HET BESLISSINGSPROCES OMTRENT HPV-VACCINATIE VOOR JONGE MEISJES: HOE BEWUST EN OVERTUIGD ZIJN OUDERS VAN HUN KEUZE?

Transcriptie

1 UNIVERSITEIT GENT Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Academiejaar HET BESLISSINGSPROCES OMTRENT HPV-VACCINATIE VOOR JONGE MEISJES: HOE BEWUST EN OVERTUIGD ZIJN OUDERS VAN HUN KEUZE? Masterproef voorgelegd tot het behalen van de graad van Master in de Verpleegkunde en de Vroedkunde Door Anne-Lise Vuylsteke Promotor: Prof. Davy Vanden Broeck Co-promotor: Heleen Vermandere

2 INHOUDSTAFEL WOORD VOORAF... 3 ABSTRACT... 4 INLEIDING... 6 METHODOLOGIE... 1 RESULTATEN DISCUSSIE CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK REFERENTIES... 3 BIJLAGEN LIJST VAN TABELLEN EN FIGUREN

3 WOORD VOORAF Baarmoederhalskanker en de recente introductie van de vaccinatie tegen het Humaan Papillomavirus zijn uitermate actuele onderwerpen die veel media-aandacht en intensieve sensibiliseringscampagnes met zich meebrengen. Deze recente introductie van de HPV-vaccinatie trok ook mijn aandacht en dit onderwerp koos ik dan ook als masterscriptie ter afsluiting van mijn studierichting Master in de verpleegkunde. Om dit onderzoek tot een goed einde te brengen, kreeg ik heel wat steun en hulp van verschillende personen die ik graag wens te bedanken. Bij deze zou ik graag mijn promotor, Professor Davy Vanden Broeck willen bedanken voor de mogelijkheid die ik kreeg om dit onderwerp nauwgezet uit te werken. Ook zou ik graag mijn co-promotor, mevrouw Heleen Vermandere, willen bedanken voor de snelle respons op mijn vragen, het regelmatig nalezen en verbeteren van mijn masterproef en de uitstekende begeleiding tijdens het volledige proces. Verder dank ik de directies van de tien middelbare scholen die hun medewerking verleenden aan deze masterproef en natuurlijk ook de ouders voor het invullen van de vragenlijst. Zonder hun deelname zou mijn masterproef niet tot stand gekomen zijn. Tot slot dank ik ook mijn vrienden en in het bijzonder mijn ouders en mijn vriend, die een grote steun zijn geweest gedurende het hele proces. Anne-Lise Vuylsteke Mei 214 3

4 ABSTRACT PROBLEEMSTELLING Het Humaan Papillomavirus is wereldwijd een veel voorkomend virus dat op lange termijn baarmoederhalskanker kan veroorzaken. In België wordt deze HPV- vaccinatie gratis en vrijblijvend aangeboden aan jonge meisjes. Ouders spelen een belangrijke rol bij de keuze omtrent HPV-vaccinatie bij hun dochter(s) en hun beslissing kan sterk beïnvloed worden door externe determinanten. DOELSTELLING Het doel van deze studie is na te gaan hoe ouders de beslissing omtrent baarmoederhalskankervaccinatie nemen. Welke determinanten beïnvloeden de HPV - vaccinatiebereidheid van de ouders en welke factoren heben bij de ouders een invloed op de kennis over baarmoederhalskanker en HPV-vaccinatie? METHODOLOGIE Via vragenlijsten werden de verschillende invloeden van ouders bij de keuze tot vaccineren van hun dochter in kaart gebracht. Deze vragenlijsten werden verspreid via tien middelbare scholen en statistisch geanalyseerd. De relaties tussen de beïnvloedbare determinanten en HPV-vaccinatie, ouderlijke kennis en het zoeken naar achtergrondinformatie op het internet werden onderzocht via de Chi-kwadraattoets. RESULTATEN HPV-vaccinatie van de dochter wordt significant beïnvloed door de geloofsovertuiging van ouders (P <.1) en de sensibilisering door het CLB (P <.1). Slechts de minderheid van de ouders heeft actief achtergrondinformatie opgezocht via het internet. 4

5 CONCLUSIE Uit de resultaten blijkt dat Vlaanderen een sterk HPV-vaccinatieprogramma kent. De meerderheid van de ouders hebben hun dochter bewust laten vaccineren als bescherming tegen baarmoederhalskanker. Tevens worden ouders sterk overtuigd door de verkregen informatie via het CLB, waardoor de stap tot vrijblijvend vaccineren zeer laagdrempelig blijft. Aantal woorden masterproef: 6281 (exclusief woor vooraf, abstract, tabellen/figuren, bijlagen en bibliografie) 5

6 INLEIDING Baarmoederhalskanker is wereldwijd, na borstkanker, de meest voorkomende kanker bij vrouwen tussen 15 en 44 jaar. In 21 werd er mondiaal een incidentie geregistreerd van gevallen met een mortaliteitscijfer van (de Sanjose et al., 21). In België worden jaarlijks nog meer dan 639 nieuwe gevallen van baarmoederhalskanker gediagnosticeerd bij vrouwen, waarvan er 219 overlijden (ICO, 214). Baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door het seksueel overdraagbare Humaan Papilloma Virus (HPV). In totaal zijn er meer dan 15 HPV-varianten waaronder HPV-type 16 en 18. Deze twee genitale HPVtypes zijn de meest voorkomende genitale HPV-types en zijn verantwoordelijk voor 7 % van alle gevallen van baarmoederhalskanker (Scherpenisse et al., 212). Uit recente cijfers van Belgische studies is gebleken dat 11,2% van de Belgische vrouwen besmet is met het Humaan Papillomavirus en 78,3% van de gevallen van baarmoederhalskanker toegeschreven wordt aan het HPV-type 16 en 18 (ICO, 214). Om de incidentie van cervixkanker te minimaliseren werden wereldwijd preventieve vaccinaties op de markt gelanceerd. In 27 besliste de Hoge Gezondheidsraad om de vaccinatie tegen het Humaan Papilloma Virus op te nemen in het Belgisch vaccinatieschema. Op dit moment zijn er twee vaccins beschikbaar die zich richten op de hoog-risico types HPV 16 en 18. Zowel het bivalente vaccin (Cervarix) als het quadrivalente vaccin (Gardasil) laten uitstekende resultaten zien in het voorkomen van premaligne afwijkingen aan de baarmoedermond (De Backer et al., 29). Het quadrivalente vaccin kent daarnaast nog een hoge profylactische werkzaamheid tegen vulvaire en vaginale intra-epitheliale laesies die kanker voorafgaan, alsook tegen genitale wratten (veroorzaakt door HPV 6 en 11) (Tsu et al., 212). Beide vaccins worden aanbevolen bij pre-adolescente meisjes vóór aanvang van hun eerste seksuele betrekking. Uit onderzoek leert men namelijk dat HPV-vaccinatie het meest effectief is bij HPV-naïeve vrouwen. Deze populatie is nog niet eerder geïnfecteerd geweest door het HPV-virus (De Backer et al., 29). De hoge gezondheidsraad adviseert een preventief vaccineren bij meisjes tussen de leeftijd van 1 tot en met 13 jaar en bijkomend een algemene inhaalvaccinatie tot en met de leeftijd van 15 jaar (Donders et al., 29). Hoewel vaccinatie een hoge bescherming biedt tegen baarmoederhalskanker, is deze manier geen vervanging voor routinematige screening van de baarmoederhals. Een blijvende screening op baarmoederhalskanker (pap-test) en

