Vitamine D bij 0-4-jarigen
|
|
- Thijs Willems
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 14 epidemiologisch bulletin, 2003, jaargang 38, nummer 2 Vitamine D bij 0-4-jarigen Zijn er aanwijzingen voor een mogelijk tekort? R. Hornstra, I.M. van der Meer, J.K. Bleeker In het juninummer van vorig jaar werden in het Epidemiologisch Bulletin de resultaten gepubliceerd van een recent in de Haagse Schilderswijk gehouden onderzoek naar vitamine D-tekort (1). Het bleek dat vitamine D-tekort bij volwassen niet-westerse allochtone vrouwen nog frequent voorkomt. Dit uit zich niet zo zeer in botproblemen (botweekheid ofwel osteomalacie), maar in spierklachten (diffuse spier- en botpijnen, spierzwakte, spierkrampen en moeheid) (1). Kinderen van moeders met een tekort aan vitamine D hebben bij de geboorte een extra risico op dit vitamine-tekort (7). Eind jaren zeventig, begin jaren tachtig van de twintigste eeuw bleek dat kinderen in de leeftijd van 0 tot 4 jaar van Surinaamse/Antilliaanse, Turkse en Marokkaanse afkomst in Den Haag een verhoogd risico liepen op de botaandoening rachitis (ook wel Engelse ziekte genoemd) (2)(3). In die jaren nam het aantal rachitisopnames toe. Rachitis ontstaat door een tekort aan vitamine D (4). Kinderen met een donkere huidskleur hebben in Nederland meer vitamine D nodig dan kinderen met een lichte huidskleur (4). Na een grootschalige anti-rachitiscampagne was de ziekte destijds onder jonge kinderen zo goed als verdwenen (5)(6)(7). Maar het feit dat de diagnose rachitis sindsdien nauwelijks meer is gesteld betekent klaarblijkelijk niet dat zich geen vitamine D-tekort meer zou voordoen. In onderstaand artikel wordt verslag gedaan van een klein verkennend onderzoek naar aanwijzingen voor een mogelijk vitamine D-tekort bij Haagse kinderen van 0 tot 4 jaar in wijken met een lage sociaal-economische status. Naar aanleiding van de uitkomsten van het onderzoek in de Schilderswijk rees de vraag of er onder jonge (niet-nederlandse) kinderen wellicht (weer) sprake is van een vitamine D-tekort. Besloten werd tot een kleinschalig onderzoek naar aanwijzingen voor een mogelijk verlaagde vitamine D-status bij Haagse kinderen in de leeftijd van 0 tot en met 4 jaar, woonachtig in wijken met een lage sociaal-economische status. Daarbij is gekeken naar gedrag dat een voldoende vitamine D-status bewerkstelligt, en niet naar de feitelijke vitamine D-status in het bloed. Voor dit (verkennend) onderzoek zou bloedprikken bij deze jonge kinderen te bezwaarlijk zijn. Het verkennend onderzoek moest antwoord geven op de volgende vragen: - In hoeverre voldoet men (niet) aan het suppletieadvies van Thuiszorg Den Haag? - In hoeverre is sprake van een verwachte (on)voldoende vitamine D-status? - Wat zijn determinanten van de verwachte vitamine D-status? Methode De consultatiebureaus voor 0-4-jarigen komen in contact met 90-95% van de beoogde onderzoeksgroep. Daarom lag het voor de hand via de consultatiebu- Schema 1. Factoren van invloed op de vitamine D-status. Kennis Vitamine D-inname via suppletie Vitamine D-inname via voeding Blootstelling aan zonlicht Vitamine D-status Pigmentatie Calciuminname via de voeding Over de auteurs: Mw. ir. R. Hornstra ten tijde van het onderzoek student Voeding & Gezondheid, Wageningen Universiteit en Researchcentrum, mw. ir. I.M. van der Meer, epidemioloog, afdeling Epidemiologie, GGD Den Haag, Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn en dr. J.K. Bleeker ten tijde van het onderzoek universitair docent Volksgezondheid bij de afdeling Humane Voeding en Epidemiologie, Wageningen Universiteit en Researchcentrum.
2 15 epidemiologisch bulletin, 2003, jaargang 38, nummer 2 reaus de (ouders van de) kinderen te benaderen. Als onderzoeksinstrument werd gekozen voor het mondeling afnemen van vragenlijsten bij ouder(s) van 0-4- jarige kinderen die het consultatiebureau bezochten. Als eerste werd gevraagd naar enkele relevante sociaal-demografische achtergrondkenmerken: het geslacht, de leeftijd en de etniciteit van het kind, het aantal kinderen in het gezin en het opleidingsniveau van de kostwinner (als indicator voor de sociaal-economische status). De vitamine D-status is afhankelijk van verschillende factoren (zie schema 1), die met behulp van speciaal voor dit doel ontwikkelde vragenlijsten in kaart zijn gebracht. De vitamine D- en calciuminname via de voeding zijn vastgesteld aan de hand van een voedselfrequentielijst (met vragen over o.a. fles/borstvoeding, gebruik zuivelproducten en vette vis). De vitamine D- en calciuminname via suppletie is vastgesteld met een vragenlijst naar (de mate van) het gebruik van vitamine D-preparaten en multivitamine-preparaten. De blootstelling aan zonlicht is geïnventariseerd aan de hand van een zonlichtvragenlijst. De kennis van de ouder(s) is getest aan de hand van zes stellingen over vitamine D-inname via de voeding, en over blootstelling aan zonlicht, inclusief pigmentatie. Om eventuele taalproblemen te overbruggen en vragen te verduidelijken werden bij de vragen over voeding en suppletie kleurenfoto s gebruikt. Berekening verwachte vitamine D-status Met de informatie uit de interviews kan uitsluitend de verwachte vitamine D-status worden berekend. Van elk kind is de vitamine D- en calciuminname (zowel via voeding als via suppletie) berekend met behulp van de NEVO-tabel en/of de productinformatie (8). De verwachte vitamine D-status is vastgesteld door de berekende vitamine D-inname te vergelijken met de aanbevolen voedingsnormen van de Gezondheidsraad, aangevuld met een kwalitatieve bepaling van de zonlichtblootstelling en de calciuminname. Deze uitkomst bepaalt of een kind al dan niet een verwachte voldoende vitamine D-status heeft. De voedingsnormen van de Gezondheidsraad zijn opgesteld voor twee groepen (tabel 1) (4). Eén groep bestaat uit kinderen met een lichte huidskleur en een gebruikelijke blootstelling aan zonlicht. De andere groep betreft kinderen met een donkere huidskleur en/of geen gebruikelijke blootstelling aan zonlicht. Bij deze laatste groep is een hogere inname van vitamine D gewenst. De donkere huidskleur komt overeen met een negroïde huidskleur, de lichte met een blanke huid (9). Onder een gebruikelijke blootstelling aan zonlicht wordt verstaan dagelijks gedurende 15 minuten in de buitenlucht vertoeven met ten minste de handen en het gezicht onbedekt. Voor kinderen met een huidskleur tussen deze twee groepen in (bijvoorbeeld voor Marokkaanse en Turkse kinderen) is de aanbeveling van de Gezondheidsraad niet passend: ze behoren noch tot de ene groep noch tot de andere. Daarom zijn ze voor de bepaling van de verwachte vitamine D-status zowel een keer met de lagere norm (groep 1) als met de hogere norm (groep 2) vergeleken. Dat houdt in dat de kinderen met een huidtype, niet-blank en niet-negroïde een keer bij de kinderen met een blanke huidskleur zijn ingedeeld (groep 1) en een keer bij de kinderen met een negroïde huidskleur (groep 2). Met haar advies voor vitamine D-suppletie voor 0-3- jarigen (inclusief vitamine D via flesvoeding) volgt Thuiszorg Den Haag de hoogte van de aanbevelingen Tabel 1. Aanbevelingen van de Gezondheidsraad ten behoeve van vitamine D bij jonge kinderen (4). Adequate inneming (µg/dag) Leeftijdsgroep groep 1 groep 2 Lichte huidskleur en een Donkere huidskleur en/of geen gebruikelijke blootstelling zonlicht a gebruikelijke blootstelling zonlicht a 0 tot en met 11 maanden tot en met 3 jaar jaar 2,5 5 a Onder een gebruikelijke blootstelling aan zonlicht wordt verstaan 'dagelijks gedurende 15 minuten in de buitenlucht vertoeven met ten minste de handen en het gezicht onbedekt'.
