Voor Elkaar. pagina 8-9. pagina 4-7. pagina Marc Ligthart, DOC Kaas en Dr. Josef Schwaiger, DMK over fusievoorstel

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Voor Elkaar. pagina 8-9. pagina 4-7. pagina Marc Ligthart, DOC Kaas en Dr. Josef Schwaiger, DMK over fusievoorstel"

Transcriptie

1 Voor Elkaar LEDENMAGAZINE DOC KAAS JAARGANG 3 MEI 2015 pagina 4-7 Marc Ligthart, DOC Kaas en Dr. Josef Schwaiger, DMK over fusievoorstel pagina 8-9 Veel gestelde vragen tijdens rayon- en informatiebijeenkomsten pagina Green Deal: slimme energie-initiatieven in de stal

2 Voorwoord Heb jij nog wel tijd om je koeien te melken? Die vraag krijg ik de afgelopen weken toch vrij regelmatig te horen. Begrijpelijk, gelet op mijn agenda. Nadat we op 19 maart het fusievoorstel naar buiten hebben gebracht, is een en ander behoorlijk in een stroomversnelling gekomen. Marc en ik hebben er bijna een dagtaak aan. Met name de communicatie vraagt veel aandacht. Negentien rayon- en informatiebijeenkomsten - waarvan we er nu nog een aantal hebben te gaan -, brieven, fusiebrochure, de Open Dag in Edewecht, heel veel telefoontjes en mailtjes en natuurlijk interviews met de pers. Belangrijk omdat we zo nu en dan toch een aantal feitelijke onjuistheden moeten rechtzetten die door derden in de wereld worden gebracht. In de tussentijd gaan de normale werkzaamheden bij DOC Kaas door: het produceren en verkopen van kaas. Op pagina leest u hoe de commerciële mensen in Huizen bezig zijn met internationaliseren - een van de pijlers van onze strategie - en wat daar allemaal bij komt kijken in China en Latijns Amerika. Wat dichter bij huis wordt er door een aantal leden-veehouders gekeken hoe zij via de Green Deal het energieverbruik en daarmee de kosten in en om de stal omlaag kunnen brengen. Meer daarover leest u op de pagina s En misschien heeft u de koeien ook al naar buiten gedaan. Veehouder Lohuis in ieder geval wel, getuige de foto op de achterpagina. En bij ons thuis op de boerderij lopen de koeien ook weer in de wei. Het is weer voorjaar! Arjan Schimmel Voorzitter bestuur DOC Kaas B.A. Colofon Dit is een uitgave voor de leden van de Drents-Overijsselse Coöperatie (DOC). Het magazine verschijnt drie maal per jaar. Contactadres: Buitenvaart 4001, 7905 TC Hoogeveen of Postbus 11, 7900 AA Hoogeveen Voor informatie, tips of vragen: Sandra Wolf, T , E s.wolf@dockaas.nl De redactieraad: A. Schimmel, G. Hartlief, S. Wolf, M. Idzinga, S. van Nes en M. Schimmel. Realisatie: Derkse & Partners Fotografie: Suus Photography, Off the Grid en 123RF 2

3 Inhoudsopgave 2 Voorwoord Arjan Schimmel, voorzitter bestuur coöperatie 4-5 Vraaggesprek Marc Ligthart, algemeen directeur DOC Kaas 6-7 Vraaggesprek Dr. Josef Schwaiger, voorzitter raad van bestuur DMK 8-9 Veel gestelde vragen tijdens rayon- en informatiebijeenkomsten over fusievoorstel Green Deal: slimme energie-initiatieven in de stal Internationaliseren vergt uitgekiende aanpak en lange adem Schaafsel 16 Blij in de wei 3

4 Marc Ligthart, algemeen directeur DOC Kaas: Stemming moet afspiegeling zijn álle leden met de coöperatie Halverwege de tweede ronde van negen informatiebijeenkomsten spreekt Voor Elkaar met Marc Ligthart, algemeen directeur van DOC Kaas over het fusievoorstel met DMK Group. Tijdens het gesprek blikt hij terug op de rayon- en informatiebijeenkomsten en kijkt hij vooruit. Marc Ligthart, algemeen directeur DOC Kaas Er waren in maart - april tien rayonbijeenkomsten met ledenveehouders. Wat is u opgevallen tijdens deze vergaderingen met de leden? De hoge opkomst en de goede inhoudelijke discussies die we met elkaar hebben kunnen voeren. Het gaat hier om een van de belangrijkste besluiten die je als leden en coöperatie samen kunt nemen en ik ben daarom heel blij met de grote mate van betrokkenheid. Mede door de discussies is het fusievoorstel vanuit zeer verschillende invalshoeken besproken en dat heeft tot verdere verduidelijking geleid. Deze eerste ronde van bijeenkomsten was vooral bedoeld om de leden te informeren over de achtergrond van de fusie en de consequenties ervan. Dus hebben we de ontwikkelingen in de zuivelindustrie geschetst in relatie tot onze strategie en hoe het proces is verlopen. Vervolgens hebben we besproken wat de fusie met DMK ons brengt. Al met al een zeer inhoudelijk verhaal. Wat daarbij opviel is dat leden aandachtig en heel betrokken zijn. En natuurlijk waren er soms ook pittige discussies, maar de sfeer was over het algemeen goed. U bent nu halverwege de tweede ronde informatiebijeenkomsten. Wat is het verschil met de rayonbijeenkomsten? Tijdens de informatiebijeenkomsten geven we meer verdieping en achtergrond op de thema s die tijdens rayonbijeenkomsten aan de orde zijn geweest. Dat doen we aan de hand van de meest gestelde vragen tijdens de rayonbijeenkomsten. Want er waren onderwerpen die in elke vergadering aan de orde kwamen, maar uiteraard waren er ook verschillen. Zo gaan we tijdens deze bijeenkomsten dieper in op de leveringsvoorwaarden en de verschillen daarin tussen DOC Kaas en DMK en de verwachte melkprijsontwikkeling. Maar ook de kracht van de Nederlandse zuivel komt nu nadrukkelijker aan de orde. Er waren vragen van leden wat de effecten zijn van de fusie op de Nederlandse zuivel en op echte Nederlandse kaas. Dit is mede ingegeven door berichtgeving hierover in de pers. Ons antwoord daarop is duidelijk. De coöperatie DOC Kaas blijft bestaan, met Nederlandse boeren die Nederlandse melk leveren waar wij Nederlandse kaas van maken. Kaas die met het BGA-keurmerk kan worden verkocht! Echte Hollandse Goudse: Dutch Original Cheese. Samen met FrieslandCampina zijn wij een van de founding fathers van dit label. Daar hebben we de afgelopen jaren geld en energie in gestoken, omdat we weten wat de waarde is van Nederlandse zuivel in het buitenland. U spreekt naast de bijeenkomsten ook met leden-veehouders thuis aan de keukentafel. Waarom doet u dat? Vorig jaar, kort na mijn aantreden als algemeen directeur, ben ik begonnen met 4

5 van de ambitie van rondetafelgesprekken. Dat was naar mijn idee een goede manier om de leden te leren kennen en te begrijpen wat hen bezighoudt. Dat deed ik voor de voorjaarsbijeenkomsten en voor de najaarsbijeenkomsten vorig jaar - en dat doe ik nu nog steeds. Gewoon bij de leden thuis. Daar schuiven dan ook andere leden bij aan zodat je uiteindelijk met een flinke groep om tafel zit en het gesprek aangaat. Nu blijkt dat het ook een heel prettige vorm is om een onderwerp als het fusievoorstel te bespreken: met een kleinere groep in een informele sfeer. Het gaat uiteindelijk maar om een beperkt aantal gesprekken dat op die manier is gevoerd, maar wel belangrijk voor leden om tot een goed afgewogen besluit te kunnen komen. Mij geeft dit soort gesprekken andere inzichten en motivatie. Al met al lijkt het een vrij intensieve periode, want ook uw werkzaamheden als algemeen directeur gaan gewoon door. Nou, dat kunt u wel zeggen. Thuis stond het gras in de tuin nog nooit zo hoog Na de eerste ronde van tien rayonbijeenkomsten zijn we na een tussenperiode van een week begonnen met de tweede ronde van negen informatiebijeenkomsten. Best intensief, want het zijn lange dagen en de presentatie en discussies met de zaal vragen een volledige focus. En ja, de gewone werkzaamheden die horen bij het runnen van de onderneming DOC Kaas gaan ook gewoon door. Met alle dynamiek van dien. Maar gelukkig is er een uitstekend en betrokken team dat iedere dag weer samenwerkt aan het uitvoeren van onze strategie. Onlangs is het fusievoorstel aangemeld bij de Europese Commissie die het toetst op mededingingstechnische aspecten. Daar moet veel informatie voor worden aangeleverd. Dat moet uiteraard heel zorgvuldig gebeuren dus ook daar steken Bert Bonestroo, de financieel directeur, en ik aardig wat tijd in. Verder besteden we veel aandacht aan de media. Interviews over de achtergronden van het fusievoorstel, maar ook het geven van reacties op uitlatingen van anderen in de media. Veelal afkomstig van een paar collega-kaasbedrijven die een ander belang hebben en het fusieproces willen frustreren. Daar moet je dan toch op reageren om te voorkomen dat het een eigen leven gaat leiden. Hoe wordt er intern gereageerd op het fusievoorstel? De medewerkers zijn evenals de leden de afgelopen periode geïnformeerd via brieven, bijeenkomsten en fusiebrochure. Natuurlijk waren er in het begin veel vragen, met name over de consequenties van de fusie voor de medewerkers. Hierover zijn we nu met de Ondernemingsraad in gesprek. De OR begrijpt de beweegredenen om te willen fuseren met DMK en stelt zich positief op. De pensioenafspraken en de CAO worden gehandhaafd. Dat is belangrijk. Maar er ontstaat pas echt meer duidelijkheid voor de medewerkers, nadat er door de leden-veehouders en de mededingingsautoriteiten is ingestemd met een fusie en de Ondernemingsraad advies heeft uitgebracht. Dan kunnen er concrete plannen worden gemaakt voor de integratie. U verwees net bij een eerdere vraag al naar de berichten in de media over het fusieproces. Wat vindt u van de externe reacties tot dusverre? Door een fusie tussen DOC Kaas en DMK Group veranderen de verhoudingen in de Nederlandse zuivel. Met name voor enkele kaasbedrijven. Sommige partijen hebben er belang bij dat de fusie niet doorgaat en proberen de stemming onder de leden-veehouders - en de uiteindelijke stemming over het fusievoorstel - negatief te beïnvloeden. En ze proberen DOC-leden zover te krijgen dat ze overstappen naar een ander kaasbedrijf. Op zich hadden we dit soort reacties verwacht. We geven inteviews en reageren waar nodig op berichten die feitelijk onjuist zijn. En verder voorzien we de leden zo goed mogelijk van feitelijke informatie op basis waarvan zij zich zelf een mening kunnen vormen en een afgewogen beslissing kunnen nemen. Hoe ziet de komende periode eruit? Komende week hebben we nog enkele informatiebijeenkomsten waar we met de leden spreken. Als de leden ook tijdens deze bijeenkomsten aangeven dat zij voldoende zijn geïnformeerd om tot een afgewogen besluit te komen, gaan we de stemmingsdag vaststellen. Dat zal dan waarschijnlijk eind mei worden. Daar komt nog wel wat organisatie bij kijken. We willen de stemmingsdag zo kort als mogelijk houden en zo lang als noodzakelijk, om bijvoorbeeld het quorum vast te stellen. Er zullen dus geen presentaties meer zijn omdat we er vanuit gaan dat de leden de afgelopen maanden voldoende informatie hebben gehad en voldoende gelegenheid om vragen te stellen. Een hoge opkomst is van belang, dus roepen we de leden op om te komen tijdens de stemmingsdag, zodat de uitslag een échte afspiegeling is van de ambitie van de leden met hún coöperatie. 5