7 beschermende maatregelen blijven noodzakelijk, ook na de vaccinatie (Raeymaekers, 28). De integratie van de HPV-vaccinatie op de Belgische farmaceutische markt ging gepaard met intensieve publicitaire sensibiliseringscampagnes, niet alleen door gezondheidswerkers maar ook via campagnes op het internet, artikels en bijlagen in kranten en tijdschriften.om een hogere HPV-vaccinatiegraad te bereiken werden de HPV-vaccinaties vanaf het schooljaar van 21 door de Vlaamse overheid vrijblijvend en gratis aangeboden aan alle meisjes in het eerste jaar secundair onderwijs. Deze vaccinaties werden ter beschikking gesteld door de CLB s, huisartsen en kinderartsen. In het Vlaamse infectiebulletin van 212 werd een hoge vaccinatiegraad bij jonge Vlaamse adolescenten gerapporteerd. Uit resultaten bleek dat 87,5% van de Vlaamse meisjes de eerste HPV-dosis toegediend kreeg en 87% de tweede dosis. 83,5% heeft een bewijs van een volledig driedelig dosisschema (Theeten et al., 213). Dankzij de intensieve sensibilisering van het CLB werd deze hoge HPV-vaccinatiegraad bereikt bij meisjes tijdens het eerste jaar van implementatie van de systematische HPVvaccinatie. Deze resultaten van het Vaccinnet blijven evenwel een schatting aangezien jongeren ook de keuze hebben om door de huisarts te worden gevaccineerd en deze medici niet altijd de HPV-vaccinaties registreren. Hierdoor zijn niet alle data aanwezig waardoor er geen sprake is van een correcte, volledige berekening. Daarnaast moeten zittenblijvers, zowel vóór als in het eerste jaar secundair onderwijs, in rekening gebracht worden, aangezien dit voor een vertekend beeld in het rapport kan zorgen. (Top and Paeps, 212). (Theeten et al., 213) Aangezien HPV-vaccinatie aan minderjarige meisjes wordt aanbevolen, is ouderlijke acceptatie noodzakelijk. Deze ouderlijke aanvaardbaarheid kan bijdragen tot een succesvolle implementatie van een vaccinatieprogramma. Uit verschillende literatuurstudies is gebleken dat de intentie tot vaccineren steeg tijdens de eerste jaren na de HPV-vaccinatie-introductie maar daarna is gedaald (Simone et al., 212). Primaire factoren die een belangrijke invloed hebben op de ouderlijke keuze van het vaccineren zijn de persoonlijke overtuigingen en ervaringen en invloedrijke interacties met zorgverstrekkers, kennissen en familieleden (Simone et al., 212). Tevens speelt media-aandacht een prominente rol in de acceptatie van HPV-vaccinatie. Zo kunnen informatiecampagnes het bewustzijn vergroten en attitudes en verwachtingen rond immunisatie beïnvloeden (Sheinfeld Gorin et al., 211). Grootschalige 7

8 voorlichtingscampagnes via de media zorgden in België voor een betere kennis van het HPVvirus, baarmoederhalskanker en HPV-vaccinatie. (Donders et al., 29). Wereldwijd staan de meeste ouders positief ten opzichte van de HPV-vaccinatie aangezien dit als een kanker-preventief vaccin aanschouwd wordt. Wanneer echter negatieve berichten door de media opgepikt worden, kan dit zorgen voor een dalende aanvaardbaarheid (Perkins and Clark, 212). Zo zag men in verschillende landen, waaronder Griekenland, Nederland en Spanje, reeds dat berichtgevingen van geïsoleerde gevallen van bijwerkingen bij enkele adolescente meisjes voor heel wat onrust zorgden en ouders duidelijk negatief beïnvloedden. Hierdoor daalde de HPV-immunisatiegraad sterk. Er heerst voornamelijk bezorgdheid over de veiligheid van het vaccin, maar ook het gebrek aan informatie over de effectiviteit van het HPV-vaccin op lange termijn wordt vaak aangekaart (Limia and Pachon, 211). Daarnaast bestaat ook de angst bij ouders dat HPV-vaccinatie kan aanzetten tot (vroegtijdig) seksueel gedrag bij jonge meisjes aangezien de vaccinatie plaatsvindt op een leeftijd waarbij jonge meisjes nog niet seksueel actief zijn (Knottnerus, 28). Opvallend is dat media die een negatief advies uitdroegen ook een negatieve invloed hadden op het vaccinatiegedrag, terwijl er geen positieve invloed uitging van de bronnen die een positief advies brachten. Uit Nederlands onderzoek bleek dat de meerderheid van de ouders niet actief op zoek gaat naar informatie over de voor-en nadelen van vaccineren wanneer ze voor de keuze van inenten worden geplaatst. Hun overwegend positieve houding tegenover HPV-vaccinatie is daardoor meer vatbaar voor verandering bij onverwachte confrontatie met negatieve informatie en tegenargumenten. Uit ditzelfde onderzoek bleek dat vooral hoogopgeleide ouders zich meer zorgen maken over de betrouwbaarheid en veiligheid van de HPV-vaccins voor hun dochters in vergelijking met laagopgeleiden. Ze staan kritischer ten opzichte van de HPV-vaccinatie en stellen het nut van de preventieve vaccins in vraag (Keulen van et al., 21). Uit de literatuur kunnen we concluderen dat kritische standpunten betreffende het HPV-vaccin die via de massamedia en blogs verspreid worden, meer effect hebben op de doelgroep in de maatschappij dan informatie die formeel verspreid wordt via experten in de gezondheidszorg (Limia and Pachon, 211). 8

9 Zoals hierboven werd aangehaald blijkt uit het Belgische vaccinatierapport dat Vlaanderen goede resultaten behaald wat betreft HPV-vaccinatie bij jonge meisjes. Ondanks deze hoge vaccinatiegraad willen we via dit onderzoek achterhalen hoe bewust Vlaamse ouders de beslissing gemaakt hebben omtrent de HPV-vaccinatie voor hun dochter en in welke mate ze overtuigd zijn van hun keuze. Gaan de ouders zelf actief op zoek naar extra achtergrondinformatie om hun beslissing te nemen? Welke bronnen hebben ouders hierbij eventueel geraadpleegd? Op die manier willen we een beeld krijgen van het beslissingsproces bij HPV-vaccinatie en de mogelijke impact van negatieve berichtgeving op het vaccinatiegedrag van de ouders. Algemeen vooropgestelde hypothese: het zoeken naar informatie over HPV-vaccinatie leidt tot een lagere opname van het vaccin. In de context van de HPV-vaccinatie in Vlaanderen door het CLB willen concreet antwoord krijgen op volgende vragen: Welke determinanten hebben een invloed op de HPV-vaccinatiestatus van de dochter? Is er een significant verband tussen de variabelen : studierichting van de dochter, actief zoeken op internet, geloofsovertuiging van de ouders, kennis omtrent HPV-vaccinatie, verkregen informatie door het CLB en de HPV-vaccinatiestatus van de dochter? Welke determinanten hebben een invloed op de algemene kennis van de ouders over HPV en vaccinatie? Is er een significant verband tussen de variabelen: opleiding van de ouder, actief zoeken op internet, verkregen informatie door het CLB en de algemene kennis over HPV- en vaccinatie? Wat heeft een invloed op het actief zoeken naar extra informatie op het internet? Is er een significant verband tussen laag- en hoogopgeleiden in het actief zoeken naar informatie op het internet? 9

