Welzijnsbezoek Inhoud. 1 Conclusies

Transcriptie

1 Welzijnsbezoek 2015 Inhoud 1. Conclusies 2. Wonen en woonomgeving 3. Gezondheid en zorg 4. Sociale contacten en netwerk 5. Actief zijn 6. Mobiliteit 7. Levensonderhoud 8. Leefstijl 9. Verwachte veranderingen MEE Drechtsteden voert evenals voorgaande jaren- in 2015 binnen de gemeente Dordrecht welzijnsbezoeken uit onder ouderen van 75, 80 en 85 jaar. Tijdens dit bezoek voeren vrijwilligers en stagiairs signalerende gesprekken met ouderen waarin ze de zelfredzaamheid (eigen kracht) en de leefsituatie van deze doelgroep langslopen aan de hand van zes onderwerpen: wonen en woonomgeving, gezondheid en zorg, sociale contacten/netwerk, actief zijn, mobiliteit en levensonderhoud. Het Onderzoekcentrum Drechtsteden maakt voor MEE een verslag van de antwoorden van de ouderen, gebaseerd op de welzijnsbezoeken Het welzijnsbezoek is een preventief instrument met als doel het bevorderen en versterken van de eigen kracht van ouderen in Dordrecht. De vragenlijst heeft een signaleringsfunctie. De vragen brengen een gesprek op gang, dat signalen oplevert over de zelfredzaamheid of de ondersteuningsbehoefte (kwetsbaarheid of eenzaamheid) van de oudere. Anderzijds zijn er vragen om voor de ouderen als groep de leefsituatie te kunnen monitoren. In dit onderzoek maken we een onderscheid voor 75-jarigen, 80-jarigen en 85-jarigen en drie deelgebieden van Dordrecht (centrum, west en oost). 1 Conclusies Het algemeen beeld We zien dat de participatie van ouderen is toegenomen zoals het aandeel ouderen dat zelf aan vrijwilligerswerk doet, het aandeel ouderen dat zich met eigen auto kan verplaatsen en het aandeel ouderen dat met mobiel telefoon kan bellen en om kan gaan met de OVchipkaart en thuis toegang heeft tot internet. Dit laatste is bij alle leeftijdsgroepen verbeterd. Aan de andere kant zien we dat -in vergelijking met zich meer mensen zorgen maken over verwachte veranderingen, zoals verhuizing, het wegvallen van contacten, toenemende kosten, hun mobiliteit of hulp. Tevens valt op dat het aandeel dat een beroep kan doen op eigen kinderen of buren wat afneemt terwijl meer mensen bij ziekte/tegenslag een beroep denkt te gaan doen op huisarts of zorgorganisatie. Aandachtspunten Wat zowel bij deelnemers als ook bij mensen die niet deelnamen (tijdens het telefoongesprek) ter sprake kwam: Het is prettig dat de gemeente aandacht aan ouderen besteed; Alles wordt moeilijker door de toenemende digtalisering; Door bezuinigingen houdt men steeds minder over voor leuke dingen; Sluiting van restaurants van de Wielborgh en minder activiteiten. Samenvattend is één derde van de ouderen op één of meer aspecten kwetsbaar, hun draagkracht, is niet toereikend voor de draaglast. Waarvan één op de tien op 2 of meer aspecten kwetsbaar. Voldoende zorg- en ondersteuningsvoorzieningen kunnen deze kwetsbaarheid compenseren. Met het Welzijnsbezoek kan aan deze groep op maat informatie worden gegeven of kan men doorverwezen worden naar de benodigde ondersteuning. Onder 85-jarigen is de kwetsbaarheid hoger. Van hen is 46% op één of meer aspecten kwetsbaar.