6 Dr. Josef Schwaiger, voorzitter Raad van Bestuur DMK Group DOC Kaas en DMK: Ideale partners voor succes op internationale markten. Dr. Josef Schwaiger is voorzitter van de Raad van Bestuur van DMK Group. In een vraaggesprek licht hij onder meer de motivering toe om met DOC Kaas te willen fuseren en het belang van behoud van de eigen identiteit van DOC Kaas. DMK Group is in 2011 ontstaan uit de fusie van Nordmilch en Humana. Hoe staat DMK Group er nu voor? Toen Nordmilch in 2011 met Humana fuseerde, werden daar in de zuivelbranche toch vaak vraagtekens bij geplaatst. Nu, nog geen vier jaar later, hebben we zo n 500 miljoen euro geïnvesteerd in het opbouwen van goede marktposities binnen en buiten Europa en in de modernisering en de nieuwbouw van diverse productielocaties in Duitsland. Zo wordt binnenkort de productielocatie voor melkpoeder in Zeven opgeleverd en hebben we onlangs een mozzarellafabriek in Georgsmarienhütte in gebruik genomen. We zijn er trots op dat we niet alleen de grootse zuivelcoöperatie van Duitsland zijn, maar ook dat onze onderneming in alle opzichten financieel gezond is en uitstekende vooruitzichten heeft. In 2014 hadden we een omzet van 5,3 miljard euro en 37% solvabiliteit. De investeringen die we de afgelopen jaar hebben gedaan, maken deel uit van een nauwkeurig uitgestippelde lange termijnstrategie die we consequent uitvoeren. Voor de ruim 9000 leden-veehouders, onze aandeelhouders, betekent deze strategie ook in de jaren die vóór ons liggen de garantie voor de afzet van hun melk en voor een melkprijs die stabiel en marktconform is. Kunt u aangeven waarom DMK Group met DOC Kaas wil fuseren? De quotaregeling van de EU is per 1 april vervallen. Dit heeft tot gevolg dat er in de EU per jaar tot wel 4% meer melk beschikbaar kan komen. En dat tegen de achtergrond van een wereldmarkt die aan sterke fluctuaties onderhevig zal blijven, want de invloed van de factoren die dergelijke schommelingen veroorzaken zal eerder toe- dan afnemen. Met het oog hierop heeft een zuivelonderneming of het nu groot of klein is voor de lange termijn een goed uitgekiende strategie voor marktgerichtheid en groei nodig. Voor de DMK Group zijn hierbij twee strategische aspecten van bijzonder belang: op de eerste Dr. Josef Schwaiger, voorzitter van de Raad van Bestuur van DMK Group plaats de continuering van consequent internationaliseren. Met onze vestigingen in Shanghai, Moskou en binnenkort ook in Dubai hebben we hiervoor het fundament gelegd. DMK exporteert niet alleen naar deze regio s, maar is er ook fysiek als onderneming met een eigen team medewerkers aanwezig. Mensen die zelf uit die regio komen. We verdiepen ons in de lokale cultuur en willen deel uitmaken van de maatschappij die onze producten koopt, zodat we ook op de lange termijn in deze regio s succesvol kunnen zijn. Op de tweede plaats is er de divisie kaas. Kaas is wereldwijd het zuivelproduct waar de meeste vraag naar is, dat de grootste omzetgroei kent en het beste groeipotentieel heeft. De strategie van DOC Kaas richt zich onder meer op internationaliseren en groei in de verschillende marktsegmenten en sluit dus heel goed aan bij onze strategie. Daarnaast hebben we met DOC Kaas een partner met hetzelfde kwaliteitsbewustzijn en produceert DOC kazen die uitstekend passen bij ons productportfolio en bij de internationale markten waar wij willen groeien. 6

7 DOC Kaas is een Nederlandse kaasproducent en DMK Group een Duits zuivelconcern. Wat hebben de beoogde fusiepartners elkaar te bieden? DOC Kaas heeft zo n leden-veehouders die dagelijks melk van uitstekende kwaliteit leveren. Bovendien heeft de onderneming zeer veel ervaring met de productie van goede Hollandse kaas. DOC Kaas heeft een productiecapaciteit van ton foliekaas en natuurgerijpte kaas en beschikt over een state of the art productiefaciliteit in Hoogeveen. DMK heeft een aantal moderne kaasfabrieken in Duitsland en de productielocatie in Edewecht is de grootste en modernste van Europa. Daarnaast heeft DMK dankzij het brede assortiment van dagverse zuivel, melkpoeder en ingrediënten en het assortiment van de dochterondernemingen - van babyvoeding tot ijs - toegang tot internationale markten met veel groeipotentie waaronder Azië en de Arabische wereld. Ook heeft DMK een van de modernste research- en ontwikkelingscentra van de Duitse zuivelindustrie. Daarnaast beschikken we over voldoende financiële middelen om ook in de toekomst in groei en modernisering te kunnen investeren. Dit alles maakt dat DMK minder gevoelig is voor volatiliteit in de markt. En dat zou wel eens essentieel kunnen zijn om ons in de jaren die vóór ons liggen, op de zuivelmarkt te kunnen handhaven. Hoewel zowel DOC Kaas als DMK Group een coöperatieve achtergrond hebben, zijn er ook verschillen, bijvoorbeeld in de omvang van de bedrijven. Passen de culturen van DOC Kaas en DMK Group naar uw mening bij elkaar? De besprekingen van de afgelopen periode hebben laten zien dat de mentaliteit in beide ondernemingen uitstekend bij elkaar past. Niet in de laatste plaats omdat er één doel is dat bij beide zuivelcoöperaties zonder meer centraal staat: het wel en wee van onze aandeelhouders, de leden-veehouders, en het duurzaam borgen van hun belangen. Daar staat DOC Kaas net zozeer voor als DMK. In beide coöperaties zijn sterke culturen ontstaan. Dat is een van de redenen waarom we het er bij de fusiebesprekingen van meet af aan over eens waren dat het eigen karakter van beide coöperaties met een fusie niet mag worden aangetast. Daarnaast worden ook de operationele activiteiten van DOC Kaas gecontinueerd. Op die manier blijft het eigene van Nederlandse kaas, gemaakt van Nederlandse melk, intact. Als de ledenveehouders van DOC Kaas alsmede de bevoegde mededingingsautoriteiten instemmen met de fusie, wordt voor beide ondernemingen een belangrijke stap gezet naar een goede toekomst. Productielocatie Edewecht Productielocatie Zeven 7

8 Veelgestelde vragen tijdens de rayon- en informatiebijeenkomsten Waarom wil DOC Kaas fuseren? Het fusievoorstel moet worden gezien in relatie tot een sterk veranderende (zuivel)wereld. De veranderingen in de marktsituatie maken het in toenemende mate noodzakelijk om oplossingen te vinden voor vraagstukken zoals een zuivelmarkt die steeds internationaler wordt, minder kwetsbaar worden voor de toenemende schommelingen in de markt en de realisatie van een concurrerende, zo stabiel mogelijke melkprijs. Daarnaast gaan marktpartijen meer samenwerken (o.a. via fusies), ook zuivelondernemingen, die daardoor groter en krachtiger worden. Kortom, de wereld om ons heen verandert in hoog tempo en het is duidelijk dat we onze strategie moeten versnellen om een goede positie in de zuivelmarkt te blijven houden en onze doelen te kunnen realiseren. Dat kan door samen te gaan met een internationale zuivelonderneming als DMK die de voordelen heeft van zowel een grote speler in halfharde kaas als die van een internationaal zuivelconcern met een breed zuivelassortiment en goede posities in groeimarkten. De krachtenbundeling met DMK stelt ons beter in staat om op korte en lange termijn onze doelen te realiseren: een concurrerende, stabiele melkprijs continuïteit voor de coöperatie, de onderneming en de leden en afnamegarantie. Waarom wil DOC Kaas met DMK fuseren? DMK is een internationale zuivelonderneming die naast goede marktposities in kaas ook een breed zuivelassortiment en merken heeft, almede internationaal sterke posities in groeimarkten. De strategieën van DMK en DOC Kaas sluiten goed op elkaar aan en door samen te gaan kunnen de partijen de uitvoering van de strategie versnellen. Zo kan de bestaande productie- en verwerkingscapaciteit van beide ondernemingen met een fusie beter worden benut en creëert de samenwerking schaalgrootte en synergievoordelen. Daarnaast hebben de ondernemingen meer innovatie- en investeringskracht en zijn sommige investeringen niet meer nodig. DMK is ook een grote kaasproducent die veel in Europa afzet. Wat is nou de meerwaarde om met een andere grote kaasproducent samen te gaan? DMK heeft de ambitie haar kaasactiviteiten verder te ontwikkelen, binnen en buiten Europa. De twee zuivelcoöperaties hebben een vergelijkbare strategie in kaas en kunnen elkaar daarin versterken. Zo verkrijgen DOC en DMK na de fusie een sterkere positie en kunnen we onze internationaliseringsstrategie versnellen. De bedrijven kunnen bestaande capaciteit voor productie en verwerking (snijden en verpakken) optimaal benutten waardoor tegen lagere kosten kan worden geproduceerd en geleverd aan de afnemers. DMK heeft in kaasproductie de capaciteitsgrenzen van haar productielocaties in Duitsland bereikt terwijl op het Zuivelpark in Hoogeveen nog voldoende mogelijkheden zijn voor uitbreiding. Naast schaal- en synergievoordelen in kaas leidt een fusie tot assortiment-optimalisatie en productiespecialisatie, waardoor efficiencyvoordelen zijn te realiseren. En sommige investeringen zijn na een fusie niet meer nodig. DMK voert bijvoorbeeld snijden en verpakken al in eigen beheer uit. Daarnaast hebben de gefuseerde partijen samen meer investerings- en innovatievermogen. Dat moet leiden tot het verder ontwikkelen van hoge toegevoegde waarde producten (specialiteitenkazen) en merken. De kracht van de fusie met DMK is echter vooral het gegeven dat DMK niet alleen groot in kaas is, maar ook een internationaal zuivelconcern. Waarom fuseert DOC Kaas niet met een ander (Nederlands) kaasbedrijf? Een fusie met een kaasbedrijf biedt niet de voordelen van een fusie met een internationale zuivelonderneming met een breed assortiment zuivelproducten die ook groot in kaas is, zoals DMK. Mag DOC Kaas als dochter van een Duits zuivelconcern BGA kaas produceren? Het behoud van zelfstandigheid van de coöperatie en behoud van naam en identiteit van zowel de onderneming als de coöperatie is om verschillende redenen belangrijk. We zijn een coöperatie geworteld in de Nederlandse zuivel, die Nederlandse melk van Nederlandse koeien verwerkt tot Nederlandse kaas. Deze kaas verkopen wij onder het handelsmerk Dutch Original Cheese. Nederlandse kaas van Nederlandse melk is zeer waardevol in internationale markten. DOC Kaas realiseert zich als een van de founding fathers van BGA (Beschermde Geografische Aanduiding) maar al te goed wat de - commerciële - waarde hiervan is en wil dat in de toekomst blijven benutten. Het is een belangrijk uitgangspunt voor groei binnen en buiten Europa en daarmee een belangrijk onderdeel in de strategie. Van zowel DOC Kaas als van DMK. Andere kaasbedrijven lijken minder hinder te hebben van een volatiele markt. Hoe komt dat? Het verschil met een aantal andere kaasbedrijven is dat deze een of meerdere merken hebben 8

