeelden Vragen Meer informatie? 24 Bijlage: AWBZ-tabel 26 4

5 1 Extra hulp nodig op school of opleiding? Is er op school of opleiding aanvullende hulp nodig in de vorm van bijvoorbeeld persoonlijke verzorging of begeleiding? Als ouder of student kunt u dan AWBZzorg aanvragen. Veel leerlingen en studenten met een beperking doen het prima in het regulier of speciaal onderwijs, met of zonder Rugzakje. Er is echter ook een groep leerlingen voor wie dat niet opgaat. Deze groep heeft aanvullende zorg nodig en komt mogelijk in aanmerking voor AWBZ-zorg. In deze brochure staat hoe u AWBZ-middelen voor school kunt aanvragen én hoe deze AWBZ-middelen kunnen worden ingezet. Ook vindt u handige adressen en telefoonnummers van organisaties die u kunnen helpen, zoals ouderverenigingen. Deze kunnen u bij de indicatieaanvraag van AWBZmiddelen van dienst zijn. Functie begeleiding in het voortgezet onderwijs 5

6 2 Het Rugzakje Voordat u AWBZ-zorg aanvraagt, is het belangrijk te weten of de leerling of deelnemer/ student in aanmerking komt voor speciaal onderwijs of een Rugzakje in het regulier onderwijs. Het Rugzakje is inzetbaar in het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs en sinds 2006 ook in het middelbaar beroepsonderwijs. Voor volwassenenonderwijs (VAVO) en hoger beroepsonderwijs bestaat geen Rugzakje. Daarvoor zijn wel andere voorzieningen beschikbaar. Hierover kunt u bij Handicap en Studie informatie inwinnen. Wanneer een Rugzakje? Speciaal onderwijs of een Rugzakje is voor leerlingen die door een ziekte of handicap beperkingen ondervinden bij het volgen van een opleiding en die het zonder extra begeleiding of inzet van extra middelen niet redden. Het gaat om: - leerlingen met een visuele beperking (voor deze kinderen is geen Rugzakje beschikbaar); - dove en slechthorende leerlingen en leerlingen met spraak/taalproblemen; - leerlingen met een lichamelijke beperking, verstandelijke beperking of een chronische ziekte; - leerlingen met psychiatrische stoornissen of ernstige gedragsproblemen en leerlingen die uitstromen vanuit een justitieschool. Keuzevrijheid voor ouders en leerlingen Het Rugzakje biedt u de keuze tussen een reguliere of een speciale school. Met een Rugzakje kunt u een reguliere school vragen om plaatsing. In principe moet elke school bereid zijn onderwijs aan te bieden aan leerlingen met een beperking. Er kunnen echter redenen zijn om deze leerlingen niet toe te laten. De bewijslast daarvoor ligt bij de school. Dat wil zeggen dat de school moet aangeven waarom de leerling niet kan worden geplaatst. Indicatie nodig De onafhankelijke Commissie voor Indicatiestelling (CvI) beoordeelt op basis van landelijk geldende criteria of een leerling in aanmerking komt voor speciaal onderwijs. Heeft een leerling een indicatie speciaal onderwijs, dan kunt u kiezen tussen een school voor speciaal onderwijs of een school voor regulier onderwijs met een Rugzakje. Het MBO kent geen speciaal onderwijs, maar er kan wel gebruik worden gemaakt van het Rugzakje. 6

7 Hoofdstuk 2 Het Rugzakje Regionale expertisecentra Scholen voor speciaal onderwijs werken steeds vaker samen. Dit gebeurt in Regionale Expertise Centra (REC s). De REC s zijn onderverdeeld in vier clusters: - cluster 1 voor leerlingen met visuele beperkingen (cluster 1 valt buiten de wetgeving van het Rugzakje); - cluster 2 voor leerlingen met communicatieve beperkingen; - cluster 3 voor leerlingen met verstandelijke en/of lichamelijke beperkingen; - cluster 4 voor leerlingen met psychiatrische of gedragsstoornissen en voor leerlingen op justitiescholen. Passend Onderwijs Een nieuwe trend is Passend Onderwijs. Dit is een onderwijsvernieuwing waarbij scholen samenwerken om kinderen die extra ondersteuning nodig hebben een passende plek aan te bieden. Passend Onderwijs verplicht scholen om ieder kind een goede plek aan te bieden, maar geeft meer ruimte om het beschikbare extra geld voor zorgleerlingen in te zetten. Hoe de wetgeving van Passend Onderwijs er precies uit gaat zien, wordt waarschijnlijk pas in 2011 duidelijk. Ook wordt dan duidelijk wat het betekent voor het Rugzakje en voor de inzet van AWBZ-middelen op school. 7