10 METHODOLOGIE Onderzoeksopzet In dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van een kwantitatief onderzoeksdesign. Tien middelbare scholen in zowel West- en Oost-Vlaanderen werden gerekruteerd. Wegens praktische overwegingen werden scholen uit de nabije buurt van de onderzoeker gekozen. Onderzoekssetting Het onderzoek vond plaats in zijn natuurlijke setting, namelijk thuis bij de ouders van meisjes uit het tweede jaar van het secundair onderwijs. De enquêtes werden uitgedeeld aan alle meisjes van het tweede jaar uit elke gerekruteerde middelbare school. De meisjes overhandigden deze anonieme vragenlijst aan hun ouders thuis. Zowel de vader als de moeder kan de informant zijn van het onderzoek. Door deze natuurlijke setting worden de privacy, anonimiteit en vrijblijvendheid van de ouders gerespecteerd. Steekproef De gegevens zijn gebaseerd op een dwarsdoorsnede-onderzoek van een voorgaand onderzoek uit 29 (Donders et al., 29) en de huidige vaccinatiegraad (Top and Paeps, 212). Hierbij schatten we het percentage ouders dat zich vragen stelt bij HPV-vaccinatie op 25%. Power: 8 % Betrouwbaarheidsinterval: 95 % Ratio van de bepalende factor (unexposed/exposed): 25% gaat op zoek naar extra informatie = 3/1 o Schatting van de vaccinatiegraad onder de niet-kritische ouders op 9 % o Schatting van de vaccinatiegraad onder de kritische ouders op 72 % RR=.8 en OR=.285 (power: 8%; CI: 95 %): N= 28 Design effect (scholen als sampling unit) wordt geschat op 1,5 N= 312 Verwachte deelname wordt geschat op 5 % N= 624 1

11 Meetinstrument Bij dit kwantitatief onderzoek wordt gebruik gemaakt van schriftelijke vragenlijsten, bestaande uit zowel gesloten vragen als multiple-choice vragen. De vragenlijst werd opgesteld op basis van verschillende bevindingen uit de literatuur en de huidig opgestelde probleemstelling. De opbouw van de enquêtes bestaat uit demografische gegevens van de respondent en zijn/haar dochter, bevraging naar de eventueel geraadpleegde informatiebronnen betreffende de HPV-vaccinatie, de vaccinatiestatus van de dochter en de vraag in welke mate de ouder overtuigd is van zijn of haar keuze tot de vrijblijvende HPVvaccinatie en de daarbij horende drijfveren. Onderzoeksprocedure Via telefonisch contact werd de directie van elke school persoonlijk geïnformeerd over de inhoud en het doel van het onderzoek met de vrijblijvende vraag tot deelname. Het juiste aantal vragenlijsten werd vervolgens via de klastitularissen verdeeld onder de meisjes van het tweede middelbaar zodat zij eveneens de vragenlijsten aan hun ouders konden overhandigen. Na ongeveer één week werden deze anonieme vragenlijsten via de dochters terugbezorgd aan de school en opgehaald door de klasleerkrachten. Hoewel er via de informatiebrief meegedeeld werd dat er mogelijkheid was tot extra informatieverschaffing, werd er door geen enkele participant telefonisch of per mail extra informatie gevraagd betreffende de huidige studie. Data-analyse Alle statistische analyses binnen dit onderzoek worden uitgevoerd met behulp van het Statistical Package for Social Sciences (SPSS) Statistics 22.. Het volledige databestand bestaat uit categorische variabelen met uitzondering van de leeftijd van de ouders (numerieke variabele). Via een chi-kwadraattoets werden kruistabellen geanalyseerd en werd er gezocht naar significante verbanden. De frequenties werden steeds opgevraagd en gecontroleerd op missing values en uitbijters. In deze studie werden de resultaten als significant beschouwd indien p,5 en sterk significant als p,1 11

12 Ethische overwegingen Een informed consent werd niet gevraagd aan de participanten maar via een formele informatiebrief werden de inhoud en het doel van het onderzoek aan iedere deelnemende ouder uitgelegd. Een ingevulde vragenlijsten werd aldus beschouwd als informed consent. Er werd duidelijk aangetoond dat de medewerking van de ouder vrijblijvend is en zij niet verplicht waren deel te nemen aan de invulling van de vragenlijst. De participant kon op elk moment zijn/haar deelname aan de vragenlijst weigeren zonder dat er negatieve gevolgen aan gekoppeld werden. Er werd aangegeven dat hun identiteitsgegevens en deze van hun dochter niet vereist waren en de anonimiteit werd volledig gerespecteerd. De verzamelde gegevens waren alleen beschikbaar voor de onderzoekers en derden kregen geen toegang tot de gegevens van de participanten. Ook de directie en de leerkrachten kregen een formele informatiebrief. Langs deze weg werden zij ook voorgaand aan het onderzoek op de hoogte gebracht over de inhoud en het doel zodat zij gemotiveerd waren deze vragenlijst af te geven aan de meisjes van het tweede middelbaar. Zoals wettelijk geregeld in Belgïe werd het onderzoeksvoorstel aan het Ethisch Comité van het UZ Gent voorgelegd en door ditzelfde Comité goedgekeurd.( EC/213/921) 12

13 RESULTATEN 1) Gegevens participerende scholen In de periode van 1 december 213 tot 27 februari 214 werden 18 scholen uit Oost en West-Vlaanderen uitgenodigd, waarvan tien uiteindelijk hun deelname aan het onderzoek bevestigd hebben. In totaal werden er 19 vragenlijsten verdeeld over de participerende middelbare scholen en 59.1 % (n = 597) van de ouders vervolledigde de vragenlijst. Binnen de verschillende studierichtingen was het responsverschil groot. De grootste respons kwam van de ouders van de meisjes uit het ASO (8.7%, n = 474). De richting TSO kende een participatie van 17 % (n = 1) en slechts 2.2% (n = 13) ouders van de meisjes uit een BSOrichting vervolledigde de vragenlijst. In onderstaande tabel worden de gegevens per school gedetailleerd weergegeven. 13