9 en/of specialiteitenkazen leveren. Dit soort kaas heeft meer toegevoegde waarde en leidt tot een hogere marge. Er is echter maar beperkt ruimte in de markt voor merken en specialiteitenkazen, met bovendien een beperkt volume. Het bouwen van een merk kost veel geld en tijd en de opbrengsten daarvan kunnen pas over langere tijd worden verkregen. DOC Kaas produceert met name gewone kazen Het grootse deel van dit soort kaas wordt als huismerk / merklooos verkocht of geleverd aan Business-to-Business of industriële klanten. Er zijn veel aanbieders van deze soort kazen en de concurrentie is hoog, waardoor de prijs erg belangrijk is. Waardoor wordt DOC Kaas na een fusie met een zuivelonderneming als DMK minder kwetsbaar voor schommelingen in de markt? DMK heeft naast kaas, een breed assortiment zuivelproducten zoals dagverse zuivel, boter, melkpoeder, babyvoeding en ingrediënten. Meer diversiteit in het productassortiment leidt tot risicospreiding en tot betere mogelijkheden om de ledenmelk te verwaarden. Je kunt een deel van de ledenmelk dan namelijk in die producten verwerken die op dat moment het meest opbrengen in de markt. Daarnaast heeft DMK een assortiment niet-zuivelgerelateerde producten zoals (potjes) babyvoeding en gezondheidsvoeding wat de afhankelijkheid van de zuivelmarkt verkleint. Ook de spreiding in markten is van belang. DMK heeft goede posities in groeimarkten met vestigingen in Shanghaj, Rusland en Dubai en levert aan verschillende marktsegementen zoals supermarkten, industriele afnemers en foodservice. Spreiding in producten en markten maakt een organisatie minder kwetsbaar voor schommelingen in de markt. De strategieën van DOC Kaas en DMK sluiten goed op elkaar aan en kunnen elkaar versterken. Door een fusie met een zuivelonderneming die ook groot is in kaas, kan DOC Kaas versneld haar strategie uitvoeren en wordt daarmee minder kwetsbaar voor volatiliteit in de markt. Krijgen de DOC-leden hetzelfde melkgeld als de DMK-leden? DMK stelt aan de coöperatie DOC Kaas B.A. de DMK-melkprijs beschikbaar dat is dezelfde melkprijs die DMK aan haar ledenmelkveehouders uitbetaalt. De coöperatie DOC Kaas B.A. keert dit melkgeld volgens de eigen melkprijssystematiek uit aan de ledenveehouders gebaseerd op werkelijk geleverde vet-/eiwit-gehaltes. Daarbij worden zaken als duurzaamheidstoeslag, kwantumtoeslag en de Inhouding Coöperatieve regelingen gehandhaafd volgens de DOC Kaas leveringsvoorwaarden. Deze leveringsvoorwaarden worden zoals tot nu toe gebruikelijk ieder jaar opnieuw vastgesteld door de bestuurlijke organen van de coöperatie DOC Kaas B.A. en veranderen als gevolg van de fusie niet. De melkprijs van DMK is pas sinds 2014 op een vergelijkbaar niveau als van DOC Kaas. Hoe kan dat? Het is als coöperatie van belang om de doelen op korte én lange termijn voor ogen te houden. Want naast een concurrerende en stabiele melkprijs zijn continuïteit en afnamegarantie ook van groot belang. Dus moet je investeren om je groeiambitie uit te kunnen voeren en reserveren om een stabiele, financieel gezonde onderneming te zijn met een goede solvabiliteit, zodat je ook op langere termijn in staat bent een goede melkprijs uit te betalen. Het zuivelconcern DMK is in 2011 ontstaan uit een fusie tussen Humana en Nordmilch. DMK heeft de afgelopen jaren heel consistent de strategie uitgevoerd, veel geïnvesteerd in onder meer productiecapaciteit en groei in internationale markten en het eigen vermogen vergroot naar een solvabiliteit van 37%. Ook de melkprijs is in stappen naar een hoger niveau gegaan. Die is nu op een vergelijkbaar niveau met DOC Kaas gekomen en biedt een goed perspectief op een toonaangevende melkprijs. Wat is het perspectief van de DMKmelkprijs? De fusie met DMK moet bijdragen aan een concurrerende en stabiele melkprijs voor de leden van DOC Kaas die naar verwachting gemiddeld hoger ligt dan wanneer DOC Kaas zelfstandig in kaas zou blijven. Door een fusie kunnen investeringen gezamenlijk worden bekostigd en sommige investeringen in mensen, middelen of capaciteit zijn door de fusie niet meer noodzakelijk. Door schaalgrootte en synergievoordelen ontstaan er bovendien extra opbrengsten. De verwachting is dat het uitvoeren van de strategie, het versneld internationaliseren, de synergie-effecten en het gezamenlijk kunnen investeren in capaciteits- en verwerkingsuitbreiding zal leiden tot een verdere verbetering van de melkprijs. DMK hanteert als referentie op termijn de melkprijs van Arla Foods. Hoe ziet het stemmingsproces eruit? En wanneer vindt de stemming plaats? De stemming vindt plaats op een centraal punt in het midden van het land. Daar moet tweederde van alle stemmen van DOC Kaas aanwezig zijn. Leden kunnen ook stemmen via een volmacht. Tweederde van de aanwezige stemmen moet positief zijn om het fusievoorstel doorgang te laten vinden. Als het quorum van tweederde van de stemmen niet aanwezig is, vindt er binnen 3 weken een nieuwe stemming plaats. Daar moet dan 50% + 1 stem van de aanwezige stemmen positief zijn om de fusie door te laten gaan. Op dit moment is de tweede ronde van 9 informatiebijeenkomsten met de ledenveehouders nog in volle gang. Daar komt ook de vraag aan de orde of de leden voldoende informatie hebben om tot een afgewogen besluit te komen. Als dat het geval is, wordt er een datum vastgesteld voor de stemming over het fusievoorstel. Het is van groot belang dat leden-veehouders gebruik maken van hun stem om daarmee gezamenlijk de toekomst van de coöperatie, onderneming en zichzelf richting geven. Als aanwezigheid bij de stemming niet mogelijk is, kunnen leden via een volmacht hun stem laten uitbrengen. 9

10 Green Deal studiegroepen nieuwbouw, robot- en traditioneel melken Slimme energie- initiatieven in de stal Steeds meer energieverbruikende apparaten staan in de moderne stal. De koeborstel, meer licht, zuiverings- en koelapparaten; het zijn enkele voorbeelden waardoor het energieverbruik bij melkveehouders toeneemt. Als de kostenpost qua volume en prijs meer stijgt dan de inkomstenpost, wordt het tijd voor slimme energie-oplossingen. Dan komt de Green Deal van pas. Feiten over Green Deal DOC Kaas heeft in 2014 met de provincie Drenthe een Green Deal gesloten. Onder begeleiding van L orèl Consultancy en Tot en met projecten kunnen maximaal zestig melkveehouders ondersteuning krijgen bij energiebesparing en -opwekking. Het is de ambitie om jaarlijks het energieverbruik bij uiteindelijk zestig melkveebedrijven te verminderen en zodoende kg CO 2 minder uit te stoten. Het programma Green Deal behandelt energiebesparing en -opwekking in studiegroepen die zich richten op bijvoorbeeld nieuwbouw, robot- en traditioneel melken. Iedere bijeenkomst vindt plaats op het bedrijf van één van de deelnemers. 10

11 Voor melkveehouder Lukas Enting is energie binnenkort geen lastige post meer. In mei neemt hij zijn nieuwe ligboxenstal 3+0 in gebruik. De ruim honderd koeien verhuizen van de stal uit circa 1980, naar een moderne stal die naast de oude staat. Slechts 8 meter afstand tussen beide stallen, zegt Lukas, maar een wereld van verschil als het gaat om licht, lucht en energie. Mijn koeien gaan het hier veel beter krijgen. Na enige aarzeling ging Lukas in november 2014 kijken bij één van de studiegroepen van Green Deal. Ik werd nieuwsgierig naar energie, omdat het maatschappelijk steeds belangrijker wordt. Bovendien wil ik als ondernemer graag wat verdienen, ook door verbetering van de bedrijfsvoering. Als je dan denkt ik doe mijn ding en laat ze maar kletsen, mis je misschien kansen op het optimaliseren van je kostprijs. Serieuze euro s De eerste bijeenkomst was al écht een eye opener. Aan de hand van meetresultaten zag ik bijvoorbeeld het verschil in energieverbruik tijdens het schoonmaken van de boxen met en zonder de melkmachine aan. Dat is misschien een klein iets, maar ik dacht: misschien moet ik slimmer over energie gaan nadenken, omdat het me geld kost. En wat ik wil is geld overhouden om bijvoorbeeld te kunnen innoveren. Rob Jacobs van L orèl Consultancy die samen met het bureau Tot en met projecten de studiegroepen en het project Green Deal DOC Kaas begeleidt, vult aan: Green Deal kijkt onder andere hoe je in de pieken van de bedrijfsvoering het energieverbruik omlaag kunt brengen. Wij meten echt op de bedrijven en geven naast de gezamenlijke bijeenkomsten individueel advies op maat. Het gaat over veel euro s besparen per dag. Wij hebben veel Melkveehouder Gert Zwambag over Green Deal Robotmelken Melkveehouder Gerard Weitkamp over Green Deal Nieuwbouw en Verbouw De nieuwsbrief DOCumentje zette Gerard Weitkamp in de winter van 2013/2014 op het spoor van de Green Deal. Ik dacht wel na over energiebesparing, maar was er nog niet echt mee bezig. Dat moment kwam een half jaar later. In september gaf hij zich op voor de Green Deal studiegroep Nieuwbouw en Verbouw. De studiegroep is inmiddels drie keer bij elkaar gekomen Gerard: Heel interessant is dat de bijeenkomsten op elkaars bedrijf plaatsvinden. Je ziet hoe anderen de energiezaken regelen en welke problemen ze tegenkomen. Daar praat je over en Rob Jacobs deelt dan oplossingen. Normaal gesproken heb je het niet over energiebesparing. Maar op zo n bijeenkomst gaat het alleen maar over stroom en gas en de wijze waarop je daar als ondernemer slim mee om kunt gaan. Inmiddels zijn ook op zijn boerderij energiemeters geplaatst. De analyse laat mogelijkheden voor verbetering zien. Ik zie nu aan de hand van de gegevens dat ik in de stal de verschillende machines op verschillende momenten over verschillende elektriciteitsgroepen moet verdelen. Dat scheelt me maandlasten. Verder kunnen we winst boeken door bijvoorbeeld de leidingen van de spoelbakmachine goed te isoleren. Voor mij is de winst van Green Deal dat ik zie welke mogelijkheden er zijn. Vervolgens kan ik beslissen wat ik wel of niet wil doen. Melkveehouder Gert Zwambag uit Drenthe is sinds medio 2014 lid van de Green Deal Studiegroep Robots. Gert en Angelique hebben ruim 110 stuks hoogproductieve melkkoeien die worden gemolken door twee Lely robots. Dat levert per dag ongeveer 3800 kg melk op. Zijn motivatie om deel te nemen aan de workshops is gelegen in scherp zijn op de energiekosten. Op hun bedrijf zijn nu een half jaar na de start van de workshop energiemeters geplaatst. L orel Consultancy meet de energiestromen in zijn bedrijf en analyseert de gegevens. Gert: De metingen tonen aan dat het energiebeheer niet optimaal is. Met een aantal verbeterstappen moet het mogelijk zijn om bijvoorbeeld piekbelastingen terug te brengen naar een gelijkmatig verbruikpatroon. Het gaat dan om maatregelen als een dikkere leiding voor de perslucht, verminderen van het energieverbruik van de compressor en energiezuinige verlichting. Het is mooi om te zien hoe je met theorie en een hele praktische invulling op het bedrijf ontiegelijk veel geld kunt besparen. ervaring op het boerenbedrijf in het vinden van slimme oplossingen, waardoor veel geld wordt bespaard. Dat geldt zowel voor het energieverbruik als ook voor minder slijtage van bijvoorbeeld de compressor en de verlichting. Rob Jacobs geeft een voorbeeld bij een andere melkveehouder. Ik had in de bouwtekening van een stal aangegeven waar een spoelapparaat moest worden geplaatst. Op verontwaardigde toon: En toen werd het twee meter verderop gehangen! Iedereen zei Ach Jacobs wat maakt die twee meter nou uit. Nou dat heb ik even voor ze uitgerekend. Dat betekent dat die 2 meter buis heen en terug 2 keer per dag moet worden gespoeld. Dat is dus acht meter. En dat maal 365 en je hebt ineens meter buis die op jaarbasis moet worden gespoeld. Een apparaat hangt gemiddeld twintig jaar op zijn plek en je bent ineens ruim 58 kilometer buis op 80 graden aan het spoelen, terwijl dat helemaal niet nodig is. Tel uit je besparing of in dit geval je verlies. Lukas Enting beaamt het. In mijn oude stal had ik ook tal van energiebesparende voorzieningen. Maar die waren niet geoptimaliseerd. We zijn toen eens gaan meten en het bleek al snel dat ik er helemaal niet zoveel geld mee bespaarde. De nieuwe stal laat zien waar het om gaat. Lukas Enting lachend: Ik wist het niet. Maar heel belangrijk is bijvoorbeeld de leidingdikte naar apparaten. Ik dacht altijd: die leiding moet wel een beetje dunner kunnen. Maar je moet juist een dikke leiding hebben, omdat je dan minder druk nodig hebt. Dat was bij ons belangrijk met de leiding naar de voorkoeler en de leidingen naar de waterbakken. Eigenlijk geldt voor alle waterleidingen: minder druk betekent minder energieverbruik. De nieuwe stal is nog niet in gebruik. Maar de vraag is hoeveel de energiebesparende maatregelen gaan opleveren. Rob Jacobs is vrij stellig: Het bedrijf van Lukas gaat 40 procent meer melk leveren. En dankzij de energiebesparende maatregelen moet het energieverbruik op het huidige pijl van kilowatt blijven. Dus wel meer melkopbrengsten, maar geen hogere energiekosten. Lukas knikt tevreden en voegt er aan toe. Kijk, immense verschillen mag je niet verwachten, omdat ik geen immense investeringen doe. Bovendien waren de bouwplannen al heel ver gevorderd, waardoor niet alles energetisch meer kon worden aangepast. Maar we hebben hier de zaken op het gebied van energiebesparing nu slim georganiseerd en we doen een aantal extra investeringen. En dan nog levert het duidelijke kostenbesparingen op. De investering levert echter meer op dan geld, meent Lukas. Naar de melkfabriek en de burger kan ik laten zien dat ik mijn verantwoording neem. En bovendien wil ik de zaken goed doen. Dat geldt voor mijn koeien, mijn stal en mijn bedrijf. Door deelname aan de Green Deal bespaar ik kosten en energie in mijn nieuwe stal en ben ik verantwoord in mijn bedrijf aan het werk. 11