8 3 Dit is AWBZ-zorg Sommige leerlingen of studenten met een beperking komen in aanmerking voor aanvullende AWBZ-zorg. In dit hoofdstuk leest u wat deze regeling inhoudt en wat de relatie is met speciaal onderwijs of met het Rugzakje. Ook leest u wat de pakketmaatregel AWBZ betekent voor begeleiding op school. AWBZ-zorg AWBZ staat voor Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten. De AWBZ is een volksverzekering. Iedere Nederlander die geconfronteerd wordt met een ziekte, handicap of ouderdom kan een beroep doen op de AWBZ. Kinderen met een beperking of stoornis (vastgesteld door een deskundige) komen eveneens in aanmerking voor AWBZ-gefinancierde hulp of begeleiding. Het gaat om kinderen met bijvoorbeeld het syndroom van Down, PDD-NOS of een gehoorstoornis. De AWBZ is opgedeeld in vijf functies: - Persoonlijke verzorging; - Verpleging; - Begeleiding; - Behandeling; - Verblijf. AWBZ-zorg op school: drie functies AWBZ-zorg op school kunt u aanvragen voor drie functies: - - Persoonlijke verzorging; Verpleging; Begeleiding. - Het onderwijs is grotendeels zelf verantwoordelijk voor de functie Begeleiding. De twee andere functies (Behandeling en Verblijf) zijn in het onderwijs niet aan de orde. Let op Uiteraard kan een leerling of student buiten schooltijd wel een beroep doen op alle AWBZ-middelen. Het gaat dan om de uren voor en na schooltijd, vakanties en weekenden. U kunt daarvoor gewoon een indicatie voor alle functies aanvragen. Eerst school, dan AWBZ Voor een kind dat verzorging of verpleging op school nodig heeft, moet eerst een indicatie voor het speciaal onderwijs worden aangevraagd. In sommige gevallen biedt de school voor speciaal onderwijs zelf een deel van de Persoonlijke Verzorging en Verpleging. Deze zorg wordt beschouwd als een voorliggende voorziening. Zij gaat als het ware aan de AWBZ-zorg vooraf. De zorg die de school in deze vorm geeft, worden afgetrokken van de AWBZ-indicatie van uw kind. Ook voor Rugzakkinderen in het regulier onderwijs geldt deze aftrek, zelfs als de benodigde zorg niet geleverd wordt binnen het 8

9 Hoofdstuk 3 Dit is AWBZ-zorg regulier onderwijs. De hoogte van de aftrek verschilt per schooltype. Het aantal minuten vindt u in de minutentabel in de bijlage. Voor studenten in het volwassenenonderwijs (VAVO) en het hoger onderwijs (HBO en universiteit) is geen sprake van voorliggende voorzieningen. Deze studenten maken volledig aanspraak op AWBZ-zorg in de vorm van Persoonlijke Verzorging, Verpleging en Begeleiding, zonder verder aftrek. Let op Bij een hulpvraag voor AWBZ-zorg onder schooltijd moet een indicatiesteller vragen naar de indicatie speciaal onderwijs of het Rugzakje. Is die er nog niet, dan moet voor dit deel van de hulpvraag eerst een aanvraag bij het Regionaal Expertise Centrum (REC) worden gedaan. Wanneer het Rugzakje (speciaal onderwijs) is afgewezen, stuurt u die beslissing mee met de aanvraag voor AWBZ-zorg. Functie begeleiding in het basisonderwijs 9

10 Hoofdstuk 3 Dit is AWBZ-zorg Let op Leerlingen in Cluster 1 hebben geen Rugzakje. Zij komen wel in aanmerking voor AWBZ-zorg. Het speciaal onderwijs of de extra begeleiding op de reguliere school gelden dan als voorliggende voorziening. Functie 1: Persoonlijke verzorging Persoonlijke verzorging is lichaamsgebonden zorg. Het gaat om het stimuleren of aanleren van zelfredzaamheid op het gebied van dagelijkse handelingen, ook wel Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen (ADL) genoemd. Het gaat ook om het opheffen of compenseren van een tekort aan zelfredzaamheid. Persoonlijke verzorging kan zowel thuis, in een instelling als elders worden aangeboden. verzorging van de haren, sieraden omdoen, mond- en gebitsverzorging, het aanbrengen en uitdoen van prothesen, bril opzetten en poetsen, supervisie of toezicht bij zelfzorgactiviteiten en het aanreiken van spullen zoals bril of hoortoestel. 4. Hulp bij medicijngebruik. 5. Hulp bij persoonlijke verzorging in verband met een gezondheidsprobleem, bijvoorbeeld met een stoma of met een sonde. Deze hulp viel eerst onder Begeleiding, maar valt nu onder Persoonlijke Verzorging. Concreet gaat het op school om: 1. Persoonlijke verzorging, begeleiding en hygiëne van de individuele leerling: aan- en uitkleden bij gym of zwemmen; toiletgang, bijvoorbeeld urinaal aanleggen, incontinentiemateriaal verwisselen, hulp bij het op het toilet zetten; handen wassen of douchen na het sporten; eten en drinken: hulp bij het eten en drinken. 2. Hulp bij beweging en/of houding. 3. Algemene persoonlijke zorg, bijvoorbeeld Functie verzorging in het voortgezet onderwijs 10