2 Informatiebehoefte Indien gewenst wordt bij het Welzijnsbezoek een "sociale kaart" achtergelaten. Hierin staan de belangrijkste telefoonnummers. Daarnaast is informatie verstrekt over: Sociale teams/ouderenadviseurs; Wmo; Bijzondere bijstand, kwijtscheldingen, huur/zorgtoeslag; Drechthopper/Valys/vervoer 65+; Wijkaccommodaties; Computerles/internetbankieren; Maaltijdvoorziening; Personenalarmering. 2 Wonen en woonomgeving Bijna iedereen beschikt over een woning die voldoet aan de eisen van veiligheid en vindt de woonomgeving goed toegankelijk. Wanneer de woning niet voldoet zou die aangepast moeten worden op: douche en toilet (beide 11x genoemd); traplift (6x) en de badkamer (5x). Een derde denkt dat als de gezondheid goed blijft het mogelijk is in de toekomst in de huidige woning te blijven wonen. Voor 17% van de ouderen is dan thuishulp en/of zorg nodig, een (trap)lift (31x genoemd), alarm (5x), douche (5x), toilet (3x) om in de huidige woning te blijven wonen. Informatie waar men behoefte aan heeft is: aanpassingen huis (10x genoemd); WMO-wonen gerelateerd (5x); huurtoeslag (3x) en verhuizen (3x). Zes op de tien deelnemers wonen in een woning die gelijkvloers is of met de lift te bereiken is en 34% woont in een complex met voorzieningen. Van de 75-jarigen woont meer dan de helft samen en heeft voldoende steun, van de 85- jarigen woont meer dan de helft alleen, waarvan 40% met voldoende steun. Vier op de tien vinden dat zij heel goed een verhuizing zelf kunnen regelen, maar drie op de tien vinden dat niet. Gemiddeld is acht op de tien tevreden over de nabijheid van voorzieningen. In Dordt oost en Dordrecht West is dat hoger, in Dordt-centrum lager. Figuur 1 In hoeverre is de huidige woning geschikt omgeving is goed toegankelijk woning is voldoende veilig winkels zijn dichtbij woning is voldoende aangepast er is weinig overlast voorzieningen zijn dichtbij 96% 96% 8 85% 83% 80% er zijn buren die helpen als het nodig is woning is gelijkvloers/met lift te bereiken 63% 62% voorzieningen in complex 34% Toelichting: Significant minder ouderen uit Dordrecht Centrum vinden de voorzieningen dichtbij. 2

3 Figuur 2 Kan zelf verhuizing/aanpassing woning regelen ja, zeker ja, hangt ervan af nee weet niet/n.v.t. 18% 1 36% 27% Figuur 3 Woonsituatie: samen of alleen en voldoende of onvoldoende steun 52% 8% 28% 46% 36% 38% 10% 40% totaal 46% 34% 11% ben samen, genoeg steun woon alleen, genoeg steun ben samen, weinig steun woon alleen, weinig steun 3 Gezondheid en zorg Ongeveer de helft van de ouderen kwalificeert de eigen gezondheid als (zeer) goed. De belangrijkste belemmering bij gezondheid treedt op bij grotere klussen in en om het huis. Dat geldt voor bijna twee derde van de senioren. Een derde tot een kwart ervaart belemmeringen bij persoonlijke zaken zoals sociale activiteiten, verplaatsen buitenshuis of licht huishoudelijk werk. De meesten kunnen een beroep doen op huisarts, kinderen en zorgorganisatie bij ziekte of tegenslag. Drie kwart van de 75-jarigen kunnen zich nog zonder hulp redden, bij de 85-jarigen is dat nog maar 35%. De meeste ouderen zien geen belemmering voor het vragen om hulp. Als er wel een belemmering is dan komt dat voornamelijk doordat de ze niet afhankelijk willen zijn van kinderen, familie of buren of niemand tot last willen zijn. Een kwart van de ouderen wil informatie over ondersteuning, aan 6% is de sociale kaart welzijnsbezoeken gegeven. Figuur 4 Belemmeringen door gezondheid bij grotere klussen in en om huis 61% 's ochtends op gang komen/bewegen bij sociale activiteiten bij verplaatsen buitenshuis bij licht huishoudelijk werk bij eten koken/maaltijdbereiding bij persoonlijke verzorging 36% 28% 18% 16% 3

4 Figuur 5 Kan bij ziekte/tegenslag een beroep doen op: huisarts 57% eigen kind(eren) 54% zorgorganisatie 50% partner 38% buren/kennissen 31% overige familie 18% kerk 13% ouderenadviseur 3% moskee 0% niemand van deze 2% Figuur 6 Kan met of zonder hulp voor zichzelf zorgen 74% 16% 4% 70% 22% 4% 35% 46% 10% 6% totaal 64% 5% 4% zonder enige hulp met enige hulp met veel hulp kan niet zonder hulp meer hulp is beter Toelichting: Significant minder 85 jarigen redden zich zonder enige hulp; significant meer 85 jarigen hebben enige hulp of veel hulp nodig. 4 Sociale contacten en netwerk Bijna alle ouderen hebben goed of voldoende contact met kinderen, familie, buren en kennissen en professionele verzorgers. Eén op de tien vindt dit onvoldoende. Meer ouderen zijn actief dan dat ze zelf ondersteuning of mantelzorg krijgen. Dat geldt logischerwijs vooral voor de 75-jarigen. Onder 85-jarigen is het aandeel dat mantelzorg krijgt het hoogst. Er is een omslagpunt tussen de 80 en. Tabel 1 Belangrijkste belemmeringen om om hulp te vragen (%) eigen kind(eren) overige familie buren/ kennissen niet zo n goed contact iemand woont ver weg ik wil niet afhankelijk zijn ik wil niemand tot last zijn ik voel me dan verplicht iets terug te doen geen enkele belemmering

