Grip op groen...veilig en heel

Transcriptie

1 Grip op groen...veilig en heel pagina 0 van 13 pagina s

2 Inhoudsopgave 1) Samenvatting ) Inleiding Achtergrond en doelen Leeswijzer ) Wettelijke kaders Wettelijke kaders ) Het Heusdense groenareaal Algemeen Beheertypen in Heusden De kwaliteit van het groenareaal ) De nieuwe beheerstrategie Veilig en heel Hoe beheren we? Beheertypen en werkpakketten Onderhoudsfrequenties veilig en heel Inspecties ) Uitgangspunten bij het beheer van groen ) Onderhoudskosten Werkwijze doorrekening Uitgangspunten doorrekening Groenonderhoudskosten ) Risicoparagraaf...12 pagina 1 van 13 pagina s

3 1) Samenvatting De gemeente Heusden bezit circa 2,7 miljoen m 2 groen en circa bomen. Dit groen moet goed beheerd worden. Dit beheerplan geeft aan hoe Heusden dit de komende jaren gaat doen. Als basis hiervoor zijn het te beheren groenareaal en de huidige kwaliteit bepaald. Ook zijn de bijbehorende beschikbare financiële middelen inzichtelijk gemaakt. Dit was nodig omdat in de afgelopen jaren diverse taakstellende bezuinigingen zijn doorgevoerd. Budget en beleid/beheer spoorden zo niet meer met elkaar. Dit beheerplan volgt op het beleidsplan groen waarin staat dat we de strategie van veilig en heel gaan volgen. De minimaal gewenste groenkwaliteit vormt hierbij het uitgangspunt en dit is financieel doorgerekend. Het gaat om een niveau waarbij het nog mogelijk is het groen te kunnen onderhouden zonder dat daarbij hogere onderhoudskosten of kapitaalvernietiging ontstaat. Het groen blijft vooral heel en veilig. Mooi is daarbij geen thema dat vanuit beheer een aanleiding geeft tot het nemen van maatregelen. Uit de financiële doorrekening van het scenario blijkt, dat voor het reguliere onderhoud (schoffelen, snoeien, etcetera) de huidige beschikbare budgetten voldoende zijn om de kosten, die horen bij het scenario veilig en heel te kunnen dekken. Naast regulier onderhoud zijn ook renovaties nodig. Groen heeft immers een houdbaarheidstermijn. De komende jaren speelt dit op beperkte schaal maar op de langere termijn zal er een andere aanpak nodig zijn. Het omvormen van groen zal daarin een belangrijke rol spelen. Het groenstructuurplan zal dit nader gaan vormgeven. Wat dit inhoudt, kortom hoe deze strategie tot stand is gekomen, wat de bijbehorende uitgangspunten en gevolgen zijn, wordt in dit beheerplan nader toegelicht. Verder geeft dit beheerplan inzicht in de benodigde financiële middelen voor het groenonderhoud. pagina 2 van 13 pagina s

4 2) Inleiding 2.1 Achtergrond en doelen Groen zorgt voor een gezonde en prettige leefomgeving en draagt bij aan het woongenot en herkenbaarheid van buurten en straten. Groen faciliteert verschillende functies in de openbare ruimte zoals ruimte voor wandelroutes en ontmoetingsplekken en zorgt voor geleiding van verkeersroutes. Daarnaast heeft het grote invloed op de waardering van de openbare ruimte en biedt het flora en fauna de ruimte om te gedijen in bebouwde omgeving. In Heusden gaat het daarbij om 2,7 miljoen m 2 groen bestaande uit diverse soorten beplanting en ongeveer bomen. De afgelopen jaren zijn diverse bezuinigingen doorgevoerd. Zo ontstond een situatie waarin budget en beleid/beheer niet meer gelijk oplopen. Doel beheerplan Het doel van dit beheerplan is om aan te geven hoe veilig en heel wordt bereikt. Dus welke onderhoudsmaatregelen daarvoor nodig zijn. Daarbij wordt ook in beeld gebracht wat dit kost. 2.2 Leeswijzer Hoofdstuk 1 bevat de samenvatting; Hoofdstuk 2 geeft de achtergronden en doelen van dit beheerplan aan; Hoofdstuk 3 geeft aan wat de wettelijke kaders zijn en wat de basis is voor de stap van beleid naar beheer; Hoofdstuk 4 beschrijft de kwantiteit en kwaliteit van het groenareaal; Hoofdstuk 5 beschrijft de beheerstrategie; Hoofdstuk 6 beschrijft de uitgangspunten bij het groenbeheer; Hoofdstuk 7 geeft aan wat de kosten zijn voor het onderhouden van het groen; Hoofdstuk 8 geeft aan welke risico s er zijn voor wat betreft het groenbeheer. pagina 3 van 13 pagina s