3 16 epidemiologisch bulletin, 2003, jaargang 38, nummer 2 van de Gezondheidsraad (tabel 1) (10). Voor deze kinderen wordt de vitamine D-voorziening via andere voedingsmiddelen dan flesvoeding (vette vis, margarine) buiten beschouwing gelaten. Thuiszorg Den Haag onderscheidt alleen een donkere huid (negroïde huid). Dit impliceert dat kinderen met een andere huidskleur de voedingsnorm volgen voor de kinderen met een blanke huidskleur. Kinderen vanaf 4 jaar hebben, volgens het advies van Thuiszorg Den Haag, alleen vitamine D-suppletie nodig wanneer ze een negroïde huidskleur hebben. De hoeveelheid suppletie is daarbij gelijk gesteld aan de voedingsnorm van de Gezondheidsraad (5µg). Onderzoekspopulatie Het onderzoek vond plaats in de laatste week van oktober en de eerste week van november 2002 op vier Haagse consultatiebureaus in wijken met een lagere sociaal-economische status. Consultatiebureaumedewerkers vroegen aan 84 ouder(s) aan het eind van het consult om deel te nemen aan een interview over vitamine D. Bij 14 ouder(s) was dit vanwege taalproblemen niet mogelijk. De interviews zijn afgenomen door één onderzoeker, aanwezig op het consultatiebureau. Uiteindelijk zijn ouder(s) van 54 kinderen (28 jongens en 26 meisjes) geïnterviewd (non respons: 36%, vanwege weigering en lang wachten). De leeftijdsverdeling was als volgt: zeven kinderen waren 0-5 maanden, zes kinderen 6-11 maanden, 34 kinderen 1-3 jaar en zeven kinderen 4 jaar. Tien kinderen waren van Nederlandse afkomst, eveneens tien van Turkse, tien van Hindostaans/Surinaamse, negen van Marokkaanse en vier van Antilliaanse afkomst. De overige elf kinderen behoorden niet tot deze groepen of hadden ouders van verschillende afkomst (zes keer). Het gemiddelde aantal kinderen per gezin was 1,9. De verdeling van het opleidingsniveau van de kostwinners was als volgt: 30% heeft geen of alleen basisonderwijs gevolgd, eveneens 30% heeft een laag opleidingsniveau (LBO, VBO, MAVO) en de resterende 40% is hoger opgeleid. Resultaten Bijna de helft (47%; 22 kinderen) van de 0-3-jarigen had een lagere vitamine D-inname (via flesvoeding en suppletie) dan het suppletieadvies van Thuiszorg Den Haag. De 4-jarigen hadden geen van allen een negroïde huidskleur. Volgens het advies van de Thuiszorg hebben zij in dat geval geen suppletie nodig. Van de zeven 4-jarigen, die de onderzoekspopulatie telt, kregen vijf kinderen desondanks vitamine D-suppletie. Drie kinderen hadden een lagere vitamine D-inname dan de ade- Tabel 2. Aantal kinderen naar etniciteit van de ouders en huidskleur. Den Haag, oktober-november Etniciteit ouders Blanke huidskleur Niet-blanke en niet- Negroïde huidskleur negroïde huidskleur Groep 1 Tussengroep Groep 2 Nederlands 10 Kosovaars 1 Surinaams-Hindostaans/Nederlands 1 Surinaams-Hindostaans 10 Antilliaans 4 Angolaans 1 Ghanees 1 Pakistaans 1 Turks 10 Marokkaans 9 Marokkaans/Antilliaans 1 Indiaans/Portugees/Marokkaans 1 Indonesisch/Nederlands 1 Tunesisch/Nederlands 1 Chinees 1 Marokkaans/Nederlands 1 Totaal
4 17 epidemiologisch bulletin, 2003, jaargang 38, nummer 2 quate inneming via de voeding van 2,5 µg. Van deze drie kinderen, kreeg één kind suppletie (1,1 µg per dag). In tabel 3 staat hoe de ouders hebben geantwoord op de zes kennisstellingen. Op de stellingen In fruit zit veel vitamine D en Mensen met een donkere huidskleur hebben meer vitamine D nodig is vaak fout geantwoord. En veel ouders wisten het antwoord niet op de stellingen In vette vis zit geen vitamine D en In Nederland wordt aan margarine en halvarine vitamine D toegevoegd. Dat in flesvoeding vitamine D zit was algemeen bekend. Dat je door zonlicht extra vitamine D aanmaakt was minder bekend, toch wisten veel ouders het juiste antwoord hierop. Wanneer de niet-blanke niet-negroïde kinderen (n=25) bij de kinderen met een blanke huidskleur (n=12) werden ingedeeld, had 35% van de 54 kinderen een verwachte onvoldoende vitamine D-status. Dit liep op tot 52% wanneer de niet-blanke niet-negroïde kinderen werden ingedeeld bij de kinderen met een negroïde huidskleur (n=17). In beide situaties werd geen significante samenhang (p > 0,05) gevonden tussen de verwachte vitamine D-status en respectievelijk het geslacht van het kind, de leeftijd van het kind, het aantal kinderen in het gezin, en het opleidingsniveau van de kostwinner. De enige significante bevinding die in dit kleinschalige onderzoek werd geconstateerd betreft de relatie tussen kennis en verwachte vitamine D-status. Deze uitkomst hangt echter af van de wijze van berekening en is daardoor lastig te duiden. De resultaten laten namelijk het volgende zien: in de ene berekening - waarbij de niet-blanke niet-negroïde kinderen bij de kinderen met een blanke huidskleur werden geclassificeerd - bestaat er een significant verband tussen het aantal goed beantwoorde kennisstellingen en de verwachte vitamine D-status (p < 0,05), en in de andere berekening - bij indeling van deze kinderen in de groep met een een negroïde huidskleur - is dit niet het geval. Discussie Afhankelijk van of de kinderen met een niet-blanke niet-negroïde huidskleur werden ingedeeld bij de kinderen met een blanke huidskleur of een negroide huidskleur, was de verwachte vitamine D-status onvoldoende bij 35% respectievelijk 52% van de onderzochte kinderen. Er is reden om aan te nemen dat de 52% een te ongunstig beeld schetst omdat de nietblanke niet-negroïde kinderen qua huidskleur beter pasten bij de blanke groep dan bij de negroïde groep, waarmee voor hen een te strenge norm werd gehanteerd. De huidskleur, met betrekking tot de biosynthese van vitamine D, kan als een continuüm worden opgevat (9): hoe lichter de huid hoe meer omzetting naar vitamine D. Ten aanzien van de voedingsnormen kan het volgende worden opgemerkt. Ze zijn opgesteld in meervouden van 2,5 µg, dit om schijnnauwkeurigheid te voorkomen (9). Dit betekent dat de voedingsnormen hoger zijn dan in werkelijkheid noodzakelijk is. Een ander aspect is dat de kinderen bij wie naar verwachting een onvoldoende vitamine D-status werd geconstateerd, op individueel niveau in werkelijkheid geen vitamine D-tekort hoeven te hebben, aangezien bij het opstellen van de voedingsnormen op populatieniveau een veiligheidsmarge is aangehouden (4). Voor een deel van de populatie zal deze marge hoger zijn dan werkelijk noodzakelijk is, dit met het doel dat er vrijwel Tabel 3. Aantal ouders dat een goed of fout antwoord op de kennisstellingen heeft gegeven, dan wel het antwoord niet wist. Den Haag, oktober-november Kennisstellingen Aantal Goed Fout Wist antwoord geantwoord geantwoord niet 1. In fruit zit veel vitamine D (=onjuist) Door zonlicht krijg je extra vitamine D (=juist) Mensen met een donkere huidskleur hebben meer vitamine D nodig (=juist). 