5 Figuur 7 Tevreden over contacten in de omgeving met kinderen 96% met familie 94% met buren/kennissen 92% met professionele verzorgers 90% met vrijwilligers 83% Figuur 8 Tevreden over contacten in de omgeving voldoende contact en steun 4% 5% voldoende contact, meer steun wenselijk 10% onvoldoende contact, wel steun onvoldoende contact en steun 81% Contact leggen De meerderheid heeft voldoende contacten en uit de open vraag blijkt dat de helft geen nieuwe contacten nodig heeft en bij 14% gaat het leggen van contacten vanzelf. Om nieuwe contacten op te doen denkt men aan vrijwilligerswerk (8x genoemd), sociale contacten onderhouden (4x), de kerk, meedoen aan activiteiten en lid van een vereniging worden (3x), en buren (2x). 5 Actief zijn Over het algemeen is men zeer tevreden over de mate waarin men hobby- en thuis activiteiten kan doen en samen iets kan organiseren. Acht op de tien ouderen kan (bijna) altijd een prettige invulling geven aan de tijd. Bijna iedereen heeft aangegeven hoe ze de vrij tijd doorbrengen. Het gaat bijvoorbeeld om bewegen (fietsen, wandelen, gymnastiek), lezen, puzzelen, tv kijken en spelletje op de ipad, breien, handwerken, of kaarten en vrijwilligerswerk. In alle drie de leeftijdsgroepen is de mate van onafhankelijkheid bij de tijdsbesteding groot, ze nemen zelf initiatief en hebben de regie in handen. Naarmate men ouder wordt, wordt de afhankelijkheid iets groter. Tabel 2 Actief als vrijwilliger/mantelzorger of ontvanger van ondersteuning (%) geeft mantelzorg doet aan vrijwilligerswerk krijgt mantelzorg krijgt vrijwilligershulp Toelichting: Significant meer 75 jarigen doen aan vrijwilligerswerk; significant minder 80- en 85 jarigen doen aan vrijwilligerswerk. 5

6 Figuur 9 Tevredenheid over de mate waarin men actief is hobby-activiteiten thuis 93% activiteiten thuis op televisie, computer 90% samen iets organiseren 8 uitstapjes 85% activiteiten buiten de deur in verenigingsverband 74% Figuur 10 Kan prettige invulling geven aan de tijd 5% 16% (bijna) altijd meestal niet 7 Figuur 11 Mate afhankelijkheid bij tijdsbesteding 66% 31% 63% 2 8% 52% 3 totaal 62% 32% 6% neem zelf initiatief heb zelf regie ben vooral afhankelijk 6 Mobiliteit Binnenshuis en op korte afstand van de woning kunnen ouderen zich nog goed verplaatsen. Meer dan de helft van de ouderen maakt gebruik van de auto, fiets, rollator of scootmobiel om boodschappen te doen, voor bezoek aan arts of ziekenhuis en familie en uitstapjes in de buurt. Acht op de tien verplaatsen zich met het openbaar vervoer. Vier op de tien maken (bijna) nooit gebruik van het gratis openbaar vervoer. Voor het gebruik van de Drechthopper zien we dat 86% van de 75-jarigen er geen gebruik van maakt, van de 85-jarigen maakt twee derde er geen gebruik van. Ouderen uit Dordt-centrum maken het vaakst gebruik van gratis openbaar vervoer en de Drechthopper. 6

7 Figuur 12 In hoeverre kan men zichzelf verplaatsen? binnenshuis 100% korte afstanden buitenshuis 92% met openbaar vervoer 7 via traplopen 74% met eigen auto 62% met fiets 57% met rollator 56% met scootmobiel of taxivervoer 50% Figuur 13 Kan zich zonder hulp verplaatsen boodschappen doen 82% bezoek aan arts of ziekenhuis 78% uitstapje in de buurt 78% bezoek aan familie of kennis 77% uitstapje verder weg 75% vakantie 5 Figuur 14 Gebruik gratis openbaar vervoer naar leeftijd 4% 6% 37% 41% 6% 15% 37% 40% 5% 14% 23% 56% totaal 6% 13% 34% 44% 4x pw of vaker 3x pw 2x pw af en toe (bijna) nooit 7