5 3) Wettelijke kaders 3.1 Wettelijke kaders De volgende wettelijke kaders vormen de basis voor het groenbeheer: Het Burgerlijk Wetboek: de wettelijke zorgplicht voor een veilige woonomgeving. De Flora en Faunawet: de wettelijke zorgplicht voor flora en fauna. De Boswet: deze wet heeft als doel het in stand houden van het Nederlandse bosareaal en laanbeplantingen buiten de bebouwde kom. Beschermde natuurgebieden: Natura Kaderrichtlijn water. pagina 4 van 13 pagina s

6 4) Het Heusdense groenareaal 4.1 Algemeen Om het groenbeheer goed uit te kunnen voeren, is inzicht in de volgende gegevens essentieel: kwantitatieve gegevens: de grootte en omvang van het Heusdense groenareaal verdeeld over beheertypen (bomen, heesters, gras, etcetera); kwalitatieve gegevens: de (beeld)kwaliteit van het groen. Het groenareaal in Heusden is voor dit beheerplan onderverdeeld in 10 beheertypen. Per beheertype is een werkpakket met beheermaatregelen opgesteld. Deze vormen de basis voor de financiële doorrekening van de minimaal gewenste groenkwaliteit. 4.2 Beheertypen in Heusden Het groen in Heusden is onderverdeeld in de volgende beheertypen: Beheertype Omschrijving eenheid hoeveelheid 1 Bomen binnen de kom st Bomen buiten de kom st Bos en bosplantsoen m Heesters/botanische rozen totaal m Bodembedekkende heesters, vaste planten, eenjarigen en rozen totaal m Hagen en blokhagen totaal m Gazon naar ruw gras m Ruw gras 4x m Berm maaien & afvoeren 2X m Sloten m Totaal oppervlak beplanting en gras m Totaal aantal bomen st Totaal aantal sloten m De kwaliteit van het groenareaal De kwaliteit van het groen wordt bepaald door: De wijze van aanplant. Dit hangt sterk samen met de stedenbouwkundige opvattingen in de tijd van realisatie. De bebouwing bepaalt immers de voor het groen beschikbare ruimte. Een voorbeeld hiervan zijn de bomen in een groot aantal wijken in onze gemeente. Door de relatief beperkte schaal van de openbare ruimte zijn bomen hier vaak in veel te kleine plantgaten met kleine boomspiegels gezet. Dit gaat ten koste van het beeld en de gezondheid/levensduur van de bomen; Het regulier groenonderhoud: bedoeld om een beheertype te begeleiden tot aan het eindbeeld en in stand te houden tot einde levensduur of anders gezegd, het pagina 5 van 13 pagina s

7 groen zo lang mogelijk veilig en heel te houden. Hieronder vallen schoffelen, maaien, snoeien, dunnen, vervangen, bemesten etcetera. De mening van bewoners over de kwaliteit van het groen is bekend. Voor de wijkatlas wordt sinds 2009 tweejaarlijks een enquête uitgevoerd. De laatste enquête laat zien dat bewoners in toenemende mate tevreden zijn over de kwaliteit en hoeveelheid groen in Heusden. Samenvattend kan gesteld worden dat het groen in grote lijnen op orde is. Er zijn geen achterstanden in het groen en geen acute problemen. Wel zijn er kwetsbare situaties (zoals bomen in verharding met te krappe standplaatsen). Deze vragen op termijn om aandacht. pagina 6 van 13 pagina s