12 Exportmanagers Anton Niemeijer en Aleka Bosma van DOC Kaas: Internationaliseren gaat over voelen en zien Internationaliseren en groeien in verschillende marktsegmenten zijn twee van de vier strategische pijlers van DOC Kaas. Exportmanagers Anton Niemeijer en Aleka Bosma brengen DOC Kaas in respectievelijk China en Latijns Amerika aan de man. Dat vergt een uitgekiende aanpak en een lange adem. Het is bijna een zeldzaam moment. Exportmanager Aleka Bosma en business development manager Anton Niemeijer zitten op één meter afstand van elkaar aan tafel op het kantoor van DOC Kaas in Huizen. Normaal gesproken zijn de afstanden tussen beiden wat groter. Aleka is druk doende het marktaandeel van DOC Kaas in Latijns Amerika te vergroten en Anton neemt al enige jaren Azië, het Midden Oosten en Afrika voor zijn rekening. Hij somt de landen op waar hij het eerste kwartaal van 2015 is geweest. China, Japan, Marokko, Egypte, Dubai en Hongkong. Aleka vult het rijtje aan met haar landen: Griekenland, Mexico, Brazilië, in mei naar Chili en na de zomer waarschijnlijk ook naar Colombia. Onvermijdelijke bezoeken zo concluderen beiden: Internationaliseren gaat over voelen en zien welke groeimogelijkheden er in de markten zijn en om het vertrouwen van mensen winnen. Versneld internationaliseren Groeikansen De groeikansen doen zich vooral voor buiten Europa. Mede dankzij de toenemende welvaart en een groeiende wereldbevolking neemt de vraag naar kaas in Afrika, het Midden Oosten en een aantal Aziatische landen toe. In 2014 heeft DOC Kaas in enkele van deze werelddelen haar marktpositie weten te versterken. Zo verdrievoudigde de afzet in Japan in Het uitbouwen van de exportpositie van DOC Kaas kent een aantal stappen. Per land stellen de exportmanagers een businessplan op. Hierin wordt onder andere de afzetpotentie van het land in kaart gebracht en specifiek de mogelijkheden per marktsegment. Naast de business-to-businessmarkt wil DOC Kaas ook groeien in andere segmenten, zoals supermarkten en foodservice. Pas als vanuit het kantoor in Huizen in kaart is gebracht in De DOC Kaas strategie is gebaseerd op 4 pijlers is gebaseerd: regie op alle schakels in de kaasketen, weivalorisatie, internationaliseren en groeien in verschillende marktsegmenten. Aan de laatste twee onderdelen werken DOC Kaas Exportmanagers Anton Niemeijer en Aleka Bosma en hun collega s. De inzet moet bijdragen aan de DOC doelstelling om te groeien in een aantal geselecteerde markten in en buiten Europa. Op dit moment vindt het merendeel van de afzet plaats in Nederland en Duitsland. Die afhankelijkheid wil DOC Kaas verminderen. Door een fusie met DMK zouden de strategische pijlers internationaliseren en groei in verschillende marktsegmenten versneld worden uitgevoerd. DMK heeft internationaal sterke posities in groeimarkten. Het heeft vestigingen in Shanghai, Rusland en Dubai. Springplanken van waaruit diverse groeimarkten kunnen worden bediend. welk land en in welk segment de kansen liggen, volgen de gerichte buitenlandbezoeken, vaak rechtstreeks maar soms ook via bijvoorbeeld handelsmissies of op beurzen. Van papier naar bezoek vergt tijd. Om een idee te geven, aldus Aleka. Je bent, afhankelijk van het land, toch al snel een half jaar tot een jaar verder vóór je de eerste container kunt verschepen. Per slot van rekening ben je vaak een volstrekte vreemde in een land. Anton: Als je al in zo n land of regio actief bent, weet je welke ondernemingen ertoe doen en kun je interessante partijen veel sneller benaderen. Je weet bijvoorbeeld in no time of er ruimte is voor samenwerking, of dat een partij bijvoorbeeld al een exclusiviteitscontract heeft. Scholingsprogramma Partnerships met buitenlandse importeurs en distributeurs zijn van groot belang om de exportpositie van DOC Kaas in nieuwe landen te kunnen uitbouwen. De kansen op zelfstandig succesvol zijn in China, zijn volgens Anton zeer klein. Geheel zelfstandig opereren in China is heel moeilijk. Daarom werken we in dat land samen met een dochtenonderneming van een Nederlandse zuiveltrader. Die dochteronderneming heeft een aantal vestigingen in het land waarvoor een beperkt aantal Nederlanders en veel Chinezen werken. Zij helpen ons verder in een prima win-win constructie. Maar óók in die samenwerking gaat veel tijd en energie zitten. Onze partners in China weten 12

13 Aleka Bosma, exportmanager Anton Niemeijer, business development manager niets van kaas. Dat betekent dat ik deze mensen, die zich gaan richten op het marktsegment industriële gebruikers, moet uitleggen wat kaas is, hoe het productieproces eruit ziet, wat de samenstelling van de verschillende kazen is en welke kaassoort past bij een broodje en welke bij een pizza. Onze zakenpartners in China moeten eerst een scholingsprogramma krijgen vóór ze een rol van betekenis kunnen vervullen. Vervolgens moeten deze mensen hun klanten weer gaan scholen, want die hebben ook geen kennis van kaas. En dan kan er pas een relatie ontstaan met DOC Kaas. Inmiddels werpt de samenwerking en het geduld zijn eerste vruchten af. Op 3 april jongstleden ontving Anton een zakelijke delegatie uit China. Ze waren zeer onder de indruk van het Zuivelpark in Hoogeveen. Ze vergeleken onze productiewijze met hun werkwijze, waarbij veel lokaal en kleinschalig wordt geproduceerd. Maar toen ik vertelde dat er in 1 RMO liter melk zit die afkomstig is van 6 tot 7 melkveehouders werden ze stil. Hij vervolgt: Het merk DOC Cheese is zeker in mijn markten echt belangrijk. China wantrouwt lokaal geproduceerde producten en wil per se geïmporteerde (Nederlandse) kaas. Gunfactor De situatie in Latijns Amerika is precies tegenovergesteld. De bewoners van dit continent weten veel over kaas en ze vinden het heerlijk. Maar het is een markt waar, naast internationale concurrentie, de nationale kaasproducenten uit met name Chili en Argentinië sterke markposities hebben. Afhankelijk van het land probeert Aleka namens DOC Kaas direct handelsrelaties aan te gaan of in sommige gevallen, zoals in Brazilië, via agentschappen. De agent gaat vervolgens de retaildistributeurs benaderen. Ook als het gaat om marktsegmenten toont Latijns Amerika een ander beeld dan China. De industrie is lastig te benaderen. Sommige partijen moeten we niet als klant willen hebben. De hotelindustrie wordt bijvoorbeeld voorzien van ontzettend goedkope lokale kaas. Daar moet je niet mee willen concurreren. De retailmarkt biedt ruimte voor groei. Met name de natuurgerijpte kaas en de kleine ronde kazen met smaakjes zijn bij Brazilianen erg populair. Goudse rond en Goudse foliekaas kunnen voor een goede prijs in de markt worden gezet. Meer dan in Azië speelt in Latijns Amerika de gunfactor. Potentiële klanten moeten je zien. Als de relatie goed is, komt het na verloop van tijd goed met de orders. Geduld is een schone zaak. Aleka: In Venezuela moet je ontzettend veel papierwerk verzorgen voor de importregistratie. In Brazilië moet je per importproduct een registratieaanvraag afronden. Die aanvraag kan qua duur variëren van 2 maanden tot een jaar. Het is een ambtelijk proces van lijstjes invullen waarbij je geen invloed op de snelheid van administratieve verwerking kunt uitoefenen. Het vergroten van de afzet kan in veel Latijns Amerikaanse landen niet slagen zonder de samenwerking met nationale partijen. In Brazilië werkt Aleka samen met een sterke lokale partij om bijvoorbeeld de contacten met het ministerie van Landbouw te onderhouden. We werken in Colombia met een partij die onze kaas gaat importeren en lokaal gaat versnijden. Vervolgens gaat de kaas naar de retail. Voor ons is een samenwerking met dit soort partijen om verschillende redenen goed: ze hebben de retailcontacten. En de klant krijgt een betere kwaliteit kaas als deze dicht bij de markt wordt verwerkt. Voor ons is het makkelijk, omdat we geen plakjes of blokjes, maar gewoon blokken kaas kunnen exporteren. DOC Kaas werkt al met sterke lokale partners. In Japan, waar de meeste kaas van Azië wordt geconsumeerd, heeft DOC Kaas een samenwerking waarbij de partner met circa 200 Japanse bedrijven zaken doet. Het resultaat is een verdrievoudiging van de afzet in deze markt - een Japanner consumeert gemiddeld 2,5 kilo kaas per jaar. Dit resultaat wil Anton ook in China bewerkstelligen. Maar dat kost tijd. Een Chinees eet nu nog minder dan 100 gram kaas per jaar. Het, gaat dus nog tientallen jaren duren voor China op een Japans consumptieniveau zit. Aan de andere kant: je praat over een gigantische markt als 1,3 miljard Chinezen zelfs maar één kilo kaas eten. 13