4. In vette vis zit geen vitamine D (=onjuist) In flesvoeding zit vitamine D (=juist) In Nederland wordt aan margarine en halvarine vitamine D toegevoegd (=juist).
5 18 epidemiologisch bulletin, 2003, jaargang 38, nummer 2 geen tekorten in een populatie voorkomen. Deze veiligheidsmarge is naar de mening van de onderzoekers mede van belang omdat de gevolgen op de lange termijn van een licht verlaagde vitamine D-spiegel nog onvoldoende bekend zijn. Tot slot vormt de opslag van vitamine D een reden waarom het percentage kinderen met een verwacht vitamine D-tekort lager kan liggen. Vitamine D wordt namelijk in het lichaam opgeslagen, met name in het vetweefsel en de spieren verbonden aan het sympathisch zenuwstelsel (11)(12). Bij vitamine D-tekort kan het lichaam deze voorraad aanspreken (11)(12). Hierdoor is het mogelijk dat de kinderen, die een verwachte onvoldoende vitamine D-status hadden, in eerdere periodes genoeg vitamine D hebben opgeslagen, zodat hun bloedwaarde toch voldoende is. Met name de vitamine D-suppletie in het verleden kan hierbij van betekenis zijn geweest. Er bestaan echter ook factoren, waardoor we juist mogen aannemen dat het aandeel kinderen met een onvoldoende vitamine D-status hoger is dan uit dit onderzoek naar voren komt. Zo zou vanwege sociaal wenselijke antwoorden op vragen naar vitamine D- suppletie, de werkelijke vitamine D-inname via de suppletie lager kunnen liggen dan nu berekend is. Het consult van de ouders met de arts of verpleger van het consultatiebureau vond kort vóór het interview plaats. Informatie over vitamine D gegeven tijdens dit consult, zou invloed kunnen hebben gehad op de antwoorden op de suppletievragen. Ten tweede hebben we waarschijnlijk te maken met een selectiebias bij de samenstelling van de onderzoekspopulatie. Deze bestond uit ouders die de Nederlandse taal voldoende beheersen om te worden geïnterviewd. Zo werden veertien ouders vanwege taalproblemen niet geïnterviewd. Zij kunnen zonder tolk ook niet, of alleen heel moeizaam, met hulpverleners en anderen communiceren. Informatie krijgen en lezen over vitamine D en het kopen van bijvoorbeeld vitamine D-suppletie is voor hen lastiger. Hierdoor is het waarschijnlijk dat het percentage kinderen, dat naar verwachting een onvoldoende vitamine D-status heeft, binnen deze groep hoger is dan we konden waarnemen. Conclusie en aanbevelingen Dit verkennend onderzoek richt zich op 0-4-jarige kinderen die in Haagse wijken met een lage sociaaleconomische status wonen. Uit het onderzoek komt naar voren dat bijna de helft van de onderzochte 0-3- jarige kinderen niet de door Thuiszorg Den Haag aanbevolen hoeveelheid suppletie krijgt. En op basis van de resultaten kan niet worden uitgesloten dat een deel van de 0-4-jarige kinderen een onvoldoende vitamine D-status heeft, indien wordt vergeleken met de richtlijnen van de Gezondheidsraad. Ten slotte zijn er aanwijzingen gevonden dat de kennis van de ouders over vitamine D een bepalende factor is voor de verwachte vitamine D-status van het kind. Deze uitkomsten vormen een belangrijk signaal voor consultatiebureaumedewerkers, dat zij in hun contact met de ouders weer meer accent zouden moeten leggen op de betekenis van vitamine D voor jonge kinderen. De richtlijnen van Thuiszorg Den Haag - in navolging van de Gezondheidsraad - lijken onvoldoende gedifferentieerd voor de multiculturele bevolking die Den Haag tegenwoordig rijk is. Er wordt alleen rekening gehouden met de donkere huidskleur (negroïde huidskleur). Dit impliceert dat voor alle andere huidskleuren ( niet-blanke-niet-negroïde kinderen) het - wellicht te lage - suppletie-advies voor de kinderen met een blanke huidskleur wordt gevolgd. In de richtlijnen voor de consultatiebureaumedewerkers zou kunnen worden vermeld dat deze huidskleur-tweedeling niet voldoet en dat hoe donkerder de huid is, er des te minder aanmaak van vitamine D plaatsvindt. Voor de vierjarigen volgt Thuiszorg Den Haag de richtlijn dat de kinderen die geen negroïde huidskleur hebben, geen vitamine D-suppletie nodig hebben. Uit dit onderzoek komt naar voren dat vierjarigen zonder (voldoende) suppletie vooralsnog de aanbevolen norm niet halen. Dit zou ook aanpassing van het suppletieadvies voor de vierjarigen noodzakelijk maken. Het valt te overwegen het suppletie-advies van de Thuiszorg voor de vierjarigen (net als bij de 0-3-jarigen) gelijk te stellen aan de norm voor adequate inname van de Gezondheidsraad. De (on)juistheid van de kennisstellingen In fruit zit veel vitamine D en Mensen met een donkere huidskleur hebben meer vitamine D nodig is in dit onderzoek door de ouders vaak fout beoordeeld. Ook de juiste kennis over de stellingen In vette vis zit geen vitamine D en In Nederland wordt aan margarine en halvarine vitamine D toegevoegd was maar nauwelijks bij de ouders aanwezig. Omdat kennis waarschijnlijk een bepalende factor is voor de vitamine D-status is het van belang hier in de voorlichting ruim aandacht aan te besteden. Het groeiboekje, dat op dit moment op basis van nieuwe inzichten wordt geactualiseerd, zou hiervoor een goed medium kunnen zijn.