8 5) De nieuwe beheerstrategie 5.1 Veilig en heel Bij het beheer van het groen hanteert de gemeente Heusden voor het groenbeheer de beheervisie veilig en heel. Dit houdt het volgende in: Het beheer is erop gericht om de functie van het groen, het leefbaar maken van de woon-, werk- en leefomgeving, te waarborgen tegen een redelijke prijs. Het groen moet dus zodanig veilig zijn dat er geen letsel of schade ontstaat. Met heel wordt bedoeld dat het onderhoud tijdig wordt uitgevoerd dat er geen achterstallig onderhoud en dus extra kosten ontstaan. 5.2 Hoe beheren we? Beheertypen en werkpakketten De beheervisie wordt ingevuld met de volgende werkmethode(n) en uitgangspunten. Ieder groentype wordt onderhouden door het uitvoeren van specifieke beheermaatregelen met bijhorende frequentie. Het groen is hiervoor onderverdeeld in de hiervoor genoemde tien beheertypen. Dit biedt een overzichtelijke basis om het groen op basis van de gestelde uitgangspunten te kunnen beheren en financieel door te rekenen. Bij de onderverdeling zijn zoveel mogelijk beheertypen met eenduidige beheermaatregelen samen gevoegd. Enkele voorbeelden hiervan zijn: blokhagen zijn opgenomen onder hagen; rozen onder bodembedekkende heesters. Hierbij geldt dat: voor ieder beheertype bepaalde onderhoudsmaatregelen nodig zijn om het gewenste kwaliteitsniveau te bereiken. Ieder beheertype kent dus eigen beheermaatregelen, die zijn opgenomen in een beheerpakket; deze maatregelen met een bepaalde regelmaat worden uitgevoerd om het betrokken groen veilig en heel te houden op basis van de reguliere werkmethoden; per beheertype (soort groen) bepaalde beheermaatregelen noodzakelijk zijn om de gewenste kwaliteit te bereiken en het groen in stand te houden. De maatregelen zijn per beheertype opgenomen in een werkpakket. Op basis van het werkpakket kunnen de kosten worden doorgerekend van het betreffende beheertype voor een bepaalde onderhoudsperiode. Een en ander is hierna uitgewerkt in hoofdstuk 6; in onze gemeente het groen wordt beheerd door de eigen dienst en met inzet van medewerkers van de WML. Slechts incidenteel wordt externe capaciteit en/of materieel ingehuurd. pagina 7 van 13 pagina s

9 5.2.2 Onderhoudsfrequenties veilig en heel Beheermaatregelen Het groenonderhoud moet zo worden uitgevoerd dat de gestelde levensduur per beheertype wordt behaald. Daarnaast moet het risico voor het gebruik van de openbare ruimte ( veilig en heel ) verantwoord zijn en er moet worden voldaan aan de wettelijke voorschriften. Hierbij is per beheertype goed gekeken naar de frequentie van de betreffende beheermaatregelen. Ten slotte zijn de beheermaatregelen zodanig dat met een minimum aan inspanning, en dus kosten, het groen wordt onderhouden. Deze maatregelen staan in het werkpakket voor de betreffende beheertypen en worden er financieel doorgerekend. Externe factoren en hun invloed op de kwaliteit van het groen Zowel binnen als buiten de komgrenzen zijn er binnen de (integrale) openbare ruimte factoren, die van invloed zijn op de groenkwaliteit, het beheer en de levensduur van het groen. Dat geldt ook voor de wijze en mate waarin de openbare ruimte wordt gebruikt. Voorbeelden hiervan zijn: kabels en leidingen en werkzaamheden hieraan; beheer, onderhoud en vervanging van riolering; afkoppelen van hemelwater van de riolering en infiltratie in de bodem. Dit gebeurt steeds vaker en het groenareaal vervult hierin veelal een belangrijke functie, omdat dit de ruimte biedt om water tijdelijk op te vangen; ontstaan van andere functies of keuzes voor bepaalde materialen bij de inrichting waardoor een beperkte groeiruimte voor groen ontstaat; maatregelen voor verkeersveiligheid (strooien) en gebruik door verkeer (doorrijhoogte en opkronen). Deze andere functies zorgen ervoor dat de gestelde theoretische levensduren niet altijd worden gehaald en eerder vervangingsinvesteringen nodig zijn. Dit is niet meegenomen in de doorrekeningen, omdat dit op voorhand niet is in te schatten. Renovaties en vervanging Groen heeft niet het eeuwige leven. Om het groene beeld in stand te houden is het nodig om groen aan het einde van de levensduur te renoveren/vervangen. Veel groen is aangelegd in de periode en zal dus op enig moment aan vervanging toe zijn. Groen gedraagt zich echter niet als een exacte wetenschap. Waar dit, met het oog op veilig en heel daadwerkelijk nodig is, binnen welke termijn dit plaatsvindt en hoe dit gebeurt, zal worden uitgewerkt in het groenstructuurplan Inspecties Op basis van de levensduur per beheertype en het aanlegjaar is bepaald welke groenelementen (vakken) en bomen op een bepaald moment aan vervanging (renovatie) toe zijn. Deze (theoretische) levensduur en het moment van aanplant zijn leidraad voor een uit te voeren inspectie in het veld. Jaarlijks wordt een overzicht gemaakt van de groenelementen, die binnen 5 jaar mogelijk toe zijn aan renovatie. Deze groenelementen worden in dat jaar geïnspecteerd in hoeverre ze daadwerkelijk voldoen aan het gewenste kwaliteitsniveau. Aan de hand van de uitkomsten van de inspectie en op basis van gezond verstand wordt het exacte uitvoeringsjaar van renovatie bepaald. De volgende inspectie zal plaatsvinden in pagina 8 van 13 pagina s