14 Tabel 1: Gegevens van de participerende scholen SCHOOL Sint-Jan Berchmanscollege Avelgem (W-VL) SNGZ Zwevegem (W-VL) Guldensporencollege Kortrijk (W-Vl) Sint-Bavohumaniora Gent (O-VL) Don Boscocollege Zwijnaarde (O-VL) RESPONSE RATE 8.3% (n = 57) 88.9% (n = 64) 71.9% (n = 46) 61.7% (n = 18) 28.5% (n = 41) SVI Gijzegem (O-VL) 76.9% (n = 7) Erasmusatheneum 81.5% Deinze (O-VL) (n = 22) Sint-Pietersinstiuut 63.5% Gent (O-VL) (n = 8) Sint-Amandsberg 47.6% (O-VL) (n = 59) Sint-Jozefsinstituut 25.6% Wetteren (O-VL) (n = 4) Totaal 59.1 % (n = 597) 82.5 % (n = 47) 62.5 % (n = 4) ASO TSO BSO 82.6 % (n = 4) 1 % (n = 18) 1 % (n = 41) 75.7 % (n = 53) 63.6% (n = 14) 1% (n = 8) 86.4% (n = 51) 5 % (n = 2) 8.7% (n = 474) 17.5 % (n = 1) 35.9 % (n = 23) 6.5 % (n = 3) % (n = ) % (n = ) 24.3 % (n = 17) 31.8% (n = 7) % (n = ) 13.6% (n = 8) 8% (n = 32) 17% (n = 1) % (n = ) 1.6 % (n = 1) 1.9 % (n = 5) % (n = ) % (n = ) % (n = ) 4.5% (n = 1) % (n = ) % (n = ) 15% (n = 6) 2.2% (n = 13) 14

15 2) Demografische gegevens studiepopulatie De vragenlijst werd grotendeels ingevuld door de vrouwen (89,9%, n= 535) en 1,1% (n = 6) van de participanten waren mannen. De gemiddelde leeftijd van de ouder was 44 jaar. Hierbij was de oudste respondent 61 jaar en de jongste respondent 34 jaar. In onderstaande tabel worden alle demografische gegevens van de participanten gedetailleerd weergegeven in percentages voor de totale sample. Tabel 2 : Demografische gegevens van de participanten Demografische variablen Percentages Geslacht Man 1,1 % (n = 6) Vrouw 89,9 % (n = 535) Burgerlijke staat Getrouwd 74,2 % (n = 439) Gescheiden 12,3 % (n = 73) Samenwonend 1,3 % (n = 61) Alleenstaand 1,9 % (n = 11) Weduwe/Weduwnaar 1,4 % (n = 8) Geloof Niet gelovig 19,1 % (n = 19) Katholicisme 73,2 % (n = 418) Protestantisme,4 % (n = 2) Islam 6,5 % (n= 37) Boeddhisme,5 % (n = 3) Spiritueel,2 % (n = 1) Orthodox,2 % (n = 1) Hoogst behaalde diploma van ouder Lager onderwijs 3,9 % (n = 23) Middelbaar onderwijs 27,6 % (n = 162) Hoog niet universitair 45,1 % (n = 265) onderwijs Universitair onderwijs 23,3 % (n = 137) Studierichting dochter ASO 8,7 % (n = 474) TSO 17 % (n = 1) BSO 2,2 % (n = 13) 15

16 1) Vaccinatiestatus van de dochter Uit de resultaten van de vragenlijst blijkt dat 93,4 % (n = 552) van de dochters gevaccineerd zijn tegen baarmoederhalskanker. Hierbij zijn er 71,4 % (n = 422) van de meisjes die de driedelige vaccinatie toegediend kregen. 5,6 % (n = 33) van de meisjes heeft minder dan drie dosissen gekregen en 16,4 % (n = 97) van de ouders had geen idee hoeveel dosissen de dochter effectief toegediend kreeg. Er zijn 4,1 % (n = 24) van de dochters die niet gevaccineerd zijn tegen baarmoederhalskanker en 2,5 % (n = 15) van de ouders hadden geen idee of de dochter ooit is gevaccineerd is geweest tegen HPV. Figuur 1: HPV-vaccinatiestatus van de dochter Gevaccineerd met 3 dossissen (71,4 %) Gevaccineerd met < 3 dosissen (5,6 %) Gevaccineerd, maar geen idee hoeveel dosissen (16,4 %) Niet gevaccineerd (4,1%) Geen idee of dochter is gevaccineerd (2,5%) Het merendeel van de meisjes werd gevaccineerd door het CLB op school (93,7 %, n = 523) en 5,2 % (n = 29) door de huisarts. De keuze tot vaccineren tegen HPV bij de dochter was bij 89,2 % (n = 519) van de ouders een makkelijke keuze. 5,7 % (n = 33) vond het een moeilijke beslissing en acht ouders (1,4 %) waren niet op de hoogte van de mogelijkheid tot vaccineren van de dochter tegen HPV. Uit verdere resultaten van de vragenlijst blijkt dat 93.5 % (n = 54) ouders tevreden is met de beslissing dat zijn/haar dochter is gevaccineerd tegen baarmoederhalskanker en 1,7 % (n = 9) 16

17 is niet tevreden dat zijn/haar dochter is gevaccineerd. Twee ouders (,4%) hebben hun twijfels over de tevredenheid van hun beslissing van de HPV-vaccinatie bij hun dochter. Onder de categorie niet gevaccineerd zijn er 19 ouders (65.5 %) die tevreden zijn met de beslissing dat hun dochter geen HPV-vaccin toegediend kreeg. Twee ouders (6.9%) waren niet tevreden dat hun dochter niet gevaccineerd werd en één ouder (3.4%) zal zijn/haar dochter nog laten vaccineren tegen HPV. 2) Informatiewinning omtrent vaccinatie tegen baarmoederhalskanker 2.1) Informatie via het CLB Uit de vragen omtrent de informatiewinning i.v.m. de baarmoederhalskankervaccinatie blijkt dat 8,8 % van de bevraagde ouders informatie heeft ontvangen via het Centrum voor leerlingbegeleiding. Van de ouders die de informatie ontvingen, vond 13,5 % de informatie van het CLB zeer duidelijk, 63,5 % duidelijk en,8 % vond deze informatie onduidelijk. 2,4% van de participerende ouders had de informatie wel ontvangen maar niet doorgenomen en,2 % herinnert zich niets meer van de inhoudelijke informatie betreffende de vaccinatie. Verder blijkt ook dat voor 18,2 % van de participerende ouders de informatie van het CLB overtuigend en doorslaggevend was in de beslissing voor het vaccineren van de dochter. 2.2) Informatie via de media Van de bevraagde ouders heeft 67,8% informatie vernomen via de media betreffende de HPV-vaccinatie voor jonge meisjes, 19.9 % heeft geen informatie vernomen en 12.3 % kan het zich niet meer herinneren. De meeste informatie werd verspreid via krant en tijdschriften (45.4%) en gevolgd door de televisie (33.6%). De radio is volgens de resultaten het mediakanaal dat het minst informatie (3,5%) heeft verspreid over de HPV-vaccinatie. 17