8 Figuur 15 Gebruik gratis openbaar vervoer naar stadsdeel centrum 7% 2 47% west 13% 33% 48% oost 7% 14% 37% 40% 4x pw of vaker 3x pw 2x pw af en toe (bijna) nooit Figuur 16 Gebruik Drechthopper naar leeftijd 10% 86% 18% 78% 5% 24% 67% totaal 16% 7 4x pw of vaker 3x pw 2x pw af en toe (bijna) nooit Toelichting: Significant minder 75 jarigen maken af en toe gebruik van de Drechthopper; significant meer 85 jarigen maken af en toe gebruik van de Drechthopper. Figuur 17 Gebruik Drechthopper naar stadsdelen centrum 17% 77% west 22% 73% oost 13% 83% 4x pw of meer 3x pw 2x pw af en toe (bijna) nooit In een open vraag over wat er benodigd is voor een goede mobiliteit geeft 57% aan dat er (nog) niets nodig is. Een kwart heeft voor een goede mobiliteit nog wel wensen: Drechthopper (41x genoemd); rollator, rolstoel (24x); scootmobiel en Valys (beide 15x genoemd) (Valys is voor vervoer buiten de regio voor reizigers met een mobiliteitsbeperking); openbaar vervoer (11x). 8

9 7 Levensonderhoud Acht op de tien ouderen houden geld over en een enkeling moet zijn spaargeld aanspreken om rond te komen. Men verwacht daar in de komende tijd geen verandering in. Twee derde doet de eigen administratie, slechts 1% heeft geen zicht op de eigen administratie en de financiën. Een op de tien heeft behoefte aan informatie over financiële aangelegenheden: administratie (3x) en een computercursus (2x). In Dordrecht Centrum zijn ouderen het minst positief over de financiële situatie, een op de tien moet spaargeld uitgeven. De meeste schulden worden gemaakt in Dordrecht West. Figuur 18 Financiële situatie naar leeftijd 7% 57% 7% 5 52% 26% 10% totaal 8% 57% hou veel geld over hou beetje geld over kom precies uit moet spaargeld uitgeven moet schulden maken Figuur 19 Financiële situatie naar stadsdelen centrum 50% west 5% 58% 30% 5% oost 8% 5 22% 10% hou veel geld over hou beetje geld over kom precies uit moet spaargeld uitgeven moet schulden maken 8 Leefstijl Zeven op de tien ouderen hebben thuis toegang tot internet. De computer wordt door de helft gebruikt om s te versturen of iets op te zoeken. Ruim de helft van de ouderen is in staat om iets te regelen op de computer en tekst te verwerken (3). Figuur 20 Thuis toegang tot internet 28% ja nee 72% 9

10 Figuur 21 Thuis toegang tot internet naar leeftijd 18% ja 32% 41% nee 82% 68% 5 Toelichting: Significant minder 75 jarigen hebben thuis geen internet; significant meer 85 jarigen hebben thuis geen internet. Figuur 22 Thuis toegang tot internet naar stadsdelen centrum west oost ja 27% 34% 26% nee 73% 66% 74% Figuur 23 Is in staat om: geld pinnen 92% met mobiele telefoon bellen 87% omgaan met OV-chipkaart 75% een versturen 55% op internet praktische zaken opzoeken 54% via internet praktische zaken regelen op computer met tekstverwerkingsprogramma werken 3 38% Figuur 24 Zelfredzaamheid naar leeftijd 65% op internet praktische zaken opzoeken 52% 36% een versturen 50% 67% 40% Toelichting: Significant meer 75 jarigen zijn in staat een te versturen en praktische zaken op internet op te zoeken, daarentegen zijn significant minder 85 jarigen daartoe in staat. 10