10 6) Uitgangspunten bij het beheer van groen De uitgangspunten voor het beheren en onderhouden van het groen moeten een transparant en betrouwbaar kader scheppen voor iedereen die te maken heeft met het groen. Voorop staat dat de onderhoudsmaatregelen niet worden belemmerd en dat onderhoudsachterstanden zoveel mogelijk worden voorkomen danwel ingelopen. Daarbij is het nodig dat de systematiek eenvoudig en inzichtelijk is, en gebaseerd op objectieve (berekenings)grondslagen en uitgangspunten. Daarom is dit beheerplan opgesteld. Hierna wordt nader ingegaan op uitgangspunten bij het onderhoud van het groen. Uitgangspunt 1: areaalwijzigingen Omdat het areaal is opgenomen in een beheersysteem zijn het te onderhouden groenareaal en de daaruit voortvloeiende kosten altijd actueel. Uitgangspunt 2: groenstructuurplan Het is van belang om de groene kaders van de gemeente te benoemen. Groen is belangrijk voor de omgeving maar daar zijn gradaties in te benoemen. Wat zijn de groene kaders van de gemeente en hoe worden deze gewaarborgd? Het groenstructuurplan heeft tot doel dit te beschrijven. Het huidige groenstructuurplan loopt van 2009 t/m 2014 en zal geactualiseerd moeten worden. Het groenstructuurplan was een stuk genuanceerder dan het voorgaande groenstructuurplan. Toch zijn er de afgelopen periode lessen geleerd die bij de actualisatie meegenomen moeten worden. Belangrijke thema s daarbij zijn ondermeer: Leg vast waar de belangrijke groenstructuren liggen. Geef daarbij ook aan waar (ruimtelijke) ontwikkelingen gaande zijn en waarbij het gewenst is de groenstructuur op een andere wijze vorm te kunnen geven. Hoe worden groenstructuren beschermd en onder welke voorwaarden zijn afwijkingen mogelijk? Maak verandering of vervanging van onderdelen van een beschermde groenstructuur mogelijk (bijvoorbeeld een dunning in een bomenstructuur die van belang is voor het behoud van die structuur). De noodzakelijke omvormingen in het groen. Uitgangspunt 3: omvormen groen om renovaties te kunnen bekostigen Heusden is een groene gemeente en wil dat ook blijven. Daarvoor zijn renovaties nodig. Het groen kent immers een houdbaarheidstermijn. Voor de korte termijn past dit binnen het reguliere beheer en binnen de beschikbare budgetten voor inboet en vervanging. Op de langere termijn is het waarschijnlijk dat een groter beslag op budgetten wordt gelegd. Een andere aanpak dan 1 op 1 vervangen van groen is daarbij nodig. Dit betekent dus dat omvormen van groen nodig/gewenst is. Omvormen van groen biedt kansen (kostentechnisch, biodiversiteit, waterberging) en is nodig om te voorkomen dat er een situatie ontstaat waarin structurele verhoging van het budget noodzakelijk is. Met omvormingen kunnen de kosten van het dagelijks onderhoud worden verlaagd en ontstaat er ruimte voor de benodigde renovaties. Een en ander zal nader moeten worden uitgewerkt. Het groenstructuurplan is hiervoor de aangewezen planvorm. Uitgangspunt 4: bomen in verharding Bomen kunnen worden geplant in gras, in plantsoenen of in de verharding. Uit de inventarisatie blijkt dat de bomen die in de verharding staan vaak hun verwachte leeftijd niet pagina 9 van 13 pagina s