11 Hoofdstuk 3 Dit is AWBZ-zorg Functie 2: Verpleging Verpleging is gericht op herstel van de gezondheid of wil voorkomen dat een ziekte of aandoening verergert. Verpleegkundige handelingen verlichten het lijden en het ongemak van de patiënt. Ook observatie, analyse en controle van gezondheidsproblemen, voorlichting, advies, instructie en medische begeleiding vallen onder de noemer Verpleging. Concreet gaat het op school om: 1. Algemene, verpleegkundige handelingen, zoals: verpleegtechnisch handelen, wondverzorging, verzorgen van stoma bij een niet intacte huid. 2. Gespecialiseerde handelingen, zoals: inbrengen sonde, uitzuigen trachea, beademing, specifieke voorlichting en instructie. 3. Voorlichting, informatie, advies en instructie: bijvoorbeeld als de verpleegkundige in een beperkt aantal contacten uitlegt en adviseert hoe gezondheidsproblemen in de schoolsituatie kunnen worden aangepakt. Functie 3: Begeleiding Begeleiding is bevordering, behoud of compensatie van de zelfredzaamheid in verband met een verstandelijke, lichamelijke of zintuiglijke handicap of psychiatrisch probleem. Begeleiding is gericht op herstel of compensatie van het beperkte of afwezige regelvermogen. Begeleiding is ook mogelijk in de vorm van ondersteuning bij het oefenen van vaardigheden of handelingen. Ook het overnemen van toezicht valt onder begeleiding. Als er voor het kind een grondslag is voor AWBZ-zorg, dan kan hij of zij binnen het onderwijs in aanmerking komen voor de functie Begeleiding. Er moet dan wel sprake zijn van matige of ernstige beperkingen op het terrein van: a. de sociale redzaamheid; b. het bewegen en verplaatsen; c. het psychisch functioneren; d. het geheugen of de oriëntatie; e. matig of zwaar probleemgedrag. In het algemeen geldt het volgende. Als een kind gedrag vertoont dat het leren bemoeilijkt, is de daarbij behorende begeleiding voor rekening van het onderwijs. Een concentratieprobleem of wegloopgedrag leidt dus doorgaans niet tot een indicatie Begeleiding. Als het gedrag de omgang met andere leerlingen bemoeilijkt, kan individuele begeleiding in de vorm van toezicht worden toegewezen. Hierbij valt te denken aan begeleiding bij vrije 11

12 Hoofdstuk 3 Dit is AWBZ-zorg of praktijklessen zoals schoolzwemmen, schoolgym en spel. Voorwaarden voor Begeleiding aangescherpt Sinds de herziening van de AWBZ (per 1 januari 2009) zijn de indicatiemogelijkheden voor begeleiding, dus ook voor begeleiding op school, drastisch beperkt. Allereerst is indicatie uitgesloten voor kinderen die slechts lichte begeleiding nodig hebben. Alleen kinderen met een matige tot ernstige beperking komen nog in aanmerking voor een indicatie Begeleiding. In de De nieuwe beleidsregels AWBZ 2009 wordt deze nieuwe maatregel verder toegelicht. Een algemeen beperkende maatregel is dat uw kind pas een AWBZ-indicatie krijgt als hij meer dan één uur per etmaal verzorging, verpleging of begeleiding nodig heeft. Dat betekent dat de AWBZ-indicatie pas begint vanaf één uur niet-gebruikelijke zorg per etmaal. Daarnaast is strikter omschreven wanneer het onderwijs (speciaal, regulier en regulier met Rugzak) zelf geacht wordt in begeleiding van leerlingen te voorzien. Als een kind leerproblemen heeft, is het aan de school om passende maatregelen te treffen. Een andere beperkende maatregel is dat de gezamenlijke indicatie voor de functies begeleiding-individueel (in uren), begeleidinggroep (in dagdelen) en tijdelijk verblijf (logeer-/weekend-/vakantieopvang) niet meer dan achttien dagdelen (72 uur) per week mag zijn. In dit maximum zijn de dagdelen dat uw kind op school zit inbegrepen. Voor een kind dat voltijds naar school gaat, rekent de indicatiesteller zeven dagdelen per week (omgerekend na aftrek vakantie). Gaat uw kind voltijds naar school, dan kan hij voor maximaal elf dagdelen, dat is 44 uur per week, geïndiceerd worden voor de functies Begeleiding en tijdelijk Verblijf. Is dit voor uw kind onvoldoende, dan heeft de indicatiesteller de bevoegdheid om hiervan af te wijken. Voorliggende voorziening voor begeleiding Vaak voorziet een school voor (voortgezet) speciaal onderwijs zelf in de begeleiding van leerlingen. Het betreft dan activiteiten zoals: ondersteunen en aanbrengen van structuur c.q. het voeren van regie; ondersteuning bij praktische vaardigheden en handelingen ten behoeve van zelfredzaamheid; oefenen met het aanbrengen van structuur, c.q. het voeren van regie en/of het uitvoeren van handeling die de zelfredzaamheid tot doel hebben. In deze gevallen is wel een indicatie mogelijk voor begeleiding in de vorm van toezicht. De omvang van deze begeleiding is afhankelijk van de ernst van de gedragsproblemen. Het maximum is vastgesteld op 3,9 uur per week. In geval van zeer ernstige gedragsproblemen kan dit oplopen tot 6,9 uur per week. 12