14 Schaafsel Kort nieuws Gezamenlijke actie DOC Kaas, FrieslandCampina en Aldi Kaaskennisdag: De échte Goudse Een uniek gezamenlijk initiatief van DOC Kaas, FrieslandCampina en Aldi Supermarkten gaat op 30 mei plaatsvinden: de kaaskennisdag. Op 15 boerderijen van de twee Hollandse coöperaties krijgen bezoekers uitleg hoe de échte Nederlandse kaas wordt geproduceerd. De actie gaat van start in de Aldi Supermarkten waar mensen bij de koop van Molenland kaas informatie ontvangen over de dag en hoe ze zich kunnen inschrijven voor de kaaskennisdag. De ambitie is om 2000 bezoekers te ontvangen. De actie is onderdeel van een grote landelijke campagne die consumenten bewust moet maken van de Hollandse kwaliteit in kaas. Open Dag DMK-kaasfabriek in Edewecht In een gemoedelijke en ontspannen sfeer hebben zo n 500 leden-veehouders en hun familieleden op zaterdag 18 april deelgenomen aan de Open Dag van de DMK-kaasfabriek in het Duitse Edewecht. Ongeveer de helft van de bezoekers was op eigen gelegenheid gekomen, de overige bezoekers hadden gebruik gemaakt van de bussen die hiervoor waren ingezet. DMK had op het terrein bij de kaasfabriek een grote tent geplaatst waar verschillende activiteiten plaatsvonden. Na een welkom met koffie en een broodje volgde een presentatie en aansluitend een rondleiding door de fabriek met ongeveer 50 personen per rondleiding. Iedere deelnemer kreeg een headset met een audiotour in het Nederlands zodat het voor iedereen goed te volgen was. Bij terugkomst was er een warm buffet. Het nagerecht, toetjes en ijsjes, waren eigen producten van DMK. Op het terrein stonden diverse standjes waar de activiteiten, merken en producten van DMK werden toegelicht. Ook hier was voor vertaling gezorgd. Voor kinderen was er een Rad van Avontuur waarmee ze leuke prijzen konden winnen. Goudse kaas wordt voor meer dan 75% in het buitenland geproduceerd. Maar de ene Goudse kaas is nog niet de andere. Net als bij bijvoorbeeld champagnes is er een verschil in kwaliteit tussen de échte champagne uit Frankrijk en een bubbeltjeswijn uit een ander land. En zo is het ook met kaas. De échte Goudse kaas staat voor 100% Nederlandse melk, 100% Nederlandse recept en rijping en natuurlijk 100% Nederlands vakmanschap. BGA-keurmerk Die honderd procent kwaliteit van de originele kaas wordt door de Europese Unie beschermd via het BGA-keurmerk. Dit label staat voor Beschermde Geografische Aanduiding. Het wordt verleend aan landbouwproducten en levensmiddelen die worden geproduceerd en/ of bereid in een bepaald geografisch gebied. In 2011 is deze officiële bescherming toegekend aan Goudse kaas uit Nederland. Deze kaas moet komen van melk van Nederlandse koeien, gemaakt in Nederland volgens Nederlandse receptuur en natuurgerijpt in Nederland. Achter het Europese zegel is een vaandel geplaatst met de afbeelding van molens en tulpen met de tekst Gouda Hollands. Een landelijke reclamecampagne informeert mensen over het bestaan van het label. Franka Kunst, business unit manager bij DOC Cheese, is lid van het campagneteam dat verder bestaat uit FrieslandCampina en de NZO. De campagne wijst de consument op het keurmerk en waar dit precies voor staat: de échte Nederlandse productkwaliteit en de herkomstgarantie. Het is een stukje bescherming van ons erfgoed. Na de bewustwordingscampagne van 2014 starten medio 2015 diverse print en televisie marketingacties met onder andere informatie waar de echte Goudse kan worden gekocht: namelijk in 14 retailketens, waaronder Aldi die de kaas verkoopt onder de merknaam Molenland. Franka: Deze retailketen verkoopt de meeste kaas in Nederland. Het is dus heel waardevol dat die ons helpt om het échte vakmanschap zichtbaar te maken. Namens DOC Kaas werken twee ledenveehouders mee aan de kaaskennisdag op 30 mei: Landbouwbedrijf Toonen b.v. uit Meedhuizen en veehouder Schoonvelde uit Ruinen. Even voorstellen Tijdens de reguliere voorjaarsvergaderingen was een van de agendapunten de verkiezing voor de ledenraad. Tijdens de ronde van vergaderingen zijn 5 nieuwe ledenraadsleden benoemd. Een korte introductie van de nieuwe leden. Siemen van Berkum Rayon 42 Z-W-Friesland De heer Van Berkum is 57 jaar oud, woont in Elahuizen en heeft 4 zonen. Hij levert sinds 2002 aan DOC Kaas en runt het bedrijf samen met een van zijn zoons. In 2012 heeft hij een nieuwe stal gebouwd (melkwijze carrousel). Hij heeft 220 koeien en 100 ha. grond. 14

15 Bas Reuvekamp Rayon 45 Reest-Regge-Vecht De heer Reuvekamp is 46 jaar en woont in Dalfsen met zijn vrouw en 3 dochters. Hij levert sinds 2008 aan DOC Kaas en zit met zijn vrouw in de maatschap. Ze hebben 100 koeien en 55 ha. grond. Michael Hegemann Duitsland De heer Hegemann is 32 jaar woont in Lehe met zijn vrouw en zijn zoon en levert sinds 2007 aan DOC Kaas. Hij runt samen met zijn vader het melkveebedrijf. Ze hebben 180 koeien en 100 ha. grond. Armin Schulte Duitsland De heer Schulte is 47 jaar woont in Oldendorp met zijn vrouw en 2 dochters en levert sinds 2007 aan DOC Kaas. Hij zit samen met zijn vrouw in de GbR. Ze hebben 150 koeien en 120 ha. grond. Martin Linger Duitsland De heer Linger is 38 jaar woont in Bawinkel met zijn vrouw, 3 dochters en 1 zoon en levert sinds 2001 aan DOC Kaas. Hij zit samen met zijn vrouw in de GbR. Op dit moment is hij bezig om nieuw te bouwen waarna ze 250 koeien hebben en 130 ha. grond. Daarnaast zijn er twee nieuwe leden tot de jongerencommissie toegetreden. Mike Kroes Midden en West Nederland Mike Kroes is 24 Jaar en komt uit Woubrugge. Hij zit in het laatste jaar van de CAH Dronten en loopt op dit moment stage bij PPP Agro. Zijn vader heeft een bedrijf met 120 koeien en 40 ha. grond en levert sinds 2001 aan DOC Kaas. Geeske de Jong Z-W-Friesland Geeske de Jong is 30 jaar en woont in het Friese Tjerkgaast. Na haar opleiding milieukunde werkte ze in verschillende laboratoria. Inmiddels zit zij in een maatschap met ouders en oom. Op dit moment hebben ze 160 melkkoeien en 135 stuks jongvee. Zij leveren sinds 2006 aan DOC Kaas. 15

16 Blij in de wei Met zichtbaar veel plezier kijkt veehouder Harry Lohuis naar zijn koeien die springend en bokkend het weiland in rennen. De koeiendans zoals hij het zelf noemt. Op zaterdag 18 april liet Harry Lohuis uit Geesteren zijn pakweg 50 koeien voor het eerst naar buiten. En zoals inmiddels een jaar of 8 gebruikelijk maakt hij daar een heuse happening van. De familie Lohuis heeft sinds 13 jaar een kinderopvang op de boerderij waar dagelijks zo n 50 kinderen tussen 0 en 4 jaar verblijven. Onder het toeziend oog van zo n 20 man personeel. Boer Harry zoals de kinderen hem steevast noemen en zijn vrouw Irma nodigen voor de koeiendans de opvangkinderen, de ouders, maar ook de opa s en oma s en andere belangstellenden uit om samen naar de dansende koeien te kijken en er een leuke dag van te maken. En dat is gelukt. Want behalve het koeienspektakel was er veel te doen en te zien. Kinderen konden zich laten schminken, een tattoo krijgen, met de konijntjes knuffelen, zelf leuke vormpjes maken van kaas - DOC Kaas of lekker ravotten op het terrein. En er waren diverse kraampjes en standjes met lekkere hapjes en limonade. Zelfs het weer werkt mee: een stralende zon tegen een knisperend helblauwe voorjaarslucht. 16

DOC Kaas en DMK Achtergronden van het fusievoorstel

DOC Kaas en DMK Achtergronden van het fusievoorstel DOC Kaas en Achtergronden van het fusievoorstel In deze brochure informeren wij u over de achtergronden van de voorgenomen bedrijfsfusie tussen DOC Kaas B.V. en Deutsches MilchKontor GmbH. Het fusievoorstel

Nadere informatie

DOC KAAS EN ROYAL A-WARE

DOC KAAS EN ROYAL A-WARE STRATEGISCHE SAMENWERKING DOC KAAS EN ROYAL A-WARE KEUZE VOOR NEDERLANDSE WERELDSPELER IN ZUIVEL OENKERK WIE IS ROYAL A-WARE TEXEL WORKUM HEERENVEEN 125 jaar ervaring en wereldwijd sterk afzetnetwerk Royal

Nadere informatie

Visie op de ontwikkeling van de zuivelmarkt Thom Albers Landelijke Onderwijsdag 19 november 2013

Visie op de ontwikkeling van de zuivelmarkt Thom Albers Landelijke Onderwijsdag 19 november 2013 Visie op de ontwikkeling van de zuivelmarkt Thom Albers Landelijke Onderwijsdag 19 november 2013 Groeiende vraag Stabiele vraag Dalende vraag Positief effect op garantieprijs Negatief effect op garantieprijs

Nadere informatie

Strategieën voor een veranderende wereld. Frans Keurentjes

Strategieën voor een veranderende wereld. Frans Keurentjes Strategieën voor een veranderende wereld Frans Keurentjes Even voorstellen: Frans Keurentjes Lid van het coöperatiebestuur en raad van commissarissen sinds 2006 Sinds 20 december 2016 voorzitter van het

Nadere informatie

Argentinië: nieuwe regering biedt mogelijk exportkansen. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken

Argentinië: nieuwe regering biedt mogelijk exportkansen. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken Argentinië: nieuwe regering biedt mogelijk exportkansen In opdracht van het ministerie van Economische Zaken Argentinië: nieuwe regering biedt mogelijk exportkansen Het afgelopen decennium was het moeilijk

Nadere informatie

NZV LUSTRUM - De Veeteler in de Wereld

NZV LUSTRUM - De Veeteler in de Wereld NZV LUSTRUM - De Veeteler in de Wereld Frans Keurentjes Raad van Commissarissen / Bestuurslid FrieslandCampina 5 november 2015 Wereldwijd Europa Nederland Duitsland België Griekenland Hongarije Roemenië

Nadere informatie

In Nederland zijn het klimaat en het landschap zeer geschikt voor veeteelt. Logisch dat we veel koeien houden en melkproducten maken.

In Nederland zijn het klimaat en het landschap zeer geschikt voor veeteelt. Logisch dat we veel koeien houden en melkproducten maken. DE ZUIVELSECTOR > Inleiding In Nederland zijn het klimaat en het landschap zeer geschikt voor veeteelt. Logisch dat we veel koeien houden en melkproducten maken. De zuivelsector is belangrijk voor de Nederlandse

Nadere informatie

Roelof Joosten Duurzame waardecreatie gedreven door een company purpose als baken en bron van inspiratie

Roelof Joosten Duurzame waardecreatie gedreven door een company purpose als baken en bron van inspiratie Roelof Joosten Duurzame waardecreatie gedreven door een company purpose als baken en bron van inspiratie Centrale vraagstellingen: 1. Hoe kijkt een internationale zuivelonderneming als FrieslandCampina

Nadere informatie

KEY ACCOUNT MANAGER. Account Management #VACANCY

KEY ACCOUNT MANAGER. Account Management #VACANCY Sales Account Management #VACANCY KEY ACCOUNT MANAGER Een feestelijke mijlpaal: FrieslandCampina bestaat dit jaar tien jaar. Daarmee voorziet de zuivelgigant al een decennium wereldwijd miljoenen consumenten

Nadere informatie

VS: vraag naar buitenlandse kaas groeit. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken

VS: vraag naar buitenlandse kaas groeit. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken VS: vraag naar buitenlandse kaas groeit In opdracht van het ministerie van Economische Zaken VS: vraag naar buitenlandse kaas groeit De VS is de grootste producent én exporteur in de wereld. Bedrijven

Nadere informatie

Globalisering: Uitdagingen voor Food en Agri-business Nijenrode, 24 november 2014

Globalisering: Uitdagingen voor Food en Agri-business Nijenrode, 24 november 2014 Globalisering: Uitdagingen voor Food en Agri-business Nijenrode, 24 november 2014 Inhoud 1 2 3 Bedrijfsprofiel Agrifirm Globalisering Risico s en kansen voor de Food en Agri-business Vragen Bedrijfsprofiel

Nadere informatie

FrieslandCampina Erwin Wunnekink FrieslandCampina

FrieslandCampina Erwin Wunnekink FrieslandCampina FrieslandCampina Erwin Wunnekink 2018 FrieslandCampina Even voorstellen: Erwin Wunnekink Lid van coöperatiebestuur en raad van commissarissen sinds 2009 Vice-voorzitter van bestuur en rvc sinds 20 december

