BEDRIJFSVERGELIJKING ZUIVERINGSBEHEER Waterschapsrapport voor. Hoogheemraadschap van Delfland

Transcriptie

1 BEDRIJFSVERGELIJKING ZUIVERINGSBEHEER 29 Waterschapsrapport voor

2

3 INHOUDSOPGAVE pagina Inleiding 1 Overzicht 29 (Functioneren Installaties, Financiën en Milieu) 7 Overzicht (Functioneren Installaties, Financiën en Milieu) 9 Functioneren Installaties 11 Inleiding perspectief Functioneren Installaties 13 Voldoen aan de lozingseisen (Wvo-vergunning) (waterschap) 18 Nalevingspercentage lozingeisen 2 Voldoen aan afnameverplichting (transporteren afvalwater) 22 Zuiveringsprestatie 24 Percentage i.e.-verwijdering 26 Percentage CZV-verwijdering 28 Percentage stikstofverwijdering 3 Percentage fosfaatverwijdering 32 Belastinggraad rwzi's (gemiddeld) 34 Belastinggraad rwzi's (maatgevend) 36 Specifieke slibproductie 38 Specifiek elektriciteitsverbruik transporteren afvalwater 4 Specifiek energieverbruik zuiveren afvalwater 42 Specifiek energieverbruik beluchting 44 Specifiek energieverbruik slibontwatering 46 Specifiek chemicalienverbruik defosfatering 48 Capaciteitsbenutting slibontwatering 5 Ontwateringspercentage van het slib 52 Specifiek chemicalienverbruik slibontwatering (PE) 54 Specifiek chemicalienverbruik slibontwatering (Fe) 56 Aantal i.e. per FTE 58 Samenstelling personeel 6 Verschil tussen aangeboden i.e.'s en geheven v.e.'s 62 Onderhoud 63 Financiën 69 Inleiding perspectief Financiën 71 Verantwoording tarief en kosten 75 Tarief van de zuiveringsheffing 76 Totale kosten zuiveringstechnische werken (v.e.) 78 Doelmatigheid transportkosten 81 Totale directe kosten transporteren van afvalwater 82 Gestandaardiseerde kapitaallasten transporteren afvalwater (annuitair) 84

4 Totale gestandaardiseerde kosten transporteren afvalwater 86 Operationele beheerkosten transporteren afvalwater 88 Operationele onderhoudskosten transporteren afvalwater 9 Doelmatigheid zuiveringskosten 92 Totale directe kosten zuiveren van afvalwater 93 Gestandaardiseerde kapitaallasten zuiveren afvalwater (annuitair) 96 Totale gestandaardiseerde kosten zuiveren afvalwater 98 Operationele beheerkosten zuiveren afvalwater 1 Operationele onderhoudskosten zuiveren afvalwater 12 Analyse investeringsuitgaven zuiveren afvalwater 14 Overzicht gestandaardiseerde kapitaallasten zuiveren afvalwater alle rwzi s 16 Overzicht operationele beheerkosten zuiveren afvalwater alle rwzi s 18 Overzicht operationele onderhoudskosten zuiveren afvalwater alle rwzi s 11 Overzicht totale gestandaardiseerde kosten zuiveren afvalwater alle rwzi s 112 Doelmatigheid slibverwerkingskosten 115 Totale directe kosten verwerken en afzetten slib 116 Gestandaardiseerde kapitaallasten slibontwatering (annuitair) 118 Operationele kosten eindverwerking en afzet slib/restproducten 12 Gestandaardiseerde kosten slibontwatering 122 Totale gestandaardiseerde kosten verwerken en afzetten slib 124 Operationele beheerkosten ontwateren en transport slib 126 Operationele onderhoudskosten ontwateren en transport slib 128 Subsidiebijdragen in investeringen 13 Analyse elektriciteitskosten 132 Milieu 135 Fossiel energieverbruik 137 Totaal energieverbruik 138 Energiebesparingsmaatregelen 14 Innovatie en ontwikkelingen 141 Technologische innovatie 143 Kengetallen R&D 146 Arbo en veiligheid 147 Overzicht kengetallen Arbo en Veiligheid 149 Maatschappij: Kringloopsluiting en Millennium Development Goals (MDG) 15 Aanvullend overzicht 153 Totale kosten zuiveringstechnische werken in eigen beheer ( / i.e.-verwijderd) vs Zuiveringsprestatie 154