13 Hoofdstuk 3 Dit is AWBZ-zorg Let op Voor begeleiding in de vorm toezicht wordt in de beleidsregels gesproken over een maximale omvang per week. Noodzakelijk toezicht (in verband met gedragsproblemen) op school en thuis worden in die maximale omvang gecombineerd. In de praktijk betekent dit dat er feitelijk voor de hele week (school, thuis, vrije tijd) maar maximaal 6,9 uur voor toezicht geïndiceerd kan worden. Buiten de schooluren kan er naast toezicht natuurlijk ook behoefte zijn aan andere vormen van begeleiding, zoals het aanbrengen van structuur, zelfredzaamheid en oefenen. Let op: Heeft uw kind geen indicatie gekregen voor speciaal onderwijs, dan is er ook geen aftrek van minuten. Uw kind krijgt dan een pgb voor de volledige AWBZ-indicatie. De mogelijkheden voor de indicatie Persoonlijke verzorging op school zijn enigszins verruimd. Instructie en de zogeheten zorg met de handen op de rug worden nu tot Persoonlijke verzorging gerekend, terwijl dit voorheen als Begeleiding werd geïndiceerd. Gebruikelijke zorg Voor de indicatiesteller is gebruikelijke zorg een belangrijk item. Hij moet onderzoeken of hier sprake van is. Wat u precies moet verstaan onder gebruikelijke zorg, staat beschreven in het Protocol Gebruikelijke Zorg van het CIZ, dat te vinden is op Voor niet-gebruikelijke zorg kunt u een AWBZindicatie krijgen. Hiervan is sprake als uw kind: - intensieve verzorging of begeleiding nodig heeft; - meer zorg nodig heeft dan een gezond kind van dezelfde leeftijd. Mantelzorg Bij de indicatiestelling wordt bekeken hoeveel mantelzorg uw kind krijgt. Dat wil zeggen: hoeveel niet-gebruikelijke zorg wordt geleverd door vrijwilligers, hetzij door uzelf als ouders, hetzij door anderen. Mantelzorgers zijn niet verplicht niet-gebruikelijke zorg te geven, maar als ouders hun kind willen (laten) verzorgen op vrijwillige basis, dan wordt dat door de indicatiestellers meegewogen bij het vaststellen van de omvang van de indicatie. Wilt u of kunt u de niet-gebruikelijke zorg niet als mantelzorg (laten) leveren, dan moet u dat nadrukkelijk aangeven in het indicatiegesprek. Uw keuze hierin weegt mee. Overblijven en Naschoolse opvang Op basisscholen kunt u voor het overblijven van uw kind geen aanspraak maken op de functie 13

14 Hoofdstuk 3 Dit is AWBZ-zorg Begeleiding. Reden is dat de opvang van kinderen tussen de middag als kinderopvang wordt beschouwd. De afwezigheid van ouders door werk of studie is geen grond voor een indicatie Begeleiding in de middagpauzes (zie bijlage 3 Gebruikelijke Zorg). Ouders van Rugzakkinderen zijn zelf verantwoordelijk voor passende opvang tijdens de middagpauze. Immers, kinderen die met een Rugzak regulier onderwijs volgen, worden door het CIZ als leerlingen van het speciaal onderwijs beoordeeld. Het speciaal onderwijs biedt verplicht een continu rooster. Daarom is voor deze kinderen geen AWBZ-aanspraak op begeleiding mogelijk tijdens de middagpauze. Anders is het met buitenschoolse opvang. Met ingang van 1 augustus 2007 zijn basisscholen verantwoordelijk voor het organiseren van buitenschoolse opvang. Voor scholen voor speciaal onderwijs geldt deze verplichting niet. Voor de buitenschoolse opvang van leerlingen van scholen voor speciaal onderwijs, of van leerlingen met een Rugzakje, is een AWBZindicatie Begeleiding dus wel mogelijk. Begeleiding met een Persoonsgebonden budget De AWBZ biedt u de keuze tussen zorg in natura of een Persoonsgebonden budget (PGB). Het PGB is een som geld waarmee uzelf zorg of begeleiding voor uw kind inkoopt. U bepaalt zelf welke zorgverleners u wilt inschakelen. U maakt zelf afspraken over wat er wanneer en tegen welke vergoeding gedaan moet worden. Met een PGB hebt u de touwtjes in handen en voert u de regie over de zorg die uw kind nodig heeft. Voor meer informatie over het PGB kunt u contact opnemen met Per Saldo, de vereniging van mensen met een Persoonsgebonden budget. Compensatieregeling AWBZ in het Onderwijs Door de beperking van de AWBZ is de extra ondersteuning voor een aantal leerlingen weggevallen of minder geworden. Als een leerling zonder die steun niet meer aan het onderwijs kan deelnemen, kan de school extra geld voor ondersteuning aanvragen. Daarvoor stelt het ministerie van OCW jaarlijks 10 miljoen euro beschikbaar. Het geld wordt verdeeld door de regionale expertisecentra (rec s) voor cluster 3 en 4. Deze manier van toedeling is bedoeld om versnippering te voorkomen en omdat in die clusters de meeste leerlingen zitten die extra zorg nodig hebben. Hoe kunnen scholen geld aanvragen voor extra ondersteuning? Scholen kunnen geld voor de ondersteuning van leerlingen aanvragen bij een rec cluster 3 of 4. Het aanvraagformulier staat op en op de sites van de rec s cluster 3 en 4. Het formulier moet zo snel mogelijk worden ingeleverd. Het maakt niet uit of de leerling een indicatie heeft voor cluster 3 of 4 of voor cluster 1 of 2. 14

15 Hoofdstuk 3 Dit is AWBZ-zorg Het doet er ook niet toe of de leerling op een gewone school zit of op speciaal onderwijs. Een leerling moet wel aan de volgende voorwaarden voldoen: Hij of zij moet een indicatie hebben voor (voortgezet) speciaal onderwijs of een rugzakje, of op een school voor (voortgezet) onderwijs zijn geplaatst vanuit een zorginstelling. De leerling moet meer ondersteuning nodig hebben dan de school redelijkerwijs kan bieden. Hij of zij moet geen, of te weinig, persoonsgebonden budget krijgen. De school moet aangeven waarom zij zonder extra steun geen verantwoord onderwijs aan de leerling kan geven. De school moet de ouders van de leerling bij het verzoek betrekken, plus de ambulant begeleider of de commissie van begeleiding. Als de leerling in een instelling woont, moet een vertegenwoordiger van de instelling bij het verzoek betrokken worden. Functie begeleiding in het basisonderwijs 15