6 19 epidemiologisch bulletin, 2003, jaargang 38, nummer 2 Literatuur: 1. Wuister JD, Meer IM van der, Huisman W, Lutjenhuis MJT. Herontdekking vitamine D-tekort; gegevens uit de Schilderswijk. Epidemiol Bul Grav 2002; 37 nr.2: Nijhuis HGJ, Zoethout HE, Jong GM de. De terugkeer van een volksziekte: rachitis. Epidemiol Bul Grav 1982; 17 nr.3: Nijhuis HGJ, Zoethout HE. Rachitis in Den Haag. Andere risicogroepen uit de vitamine D-deficiëntie-ijsberg. Epidemiol Bul Grav1986; 21 nr.1: Gezondheidsraad. Voedingsnormen: calcium, vitamine D, thiamine, riboflavine, niacine, panthotheenzuur en biotine. Gezondheidsraad, publicatie nr. 2000/12. Den Haag, Nijhuis HGJ. De antirachitiscampagne te Den Haag : bespreking van een basisgezondheidsprogramma. Epidemiol Bul Grav1985; 20 nr.1: Nijhuis HGJ. Rachitis-surveillance. De stand per 31 december Epidemiol Bul Grav 1986; 21 nr.3: Verkade-Burger I, Jong GM de. Rachitis-surveillance. De stand per 31 december Epidemiol Bul Grav1987; 22 nr.4: NEVO-tabel. Nederlandse Voedingsstoffenbestand Stichting NEVO. Den Haag, Volgens mondelinge mededeling deskundige Gezondheidsraad. 10. Volgens mededeling diëtist van Thuiszorg Den Haag. 11. Mawer BE, Backhouse J, Holman CA, Lumb GA, Stanbury SW. The distribution and storage of vitamin D and its metabolites in human tissues. Clin Sci 1972;43: Lawson DEM, Douglas J, Lean M, Sedrani S. Estimation of vitamin D3 and 25-hydroxyvitamin D3 in muscle and adipose tissue of rats and man. Clin Chim Acta 1986;157:
Samenvatting. Vitamine D-tekort in een multi-etnische populatie; determinanten, prevalentie en consequenties
Samenvatting Vitamine D-tekort in een multi-etnische populatie; determinanten, prevalentie en consequenties Samenvatting 116 In de huid van het menselijk lichaam wordt, bij blootstelling aan zonlicht,
Nadere informatieSamenvatting. Wat is de achtergrond van dit advies? Regelgeving en onderzoek zijn volop in ontwikkeling
Samenvatting Wat is de achtergrond van dit advies? Regelgeving en onderzoek zijn volop in ontwikkeling Europese wet- en regelgeving en onderzoek op het gebied van vitamines, mineralen en spoorelementen,
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 32 793 Preventief gezondheidsbeleid Nr. 64 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der
Nadere informatieSamenvatting. Werking en bronnen van vitamine D
Samenvatting Voedingsnormen geven aan hoeveel mensen idealiter van een bepaalde stof binnen moeten krijgen om gezond te blijven. De Gezondheidsraad gaat regelmatig na of de bestaande voedingsnormen nog
Nadere informatieVitamine D-tekort bij zwangere vrouwen: gegevens van een verloskundigenpraktijk uit Den Haag
10 epidemiologisch bulletin, 2004, jaargang 39, nummer 4 Vitamine D-tekort bij zwangere vrouwen: gegevens van een verloskundigenpraktijk uit Den Haag N.S. Karamali, I.M. van der Meer, J.D. Wuister, I.
Nadere informatieVitamine D. Essentieel prohormoon
Vitamine D Essentieel prohormoon Biochemie en fysiologie Vit D in voeding: D3 (cholecalciferol, dierlijk) D2 (ergocalciferol, plantaardig). Belangrijkste bron is de aanmaak id huid oiv zonlicht: >90% vd
Nadere informatieVitamine D IS EEN SUPPLEMENT NODIG. 11x vraag en antwoord over supplementen
11x vraag en antwoord over supplementen Vitamine D IS EEN SUPPLEMENT NODIG Om aan vitamine D te komen is vooral zonlicht erg belangrijk. Voeding speelt, zeker s zomers, een bijrol. Hoe krijg je niet te
Nadere informatieSamenvatting. De achtergrond van dit advies. Regelgeving en onderzoek zijn volop in ontwikkeling.
Samenvatting De achtergrond van dit advies Regelgeving en onderzoek zijn volop in ontwikkeling. Europese wet- en regelgeving en onderzoek op het gebied van vitamines, mineralen en spoorelementen, de zogenaamde
Nadere informatieWat is vitamine D? 3. Vitamine D tekort 3. Vitamine D, waar zit het in? 3. Naar buiten 3. Vitamine D-supplementen 3. Hoeveel vitamine D?
Vitamine D Inhoud Wat is vitamine D? 3 Vitamine D tekort 3 Vitamine D, waar zit het in? 3 Naar buiten 3 Vitamine D-supplementen 3 Hoeveel vitamine D? 4 Vitamine D en calcium gaan hand in hand 5 Meer informatie
Nadere informatieVoedingsnormen voor vitamines en mineralen voor volwassenen. Nr. 2018/19. Samenvatting
Voedingsnormen voor vitamines en mineralen voor volwassenen Nr. 2018/19 Samenvatting Voedingsnormen voor vitamines en mineralen voor volwassenen pagina 2 van 5 De Gezondheidsraad heeft voor 25 vitamines
Nadere informatieSamenvatting, conclusies en aanbevelingen
Samenvatting, conclusies en aanbevelingen In publiceerde de toenmalige oedingsraad de Nederlandse voedingsnormen. Deze waren hoofdzakelijk gericht op de preventie van deficiëntieverschijnselen. De laatste
Nadere informatieSheet 3 Als jullie het advies lezen, komen waarschijnlijk deze vragen bij jullie op. In deze presentatie worden deze vragen beantwoord.