18 2.3) Informatie via het internet Uit het onderzoek is gebleken dat de meerderheid van de deelnemende ouders (82,9 %, n = 484) geen informatie heeft gezocht op het internet, 14,9 % (n = 87) heeft dit wel heeft gedaan en 2.2 % (n = 13) kan het zich niet meer herinneren. Van de ouders die extra informatie hebben gezocht op het internet is gaf 7,5 % (n = 44) aan dat het internet betrouwbare HPVinformatie beschikt die positief is over de HPV-vaccinatie. Twee ouders (.3%) vonden het internet negatief over HPV-vaccinatie en betrouwbaar en één persoon was van mening dat informatie betreffende HPV-vaccinatie via het internet zowel een positieve als een negatieve klemtoon had. Geen enkele ouder gaf aan dat het internet positief maar niet betrouwbaar is. In volgende tabel worden de beoordelende gegevens over het internet van de ouders gedetailleerd weergegeven. Tabel 3 : Beoordeling van de ouders betreffende HPV-informatie op het internet Beoordeling internet Percentages Betrouwbaar 2.4 % (n = 14) Niet betrouwbaar.2 % (n = 1) Positief.5 % (n = 3) Negatief.7 % (n = 4) Positief en betrouwbaar 7.5 % (n = 44) Negatief en betrouwbaar.3 % (n = 2) Internet zowel positief als negatief en betrouwbaar.2 % (n = 1) Positief en niet betrouwbaar % (n = ) Negatief en niet betrouwbaar.2 % (n = 1) 18

19 2.4) Informatie via contactpersonen Van de bevraagde ouders heeft 3.4 % geen informatie actief of passief verkregen betreffende de HPV-vaccinatie. Uit dezelfde cijfers kan geconcludeerd worden dat 29,6 % van de ouders zelf actief informatie heeft opgezocht, 24% heeft deze passief verkregen en 16,1% heeft zowel zelf actief informatie opgezocht alsook passief informatie verkregen. Uit de beschrijvende gegevens van het actief informatie zoeken, komt duidelijk naar voor dat ouders voornamelijk informatie vragen aan de huisarts (25,8 %) en het minst bij de kinderarts (4,2 %). De percentages bij het spontaan informatie verkrijgen over HPV liggen veel lager in vergelijking met de actieve informatiewinning. Hierdoor kan er geconcludeerd worden dat ouders nog te weinig spontaan informatie krijgen over HPV en nog te veel zelf actief informatie moeten vragen als hier behoefte aan is. Verder kwam ook naar voor dat sommige ouders actief advies zochten bij andere externe bronnen zoals de partner, een CM-folder, een homeopaat en een collega. Twee respondenten waren gynaecoloog en apotheker van beroep en haalden aan dat ze via hun opleiding en beroep automatisch actief op de hoogte zijn van de informatie omtrent de baarmoederhalskankervaccinatie. Uit het vrijblijvend in te vullen andere bron/persoon bleek dat de ouders voornamelijk spontaan geïnformeerd werden door de school van hun dochter. Verder kwamen ook volgende antwoorden zoals eigen verworven kennis, informatie passief vernomen via facebook, de media, persartikels in krant en tijdschriften, via de oudste dochter en via de grootvader die huisarts is op pensioen. Uit de vragenlijst komt tevens naar voor dat 24,4 % van de ouders het meest vertrouwen heeft in de huisarts betreffende informatie over baarmoederhalskanker. 14,2 % van de ouders verkiest de gynaecoloog als betrouwbare informatiebron en 19 % van de ouders verkiezen zowel de huisarts als de gynaecoloog als informant betreffende HPV-vaccinatie. 19

20 3) Kennis van de ouders omtrent de HPV-problematiek. In de vragenlijst werden de ouders onderworpen aan vijf kennisvragen omtrent de HPVproblematiek, vaccinatie en screening. Uit de resultaten is gebleken dat 41.4 % van de volledige steekproef een hoge kennis heeft (vier of vijf vragen juist beantwoord) en een kleine meerderheid van de participanten (58.6 %) een lage kennis heeft betreffende de HPVproblematiek (geen enkel, slechts één, twee of drie vragen juist beantwoord). Uit de analyse blijkt dat de ouders de meeste kennis hebben (83.7 %) omtrent de blijvende screening bij de gynaecoloog of huisarts na de HPV-vaccinatie. Slechts een kleine minderheid van de ouders was op de hoogte dat sommige vaccinaties tegen baarmoederhalskanker ook bescherming bieden tegen genitale wratten (2.5 %). In onderstaande tabel worden de resultaten van de participanten gedetailleerd weergegeven. Tabel 4: cijfergegevens omtrent resultaten van de kennisvragen Kennisvraag Het Humaan Papillomavirus is een virus dat bij vrouwen baarmoederhalskanker kan veroorzaken. Sommige vaccins tegen baarmoederhalskanker beschermen ook tegen genitale wratten Na vaccinatie tegen baarmoederhalskanker blijft een uitstrijkje bij de gynaecoloog of huisarts belangrijk Het Humaan Papillomavirus is een virus dat seksueel overdraagbaar is Vaccinatie tegen baarmoederhalskanker werkt het best bij meisjes voor de eerste seksuele betrekking Juist beantwoord 75.5 % ( n = 425) 2.5 % (n = 114) 83.7 % (n = 468) 45.1 % (n = 246) 79.6 % (n = 445) Fout beantwoord of ik weet het niet 24.5 % (n = 138) 79.5 % (n = 441) 16.3 % (n = 91) 54.9 % (n = 3) 2.4 % (n = 114) Totaal resultaten kennisvragen 6.9 % 39.1 % 2

21 4) Drijfveren van ouders om te vaccineren De drie grootste drijfveren van de ouders tot het vaccineren van de dochter tegen HPV is: de bescherming tegen baarmoederhalskanker (89,8%), het aanbod van de vaccinatie via de school van de dochter (72,6 %) en vaccineren vinden ouders in het algemeen belangrijk (63,5 %). De drie belangrijkste drijfveren van de ouders die hun dochter niet hebben laten vaccineren (6,8 %, n = 32) zijn: te weinig informatie gekregen over de HPV-vaccinatie (1,8%), de dochter was nog te jong voor de vaccinatie (1,5 %) en de langdurige werking van het HPV-vaccin werd bij sommige ouders (nog) in vraag gesteld (1,7 %). Uit de vragenlijst gaven 64 ouders (1,8 %) aan dat hun dochter zelf bewust koos voor de vaccinatie tegen baarmoederhalskanker. 5) Welke determinanten hebben invloed op de HPV-vaccinatie bij de dochter? De vaccinatiestatus van de dochter werd onderverdeeld in twee categorieën. Onder de categorie wel-gevaccineerden behoren zowel de meisjes die gevaccineerd zijn alsook de meisjes die gevaccineerd zijn maar waarbij de ouders geen weet hebben hoeveel dosissen ze toegediend kregen. Onder de categorie niet-gevaccineerden behoren de meisjes die niet gevaccineerd zijn en de meisjes waarbij de ouders niet weten of ze al dan niet gevaccineerd zijn. 5.1) Verband tussen studierichting van de dochter en de vaccinatiestatus van de dochter Om na te gaan wat het verband is tussen de studierichting van de dochter (ASO TSO BSO) en de huidige vaccinatiestatus van de dochter werd de Chi-kwadraattoets gebruikt. Hierbij werd een vergelijking gemaakt van de vaccinatieratio binnen de verschillende studierichtingen. Uit de resultaten blijkt dat 94,3 % van de 47 ASO-leerlingen gevaccineerd zijn. Onder de 99 leerlingen uit het TSO (16,5 %) zijn er 9,9 % die een HPV-vaccinatie hebben gekregen en onder de 13 leerlingen uit het BSO (2,2 %) is 92,3 % gevaccineerd. Uit de resultaten binnen de drie studierichtingen blijkt dat de verschillen tussen de vaccinatiestatus van de dochters niet uitgesproken groot zijn waardoor er geen statistisch verband is aan te tonen tussen de variabelen. (P =,454 (>,5)) 21