16 4 Indicatie aanvragen Situatie 1: basisonderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. De leerling heeft een indicatie speciaal onderwijs of een Rugzakje. U wilt voor AWBZzorg in aanmerking komen. Hoe pakt u dat aan? In dit hoofdstuk vindt u een stappenplan. Stap 1: Ouders of de leerling dienen een verzoek in bij het CIZ of Bureau Jeugdzorg Kan de leerling alleen aan het onderwijs deelnemen met aanvullende AWBZ-middelen, dan is er naast een indicatie voor speciaal onderwijs ook een indicatie voor AWBZ-zorg nodig. Voor het verkrijgen van deze indicatie dient u een indicatieverzoek in bij het CIZ of het Bureau Jeugdzorg in uw regio. In veel gevallen is niet alleen AWBZ-zorg nodig op school, maar bijvoorbeeld ook thuis. Vraagt u een indicatie AWBZ-zorg aan, doe dit dan in één keer voor alle situaties. Stap 2: Het indicatieonderzoek Welke zorg heeft de leerling per functie nodig? Het CIZ of het Bureau Jeugdzorg start een indicatieonderzoek om per functie te inventariseren wat de totale zorgbehoefte van de leerling is. De indicatiesteller kijkt in deze fase naar de context van de leerling en toetst de doelmatigheid van de gevraagde zorg. Zo geeft men geen AWBZ-indicatie af in situaties waarin men constateert dat zorg al op een andere wijze beschikbaar is. Denk bijvoorbeeld aan gebruikelijke zorg van de ouders aan een kind. CIZ of Jeugdzorg? Bureau Jeugdzorg indiceert voor jongeren tót 18 jaar, bij wie sprake is van psychiatrische problematiek en die verstandelijk op normaal (of hoog)begaafd niveau functioneren (IQ >85). Het CIZ (Centrum Indicatie Zorg) indiceert voor alle jongeren met een IQ lager dan 85 en voor jongeren met een lichamelijke of zintuiglijke handicap. Daarnaast indiceert het CIZ voor personen van 18 jaar en ouder. In de praktijk kijkt de indicatiesteller vaak ook naar de dominante grondslag. Zo kan een kind met een autistische stoornis en een IQ van 79 toch voor een AWBZindicatie naar Bureau Jeugdzorg verwezen worden. Stap 3: Zijn er voorliggende voorzieningen? De indicatiesteller van het CIZ of van Jeugdzorg kijkt of er voorliggende voorzieningen zijn. Voorliggende voorzieningen zijn alle voorzieningen die voorgaan op de AWBZ-zorg. Een voorbeeld hiervan is de hulp die beschikbaar is vanuit een indicatie speciaal onderwijs. De indicatiesteller zal dus aan u vragen of het kind al een indicatie voor speciaal onderwijs heeft. 16

17 Hoofdstuk 4 Indicatie aanvragen Als dat niet het geval is, kan de indicatiesteller u vragen eerst een indicatie speciaal onderwijs aan te vragen. Voldoet uw kind niet aan de criteria, dan is er geen sprake van voorliggendheid. Stap 4: Indicatie voor welk onderwijs? Vervolgens is het van belang te weten voor welke vorm van onderwijs (cluster en type onderwijs binnen het cluster) het kind een indicatie nodig heeft. De indicatiestellers van het CIZ of van Jeugdzorg zullen hiernaar vragen. Ze kunnen u vragen om de indicatie te laten zien. Het is belangrijk dat u goed weet voor welk schooltype een indicatie is afgegeven, omdat dit van invloed is op de AWBZ-indicatie. Stap 5: Berekening van de zorg De indicatiesteller hanteert een tabel. Daarin staat op welke wijze de zorg die beschikbaar is binnen het onderwijs in mindering zal worden gebracht op de totale zorgbehoefte. U vindt de tabellen in deze brochure. Bijvoorbeeld: van een leerling met een Cluster 3 SO ZMLK-indicatie zal van het totaal aantal uren persoonlijke verzorging 50 minuten per week afgetrokken worden. Als diezelfde leerling naar het VSO ZMLK gaat, dan is de aftrek nog maar 30 minuten per week. Voor een leerling met een indicatie voor Cluster 3 ZMLK/LG is er voor persoonlijke verzorging in de SO-leeftijd een aftrek van 185 minuten en in de VSO/MBO-leeftijd 189 minuten per week. Stap 6: Zorgtoewijzing door het zorgkantoor Nadat de indicatie door het CIZ of Jeugdzorg is afgegeven, vindt de zorgtoewijzing plaats door het zorgkantoor. Er kan worden gekozen tussen zorg in natura of een Persoonsgebonden budget (PGB). Voor de functies Persoonlijke verzorging, Verpleging, Begeleiding en tijdelijk Verblijf, kan men voor elke functie afzonderlijk een keuze maken tussen PGB óf zorg in natura. Voor zorg in natura kunt u terecht bij een organisatie die zorg levert in uw regio. Voor een PGB kunt u een zorgverlener inhuren. Meer informatie hierover kunt u krijgen bij de budgethoudersvereniging Per Saldo. Let op Als een leerling geen indicatie krijgt, omdat hij of zij niet voldoet aan de criteria voor speciaal onderwijs, kan deze leerling wel in aanmerking komen voor AWBZzorg. Dan is er dus geen Rugzakje als voorliggende voorziening en vindt er geen aftrek plaats. 17