11 Figuur 25 Zelfredzaamheid naar stadsdeel 56% op internet praktische zaken opzoeken 50% een versturen 55% 57% 51% 56% centrum west oost Figuur 26 Zicht op eigen administratie en financiën hou het zelf bij houdt iemand anders bij nee 33% 66% 9 Verwachte veranderingen Vier op de tien ouderen verwachten geen grote veranderingen in de komende tijd, wel denkt een derde dat de gezondheid achteruit zal gaan. Twee op de tien verwachten een verhuizing, wegvallende contacten, zorgen om toenemende kosten of niet meer met de auto te kunnen rijden. Figuur 27 Verwachte veranderingen geen van deze 40% eigen gezondheid kan sterk achteruitgaan 33% verhuizing 22% contacten vallen weg 21% zorgen om toenemende kosten 20% kan niet meer met auto of bus 20% hulp stopt/wordt niet meer vergoed 11% 11

12 Bezuinigingen Uit de open antwoorden blijkt dat de helft (nog) niet hoeft te bezuinigen. Een vijfde van de ouderen ziet geen mogelijkheden om nog (verder) te bezuinigen. De meest genoemde manieren om eventueel wel te bezuinigen zijn: auto verkopen (12x genoemd); abonnement/lidmaatschap wegdoen (8x); zuinig zijn (8x); niet op vakantie en geen goede doelen meer doen (beide 5x). Tabel 3 Vergelijking (%) wonen woning is niet voldoende aangepast voorzieningen zijn niet dichtbij kan niet zelf verhuizing/aanpassing woning regelen woon alleen, heb weinig steun gezondheid belemmerd in gezondheid bij verplaatsen buitenshuis belemmerd in gezondheid bij persoonlijke verzorging kan niet zonder hulp/meer hulp nodig contacten onvoldoende contact krijg mantelzorg (volgens eigen opgave) actief zijn voelt zich afhankelijk mobiliteit niet mogelijk om buitenshuis te verplaatsen gebruik OV 4x of vaker levensonderhoud moet spaargeld uitgeven heeft thuis geen internet kan geen versturen = significante toename t.o.v. vorige meting = significante afname t.o.v. vorige meting 12

13 Verantwoording Welzijnsbezoek en verslag In 2015 heeft MEE Drechtsteden met 472 ouderen gesprekken gevoerd via een "Welzijnsbezoek". Het aantal deelnemers is ongeveer gelijk gespreid over de drie leeftijdsgroepen en deelgebieden. Vrijwilligers of stagiairs voeren een gesprek over het wonen, gezondheid en zorg, sociale contacten en netwerk, actief zijn, mobiliteit en levensonderhoud. Indien gewenst wordt direct aan de oudere informatie gegeven of wordt verwezen naar andere organisaties. Tijdens het gesprek worden anoniem antwoorden op vragen genoteerd die voor dit verslag zijn gebruikt. Het Onderzoekcentrum Drechtsteden beschrijft de leefsituatie van ouderen, de verschillen tussen de drie leeftijdsgroepen en gebieden en conclusies. Tabel 4 Respons 2015 aantal benaderd bezocht/telefonisch 472 telefonisch bereikt, geen belangstelling 477 brief gestuurd 650 Toelichting: periode t/m Definitie van begrippen Eigen kracht De mate waarin iemand over middelen en capaciteiten (draagkracht) beschikt om zich te redden in de samenleving. Kortom, is iemand in staat om zelfstandig zijn of haar leven te leiden en om problemen op te lossen? Onderwerpen van Eigen kracht (OCD, Monitor Sociaal, 2013): weinig belemmering door beperking/ziekte; begrijpen van brieven en invullen van formulieren; omgaan met onverwachte problemen; financiële zelfredzaamheid; de weg weten te vinden naar instanties (indien nodig). Kwetsbaarheid De draaglast, oftewel de mate waarin iemand kwetsbaar is in het psychisch domein, het lichamelijk domein en/of het sociaal domein. Voldoende zorg- en ondersteuningsvoorzieningen kunnen deze kwetsbaarheid compenseren. Onderwerpen van Kwetsbaarheid (SCP, Kwetsbare ouderen, 2011, bijlage wetenschappelijke definities en metingen van kwetsbaarheid, p 47), zijn: woonsituatie (alleen) of weinig steun; belemmeringen door beperking/ziekte; beperking in mobiliteit; weinig sociale steun; financiën onder druk. Definitie van kwetsbaarheid gebruikt in het onderzoek (één of meer van de aspecten): drs. J.M.A. Schalk W. van den Boogaard april 2016 Postbus AP Dordrecht (078) ocd@drechtsteden.nl woon alleen, heb weinig steun; kan niet zonder hulp/meer hulp nodig; onvoldoende contact; voelt zich afhankelijk; niet mogelijk om buitenshuis te verplaatsen; moet spaargeld uitgeven. 13