Memo Aan: Van: Datum: Dit document hoort bij de presentatie Vitamine D. De presentatie is bedoeld om te geven tijdens een voorlichtingsbijeenkomst voor (laag opgeleide) consumenten met een getinte of donkere
Nadere informatieKerncijfers leefstijlmonitor seksuele gezondheid 2015
Kerncijfers leefstijlmonitor seksuele gezondheid 2015 Over welke cijfers hebben we het? In Nederland worden gegevens over de leefstijl van de bevolking verzameld door meerdere thema-instituten die elk
Nadere informatieVitamine D-tekort in een multi-etnische populatie; determinanten, prevalentie en consequenties
2 epidemiologisch bulletin,, jaargang 45, nummer 3 Vitamine D-tekort in een multi-etnische populatie; determinanten, prevalentie en consequenties Samenvatting proefschrift I.M. van der Meer I.M. van der
Nadere informatieKinderen in Nederland - Bijlage B Respons, representativiteit en weging
Kinderen in Nederland - Bijlage B Respons, representativiteit en weging Respons thuiszorgorganisaties en GGD en In deden er tien thuiszorgorganisaties mee aan het, verspreid over heel Nederland. Uit de
Nadere informatieVitamine D heb jij extra vitamine D nodig?
Vitamine D heb jij extra vitamine D nodig? Zonlicht en goede voeding zijn nodig om vitamine D binnen te krijgen. Maar niet iedereen krijgt daarmee altijd genoeg vitamine D binnen. Sommige groepen mensen
Nadere informatieVitamine D Krijg jij het advies om extra vitamine D te gebruiken?
Vitamine D Krijg jij het advies om extra vitamine D te gebruiken? Zonlicht en goede voeding zijn nodig om vitamine D binnen te krijgen. Maar niet iedereen krijgt daarmee altijd genoeg vitamine D binnen.
Nadere informatieMEMO. Bijdrage van voedingsmiddelengroepen aan de inneming van mono- en disachariden en energie. Resultaten van VCP 2007-2010.
MEMO Bijdrage van voedingsmiddelengroepen aan de inneming van mono- en disachariden en energie Resultaten van VCP 2007-2010 Pagina 1 van 19 Colofon RIVM 2013 Delen uit deze publicatie mogen worden overgenomen
Nadere informatieThemarapport. Voeding en bewegen
Themarapport Voeding en bewegen Inleiding In het najaar van 2011 heeft de GGD Hollands Noorden de Kindermonitor 0-12 jaar uitgevoerd. Het doel van de Kindermonitor is om de gemeente, de GGD en andere belanghebbenden
Nadere informatie1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström
1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström Dr. S.A.M. van de Schans, S. Oerlemans, MSc. en prof. dr. J.W.W. Coebergh Inleiding Epidemiologie is de wetenschap die eenvoudig gezegd
Nadere informatie12. Vaak een uitkering
12. Vaak een uitkering Eind 2001 hadden niet-westerse allochtonen naar verhouding 2,5 maal zo vaak een uitkering als autochtonen. De toename van de WW-uitkeringen in 2002 was bij niet-westerse allochtonen
Nadere informatieMeerdere keren zonder werk
Meerdere keren zonder werk Antoinette van Poeijer Ontvangers van een - of bijstandsuikering en ers worden gestimuleerd (weer) aan de slag te gaan. In veel gevallen is dat succesvol. Er zijn echter ook
Nadere informatieInformatie over de deelnemers
Tot eind mei 2015 hebben in totaal 45558 mensen deelgenomen aan de twee Impliciete Associatie Testen (IATs) op Onderhuids.nl. Een enorm aantal dat nog steeds groeit. Ook via deze weg willen we jullie nogmaals
Nadere informatieNederlandse samenvatting voor medisch niet-ingewijden
Nederlandse samenvatting voor medisch niet-ingewijden Chapter 8 Vitamine D, ter preventie van type 2 diabetes Dit proefschrift bevat de resultaten van enkele wetenschappelijke studies over vitamine D in
Nadere informatieVitamine D bij zwangerschap en het geven van borstvoeding
Vitamine D bij zwangerschap en het geven van borstvoeding Informatie voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven meander medisch centrum 1 www.meandermedischcentrum.nl In 2008 adviseerde de
Nadere informatieK I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R
VOEDING, BEWEGING EN GEWICHT K I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R Jeugd 2010 6 Kinderenonderzoek 2010 Om inzicht te krijgen in de gezondheid van de inwoners in haar werkgebied, heeft de GGD
Nadere informatieSamenvatting Jong; dus gezond!?
Samenvatting Jong; dus gezond!? Deel III Gezondheidsprofiel regio Nieuwe Waterweg Noord, 2005-2008 Samenvatting rapport Jong; dus gezond!? Gezondheidssituatie van de Jeugd (2004-2006) Regio Nieuwe Waterweg
Nadere informatieVoeding en osteoporose
Voeding en osteoporose Voeding bij osteoporose Bij osteoporose (botontkalking) is de afbraak van de botten vergroot, waardoor de botten erg verzwakt zijn. De kans op botbreuken is verhoogd. Belangrijke
Nadere informatieKinderen in Zuidoost gezond en wel?
GGD Amsterdam Uitkomsten Amsterdamse gezondheidsmonitor basisonderwijs 13-14 Kinderen in Zuidoost gezond en wel? 1 Wat valt op in Zuidoost? Voor Zuidoost zijn de cijfers van de Jeugdgezondheidsmonitor
Nadere informatieUit huis gaan van jongeren
Arie de Graaf en Suzanne Loozen Jaarlijks verlaten bijna een kwart miljoen jongeren het ouderlijk huis. Een klein deel van hen is al vóór de achttiende verjaardag uit huis gegaan. De meeste jongeren gaan
Nadere informatieVoeding en osteoporose
Voeding en osteoporose 2 Voeding bij osteoporose Bij osteoporose (botontkalking) is de afbraak van de botten vergroot, waardoor de botten erg verzwakt zijn. De kans op botbreuken is verhoogd. Belangrijke
Nadere informatie10. Veel ouderen in de bijstand
10. Veel ouderen in de bijstand Niet-westerse allochtonen ontvangen 2,5 keer zo vaak een uitkering als autochtonen. Ze hebben het vaakst een bijstandsuitkering. Verder was eind 2002 bijna de helft van
Nadere informatieVitaminen en mineralen. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg
Vitaminen en mineralen Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Vitaminen 3 Mineralen 4 Voeding 4 Dagelijkse behoefte 4 Wanneer extra vitaminen gebruiken
Nadere informatieKinderen in Centrum gezond en wel?
GGD Amsterdam Uitkomsten Amsterdamse gezondheidsmonitor basisonderwijs 13-14 Kinderen in Centrum gezond en wel? 1 Wat valt op in Centrum? Voor Centrum zijn de cijfers van de Jeugdgezondheidsmonitor van
Nadere informatieAanbevolen Dagelijks Hoeveelheden (ADH) voor zwangeren
Pagina 1 / 5 Aanbevolen Dagelijks Hoeveelheden (ADH) voor zwangeren Energie Energie De basaal stofwisseling neemt tijdens de zwangerschap geleidelijk toe. Aan het eind van de zwangerschap is de basaal
Nadere informatieElke dag bouwen aan sterke botten
Elke dag bouwen aan sterke botten Waarom aandacht voor sterke botten? Hoe krijg je sterke botten? Of je sterke botten hebt of niet wordt voor een groot deel bepaald door erfelijke factoren. Een beetje
Nadere informatieKinderen in West gezond en wel?