18 Hoofdstuk 4 Indicatie aanvragen Situatie 2: hoger onderwijs (HBO en universiteit) en volwasseneneducatie. U bent student in het hoger onderwijs of volgt volwasseneneducatie. U wilt voor AWBZ-zorg in aanmerking komen. Hoe pakt u dat aan? U vraagt een indicatie aan bij het CIZ in uw regio. Voor studenten in het hoger onderwijs of studenten die volwasseneneducatie volgen is er geen voorliggende voorziening zoals het Rugzakje. Er vindt dus geen aftrek plaats. Tips Vraag de indicatie op tijd aan De indicatiesteller moet binnen acht weken na de aanvraag (en bij het Rugzakje nadat er een compleet dossier is aangelegd) een besluit nemen. Vraag daarom twee tot drie maanden van tevoren de indicatie aan. Let op wanneer de indicatie afloopt U dient zelf in de gaten te houden wanneer uw AWBZ-indicatie afloopt. Ook dient uzelf een nieuwe indicatie tijdig aan te vragen. Niet eens met de indicatie? Maak dan gebruik van uw recht om bezwaar te maken. Hulp daarbij kunt u onder meer krijgen van het juridische steunpunt van de CG-Raad. Ervaring leert dat er een goede kans is dat aan uw bezwaar (gedeeltelijk) tegemoet gekomen wordt. Breng de beperkingen van uw kind in kaart Indicatiestellers hebben tot taak de beperkingen van uw kind vast te stellen. Dit betekent dat u niet moet benadrukken wat uw kind WEL kan, maar moet aangeven wat hij NIET kan. De ervaring leert dat het zicht hierop in de loop der tijd vertroebelt. Bent u eraan gewend geraakt in mogelijkheden te denken en niet in beperkingen? Dan kunt u zich beter grondig voorbereiden op het indicatiegesprek. Stelt u zich voor welke zorg u moet organiseren als u met vakantie bent of welke zorg nodig is als u uw kind alleen achterlaat. Schrijf dit op, bijvoorbeeld in een agenda of in een zorgmomentenoverzicht gedurende enkele dagen of een hele week. Een zorgmomentenoverzicht vindt u op de website van Per Saldo op 18

19 Hoofdstuk 4 Indicatie aanvragen Breng de uren (mantel)zorg in kaart U kunt in een zorgmomentenoverzicht ook de tijd registreren die u als mantelzorger aan uw kind besteedt. U krijgt daarmee zicht op het aantal uren en u kunt aan de hand daarvan bepalen hoeveel tijd u vrijwillig niet-gebruikelijke zorg wilt of kunt geven aan uw kind. Vertel uw achtergrondverhaal Let op dat indicatiestellers niet te snel een indicatie uitsluiten. Vertel uw achtergrondverhaal als de indicatiesteller naar uw gevoel te weinig doorvraagt. Geeft u bijvoorbeeld aan dat uw kind niet kan plannen en structureren, let dan op dat de indicatiesteller de benodigde begeleiding niet in zijn geheel op het bord van het onderwijs schuift. De school is voor bepaalde begeleiding verantwoordelijk gedurende de tijd dat het kind op school is. Bovendien dient de school ervoor te zorgen dat het kind het onderwijs naar behoren kan volgen en leert het kind op school hoe het bijvoorbeeld zijn agenda moet bijhouden, hoe het zijn huiswerk moet maken en hoe het moet leren. Als uw kind behoefte heeft aan meer begeleiding, geef dat dan aan bij uw indicatieaanvraag. Integraal Indiceren De afgelopen jaren zijn CVI s, Bureaus jeugdzorg en CIZ druk bezig geweest om het proces van indicatiestelling voor ouders makkelijker te maken. Wanneer een kind tegelijkertijd meerdere indicaties nodig heeft voor AWBZ, Leerlinggebonden Financiering en/of Jeugdzorg, hebben deze organisatie afgesproken nauwer samen te werken. Een van de afspraken is dat u één contactpersoon kunt krijgen voor alle indicatieaanvragen. U kunt in één keer alle informatie aanleveren en hoeft dit dus niet meer voor elke indicatie apart te doen. Zorg er wel voor dat u bij de instelling waarmee u het eerst contact heeft, duidelijk aangeeft dat u uw kind integraal wilt laten indiceren. 19