11 halen. Bovendien blijft de gezondheid van die bomen vaak achter. Dat komt veelal omdat de verharding in de ondergrondse ruimte te beperkt is (aangelegd). Bijkomende problemen bij die bomen is dat de verharding wordt opgedrukt en dat deze bomen soms in het riool hun voedsel en water zoeken. Dit leidt tot hoge kosten. Voor nieuwe bomen wordt er daarom naar gestreefd om deze zoveel mogelijk in plantsoenen of gras te plaatsen. Als er toch bomen in verharding worden geplaatst, dan worden er ondergrondse voorzieningen getroffen zodat bomen tot volle wasdom kunnen komen en ze geen wortelopdruk aan bestrating of rioolproblemen veroorzaken. Uitgangspunt 5: bomeninspecties wat doen we daarmee? In het eerdere beleidsplan groen staat het beleidsuitgangspunt dat er geen inspecties aan bomen op basis van de Visual Tree Assessment (VTA) gedaan worden; dit ter voorkoming van aansprakelijkheid bij bomen. Dit uitgangspunt blijft bestaan. Waar bomen vanuit overlast of vanuit gevaarzetting een onderhoudsmaatregel nodig hebben, wordt deze ook uitgevoerd. Ook wordt incidenteel, als er een vermoeden is van verhoogde gevaarzetting, een VTA-inspectie uitgevoerd. Uitgangspunt 6: groen en water Het waterbeleid van de gemeente Heusden staat in het Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (VGRP). In dit plan is aangegeven dat het groen nadrukkelijk in beeld is bij het verwerken en bergen van water. Dat is kostentechnisch interessant maar is ook de meest duurzame en robuuste oplossing voor het omgaan met water. Dat betekent wel dat het groen ook een ander karakter gaat krijgen. Voorbeelden van een waterinrichting zijn wadi s en natuurvriendelijke oevers. Dat biedt kansen voor biodiversiteit en het loopt parallel met de behoefte/opgave voor het omvormen van het groen. Uitgangspunt 7: verkeersveiligheid Het groen moet zodanig beheerd worden dat de verkeersveiligheid niet in het geding komt. Dat betekent dat het uitzicht op kruisingen bijvoorbeeld niet mag worden belemmerd. Maar ook dat verkeerstekens/borden zichtbaar blijven en dat er geen overhangende takken zijn die belemmerend werken. Wanneer bermen grote kuilen of laagtes vertonen zal daar vanuit verkeersveiligheid ook wat aan moeten worden gedaan. pagina 10 van 13 pagina s

12 7) Onderhoudskosten 7.1 Werkwijze doorrekening Als basis voor de doorrekeningen is uitgegaan van landelijke normen. Er is kritisch gekeken naar de opbouw van deze normen. Deze normen geven ondermeer aan hoeveel en welke middelen (menskracht, materieel en materiaal) nodig zijn voor een bepaalde beheermaatregel. Deze normen zijn gevolgd maar waar nodig wel specifiek gemaakt voor onze gemeente. Dit houdt in dat daar waar nodig aanpassingen zijn gedaan of een eigen maatregel is opgesteld op basis van Heusdense ervaring. 7.2 Uitgangspunten doorrekening Er is uitgegaan van de werkpakketten en levensduren per beheertype als aangegeven in dit beheerplan. Er is geen rekening gehouden met kwaliteitsvermindering door werkzaamheden van derden aan kabels en leidingen. Er is geen rekening gehouden met klimatologische ontwikkelingen. 7.3 Groenonderhoudskosten Jaarlijks groenonderhoud De kosten voor het onderhouden van het groen bestaan uit 2 componenten: het regulier groenonderhoud en de renovaties. De kosten daarvan kunnen voor de korte/middellange termijn worden uitgevoerd binnen de beschikbare groenbudgetten. Ontwikkelingen In het verleden werden aanpassingen in het groen (deels) gefinancierd vanuit werkzaamheden van wegen en riolering. Dat komt steeds minder vaak voor. Op de langere termijn komen renovaties en daarmee samenhangende kosten in beeld doordat het groen aan het einde van de levensduur is. Duidelijk is dat omvormingen een bepalende rol zullen spelen in de omvang van die kosten. In het groenstructuurplan zal er op basis van de kostenmodellen uit dit beheerplan een opzet gemaakt worden voor de benodigde omvormingen. Daarbij zal inzichtelijk gemaakt worden: om welke omvormingen het feitelijk gaat; binnen welk tijdsbestek deze worden uitgevoerd; welke kosten daarmee gemoeid zijn. pagina 11 van 13 pagina s

13 8) Risicoparagraaf Wat zijn de aandachtspunten en risico s voor de gemeente Heusden naar de toekomst toe op het gebied van groenbeheer, voor wat betreft dit beheerplan? De afgelopen jaren is werk met werk gemaakt en veel groen gelijktijdig met de riolering vervangen. Vanuit riolering is nu de insteek gekozen om daar waar het kan het riool te relinen. Het gevolg is dat de straat minder vaak open hoeft. Dit levert op riolering een kostenbesparing op, maar betekent wel dat de bijdrage vanuit riolering op het gebied van wegbeheer en groenbeheer (vervanging, herstraten) de komende jaren veel beperkter zal zijn. pagina 12 van 13 pagina s