22 5.2) Verband tussen geloofsovertuiging van de ouders en de vaccinatiestatus van de dochter. Wanneer de relatie bekeken wordt tussen de geloofsovertuiging van de ouders en de huidige vaccinatiestatus van de dochter blijkt dat ondanks het kleine aantal participanten met een andere geloofsovertuiging dan katholicisme (n = 44) er toch noemenswaardige resultaten gevonden zijn. Zo heeft 22,7 % van de ouders van de niet-gevaccineerde meisjes een andere geloofsovertuiging, zoals Protestantisme, Islam, Boeddhisme, Orthodox en een spirituele religie. Slechts 4,6 % van de ouders van de niet-gevaccineerde meisjes heeft een Christelijke geloofsovertuiging en 7.3 % van niet-gelovige ouders hebben hun dochter niet gevaccineerd. Door dit sterk uitgesproken verschil tussen de verschillende geloofsovertuigingen kan aangetoond worden dat er een zeer sterk significant verband is tussen geloof en de vaccinatiestatus van de dochter (P =, (<,1)). 5.3) Verband tussen de ouder die actief extra informatie opzoekt op het internet en de HPVvaccinatie bij de dochter. Om hierbij het verband te stellen werd de Chi-kwadraat gepresenteerd tussen deze twee categorische variabelen zoeken op het internet en de vaccinatiestatus van de dochter. Hierbij kan afgeleid worden dat van de 93,8 % meisjes die werden gevaccineerd, er 93,7 % ouders zijn die geen extra informatie heeft opgezocht op het internet en 94,1 % heeft dit wel gedaan. Van de 6,2 % meisjes die geen HPV-vaccin kregen, zijn er 5,9 % die wel informatie hebben gezocht op het internet en 6,3 % die dit niet gedaan heeft. Hierbij kan er geconcludeerd worden dat het zoeken naar extra informatie over HPV op het internet geen significant verband aantoont met het effectief vaccineren tegen HPV van de dochter. Actief zoeken op het internet gaat niet zorgen voor een hogere of lagere HPV-vaccinatie (P =,883 (P >,5)). 5.4) Verband tussen geslacht van de ouder bij het kennen van de HPV-vaccinatiestatus van de dochter. Om na te gaan of er een verschil is tussen vaders en moeders en de kennis omtrent de huidige HPV-vaccinatiestatus van hun dochter werd opnieuw de Chi-kwadraattoets uitgevoerd. Uit de resultaten is gebleken dat 2,5% (n = 15) van de ouders geen idee heeft of hun dochter gevaccineerd is tegen baarmoederhalskanker. Onder de mannen is dit 6,7 % en onder de vrouwen is dit 2,1 %. Hieruit kan geconcludeerd worden dat er een statistisch verband is 22

23 tussen het geslacht van de ouder en de vaccinatiestatus van de dochter (P =,32 (<,5)). Mannen hebben significant minder weet over de huidige vaccinatiestatus van hun dochter. De vooropgestelde hypothese kan worden aanvaard. 5.5) Verband tussen de gekregen informatie door het CLB en HPV-vaccinatiestatus bij de dochter. Om de invloed van de ontvangen informatie door het CLB en de effectieve HPVvaccinatiestatus bij de dochter te onderzoeken werd opnieuw de chi-kwadraattoets gekozen. Hierbij kwam duidelijk naar voor dat 78 % van de ouders van de gevaccineerde meisjes geïnformeerd werden door het CLB % van de ouders hebben hun dochter toch laten vaccineren tegen HPV, ondanks dat zij geen informatie ontvingen van het CLB. Uit verdere resultaten is ook gebleken dat 2.4 % van de meisjes niet gevaccineerd zijn ondanks hun ouders toch informatie doorgenomen hebben van het CLB en 4.3 % ouders van de nietgevaccineerde meisjes hebben effectief geen informatie ontvangen van het CLB. Door deze uiteenlopende resultaten is er een sterk significant verband aan te tonen tussen informatie door het CLB en de HPV-vaccinatiestatus van de dochter. (P =. (P <.1) Ouders die informatie krijgen van het CLB hebben een grotere aanvaardbaarheid om hun dochter te laten vaccineren tegen HPV. 5.6)Verband tussen de kennis bij de ouders omtrent baarmoederhalskanker en de HPVvaccinatie bij de dochter. Om het verband te leggen tussen de algemene kennis omtrent baarmoederhalskanker en de keuze tot vaccineren werd opnieuw de Chi-kwadraat uitgevoerd. Uit de statistische analyse blijkt dat 41,4 % van de ouders een algemeen hoge kennis hebben omtrent baarmoederhalskanker -en HPV-vaccinatie. Onder de ouders met hoge kennis blijkt dat 42,4% hun dochter heeft laten vaccineren en 27,8 % van de ouders met hoge kennis heeft dit niet laten doen. Verder blijkt uit de resultaten dat er 58.6 % ouders een lage kennis hebben betreffende HPV en vaccinatie. Hieronder zijn er 57.6 % van de ouders met lage kennis die hun dochter heeft laten vaccineren en 72.2 % heeft dit niet laten doen. Aangezien de cijfers niet ver uit elkaar liggen kan er uit het huidige onderzoek geconcludeerd worden dat er geen significant verband bestaat tussen de kennis van de ouders omtrent HPV en de keuze tot vaccineren van de dochter. (P =,84 (P >,5)) 23

24 6) Welke determinanten hebben invloed op de algemene kennis van de ouders over HPV en vaccinatie? 6.1) Verband tussen opleiding van de ouder en de algemene kennis over HPV- en vaccinatie. Uit de statistische analyse blijkt dat 41,4 % van de participerende ouders een hoge kennis heeft over baarmoederhalskanker en HPV-vaccinatie. Deze hoge kennis blijkt door 46,5 % hoogopgeleide ouders te zijn en 29,4 % laagopgeleiden. Omgekeerd werd ook aangetoond dat 58,6 % een lage kennis heeft over baarmoederhalskanker waarbij dit 7,6 % laagopgeleiden zijn en 53,5 % hoogopgeleiden. Hierbij kan er geconcludeerd worden dat er een zeer sterk significant verband (P =, ( <,1)) is tussen de opleiding van de ouders en de kennis van de ouders. Hoe hoger de opleiding van de ouders, hoe beter hun kennis omtrent baarmoederhalskanker. 6.2)Verband tussen de ouders die bewust extra informatie opzoekt op het internet en de algemene kennis omtrent HPV- en vaccinatie. Om de relatie tussen de categorische variabelen informatie zoeken via het internet en kennis te achterhalen werd de Chi-kwadraattoets gebruikt. Hierbij zijn er 62,7 % van de ouders met een hoge kennis die actief op het internet informatie heeft opgezocht en 37,1 % heeft dit niet gedaan. Van het totaal aantal ouders zijn er 59,1 % die een lage kennis hebben over baarmoederhalskanker. Onder dit percentage zijn er maar 37,3 % van de ouders die ook op het internet actief gezocht hebben naar informatie en de meerderheid (62,9 %) heeft dit niet gedaan. Er kan aangenomen worden dat er een zeer sterk significant verband (P =, (<,1)) bestaat tussen het actief zoeken naar informatie en de algemene kennis omtrent HPV. 6.3)Verband tussen de gekregen informatie door het CLB en de algemene kennis omtrent HPV bij de dochter Om te achterhalen of de kennis bij ouders hoger is als zij informatie hebben ontvangen van het Centrum voor Leerlingenbegeleiding werd opnieuw de Chikwadraattoets gebruikt. Hierbij kwam naar voor dat 44.2 % van de ouders die geïnformeerd zijn door het CLB effectief een hoge kennis hebben betreffend HPV- en vaccinatie. Van de ouders die geen informatie hebben ontvangen van het CLB of zich dit niet meer weten te herinneren zijn er toch 3 % die 24