20 5 Vier voorbeelden Marco Marco is een jongetje van 5 jaar. Hij heeft het syndroom van Down. De ouders van Marco kiezen voor een reguliere school in de buurt. Zij hebben een indicatie aangevraagd voor een Rugzakje bij de Commissie van Indicatiestelling. Na een IQ-test blijkt dat Marco een IQ heeft van 55. Hij ontvangt een indicatie voor cluster 3, schooltype ZMLK. In het gesprek op school blijkt dat Marco in de klas aanvullende zorg nodig heeft. Hij is nog niet helemaal zindelijk en hij heeft hulp nodig bij het eten en drinken. Ook vraagt Marco veel begeleiding bij het spelen met andere kinderen op het schoolplein. De ervaring is ook dat hij snel afgeleid is en soms zomaar de klas uitloopt. Dat geeft veel hinder en kan de andere kinderen belemmeren in hun werk. Dit vraagt om extra aandacht. De ouders van Marco besluiten een AWBZindicatie aan te vragen en wenden zich tot het CIZ. Samen met de school inventariseren de ouders welke extra hulp Marco onder schooltijd nodig heeft. Ook inventariseren ze de benodigde hulp thuis. Binnen de functie Persoonlijke verzorging ziet de indicatiesteller een groot deel van de zorg thuis als gebruikelijke zorg. Op school is die gebruikelijke zorg er niet. Daarom krijgt Marco een indicatie van 2 3,9 uur per week in die functie. Daarvan zijn dan al de 50 minuten Persoonlijke verzorging per week afgetrokken die binnen zijn Rugzakindicatie zitten. Linda Linda is 10 jaar en zit in een rolstoel. Zij heeft een indicatie voor het speciaal onderwijs (SO/ LG, cluster 3) en bezoekt een reguliere school met een Rugzak. Linda heeft een AWBZindicatie voor Persoonlijke verzorging (12 uur per week) en voor verpleging (3 uur per week). Omdat zij ook een indicatie voor speciaal onderwijs heeft, vindt er een korting op de uren AWBZ-zorg plaats. Het gaat om 241 minuten Persoonlijke verzorging en 30 minuten Verpleging. Blijven over: 8 uur Persoonlijke verzorging en 2,5 uur Verpleging. De ouders van Linda hebben gekozen voor een Persoonsgebonden budget (PGB). Dat PGB kan vervolgens worden ingezet voor zorg, verpleging en begeleiding op school. Ferry Ferry (PDD-NOS) is 19 jaar en volgt een HBOopleiding Informatica. Op school heeft hij dagelijks individuele begeleiding nodig om structuur (planning) te geven aan de dag. Er is elke schooldag één uur begeleiding nodig. Er vindt geen aftrek plaats vanuit de (eerdere) indicatie Cluster IV. Ferry kan op jaarbasis individueel klasse 2 begeleiding krijgen. De hulpvraag buiten school, bijvoorbeeld om begeleid zelfstandig te kunnen gaan wonen, brengt Ferry samen met zijn ouders nog in beeld. 20

21 Hoofdstuk 5 Vier voorbeelden Jasper Jasper is 14 jaar en heeft PDD-NOS. Jasper heeft een normaal IQ en kreeg op de basisschool een HAVO-advies. Omdat de school de benodigde begeleiding niet kan bieden, gaat Jasper nu naar het VMBO-T. Jasper kan niet terecht op de HAVO, omdat daar verwacht wordt dat leerlingen zelfstandig kunnen werken. Dat kan Jasper niet. Als de docent iets op het bord schrijft, moet een begeleider dat zeggen, anders ontgaat het Jasper. De school levert zelf extra begeleiding om Jasper bij de les te houden, maar Jasper heeft meer begeleiding nodig dan de school kan bieden. Als Jasper zich verveelt (doordat hij onder zijn niveau zit), begint hij vaak andere kinderen te duwen. Jasper krijgt af en toe ook woedeaanvallen als dingen anders gaan dan hij wil. Hij kwetst dan ook regelmatig andere kinderen. Omdat deze kinderen last hebben van zijn gedrag, heeft Jasper van Bureau Jeugdzorg een indicatie voor Begeleiding klasse 2 in het kader van toezicht op school gekregen. De ouders van Jasper hebben voor een PGB gekozen, waarmee zij een bevriende student pedagogiek Toon kunnen betalen. Zijn begeleider Toon leert Jasper hoe hij zich kan beheersen en zoekt met hem naar andere manieren om zijn frustratie te uiten. Toelichting De bovenstaande berekeningen zijn vereenvoudigd. De aftrek van de minuten wordt berekend over 40 weken per jaar (de schoolweken) en niet over 52 weken en wordt dus in de praktijk weer met 12/52 verminderd. Verder hoeft de minutenaftrek niet per se te leiden tot een lager Persoonsgebonden budget. De AWBZ-indicatie wordt namelijk omgerekend van minuten naar zorgklassen. Die hebben een bepaalde bandbreedte. Het zou kunnen dat de verminderde indicatie in dezelfde bandbreedte valt en dus een zelfde bedrag aan Persoonsgebonden budget oplevert. 21