5 Inleiding Algemeen Voor u ligt het resultaat van de 1. Het is de vierde bedrijfsvergelijking (eerdere ronden gingen over 1999, 22 en 26) in opdracht van de Unie van Waterschappen. De bedrijfsvergelijking maakt de prestaties van het zuiveringsbeheer transparanter en reikt de besturen en managers van de een instrument aan om hun bedrijfsvoering te verbeteren. Alle deelnemende ontvangen met dit document hun eigen waterschapsrapport met daarin de vergelijking op detailniveau van de resultaten van het zuiveringsbeheer over 29 met waar mogelijk een vergelijking met de jaren 1999, 22 en 26. De methodiek van de bedrijfsvergelijking zuiveringsbeheer De methodiek is ontwikkeld in het kader van de Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 1999 en op basis van een evaluatie in 22 aangescherpt. In 26 en in 29 is de methodiek nogmaals herzien. Dit heeft geleid tot diverse aanpassingen. Deze worden besproken in de inleidingen van de verschillende hoofdstukken functioneren en financiën. Het perspectief Innovatie is in deze BVZ uitgebreid ten opzichte van de vorige versie. Vanwege de bredere scope is het perspectief herbenoemd tot Innovatie en ontwikkelingen. Naast het inmiddels bekende kengetal Technologische innovatie is nu ook onderzocht op welke wijze de omgaan met kringloopsluiting en de millennium development goals. Daarnaast is een overzicht gemaakt van een aantal prestatie-indicatoren op het gebied van ARBO. Deelnemers In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de en de gebruikte afkorting. Naam waterschap Afkorting 1 Waterschapsbedrijf Limburg WBL 2 Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht AGV 3 Hoogheemraadschap van Rijnland HHR 4 Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier HNK 5 DLF 6 Waterschap Aa en Maas A&M 7 Waterschap Brabantse Delta BRD 8 Waterschap De Dommel DOM 9 Waterschap Rivierenland WSRL 1 Waterschap Hollandse Delta WHD 11 Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden HDSR 12 Wetterskip Fryslân FRL 13 Waterschap Rijn en IJssel WRIJ 14 Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard HSK 15 Waterschap Regge en Dinkel R&D 16 Waterschap Vallei & Eem V&E 17 Waterschap Veluwe VEL 1 Het is een vergelijking over de jaren 1999, 22, 26 en 29 Pagina 1 van 155

6 Naam waterschap Afkorting 18 Waterschap Hunze en Aa s WHA 19 Waterschap Zuiderzeeland ZZL 2 Waterschap Groot Salland SAL 21 Waterschap Noorderzijlvest NZV 22 Waterschap Zeeuwse Eilanden WZE 23 Waterschap Reest en Wieden R&W 24 Waterschap Velt en Vecht V&V 25 Waterschap Zeeuws Vlaanderen WZV Leeswijzer Direct na deze inleiding worden de kengetallen in twee overzichten (een Balanced ScoreCard) gepresenteerd: Een overzicht met scores van uw waterschap voor 29 t.o.v. de gemiddelde waarde (rekenkundig), de hoogste waarde en laagste waarde van alle ; Een overzicht met de scores van uw waterschap voor 1999, 22 en 26 en t.o.v. de gemiddelde waarden van alle. Voor de kengetallen in het perspectief financiën en een beperkt aantal kengetallen in het perspectief functioneren, geldt hoe kleiner de score des te beter (aangegeven met *). Voor de overige kengetallen geldt hoe groter de score des te beter (aangegeven met **). Wanneer de score van het waterschap minder goed dan het gemiddelde is, is dit kengetal donkerpaars in het overzicht. Wanneer de score van het waterschap beter dan het gemiddelde is, is dit kengetal lichtblauw. Hierbij wordt een marge gehanteerd van ±,5 maal de standaardafwijking. Als de score van een waterschap binnen deze marge ten opzichte van het gemiddelde valt, is het kengetal geel weergegeven. Hierna worden na een korte inleiding de kengetallen per perspectief gepresenteerd. Elk kengetal begint op de linker pagina. Achtereenvolgens worden per kengetal de volgende gegevens gepresenteerd: Omschrijving van het kengetal; Reden van opname in de bedrijfsvergelijking; Grafiek met scores van 1999, 22, 26 en 29 van de onderling (inclusief rekenkundig gemiddelde); Grafiek en tabel met scores van het eigen waterschap voor 1999, 22, 26 en 29 met daarin ook het rekenkundig gemiddelde, minimum en maximum van alle ; Grafiek met de scores op installatieniveau (indien van toepassing); Tabel met verklarende variabelen of onderverdeling van de kosten. Tot slot wordt een samenvattend overzicht gepresenteerd van de totale kosten (per i.e.- verwijderd) versus zuiveringsprestatie. In de opzet van het onderzoek zijn zogenaamde verklarende variabelen meegenomen die een verklaring kunnen geven voor verschillen. Wanneer er verklarende variabelen beschikbaar zijn worden deze in een tabel weergegeven. Per verklarende variabele wordt het gemiddelde en de waarde van het betreffende waterschap gegeven over de jaren 1999, 22, 26 en 29. Met behulp van de verklarende variabelen kan men nagaan of men de wind mee heeft c.q. de wind tegen heeft. Wanneer een waterschap Pagina 2 van 155