Nadere informatie

Ambachtelijk en authentiek

Ambachtelijk en authentiek Ambachtelijk en authentiek inleiding Met onze passie voor lekkere en bijzondere producten hebben wij in de afgelopen tijd gezocht naar producten die passen bij de denkwijze van Kraak-Vers. Nederlanders

Nadere informatie

Energie actueel Ronald Visser Energiebesparing bij melkveehouders

Energie actueel Ronald Visser Energiebesparing bij melkveehouders Energie actueel Ronald Visser Energiebesparing bij melkveehouders Energie actueel Inhoud presentatie - Achtergrond individuele energiebesparing - Twee keer een top 5 met besparingstips 1. Makkelijk uitvoerbaar,

Nadere informatie

Exportmonitor 2011. Het noordelijke bedrijfsleven wordt steeds internationaler

Exportmonitor 2011. Het noordelijke bedrijfsleven wordt steeds internationaler Exportmonitor 2011 Het noordelijke bedrijfsleven wordt steeds internationaler Uit de Exportmonitor 2011 blijkt dat het noordelijk bedrijfsleven steeds meer aansluiting vindt bij de wereldeconomie. De Exportmonitor

Nadere informatie

OPMERKINGEN BIJ MELKPRIJSVERGELIJKING JANUARI 2011 MELKPRIJZEN

OPMERKINGEN BIJ MELKPRIJSVERGELIJKING JANUARI 2011 MELKPRIJZEN euro/100 kg OPMERKINGEN BIJ MELKPRIJSVERGELIJKING JANUARI 2011 MELKPRIJZEN De berekende voorschotprijzen komen in januari 2011 gemiddeld uit op 32,85. Dit is een stijging van 14,5% ten opzichte van dezelfde

Nadere informatie

MELKPRIJSVERGELIJKING MEI 2010

MELKPRIJSVERGELIJKING MEI 2010 MELKPRIJSVERGELIJKING MEI (Voor standaardmelk (1) en volgens de uitbetalingssystemen van de zuivelondernemingen; alle bedragen in euro / 100kg) Bedrijf Milcobel Alois Müller Humana Milchunion eg Nordmilch

Nadere informatie

Duurzame melk in supermarkten

Duurzame melk in supermarkten Onderzoekssamenvatting Stelt u zich voor dat er voortaan alleen nog maar duurzaam geproduceerde melk te verkrijgen is in de supermarkt. Alle niet duurzame soorten worden niet langer verkocht. Hoe zou de

Nadere informatie

Energy Services heeft nieuws voor u!

Energy Services heeft nieuws voor u! Energy Services heeft nieuws voor u! Mobiele App voor uw Energiezaken Energiebesparende technieken en duurzame energie Nieuwe website, met nog meer informatie Energiebesparing in kantoren, bedrijfshallen

Nadere informatie

OPMERKINGEN BIJ MELKPRIJSVERGELIJKING NOVEMBER 2010 MELKPRIJZEN

OPMERKINGEN BIJ MELKPRIJSVERGELIJKING NOVEMBER 2010 MELKPRIJZEN OPMERKINGEN BIJ MELKPRIJSVERGELIJKING NOVEMBER MELKPRIJZEN Toelichting melkprijzen november Gemiddeld zijn de berekende voorschotmelkprijzen in november 33,23 per 100 kg standaardmelk. Dit is een stijging

Nadere informatie

Ontwikkeling in de melkmarkt 21/04/2015

Ontwikkeling in de melkmarkt 21/04/2015 Ontwikkeling in de melkmarkt 21/04/2015 Melk- en voermarkt kort samengevat Vooruitzichten voor de melkmarkt zijn pover tot aan de zomer De melkmarkt is in de ban van het einde van de melkquotering o Afwachtende

Nadere informatie

Waar ligt de Beemsterpolder?

Waar ligt de Beemsterpolder? B e mster Spr e kbeurt Hoe oud is kaas? Kaas bestaat al sinds de prehistorie. Maar hoe wist de eerste kaasmaker nou hoe hij van melk kaas moest maken? Dat ging per ongeluk. Volgens een Arabische legende

Nadere informatie

Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s

Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s In een globaliserende economie moeten regio s en ondernemingen internationaal concurreren. Internationalisatie draagt bij tot de economische

Nadere informatie

eel multifunctionele bedrijven verkopen hun

eel multifunctionele bedrijven verkopen hun Vers voedsel Als je tussenhandel kunt voorkomen, blijft er meer voor de boer over. Dat is een argument voor korte ketens. Die vormen ook een antwoord op de toenemende vraag naar vers en ambachtelijke

Nadere informatie

ONZE VERANTWOORDELIJKHEID

ONZE VERANTWOORDELIJKHEID ONZE VERANTWOORDELIJKHEID CORPORATE RESPONSIBILITY POLICY I Inhoud Voorwoord 1 Waardering medewerkers 2 Ketenverantwoordelijkheid 3 Behoud van natuurlijke hulpbronnen 4 Maatschappelijke betrokkenheid

Nadere informatie

FrieslandCampina vernieuwt Optimel: minder ingrediënten, meer smaak

FrieslandCampina vernieuwt Optimel: minder ingrediënten, meer smaak FrieslandCampina vernieuwt Optimel: minder ingrediënten, meer smaak FrieslandCampina vernieuwt de receptuur van alle producten van marktleider Optimel. De vernieuwde Optimel heeft meer smaak, maar minder

Nadere informatie

Internationale handel visproducten

Internationale handel visproducten Internationale handel visproducten Marktmonitor ontwikkelingen 27-211 en prognose voor 212 Januari 213 Belangrijkste trends 27-211 Ontwikkelingen export De Nederlandse visverwerkende industrie speelt een

Nadere informatie

Dichterbij. Melk uit ZUID-HOLLAND MIDDEN »10. Bank denkt mee met kerkbestuur»14. Vijftigers waagden de stap»28. 'De economie trekt weer aan'»18

Dichterbij. Melk uit ZUID-HOLLAND MIDDEN »10. Bank denkt mee met kerkbestuur»14. Vijftigers waagden de stap»28. 'De economie trekt weer aan'»18 Dichterbij ZUID-HOLLAND MIDDEN MAGAZINE VOOR LEDEN VAN RABOBANK ZUID-HOLLAND MIDDEN ZOMER 2017 Melk uit Midden-Delfland: lekker!!»10 FINANCIËN JAARVERSLAG 2016 ZELFSTANDIG ONDERNEMEN Bank denkt mee met

Nadere informatie

Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken

Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken De Nederlandse bancaire vorderingen 1 op het buitenland zijn onder invloed van de economische crisis en het uiteenvallen van ABN AMRO tussen

Nadere informatie

ALV GROENLINKS BRONCKHORST Visie op moderne grootschalige

ALV GROENLINKS BRONCKHORST Visie op moderne grootschalige ALV GROENLINKS BRONCKHORST 24-11-2015 Visie op moderne grootschalige Willem beekman Geboren op Texel, zoon van veearts. - Wens: boer worden! 25 jaar boer geweest op Urtica de Vijfsprong Biologisch dynamische

Nadere informatie

Kaasconsumptie in de zorg

Kaasconsumptie in de zorg 1 Kaasconsumptie in de zorg Resultaten van een onderzoek onder cliëntenraden en inkopers Voor ouderen geeft kaas een gevoel van herkenbaarheid. Een boterham of een cracker belegd met kaas, dat kregen ze

Nadere informatie

Opbrengst van melk op basis van Nederlandse noteringen, respectievelijk wereldmarktprijzen voor boter en mager melkpoeder. feb-13. jun-13.

Opbrengst van melk op basis van Nederlandse noteringen, respectievelijk wereldmarktprijzen voor boter en mager melkpoeder. feb-13. jun-13. dec-11 feb-12 apr-12 jun-12 aug-12 okt-12 dec-12 feb-13 apr-13 jun-13 aug-13 okt-13 dec-13 feb-14 apr-14 jun-14 aug-14 okt-14 dec-14 euro per 100 kg melk met 3,7% vet Marktbericht januari 2015 Tegen de

Nadere informatie

NATUURLIJK VERANTWOORD

NATUURLIJK VERANTWOORD NATUURLIJK VERANTWOORD CORPORATE RESPONSIBILITY POLICY CORPORATE RESPONSIBILITY POLICY I V Inhoud Voorwoord Voorwoord 1 Waardering medewerkers 2 Ketenverantwoordelijkheid 3 Behoud van natuurlijke hulpbronnen

Nadere informatie

Nadere onderbouwing. 1. Bedrijfsmatige noodzaak 2. Locatie nieuwbouw 3. Omschrijving bouwplan

Nadere onderbouwing. 1. Bedrijfsmatige noodzaak 2. Locatie nieuwbouw 3. Omschrijving bouwplan Nadere onderbouwing 1. Bedrijfsmatige noodzaak 2. Locatie nieuwbouw 3. Omschrijving bouwplan 1. Bedrijfsmatige noodzaak Het melkveebedrijf van de familie Klaver is één van de grootste bedrijven in Noord-

Nadere informatie

MODULE 6. concept & positionering

MODULE 6. concept & positionering MODULE 6 concept & positionering OPDRACHT 6.1: JOUW MARKETING HOE JE MET MARKETING JE PLEK IN DE MARKT INNEEMT VANUIT JOUW CONCEPT Misschien herken je het wel. Te druk met het helpen van je klanten, en

Nadere informatie

Opbrengst van melk op basis van Nederlandse noteringen, respectievelijk wereldmarktprijzen voor boter en mager melkpoeder

Opbrengst van melk op basis van Nederlandse noteringen, respectievelijk wereldmarktprijzen voor boter en mager melkpoeder euro per 100 kg melk met 3,7% vet Marktbericht februari 2015 Sinds begin januari zijn de Nederlandse noteringen onafgebroken gestegen. Zowel de prijzen van boter als vol melkpoeder zijn in een kleine twee

Nadere informatie

Is dit iets voor jou? Traineeship Hemmink GROEIT

Is dit iets voor jou? Traineeship Hemmink GROEIT Is dit iets voor jou? Traineeship Hemmink GROEIT Traineeship Hemmink B.V. Pagina 2 Is dit iets voor jou? Dit traineeship biedt je een unieke kans om het werkveld, jezelf en Hemmink te ontdekken. Je doet

Nadere informatie

DEPARTEMENT LANDBOUW & VISSERIJ Vlaamse overheid Koning Albert II-laan 35 bus BRUSSEL T F

DEPARTEMENT LANDBOUW & VISSERIJ Vlaamse overheid Koning Albert II-laan 35 bus BRUSSEL T F DEPARTEMENT LANDBOUW & VISSERIJ Vlaamse overheid Koning Albert II-laan 35 bus 40 1030 BRUSSEL T 02 552 77 05 F 02 552 77 01 www.vlaanderen.be VERSLAG ///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Nadere informatie

Inhoudsopgave. 1 van 11

Inhoudsopgave. 1 van 11 Inhoudsopgave Leerlingen werven was nog nooit zo makkelijk... 2 Hoe komen we aan meer leerlingen? 2 Door wie wordt de schoolkeuze beïnvloed?. 2 Door wat wordt de schoolkeuze beïnvloed?...2 Hoe komen ouders

Nadere informatie

Historie. Feiten Nederlandse zuivelsector

Historie. Feiten Nederlandse zuivelsector Nederland Zuivelland Feiten Nederlandse zuivelsector 17.500 melkveebedrijven 1,7 miljoen koeien 1,2 miljoen hectare grasland en snijmaisteelt: dat is 28% van Nederland 13 miljard liter jaarlijkse melkproductie

Nadere informatie

6.7. Praktische-opdracht door een scholier 1921 woorden 23 juni keer beoordeeld. Inhoudsopgave

6.7. Praktische-opdracht door een scholier 1921 woorden 23 juni keer beoordeeld. Inhoudsopgave Praktische-opdracht door een scholier 1921 woorden 23 juni 2005 6.7 110 keer beoordeeld Vak Economie Inhoudsopgave - Inleiding (Waarom heb ik voor dit onderwerp gekozen, hoofd- en deelvragen.) 1. Hoe komt