25 een hoge kennis hadden. Door dit minimale verschil in resultaat is er geen significant verband aan te tonen tussen de informatie-inning door het CLB en de kennis van de ouders. (P =.7 (>.5)). 7) Wat heeft invloed op het actief zoeken naar extra informatie op het internet. Verband tussen laag- en hoogopgeleiden in het actief zoeken naar informatie op het internet. Om te onderzoeken of diploma een rol speelt tussen in het actief zoeken naar informatie over baarmoederhalskanker en vaccinatie werd de Chi-kwadraattoets uitgevoerd. Hierbij werd er als hypothese gesteld dat ouders met een hogere opleiding meer informatie hebben opgezocht op het internet. Na statistische analyse is gebleken dat het grootste deel van de steekproef (85,2%, n = 489) geen extra informatie gezocht heeft op het internet over baarmoederhalskanker en vaccinatie. Voor de hoogopgeleiden heeft 84,7 % geen informatie gezocht via het internet en dit is 86,3% voor de laagopgeleiden. Er werd door 14,8 % (n = 85) van de ouders wel actief informatie gezocht op het internet. 15,3 % van de hoogopgeleiden heeft wel actief gezocht op het internet maar ook 13,7 % van de lager opgeleide ouders heeft dit gedaan. De verschillen tussen hoog- en laagopgeleiden bij het zoeken op internet zijn niet significant (P =,597 ( >,5)) waardoor de hypothese wordt verworpen. 25

26 DISCUSSIE Het doel van deze studie was de overtuiging en het bewustzijn van de ouders in de keuze tot HPV-vaccineren van de dochter(s) in kaart te brengen. Eerst en vooral werd gekeken naar de vaccinatiestatus van de meisjes. Voor het schooljaar blijkt dat 93,4% van de meisjes gevaccineerd zijn tegen baarmoederhalskanker en het aantal meisjes met een driedelige vaccinatie tegen HPV bedroeg 71,4 %. Van deze vaccinaties werden 93,7 % door het CLB uitgevoerd. Deze uitkomsten zijn sterk overeenkomstig met de resultaten uit de literatuur. Uit het vaccinatierapport van Geert Top (213) blijkt dat 79,3 % een driedelige HPV-vaccinatie toegediend kreeg en hiervan werden 97 % vaccinaties geregistreerd door het CLB. Hieruit kunnen we concluderen dat Vlaanderen een zeer hoge HPV-vaccinatiedekking kent, mede dankzij uitgebreide informatieverschaffing door het CLB aan de ouders van de meisjes in de middelbare scholen (Van Damme et al., 21). Uit cijfers van de huidige studie blijkt dat de meerderheid van de ouders (n = 484) geen informatie gezocht heeft op het internet en slechts 87 ouders dit wel gedaan hebben. Door dit grote verschil is er geen significant verband (P =,883) aan te tonen tussen het actief zoeken van informatie op het internet en de beslissing om de dochter te vaccineren tegen HPV. Ouders die zelf actief informatie zoeken op het internet gaan hun dochter dus niet minder gaan vaccineren tegen HPV. Hierbij wordt de algemeen vooropgestelde hypothese van deze huidige studie: informatie zoeken op het internet leidt tot een lagere opname van het vaccin verworpen. Desondanks wordt er in de literatuur wel duidelijk aangetoond dat zoeken op het internet een positieve invloed heeft op de ouders bij de keuze om hun dochter wel te vaccineren (McRee et al., 212). In het huidige onderzoek is er wel een sterk significant verband aan te tonen tussen het actief zoeken naar (extra) informatie op het internet en de kennis van de ouders omtrent baarmoederhalskanker- en vaccinatie (P <,1). Hierbij heeft het actief zoeken van achtergrondinformatie een sterk positieve invloed op de kennis van de ouder. In de literatuur wordt eveneens bevestigd dat ouders die informatie gezocht hebben op het internet een hogere kennis hebben betreffende baarmoederhalskanker en vaccinatie (McRee et al., 212).Uit de bevraging van de ouders kan er algemeen geconcludeerd worden dat actief extra informatie zoeken op het internet zorgt voor een betere kennis bij de ouders maar de vaccinatiebereidheid niet beïnvloedt. Uit de cijfers van het huidig onderzoek alsook uit de bevindingen uit de literatuur blijken de ouders het meest vertrouwen te hebben in de 26

27 huisarts als informatiebron omtrent vragen over HPV-vaccinatie. De huisarts wordt aanschouwd als een betrouwbare persoon die neutrale en duidelijke informatie verschaft (Keulen van et al., 21). Tevens blijkt uit de literatuur dat naast het internet ook de krant en televisie veelgebruikte mediakanalen zijn voor informatie omtrent HPV-vaccinatie (Keulen van et al., 21). Deze bevindingen zijn overeenkomstig met de eigen resultaten. Uit de resultaten van de kennisvragen omtrent baarmoederhalskanker en HPV-vaccinatie blijkt dat 41.4 % van de participerende ouders een hoge kennis heeft en de meerderheid van de ouders (58.6 %) een lage kennis heeft betreffende de HPV-problematiek. Tevens heeft de analyse van het huidige onderzoek aangetoond dat er een sterk positief verband is tussen opleiding van de ouder en de kennis van de ouder omtrent de HPV-problematiek en vaccinatie ( p <.1). Hoogopgeleide ouders hebben een significant betere kennis dan laagopgeleiden. Deze resultaten zijn tegenstrijdig met de bevindingen uit de Belgische literatuur. In het artikel van Donders werd aangetoond dat hoog- en laagopgeleiden in België één jaar na de aanvang van de sensibiliseringscampagnes een even grote kennis hadden betreffende de HPV-problematiek. De massale educatieve en landelijke campagnes leken hierbij een duidelijke positieve impact te hebben op ouders met een lagere opleiding (Donders et al., 29). Uit het huidig onderzoek is er geen significant verband gebleken tussen de kennis van de ouder(s) en de bereidwilligheid tot vaccineren van de dochter tegen HPV (P =,84). Ouders die een hogere kennis hebben betreffende vaccinatie zijn niet meer bereid dan laagopgeleiden om hun dochter daarom te vaccineren tegen HPV. Hierbij is er wel een consensus tussen de eigen bekomen resultaten en de bevindingen uit de literatuur. Uit een Nederelandstalig onderzoek is gebleken dat een hogere kennis geen effect heeft op de vaccinatiebereidheid van de ouders. (Keulen van et al., 21) Uit de drijfveerresultaten blijkt dat de ouders hun dochter voornamelijk laten vaccineren tegen HPV als bescherming tegen baarmoederhalskanker en het algemeen belang van vaccinatie bij kinderen. Hierdoor kan er vanuit gegaan worden dat Vlaamse ouders bewust kiezen voor HPV-vaccinatie ter bescherming van hun kind. Het gratis aanbod van HPV-vaccinatie door de school van de dochter komt ook sterk naar voor als tweede belangrijke drijfveer bij de ouders. Door een sterk uitgewerkte vaccinatieprogramma in Vlaanderen worden ouders heel goed geïnformeerd en overtuigd door het CLB betreffende de HPV-vaccinatie. Hierdoor is de stap tot vrijblijvend vaccineren van de dochter zeer laagdrempelig in Vlaanderen. 27