22 6 Vragen Heeft mijn kind recht op AWBZ-zorg als ik geen indicatie voor het speciaal onderwijs heb? Ja, ook als u niet over een indicatie voor het speciaal onderwijs beschikt (en dus geen gebruikmaakt van een school voor speciaal onderwijs of van regulier onderwijs in combinatie met een Rugzak), kunt u een beroep doen op AWBZ-zorg. Het gaat dan uitsluitend om de functies Begeleiding, Verpleging en Persoonlijke verzorging. Het regulier onderwijs wordt in deze situatie niet beschouwd als een voorliggende voorziening. Dat betekent dat er geen aftrek zal plaatsvinden. Dit komt in de praktijk niet veel voor. Wie in aanmerking komt voor AWBZ-zorg, krijgt bijna altijd ook een indicatie speciaal onderwijs. Wel aangevraagd, niet gekregen? Heeft u wel een indicatie speciaal onderwijs aangevraagd, maar niet gekregen? In dat geval beschikt u over een zogeheten negatieve indicatie speciaal onderwijs. De indicatiesteller van het CIZ of Jeugdzorg kan u vragen deze negatieve indicatie te overleggen. Nog niet aangevraagd? Misschien beschikt u niet over een indicatie speciaal onderwijs, omdat u deze om wat voor reden dan ook (nog) niet heeft aangevraagd. In dat geval kan het CIZ of Bureau Jeugdzorg u eerst verwijzen naar het CvI om te weten of u in aanmerking komt voor een indicatie speciaal onderwijs. In afwachting van die beslissing geeft men geen indicatie voor AWBZ-zorg in de schoolsituatie af. Dit komt niet veel voor. Heeft de pakketmaatregel gevolgen voor de bestedingsvrijheid van het PGB? Nee, de pakketmaatregel heeft daar geen gevolgen voor. Net zoals in de afgelopen jaren blijft het PGB bestemd voor het inkopen van zorg. Welke zorg wordt ingekocht, is niet van belang. Dat wil zeggen, zolang het geld maar wordt besteed aan de functies die men met een PGB mag inkopen. Concreet betekent dit dat u met een budget, verkregen op basis van de indicatie Persoonlijke verzorging, óók Begeleiding mag inkopen. Ook mag u dat doen onder schooltijd, dus ondanks het feit dat er voor de functie Begeleiding geen indicatie onder schooltijd afgegeven is. 22

23 Hoofdstuk 6 Vragen Functie begeleiding in het basisonderwijs 23

24 7 Meer informatie Meer informatie Voor meer informatie of ondersteuning kunt u zich wenden tot de volgende organisaties. Per Saldo, vereniging van mensen met een PGB Voor de meest recente informatie over de regeling PGB-AWBZ kunt u terecht op de website van Per Saldo: Daarnaast houdt het tijdschrift EigenWijs de leden van Per Saldo zesmaal per jaar up to date. T (Euro 0,20 p/m) Naar-Keuze, netwerk voor verstandelijk gehandicapten met een PGB Voor meer informatie over PGB: Online PGB administratie Zorgverleners zoeken: Ouders en Rugzak T of Philadelphia Support, protestants-christelijke vereniging voor mensen met een verstandelijke handicap, hun ouders, familie en vrienden T Kans Plus, Algemene vereniging van ouders en verwanten van mensen met een verstandelijke handicap T Dit Koningskind, vereniging van gereformeerde mensen met een handicap, hun ouders en vrienden T Helpende Handen, vereniging gehandicaptenzorg van de gereformeerde gemeenten T Vereniging voor een geïntegreerde opvoeding van kinderen met het syndroom van Down (VIM) vimmail@vim.online.nl Stichting Down Syndroom T

25 Hoofdstuk 7 Meer informatie Chronisch zieken en Gehandicapten Raad Nederland (CG-Raad) T Cerebraal T FODOK, Nederlandse federatie van ouders van dove kinderen T FOSS, Nederlandse federatie van ouders van slechthorende kinderen en van kinderen met spraaktaalmoeilijkheden T FOVIG, Federatie van ouders van visueel gehandicapten VSN, Vereniging spierziekten Nederland T handicap + studie T Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen T Stichting Ondersteuning Scholen en Ouders T Bezwaar advies commissie (BAC) T BOSK, Vereniging van motorisch gehandicapten en hun ouders T NVA, Nederlandse vereniging voor autisme T

26 Bijlage AWBZ-tabel Tabel aftrek minuten In onderstaande tabel staat per onderwijssoort aangegeven hoeveel minuten Persoonlijke verzorging (PV) of Verpleging (VP) per week door de school wordt geboden. Als uw kind een indicatie heeft voor het betreffende type speciaal onderwijs, dan worden deze minuten afgetrokken van de indicatie die uw kind voor PV en VP krijgt vanuit de AWBZ. Let op: wordt de onderwijssoort van uw kind niet genoemd, dan vindt er geen aftrek van de AWBZ-indicatie plaats. Aantal minuten Persoonlijke verzorging (PV) en verpleging (VP) dat in het onderwijs wordt gegeven als uw kind een indicatie heeft voor speciaal onderwijs of het Rugzakje. Cluster Onderwijssoort PV VP Lichamelijk gehandicapte Speciaal onderwijs kinderen (LG) Voortgezet speciaal onderwijs Langdurig zieke kinderen (LZ) Speciaal onderwijs Voortgezet speciaal onderwijs 0 30 Zeer moeilijk lerende kinderen Speciaal onderwijs 50 0 (ZMLK) Voortgezet speciaal onderwijs 30 0 Combinatie van lichamelijk Speciaal onderwijs gehandicapt en zeer moeilijk lerende kinderen (LG/ZMLK) Voortgezet speciaal onderwijs Bron: Beleidsregels indicatiestelling AWBZ 2009, Ministerie van VWS, versie januari

27 Bijlage AWBZ-tabel Afkortingenlijst AB AWBZ BAO BH CIZ CvI ESM HO HV LG LZ MBO OB PGB PV SO VP VSO ZMLK activerende begeleiding Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten basisonderwijs behandeling Centrum Indicatie Zorg Commissie voor Indicatiestelling ernstig spraaktaalmoeilijkheden Hoger onderwijs huishoudelijke verzorging lichamelijk gehandicapt langdurig ziek Middelbaar Beroepsonderwijs ondersteunende begeleiding persoonsgebonden budget Persoonlijke verzorging speciaal onderwijs Verpleging voortgezet speciaal onderwijs zeer moeilijk lerend kind 27

28 28