GGD Amsterdam Uitkomsten Amsterdamse gezondheidsmonitor basisonderwijs 13-14 Kinderen in West gezond en wel? 1 Wat valt op in West? Voor West zijn de cijfers van de Jeugdgezondheidsmonitor van schooljaar
Nadere informatieArbeidsdeelname van paren
Arbeidsdeelname van paren Johan van der Valk De combinatie van een voltijdbaan met een is het meest populair bij paren, met name bij paren boven de dertig. Ruim 4 procent van de paren combineerde in 24
Nadere informatie1 Opzet tabellenboek, onderzoeksopzet en respondentkenmerken
1 Opzet tabellenboek, onderzoeksopzet en respondentkenmerken 1.1 Opzet tabellenboek Dit tabellenboek geeft een uitgebreid overzicht van de uitkomsten van de Leefbaarheidsmonitor 2004. Het algemene rapport,
Nadere informatieGeschreven door Administrator donderdag, 05 maart 2015 20:35 - Laatst aangepast donderdag, 05 maart 2015 21:27
Vitamine D In de orthomoleculaire wereld is het belang van hoge doseringen vitamine D al geruime tijd een prominent gespreksonderwerp. Langzamerhand weet een stortvloed aan ondubbelzinnige onderzoeksresultaten
Nadere informatieSamenvatting. Bijlage 1. Wat is de achtergrond van dit advies? Regelgeving en onderzoek zijn volop in ontwikkeling
Bijlage 1 Samenvatting Wat is de achtergrond van dit advies? Regelgeving en onderzoek zijn volop in ontwikkeling Europese wet- en regelgeving en onderzoek op het gebied van vitamines, mineralen en spoorelementen,
Nadere informatieVoedingsnormen en suppletieadviezen vitamine D
Dit artikel biedt informatie voor gezondheidsprofessionals die voorlichting geven over vitamine D. Het bevat de voedingsnormen en suppletieadviezen voor vitamine D van de Gezondheidsraad uit 2012. Deze
Nadere informatie2. Overgewicht. allochtone kinderen. autochtone kinderen. eenouder ouder+stiefouder. beide ouders. % kinderen met overgewicht. laag.
2. Overgewicht De gevolgen van overgewicht op de kinderleeftijd zijn uiteenlopend van psychosociale problemen, zoals gepest worden, negatief zelfbeeld en depressiviteit, tot lichamelijke problemen zoals
Nadere informatieEvaluatie JOGG Roosendaal Basisschool de Vlindertuin. Resultaten evaluatie JOGG December 2017
Evaluatie JOGG Roosendaal Basisschool de Vlindertuin Resultaten evaluatie JOGG December 2017 Inleiding Achtergrond In het kader van de JOGG aanpak in de gemeente Roosendaal heeft op basisschool de Vlindertuin
Nadere informatieKerncijfers leefstijlmonitor seksuele gezondheid 2014
Kerncijfers leefstijlmonitor seksuele gezondheid 2014 Figuur 1 Aantal deelnemers naar geslacht en leeftijd 75 t/m 85 jaar 1 Over welke cijfers hebben we het? In Nederland worden gegevens over de leefstijl
Nadere informatieKinkhoest is gevaarlijk voor zuigelingen en jonge kinderen
Samenvatting Kinkhoest is gevaarlijk voor zuigelingen en jonge kinderen Kinkhoest is een gevaarlijke ziekte voor zuigelingen en jonge kinderen. Hoe jonger het kind is, des te vaker zich restverschijnselen
Nadere informatieVeelgestelde vragen over vitamine D-suppletie
Dit zijn vragen die gesteld kunnen worden door mensen die al weten dat zij extra vitamine D moeten innemen. Voor vragen over een geschikt suppletie-advies, kijk op www.voedingscentrum.nl/vitamined. Algemeen
Nadere informatieBewegen en overgewicht in Purmerend
Bewegen en overgewicht in Purmerend In opdracht van: Spurd, Marianne Hagenbeuk Uitgevoerd door: Monique van Diest Team Beleidsonderzoek en Informatiemanagement Gemeente Purmerend mei 2009 Verkrijgbaar
Nadere informatiede voedingskundige samenstelling + onderbouwing
de voedingskundige samenstelling + onderbouwing algemene informatie van de drinkvoeding, waarop de hoeveelheden van de ingrediënten zijn gebaseerd: Volledige voeding; drinkvoeding wordt zes keer op een
Nadere informatieINFOKAART OUDEREN EN ROKEN
INFOKAART OUDEREN EN ROKEN Roken Roken is de risicofactor die de meeste sterfte en het meeste gezondheidsverlies met zich brengt en zodoende ook zorgt voor veel verlies aan kwaliteit van leven (1). Vijftien
Nadere informatieSamenvatting. Wat is de achtergrond van dit advies? Regelgeving en onderzoek zijn volop in ontwikkeling
Samenvatting Wat is de achtergrond van dit advies? Regelgeving en onderzoek zijn volop in ontwikkeling Europese wet- en regelgeving en onderzoek op het gebied van vitamines, mineralen en spoorelementen,
Nadere informatieKerncijfers leefstijlmonitor seksuele gezondheid 2014
Kerncijfers leefstijlmonitor seksuele gezondheid 2014 2 Kerncijfers leefstijlmonitor seksuele gezondheid 2014 Figuur 1 Aantal deelnemers naar geslacht en leeftijd 75 t/m 85 jaar 1 Over welke cijfers hebben
Nadere informatieLeeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen
Leeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen In de volgende werkblad(en) staan tabellen behorend bij een bepaald thema. De tabellen zijn toegespitst op de door u opgevraagde leeftijdscategorie. In
Nadere informatieSterke toename alleenstaande moeders onder allochtonen
Carel Harmsen en Joop Garssen Terwijl het aantal huishoudens met kinderen in de afgelopen vijf jaar vrijwel constant bleef, is het aantal eenouderhuishoudens sterk toegenomen. Vooral onder Turken en Marokkanen
Nadere informatieVoedselconsumptie Vergelijking met de Richtlijnen goede voeding Belangrijkste bevindingen
Voedselconsumptie 12-16 Vergelijking met de Richtlijnen goede voeding 15 Het RIVM onderzoekt de voedselconsumptie in Nederland. Van ruim mensen in de leeftijd van 1 tot en met 79 jaar is van 12 tot en
Nadere informatieKinderen in Noord gezond en wel?
GGD Amsterdam Uitkomsten Amsterdamse gezondheidsmonitor basisonderwijs 13-14 Kinderen in Noord gezond en wel? 1 Wat valt op in Noord? Voor Noord zijn de cijfers van de Jeugdgezondheidsmonitor van schooljaar
Nadere informatieVeelgestelde vragen over vitamine D-suppletie
Dit zijn vragen die gesteld kunnen worden door mensen die al weten wat hun advies is. Wil je weten wat een gepast supplement zou zijn? Kijk dan op www.voedingscentrum.nl/vitamined. Algemeen Ik ben een
Nadere informatieDemografische levensloop van jongeren na het uit huis gaan
Carel Harmsen en Liesbeth Steenhof In dit artikel wordt de levensloop gevolgd van jongeren die in 1995 het ouderlijk huis hebben verlaten. Hierbij wordt ook aandacht besteed aan de verschillen tussen herkomstgroeperingen.