28 Dit onderzoek heeft een aantal belangrijke beperkingen die de interpretatie van de resultaten kunnen beïnvloeden. Eerst en vooral waren de deelnemers door praktische redenen geselecteerd uit relatief dezelfde streek, namelijk West- en Oost- Vlaanderen. Bij de selectie van de middelbare scholen hebben de Freneitschool en de Steinerschool hun deelname aan het onderzoek geweigerd. Door deze weinige variatie in de verschillende middelbare studieprogramma s was de steekproef te weinig heterogeen en kunnen soortgelijke resultaten moeilijk veralgemeend worden. Ook de respons van de ouders van de leerlingen uit het ASO was veel groter dan bij de leerlingen uit het technische en beroepsonderwijs. Hierbij is het niet duidelijk wat de mogelijke oorzaken zijn. Is er sprake van een grotere anderstaligheid bij deze specifieke doelgroep waardoor de vragenlijst niet begrijpbaar was? Zijn er veel ouders met een andere religie die botst met de vrijblijvend aangeboden HPV-vaccinatie? Of is deze doelgroep minder overtuigd van de HPV-vaccinatie waardoor er minder respons kwam op de vragenlijst? Naast deze beperkingen binnen de selectie van de middelbare scholen bleek ook de respons van de vaders sterk in de minderheid te zijn. Hierdoor kwam het aandeel van de mannen in het vaccinatieverhaal van hun dochter niet duidelijk naar voor. Ondanks het sterk significante verband tussen de geloofsovertuiging van de ouder en de vaccinatiestatus van de dochter, moet deze relatie toch met voorzichtigheid worden geïnterpreteerd aangezien er een zeer beperkt aantal respondenten waren met een andere religie. 28

29 CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK Uit de resultaten van het huidige onderzoek en de bevindingen uit de literatuur kan er geconcludeerd worden dat Vlaanderen een heel hoge vaccinatiegraad kent. Dankzij de sterke HPV-sensibilisering via het Centrum voor leerlingenbegeleiding wordt een groot aantal ouders van jongadolescenten bereikt. Het is belangrijk om het bewustzijn van de HPVproblematiek hoog te houden bij jongeren en hun ouders. Ouders moeten geïnformeerd blijven met eerlijke en wetenschappelijk onderbouwde informatie waarbij de risico s van baarmoederhalskanker en de voor- en nadelen van HPV-vaccinatie in kaart worden gebracht. Hierdoor kan de kennis van de ouders verhoogd worden, wat een positieve invloed kan zijn op de bereidwilligheid van HPV-vaccineren bij hun dochter. Aangezien de ouders een belangrijke invloed hebben op de keuze tot HPV-vaccinatie bij jongadolescenten, moet ook sterk rekening blijven gehouden worden met de rol van de ouder in het HPVvaccinatieverhaal. Hierdoor kunnen ouders bewust betrokken worden in de keuze voor het al dan niet vaccineren van hun dochter(s) tegen HPV. Het Centrum voor Leerlingenbegeleiding en de huisarts heeft hier al een groot aandeel in maar het blijft een uitdaging om andere beroepsbeoefenaars uit de gezondheidszorg op dezelfde lijn te krijgen. Toekomstige educatieve gezondheidsprogramma s moeten taboes bij ouders rond seksuele overdracht van HPV nog meer doorbreken. Door de opmerkelijk lage participatie in de huidige studie van de ouders van de meisjes uit het technische en beroepsonderwijs, de ouders met een andere geloofsovertuiging en de vaders van de jonge meisjes, konden er te weinig conclusies getrokken worden bij deze participanten. Om meer representatieve resultaten voor de volledige studiepopulatie te bereiken is verder onderzoek die zich toespitst op deze specifieke doelgroepen in de toekomst zeker aangewezen. 29

30 REFERENTIES DE BACKER, G., VAN RANST, M., BOTS, J., GOETGHEBEUR, T., GOUBAU, K. & AL, E. 29. Vaccinatiegids. Hoge gezondheidsraad, 1-62 DE SANJOSE, S., QUINT, W. G., ALEMANY, L., GERAETS, D. T., KLAUSTERMEIER, J. E., LLOVERAS, B. et al, 21. Human papillomavirus genotype attribution in invasive cervical cancer: a retrospective cross-sectional worldwide study. Lancet Oncol, 11, DONDERS, G. G., BELLEN, G., DECLERQ, A., BERGER, J., VAN DEN BOSCH, T., RIPHAGEN, I. & VERJANS, M. 29. Change in knowledge of women about cervix cancer, human papilloma virus (HPV) and HPV vaccination due to introduction of HPV vaccines. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol, 145, ICO 214. Belgium - Human Papillomavirus and related cancers, fact sheet 213. ICO HPV Information Centre on HPV and Cancer. KEULEN VAN, H. M., FEKKES, M., OTTEN, W., PAL VAN DER, S., KOCKEN, P., RUITER, R. & PAULUSSEN. 21. Onderzoek naar de HPV-vaccinatiebereidheid bij moeders en dochters naar aanleiding van de inhaalcampagne in Nederland. TNOrapport Innovation for Life KvL/GB KNOTTNERUS, J. A. 28. Vaccinatie tegen baarmoederhalskanker. Health Council of the Netherlands, LIMIA, A. & PACHON, I Coverage of human papillomavirus vaccination during the first year of its introduction in Spain. Euro Surveill, 16. MCREE, A. L., REITER, P. L. & BREWER, N. T Parents' Internet use for information about HPV vaccine. Vaccine, 3, PERKINS, R. B. & CLARK, J. A What affects human papillomavirus vaccination rates? A qualitative analysis of providers' perceptions. Womens Health Issues, 22, e RAEYMAEKERS, P. 28. een prik voor het leven Samenleving en technologie viwta, SCHERPENISSE, M., MOLLERS, M., SCHEPP, R. M., BOOT, H. J., DE MELKER, H. E., MEIJER, C. J., BERBERS, G. A. & VAN DER KLIS, F. R Seroprevalence of seven high-risk HPV types in The Netherlands. Vaccine, 3, SHEINFELD GORIN, S. N., GLENN, B. A. & PERKINS, R. B The human papillomavirus (HPV) vaccine and cervical cancer: uptake and next steps. Adv Ther, 28,