Nadere informatie

Samen verder bouwen aan onze bron van groei

Samen verder bouwen aan onze bron van groei Samen verder bouwen aan onze bron van groei STRATEGIE DOOMIJN 2018-2022 samen de wereld ontdekken STRATEGIE DOOMIJN 2018-2022 Samen verder bouwen aan onze bron van groei De wereld ontdekken. Bij Doomijn

Nadere informatie

De redactie zette de vijf service providers die

De redactie zette de vijf service providers die SERVICE PROVIDERS rondetafel service ProviDing Dient kwaliteit advies Service providers dragen bij aan een hoge kwaliteit van financieel advies. Ze noemen het heel belangrijk ervoor te zorgen dat beleidsmakers

Nadere informatie

Landbouw richting 2020

Landbouw richting 2020 A Landbouw richting 2020 Bert-Jan Aling Rabobank Nederland Sectormanager Food & Agri Financieringsvolume 1996-2009 30,0 28,1 30,1 28,0 26,0 23,4 25,8 24,0 22 22,2 22,0 19,7 20,5 20,0 18,2 19 18,0 17,1

Nadere informatie

30-11-2015 PROGRAMMA VOERWINST VERGELIJKING ZEUGEN ONTWIKKELINGEN EN TRENDS. 2015 is prognose bedragen exclusief btw

30-11-2015 PROGRAMMA VOERWINST VERGELIJKING ZEUGEN ONTWIKKELINGEN EN TRENDS. 2015 is prognose bedragen exclusief btw PROGRAMMA DE ROL VAN DE ADVISEUR Woensdag 2 december 2015 Ontwikkelingen en trends Uitbreiden zin of onzin? Toekomst bedrijven Risicomanagement / prijsfluctuaties De succesvolle melkveehouders De rol van

Nadere informatie

De Kaasmaakster. Schoolplaat De kaasbereiding (Copyright Wolters-Noordhoff bv)

De Kaasmaakster. Schoolplaat De kaasbereiding (Copyright Wolters-Noordhoff bv) De Kaasmaakster Schoolplaat De kaasbereiding (Copyright Wolters-Noordhoff bv) Misschien is het je wel eens opgevallen, als je over een landweg reed, of over de dijk. Langs de kant van de weg staat een

Nadere informatie

Voor Elkaar LEDENMAGAZINE DOC KAAS JAARGANG 2 ZOMER 2014 Gewoon Goed Voor Elkaar

Voor Elkaar LEDENMAGAZINE DOC KAAS JAARGANG 2 ZOMER 2014 Gewoon Goed Voor Elkaar Voor Elkaar LEDENMAGAZINE DOC KAAS JAARGANG 2 ZOMER 2014 Wat gebeurt er in onze voorfabriek? Kraats Kaas verwerkt en verpakt Kansen benutten vraagt een open mind Zuivelconsultant Mark Voorbergen / pagina

Nadere informatie

Het daagt in het Oosten!

Het daagt in het Oosten! Het daagt in het Oosten! 1 PR Lighting: betaalbare topkwaliteit 2 Moving heads van topkwaliteit voor een redelijke prijs. Daar vroegen onze klanten steeds vaker om. Omdat bij Rolight de behoefte van de

Nadere informatie

Donderdag 22 februari 2018

Donderdag 22 februari 2018 Voor meer informatie: FrieslandCampina Corporate Communication Jan-Willem ter Avest t + 31 (0) 33 713 3885 avest@frieslandcampina.com www.frieslandcampina.com Donderdag 22 februari 2018 Publicatie Jaarcijfers

Nadere informatie

KANSDOSSIER LANDBOUWMACHINES Australië. September 2015

KANSDOSSIER LANDBOUWMACHINES Australië. September 2015 KANSDOSSIER LANDBOUWMACHINES Australië September 2015 Disclaimer Dit rapport is opgesteld door de Economische Afdeling van het. Het is tot stand gekomen door persoonlijke contacten met overheidsinstanties

Nadere informatie

COMMERCIËLE RESULTATEN 1 e HALFJAAR 2015

COMMERCIËLE RESULTATEN 1 e HALFJAAR 2015 PERSBERICHT 07/07/2015 COMMERCIËLE RESULTATEN 1 e HALFJAAR 2015 Renault wint terrein in Europa en consolideert zijn positie In het eerste halfjaar was er een lichte stijging van het aantal inschrijvingen

Nadere informatie

Op een melkveehouderij wordt melk gemaakt door de koeien in de wei. De koeien worden minimaal twee keer per dag gemolken.

Op een melkveehouderij wordt melk gemaakt door de koeien in de wei. De koeien worden minimaal twee keer per dag gemolken. WERKBLAD KOEIEN > Inleiding Op een melkveehouderij wordt melk gemaakt door de koeien in de wei. De koeien worden minimaal twee keer per dag gemolken. Vroeger gebeurde dit met de hand en moest de boer,

Nadere informatie

Ik ben de Klomp. De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent. EUROPEES LANDBOUWBELEID GROEP 7 8

Ik ben de Klomp. De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent. EUROPEES LANDBOUWBELEID GROEP 7 8 Ik ben de Klomp De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent. Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese

Nadere informatie

Leiden is een typische studentenstad en heeft dus veel kamerbewoners.

Leiden is een typische studentenstad en heeft dus veel kamerbewoners. EC 01. EEN KAMER HUREN IN LEIDEN. Leiden is een typische studentenstad en heeft dus veel kamerbewoners. Vermoedelijk blijft het aanbod van kamers achter bij de vraag, waardoor er gemakkelijk prijsopdrijving

Nadere informatie

Braziliaan dol op Queijo Holandes. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken

Braziliaan dol op Queijo Holandes. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken Braziliaan dol op Queijo Holandes In opdracht van het ministerie van Economische Zaken Braziliaan dol op Queijo Holandes Brazilië importeert relatief weinig kaas, maar het gaat wel om een aanzienlijk bedrag.

Nadere informatie

Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa)

Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa) Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa) Lees ter voorbereiding onderstaande teksten. Het milieu De Europese Unie werkt aan de bescherming en verbetering van

Nadere informatie

Benchmark zuivelondernemingen 2005 t/m 2007

Benchmark zuivelondernemingen 2005 t/m 2007 Benchmark zuivelondernemingen 25 t/m 27 Inhoudsopgave pag. Voorwoord 2 Toelichting kengetallen 3 Tabellen en grafieken: Algemene kengetallen 7 Arbeidsproductiviteit 9 Kosten en opbrengsten 12 Rendementen

Nadere informatie

Buitenlandse handel. Europese Schoolagenda De volgende pagina s zijn afkomstig uit de Europese Schoolagenda 2009/2010.

Buitenlandse handel. Europese Schoolagenda De volgende pagina s zijn afkomstig uit de Europese Schoolagenda 2009/2010. Buitenlandse handel Europese Schoolagenda De volgende pagina s zijn afkomstig uit de Europese Schoolagenda 2009/2010. Link naar editie 2008/2009 van de Europese Schoolagenda: www.ec.europa.eu/consumers/empowerment/cons_education_en.htm#diary

Nadere informatie

Bijlage 3 Samenvatting onderzoek HAN naar werkzame factoren vanuit gebruikersperspectief

Bijlage 3 Samenvatting onderzoek HAN naar werkzame factoren vanuit gebruikersperspectief Bijlage 3 Samenvatting onderzoek HAN naar werkzame factoren vanuit gebruikersperspectief In 2016 (februari tot juli) hebben acht studenten, in totaal 3 groepen, van de Hogeschool Arnhem Nijmegen nader

Nadere informatie

Vraag naar en aanbod van zuivelproducten. Marktontwikkelingen in de zuivel: invloed op de melkprijs. Factsheet

Vraag naar en aanbod van zuivelproducten. Marktontwikkelingen in de zuivel: invloed op de melkprijs. Factsheet Marktontwikkelingen in de zuivel: invloed op de melkprijs September 2018 Vraag naar en aanbod van zuivelproducten zijn belangrijke (melk) prijsbepalende factoren. De vraag naar zuivelproducten wordt vooral

Nadere informatie

Economie en melkproductie

Economie en melkproductie Economie en melkproductie Productschap Zuivel onderwijsdag Pierre Berntsen Directeur Agrarische Bedrijven ABN AMRO 19 november 2013 Agenda Stand van de economie Beschikbaarheid van grondstoffen en zuivel

Nadere informatie

Handel en marketing. Klanttevredenheidsonderzoek. Theorie

Handel en marketing. Klanttevredenheidsonderzoek. Theorie Theorie Inleiding Een klanttevredenheidsonderzoek is een instrument van het relatiebeheerbeleid van een onderneming. Het is voor een ondernemer belangrijk om bestaande klanten tevreden te houden. Onderzoek

Nadere informatie

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE ACTIES VMBO

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE ACTIES VMBO DE ACTIES VMBO ACTIES RONDE 1 NEDERLANDSE OVERHEID De overheid besluit 30.000 woningeigenaren die hun woning isoleren te belonen. Zij krijgen een subsidie van vijfhonderd euro. Dit levert in totaal een

Nadere informatie

Zo staat het met de internationalisering van retail :42

Zo staat het met de internationalisering van retail :42 Zo staat het met de internationalisering van retail 07-06-2016 11:42 Door Nick MÃ ller Redactie RetailWatching 2013 was het jaar van de internationalisering van de Nederlandse winkelstraat. Van Marks &

Nadere informatie

>Profiel. GITP Executive Search, Werving & Selectie en Interim Management Hofspoor VZ Houten Telefoon

>Profiel. GITP Executive Search, Werving & Selectie en Interim Management Hofspoor VZ Houten Telefoon Executive Search, Werving & Selectie en Interim Management Hofspoor 3 3994 VZ Houten Telefoon 030-63 55 213 >Profiel >25-04-2014 >RS Onderwerp > Functie- en competentieprofiel Opdrachtgever Recair GITP

Nadere informatie

Nieuwsbrief P8. Inhoud. Goede beurt. Nummer 8, september 2013. Ondernemend Paprika

Nieuwsbrief P8. Inhoud. Goede beurt. Nummer 8, september 2013. Ondernemend Paprika Inhoud Inleiding Thijs Jasperse: Goede beurt 1 Winkeldemonstraties in UK een succes! 2 P8 aanwezig tijdens Retail congres DOGK - Düsseldorf 4 P8 aanwezig bij ledenbijeenkomsten 4 49 jaar paprika in Nederland:

Nadere informatie

! Inventariseer en verdeel de taken. Vrijwilligers moeten gebeld worden, materialen moeten in huis zijn, looproutes moeten bepaald worden, etc.