Nadere informatieLeefstijl. 6.1 Inleiding. 6.2 Roken
Dit rapport is een uitgave van het NIVEL in 2004. De gegevens mogen met bronvermelding (H van Lindert, M Droomers, GP Westert.. Een kwestie van verschil: verschillen in zelfgerapporteerde leefstijl, gezondheid
Nadere informatieJongeren en Gezondheid 2014 : Socio-demografische gegevens
Resultaten HBSC 14 Socio-demografische gegevens Jongeren en Gezondheid 14 : Socio-demografische gegevens Steekproef De steekproef van de studie Jongeren en Gezondheid 14 bestaat uit 9.566 leerlingen van
Nadere informatie7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs
7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs Vergeleken met autochtonen is de participatie in het hoger onderwijs van niet-westerse allochtonen ruim twee keer zo laag. Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting 9. * De adviezen van de Gezondheidsraad zijn beschikbaar op
Samenvatting In 1992 publiceerde de toenmalige Voedingsraad de Nederlandse voedingsnormen. Deze aanbevelingen voor de inneming van voedingsstoffen waren gericht op de preventie van deficiëntieverschijnselen
Nadere informatieZorggebruik. 5.1 Inleiding. 5.2 Contact eerste lijn
Dit rapport is een uitgave van het NIVEL in 2004. De gegevens mogen met bronvermelding (H van Lindert, M Droomers, GP Westert.. Een kwestie van verschil: verschillen in zelfgerapporteerde leefstijl, gezondheid
Nadere informatieN. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen.
ADHD Wachtkamerspecial Onderbehandeling van ADHD bij allochtonen: kinderen en volwassenen N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. Inleiding
Nadere informatieONDERZOEK GENOTMIDDELENGEBRUIK SCHOLIEREN BASISONDERWIJS DEN HAAG 2003
RIS128575b_10-JUN-2005 ONDERZOEK GENOTMIDDELENGEBRUIK SCHOLIEREN BASISONDERWIJS DEN HAAG 2003 Beknopt verslag ten behoeve van de deelnemende scholen April 2005 Dienst OCW / GGD Den Haag Epidemiologie en
Nadere informatieVoeding en Bewegen bij Peuters
Voeding en Bewegen bij Peuters Colofon Auteur C.M. Waardenburg, epidemioloog GGD Westfriesland Redactie C. Beentjes, manager ouder- en kindzorg De Omring E.G.A.M. Duin-de Boer, epidemiologisch medewerker
Nadere informatie4,8. Praktische-opdracht door een scholier 1583 woorden 7 juni keer beoordeeld. Vragen.
Praktische-opdracht door een scholier 1583 woorden 7 juni 2005 4,8 33 keer beoordeeld Vak Biologie Vragen. 1. 1. Blue Band margarine. ( 250 gr. ) 2. ( 500 ml. ) 3. ( 0,5 L. ) 4. ( 350 gr. ) 5. ( 0,5 L.
Nadere informatieAllochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010
FORUM Maart Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt 9-8e monitor: effecten van de economische crisis In steeg de totale werkloosheid in Nederland met % naar 26 duizend personen. Het werkloosheidspercentage
Nadere informatieKinderen in Zuid gezond en wel?
GGD Amsterdam Uitkomsten Amsterdamse gezondheidsmonitor basisonderwijs 13-14 Kinderen in Zuid gezond en wel? 1 Wat valt op in Zuid? Voor Zuid zijn de cijfers van de Jeugdgezondheidsmonitor van schooljaar
Nadere informatieJongeren en Gezondheid 2014 : Socio-demografische gegevens
Jongeren en Gezondheid 14 : Socio-demografische gegevens Steekproef De steekproef van de studie Jongeren en Gezondheid 14 bestaat uit 9.566 leerlingen van het vijfde leerjaar lager onderwijs tot het zevende
Nadere informatieScholierenonderzoek Kindermishandeling 2016
Het ITS maakt deel uit van de Radboud Universiteit Scholierenonderzoek Kindermishandeling 2016 Samenvatting Roelof Schellingerhout Clarie Ramakers Scholierenonderzoek Kindermishandeling 2016 Samenvatting
Nadere informatieAntwoorden op veel gestelde vragen over de folder Chroom-6 en ziekten: wat is er bekend uit de wetenschap?
Antwoorden op veel gestelde vragen over de folder Chroom-6 en ziekten: wat is er bekend uit de wetenschap? De vragen en antwoorden zijn onderverdeeld in vijf groepen: 1 Algemene vragen over de folder...1
Nadere informatieThuis voelen in Nederland: stedelijke verschillen bij allochtonen
Thuis voelen in Nederland: stedelijke verschillen bij allochtonen Jeroen Nieuweboer Allochtonen in, en voelen zich minder thuis in Nederland dan allochtonen elders in Nederland. Marokkanen, Antillianen
Nadere informatieVoedselconsumptie Vergeleken met de Richtlijnen goede voeding Belangrijkste bevindingen
Voedselconsumptie 212-214 Vergeleken met de Richtlijnen goede voeding 215 Het RIVM onderzoekt de voedselconsumptie in Nederland. Deze factsheet geeft in het kort weer hoe volwassenen (19-79 jaar) in de
Nadere informatieK I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R
ROKEN EN ALCOHOLGEBRUIK Jeugd 2010 5 K I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R Kinderenonderzoek 2010 Om inzicht te krijgen in de gezondheid van de inwoners in haar werkgebied, heeft de GGD Zuid-Holland
Nadere informatieKerncijfers leefstijlmonitor seksuele gezondheid 2016
Kerncijfers leefstijlmonitor seksuele gezondheid 2016 Over welke cijfers hebben we het? In Nederland worden gegevens over de leefstijl van de bevolking verzameld door meerdere thema-instituten die elk
Nadere informatieLangdurige werkloosheid in Nederland
Langdurige werkloosheid in Nederland Robert de Vries In 25 waren er 483 duizend werklozen. Hiervan waren er 23 duizend 42 procent langdurig werkloos. Langdurige werkloosheid komt vooral voor bij ouderen.
Nadere informatieKinderen in Nieuw-West gezond en wel?
GGD Amsterdam Uitkomsten Amsterdamse gezondheidsmonitor basisonderwijs 13-14 Kinderen in Nieuw-West gezond en wel? 1 Wat valt op in Nieuw-West? Voor Nieuw-West zijn de cijfers van de Jeugdgezondheidsmonitor
Nadere informatieE-MOVO Hoe gezond zijn jongeren in de regio Nijmegen?
E-MOVO 2011-2012 Hoe gezond zijn jongeren in de regio Nijmegen? E-MOVO (Elektronische MOnitor en VOorlichting) is een grootschalig jongerenonderzoek van de GGD en in Oost-Nederland. Dit onderzoek wordt
Nadere informatieSummary & Samenvatting. Samenvatting
Samenvatting De meeste studies na rampen richten zich op de psychische problemen van getroffenen zoals post-traumatische stress stoornis (PTSS), depressie en angst. Naast deze gezondheidsgevolgen van psychische
Nadere informatieSociale acceptatie van homoseksualiteit in Zuid-Holland West
Sociale acceptatie van homoseksualiteit in Zuid-Holland West Gezondheidsonderzoek 2012 GGD Zuid-Holland West Juni 2013 Inleiding Deze factsheet beschrijft de sociale acceptatie van homoseksualiteit in
Nadere informatieOsteopenie. Uitleg en leefstijladviezen. mca.nl
Osteopenie Uitleg en leefstijladviezen mca.nl Inhoudsopgave Wat is osteopenie? 3 Wie krijgen osteopenie? 3 Hoe ontstaat osteopenie? 3 Hoe weet u of u osteopenie heeft? 5 Uw vragen 6 Notities 7 Colofon
Nadere informatieLeeswijzer Gezondheidspeiling tabellen Deze leeswijzer geldt ook voor tabellen van de Inwonersenquête van Interne Bedrijf Onderzoek, Gemeente Utrecht
Leeswijzer Gezondheidspeiling tabellen Deze leeswijzer geldt ook voor tabellen van de Inwonersenquête van Interne Bedrijf Onderzoek, Gemeente Utrecht In de volgende werkblad(en) staan tabellen behorend
Nadere informatieIn de volgende werkblad(en) staan tabellen behorend bij een bepaald thema. De tabellen zijn toegespitst op de door u opgevraagde leeftijdscategorie.
Leeswijzer Gezondheidspeiling tabellen Deze leeswijzer geldt ook voor tabellen van de Inwonersenquête van Interne Bedrijven Onderzoek, Gemeente Utrecht In de volgende werkblad(en) staan tabellen behorend
Nadere informatieInkomsten uit arbeid van vrouwen en hun partners
Inkomsten uit arbeid van vrouwen en hun s Karin Hagoort en Maaike Hersevoort In 24 verdienden samenwonende of gehuwde vrouwen van 25 tot 55 jaar ongeveer de helft van wat hun s verdienden. Naarmate het
Nadere informatieGO Jeugd 2008 Alcohol
GO Jeugd 2008 Alcohol Samenvatting alcohol Uit de gegevens van GO Jeugd 2008 van GGD Fryslân blijkt dat 63% van de Friese 12 t/m 18 jarigen wel eens alcohol heeft, 51% nog in de vier voorafgaand aan het
Nadere informatieFit en Gezond in Overijssel 2016
Fit en Gezond in Overijssel 2016 Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2016 Provinciale resultaten sport en bewegen Colofon Fit en Gezond in Overijssel Provinciale resultaten sport en bewegen uit de
Nadere informatieIn de volgende werkblad(en) staan tabellen behorend bij een bepaald thema. De tabellen zijn toegespitst op de door u opgevraagde leeftijdscategorie.
Leeswijzer Gezondheidspeiling tabellen Deze leeswijzer geldt ook voor tabellen van de Inwonersenquête van Interne Bedrijven Onderzoek, Gemeente Utrecht In de volgende werkblad(en) staan tabellen behorend
Nadere informatie1. Voedingsadvies 1.1 Inleiding
1. Voedingsadvies 1.1 Inleiding Op de pabo opleiding leren de studenten hoe ze kinderen de vaardigheden kunnen bijbrengen die ze nodig hebben om een succesvolle en evenwichtige volwassene te worden. In
Nadere informatieSamenvatting. Opvoeding en thuis omgeving als aangrijpingspunten in de preventie van overgewicht bij kinderen: resultaten van de ChecKid studie
Opvoeding en thuis omgeving als aangrijpingspunten in de preventie van overgewicht bij kinderen: resultaten van de ChecKid studie Overgewicht is een snel groeiend wereldwijd probleem en is geassocieerd
Nadere informatieMeningen van verpleegkundigen en verzorgenden over de complexiteit van zorg Factsheet Panel Verpleegkundigen en Verzorgenden, april 2007
LEVV Landelijk Expertisecentrum Verpleging & Verzorging Meningen van verpleegkundigen en verzorgenden over de complexiteit van zorg Factsheet Panel Verpleegkundigen en Verzorgenden, april 2007 De meeste
Nadere informatievitamines & mineralen onmisbaar voor een goede gezondheid
vitamines & mineralen onmisbaar voor een goede gezondheid Vitamines en mineralen: we kunnen geen dag zonder We weten dat we ze elke dag nodig hebben. Maar wat zijn het eigenlijk? Vitamines en mineralen
Nadere informatieLaboratoria Nieuwsbrief Juni 2012 Klinisch Chemisch en Hematologisch Laboratorium Medisch Microbiologisch Laboratorium
Laboratoria Nieuwsbrief Juni 2012 Klinisch Chemisch en Hematologisch Laboratorium Medisch Microbiologisch Laboratorium In dit nummer: Express-info Inleiding Bereikbaarheid laboratoria / specialisten Ziekenhuis
Nadere informatieJeugdwerkloosheid Amsterdam
Jeugdwerkloosheid Amsterdam 201-201 Factsheet maart 201 De afgelopen jaren heeft de gemeente Amsterdam fors ingezet op het terugdringen van de jeugdwerkloosheid. Nu de aanpak jeugdwerkloosheid is afgelopen
Nadere informatieOnderzoek Digipanel: Contacten met vrienden, familie en buren
Versie definitief Datum 20 maart 2007 1 (5) Onderzoek Digipanel: Contacten met vrienden, familie en Auteur Tineke Brouwers Het derde onderzoek Op 8 maart 2007 kregen alle panelleden van dat moment (771
Nadere informatieVitamine D Hoog gedoseerde voedingssupplementen
Vitamine D Hoog gedoseerde voedingssupplementen Begin 2016 heeft de NVWA verschillende meldingen ontvangen waarin de NVWA gewezen werd op het feit dat er voedingssupplementen met vitamine D op de Nederlandse
Nadere informatieMEMO: Inname van vitamine K door kinderen en volwassenen in Nederland. Resultaten van VCP 2007-2010
MEMO: Inname van vitamine K door kinderen en volwassenen in Nederland Resultaten van VCP 2007-2010 Colofon RIVM 2016/versie 2, augustus 2016 Delen uit deze publicatie mogen worden overgenomen op voorwaarde
Nadere informatieRotterdam Lekker Fit! Gezinsaanpak draagt bij aan vermindering consumptie gezoete dranken door kinderen.
Februari 2013 Rotterdam Lekker Fit! Gezinsaanpak draagt bij aan vermindering consumptie gezoete dranken door kinderen. In Rotterdam heeft een kwart van de basisschoolkinderen overgewicht, met alle gezondheidsrisico
Nadere informatieEffect publieksvoorlichting
Effect publieksvoorlichting Inleiding Om het effect van de voorlichtingsbijeenkomsten te kunnen meten is gevraagd aan een aantal deelnemers aan deze bijeenkomsten om zowel voorafgaand aan de voorlichting
Nadere informatie