! Inventariseer en verdeel de taken. Vrijwilligers moeten gebeld worden, materialen moeten in huis zijn, looproutes moeten bepaald worden, etc. INLEIDING We staan aan het begin van de meeste ambitieuze, de grootste en beste campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen die GroenLinks ooit gevoerd heeft! De komende maanden kan je zowel online, in

Nadere informatie

De kritische consument

De kritische consument De kritische consument Inleiding Om producten te kunnen maken heb je grondstoffen nodig. Mensen werken met deze grondstoffen en maken er producten van die we consumeren. Een ondernemer is tevreden als

Nadere informatie

Investeren in zelfredzaamheid. Rabobank Foundation

Investeren in zelfredzaamheid. Rabobank Foundation Investeren in zelfredzaamheid Rabobank Foundation Hoe help je mensen om zelfred zaam te worden? Dat is een vraagstuk waar Rabobank Foundation zich al ruim 40 jaar mee bezig houdt. Zelfredzaamheid bete

Nadere informatie

MULTIFUNCTIONELE LANDBOUW

MULTIFUNCTIONELE LANDBOUW MULTIFUNCTIONELE LANDBOUW VEELZIJDIG BOEREN MIDDEN IN DE SAMENLEVING VOORWOORD De Multifunctionele Landbouw is een groeiende sector. Steeds meer agrarische bedrijven combineren de productie van voedsel

Nadere informatie

PUBLIEKSRAPPORT ONDERZOEK POWERPLAYER

PUBLIEKSRAPPORT ONDERZOEK POWERPLAYER Rotterdammers besparen ruim 6% op hun totale energierekening door slimme meter en actief bekijken van hun verbruik via een display Slimme Meter In 2020 moeten netbeheerders zoals Stedin bij minimaal 80%

Nadere informatie

MELKPRIJSVERGELIJKING DECEMBER 2016

MELKPRIJSVERGELIJKING DECEMBER 2016 MELKPRIJSVERGELIJKING DECEMBER 2016 Prijs per 100 kg standaardmelk met 4,2% vet, 3,4% eiwit, 500.000 kg per jaar, kiemgetal van 24.999 en een celgetal van 249.999 per ml toeslagen/kortingen Bedrijf kwaliteit

Nadere informatie

Met het stylen van een woning creëer je meerwaarde

Met het stylen van een woning creëer je meerwaarde 102 84 Interieur Anja Kroon van Checkpoint Interieur- en Verkoopstyling: Met het stylen van een woning creëer je meerwaarde Wanneer mensen besluiten hun woning te koop te zetten, krijgen ze maar één keer

Nadere informatie

Zo werkt het. Wij hebben een steile trap in huis. Wij willen hem minder steil. Doe mee via de site

Zo werkt het. Wij hebben een steile trap in huis. Wij willen hem minder steil. Doe mee via de site extra editie 5 september 2015 Als je het mij vraagt Klanten, mensen uit hun netwerk en medewerkers van Dichterbij praten in de komende tijd met elkaar over hun wensen, kansen en mogelijkheden. Dat gebeurt

Nadere informatie

Customer Case Triferto

Customer Case Triferto Feiten in het kort: Activiteiten: is groothandelaar en producent van meststoffen in West-Europa. In Nederland kent het bedrijf een marktaandeel van 40%. Branche: Logistiek, Groothandel, Producent Oplossing:

Nadere informatie

Duurzaamheid van boon tot kop

Duurzaamheid van boon tot kop Duurzaamheid van boon tot kop Inhoud Wat is Het Waarom zijn wij Het Plan? Het Plan in de praktijk verantwoorde landbouw verantwoorde productie verantwoorde consumptie Plan gestart? Elk kopje koffie vertelt

Nadere informatie

Energiemix wereldwijd in beweging, ruim baan voor wind en zon. Eerste investering als onderdeel samenwerking Climate Investor One

Energiemix wereldwijd in beweging, ruim baan voor wind en zon. Eerste investering als onderdeel samenwerking Climate Investor One NUMMER 5 OKTOBER 2018 INFORMATIEBULLETIN VOOR KAPITAALGOEDERENEXPORTEURS, BANKEN, INTERNATIONAAL OPERERENDE AANNEMINGSBEDRIJVEN EN INGENIEURSBUREAUS Energiemix wereldwijd in beweging, ruim baan voor wind

Nadere informatie

BESLUIT. file://e:\archief1998\besluiten\bcm\bcm1064-9810.htm

BESLUIT. file://e:\archief1998\besluiten\bcm\bcm1064-9810.htm pagina 1 van 6 BESLUIT Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. Zaaknummer: 1064/Friesland Coberco DF -

Nadere informatie

# 2. Noord. Special: Bijeenkomst van Leergemeenschap Noord-Nederland Water- en Ruimteberichten. Deze uitgave is een samenwerking tussen

# 2. Noord. Special: Bijeenkomst van Leergemeenschap Noord-Nederland Water- en Ruimteberichten. Deze uitgave is een samenwerking tussen Noord # 2 Special: Bijeenkomst van Leergemeenschap Noord-Nederland Water- en Ruimteberichten Deze uitgave is een samenwerking tussen December 2014 wvl1014lv045 Foto: Ivo Vrancken Inhoud Verdieping Een

Nadere informatie

MANAGING DIRECTOR #VACATURE

MANAGING DIRECTOR #VACATURE #VACATURE MANAGING DIRECTOR Smurfit Kappa levert meer dan verpakkingen. Met innovatieve, efficiënte en duurzame verpakkingsoplossingen voegt de Europese marktleider tastbare waarde toe voor iedere klant

Nadere informatie

Melken: van krukje tot robot. www.lely.com. innovators in agriculture

Melken: van krukje tot robot. www.lely.com. innovators in agriculture Melken: van krukje tot robot www.lely.com innovators in agriculture Deze spreekbeurt is ontwikkeld speciaal voor kinderen van de basisschool. Met de spreekbeurt melken, van krukje tot robot wordt er een

Nadere informatie

Cluster Agro en Food Regio Zwolle

Cluster Agro en Food Regio Zwolle Cluster Agro en Food Regio Zwolle Dé proeftuin voor duurzame, innovatieve systemen en nieuwe verdienmodellen: een living lab voor Agro en Food Cluster Agro en Food Regio Zwolle Werk en innovatie Sterk

Nadere informatie

hertalan welkom in de wereld van EPDM

hertalan welkom in de wereld van EPDM hertalan welkom in de wereld van EPDM hertalan the waterproof solution Hertalan levert wereldwijd unieke EPDM producten voor duurzame en watervaste oplossingen. Als eerste Europese producent van EPDM folies

Nadere informatie

BOER IN DE BUURT DIT IS HET WERKBOEK VAN:...

BOER IN DE BUURT DIT IS HET WERKBOEK VAN:... BOER IN DE BUURT DIT IS HET WERKBOEK VAN:..................... INLEIDING Dit werkboek hoort bij de website Boer in de buurt (www.boerindebuurt.nl). Op deze website vind je filmpjes, illustraties en opdrachten

Nadere informatie

5 lessen uit een businessroman over een vastgelopen ceo - MT.nl

5 lessen uit een businessroman over een vastgelopen ceo - MT.nl Website: MT.nl 5 lessen uit een businessroman over een vastgelopen ceo 13 november 2015 5 managementlessen uit een businessroman over een ogenschijnlijk succesvolle ceo die volkomen vastloopt. Het staat

Nadere informatie

Nieuwsbrief P8. Inhoud. De komende 50 jaar. Nummer 9, oktober - november 2013. Ondernemend Paprika

Nieuwsbrief P8. Inhoud. De komende 50 jaar. Nummer 9, oktober - november 2013. Ondernemend Paprika Inhoud Inleiding Thijs Jasperse: De komende 50 jaar 1 Donderdag 12 december 2013: Bijeenkomst 50 jaar paprika in Nederland 2 P8 aanwezig tijdens Fruit Attraction in Madrid 3 Nationaal Voedingsdebat voor

Nadere informatie

Internationaal Ondernemen. Starters International Business

Internationaal Ondernemen. Starters International Business Internationaal Ondernemen Starters International Business Go abroad, well prepared U denkt erover te beginnen met exporteren of een nieuwe buitenlandse markt te betreden. Maar hoe pakt u dat goed aan?

Nadere informatie

Voor Elkaar LEDENMAGAZINE DOC KAAS JAARGANG 2 WINTER 2014 Gewoon Goed Voor Elkaar

Voor Elkaar LEDENMAGAZINE DOC KAAS JAARGANG 2 WINTER 2014 Gewoon Goed Voor Elkaar Voor Elkaar LEDENMAGAZINE DOC KAAS JAARGANG 2 WINTER 2014 Ingericht voor de toekomst Een bonus voor plezier in je werk Klaar voor de toekomst kijk verder Voorwoord Vertrouwen en optimisme. Dat is het gevoel

Nadere informatie

Starten met Internationaal Ondernemen StartupDelta Summit. 19 april 2018

Starten met Internationaal Ondernemen StartupDelta Summit. 19 april 2018 Starten met Internationaal Ondernemen StartupDelta Summit 19 april 2018 introductie en planning deze sessie wordt u aangeboden door FME de presentaties wordt verzorgd door: Patrick Blommerde en Joost Kunst

Nadere informatie

Welkom Algemene Vergadering van Aandeelhouders Attero Holding NV. 26 april 2012

Welkom Algemene Vergadering van Aandeelhouders Attero Holding NV. 26 april 2012 Welkom Algemene Vergadering van Aandeelhouders Attero Holding NV 26 april 2012 Agenda 1. Opening 2. Ingekomen stukken en mededelingen 3. Boekjaar 2011 4. Realisatie strategie 5. Benoemingen 6. Opdracht

Nadere informatie

Over de. Bernard van Leer Foundation

Over de. Bernard van Leer Foundation Over de Bernard van Leer Foundation Wie wij zijn De Bernard van Leer Foundation gelooft dat het realiseren van een sterke start voor alle jonge kinderen niet alleen goed is om te doen vanuit moreel perspectief,

Nadere informatie

WERELDWIJDE COMMERCIËLE RESULTATEN 2014

WERELDWIJDE COMMERCIËLE RESULTATEN 2014 PERSBERICHT 19 januari 2015 WERELDWIJDE COMMERCIËLE RESULTATEN 2014 Wereldwijde verkoop van Renault stijgt opnieuw met 3,2% tot 2,7 miljoen voertuigen Terwijl de wereldwijde automarkt met 3,5% groeide,

Nadere informatie

Energie van ons allemaal

Energie van ons allemaal VNO-NCW Themabijeenkomst Energietransitie Michael Fraats Trianel Energie B.V. 28 November 2011 1 Energie van ons allemaal 30-11-2011 2 Energie van ons allemaal is de essentie van Trianel Energie: Gericht

Nadere informatie

Bekendheid en bereikbaarheid van boerderijwinkels

Bekendheid en bereikbaarheid van boerderijwinkels Bekendheid en bereikbaarheid van boerderijwinkels Resultaten, conclusie en aanbevelingen obv interviews april 2017 onderzoek in opdracht van Onderzoeksopzet Twee verschillende groepen geïnterviewd: Vaste

Nadere informatie

JAARVERSLAG. Hoogeveen, 24 maart 2016

JAARVERSLAG. Hoogeveen, 24 maart 2016 JAARVERSLAG 2015 Hoogeveen, 24 maart 2016 JAARVERSLAG DOC KAAS 2015 04 Profiel en strategie 06 Directieverslag 10 Verslag van het bestuur 14 Duurzaamheidsverslag 18 Interviews ledenmelkveehouders over

Nadere informatie

Ledenmagazine doc kaas jaargang 1 november 2013 speciale editie Gewoon Goed Voor Elkaar

Ledenmagazine doc kaas jaargang 1 november 2013 speciale editie Gewoon Goed Voor Elkaar Ledenmagazine doc kaas jaargang 1 november 2013 speciale editie Een sterke start en succes op komst Even voorstellen.. Themanummer: Cheese Partners Holland wordt Dutch Original Cheese kijk verder Voorwoord

Nadere informatie

De supermarkt in de samenleving, de boer in de keten

De supermarkt in de samenleving, de boer in de keten De supermarkt in de samenleving, de boer in de keten Onderwijsdag PZ 23 november 2010 Marc Jansen Directeur Consumentenzaken en Kwaliteit Centraal Bureau Levensmiddelenhandel Inhoud CBL en de branche Trends

Nadere informatie

Doelstelling. Het aanwerven van een Duitse account manager, die werk gaat maken van de gekozen marketing- en distributiestrategie in Duitsland.

Doelstelling. Het aanwerven van een Duitse account manager, die werk gaat maken van de gekozen marketing- en distributiestrategie in Duitsland. Business Case Doelstelling Het aanwerven van een Duitse account manager, die werk gaat maken van de gekozen marketing- en distributiestrategie in Duitsland. 2 Business case Duitsland is de belangrijkste

Nadere informatie

HUIS VERKOPEN. DOE T LEKKER ZELF! De kick van zelf je huis verkopen

HUIS VERKOPEN. DOE T LEKKER ZELF! De kick van zelf je huis verkopen HUIS VERKOPEN. DOE T LEKKER ZELF! De kick van zelf je huis verkopen John en Linda hebben hun huis verkocht met Nieuwetijdsmakelaar. Alles voor één all-in bedrag Je eigen huis verkopen is normaal gesproken

Nadere informatie

UIT externe effecten

UIT externe effecten Externe effecten van de productie. Als bedrijven produceren is er vaak sprake van bijkomende effecten die niet in de prijs van het product zijn opgenomen. Als een bedrijf auto s produceert dan put het

Nadere informatie