7 dus gemiddeld scoort op het kengetal, maar op de (niet-beïnvloedbare) verklarende variabelen steeds de wind tegen heeft, betekent dit feitelijk dat het waterschap het relatief beter doet dan het gemiddelde. Het wordt lastiger om uitspraken te doen over de relatieve prestatie van een waterschap wanneer men op bepaalde verklarende variabelen de wind mee heeft, terwijl men op andere verklarende variabelen de wind tegen heeft. Bij de kengetallen in het perspectief financiën zijn ook tabellen met zogenaamde componenten opgenomen. Dit is de eerstvolgende doorsnijding van het kengetal naar onderliggende kosten. Tot slot De meerjarige resultaten geven u inzicht in de ontwikkeling van uw eigen prestaties en kosten en laten u zien in hoeverre u daarbij in lijn zit met uw collega. Wij wensen u en alle overige deelnemers veel plezier en leerinformatie toe met het bestuderen van dit rapport en hopen dat het ook dit jaar de energie genereert en de prikkel geeft om verder te willen verbeteren. Pagina 3 van 155

8 Toelichting van verschillende op de resultaten Door een aantal is een toelichting gegeven op aangeleverde gegevens. De voor de rapportage relevante opmerkingen zijn onderstaand vermeld. Waterschap Aa en Maas Indien, zoals bij de rwzi Dinther, een investering is uitgevoerd waarbij de hele rwzi (dus zowel het proces zuiveren van afvalwater als het proces slibverwerking) is aangepast, zijn de kapitaalslasten niet uitgesplitst, maar opgenomen bij het proces zuiveren van afvalwater. Dit verklaart bijvoorbeeld de lage kapitaalslasten per ton ds slibkoek. Het waterschap overweegt om deze uitsplitsing bij een volgende bedrijfsvergelijking wel door te voeren. Waterschap Noorderzijlvest In de tabel totaal energieverbruik valt de score van Noorderzijlvest op, in negatieve zin. Dit heeft enerzijds te maken met een verbeterde gisting, waardoor meer gas is geproduceerd, dat echter niet kon worden omgezet vanwege een te kleine WKKinstallatie. Daarnaast is de gashouder gescheurd. Beide situaties zijn de oorzaak van een hoge waarde van onverbrand gespuid biogas. Opgemerkt wordt dat de term energieverbruik bij deze KPI enigszins misleidend is, omdat het niet alleen om verbruik gaat. Een juistere term zou milieubelasting kunnen zijn. Daarnaast scoort Noorderzijlvest lager dan gemiddeld voor netto kosten per vervuilingseenheid. De (vermoedelijke) reden hiervoor is dat Noorderzijlvest met ingang van 29 de kosten van ondersteunende producten niet meer toerekent aan de primaire producten. Hierdoor zijn de netto kosten voor de zuivering c.a. lager. Waterschap Zuiderzeeland De aangepaste definitie van zuiveringsbeheer in zuiveringstechnische werken maakt, dat bijvoorbeeld het aantal i.e. per FTE niet zonder meer kan worden vergeleken met de waarde van voorgaande jaren. Deze aanpassing geeft een scheef beeld voor bijvoorbeeld Zuiderzeeland, die naar de buitenwereld toe veel vragen kan oproepen. Waterschap Reest en Wieden De onderverdeling van personeelskosten beheer versus onderhoud is momenteel lastig te maken, omdat de onderliggende gegevens niet meer beschikbaar zijn. Daarom is een zo goed mogelijke inschatting gemaakt. Daarnaast kan Reest en Wieden geen investeringsbedragen van voor het jaar 2 aanleveren. Hierdoor kunnen geen gestandaardiseerde kapitaalslasten worden berekend. De hoeveelheid chemicaliën ten behoeve van fosfaatverwijdering ligt in 29 hoger dan in voorgaande jaren. Dit is het gevolg van de aanvoer van industrieel afvalwater op de rwzi Echten. Reest en Wieden verwijdert op deze rwzi ook fosfaat voor de industrie, hetgeen bovenwettelijk is. Hoogheemraadschap van Rijnland De investeringen van Rijnland in slibontwateringsinstallaties maken onderdeel uit van zuiveren van afvalwater. Dit geeft voor een aantal kengetallen een vertekend beeld. Pagina 4 van 155

9 Waterschap Rivierenland Het onderhoudsbeheersysteem is in 29 slechts voor een deel ingevoerd. Hierdoor was het niet mogelijk om alle gegevens op de juiste manier aan te leveren. Delfland scoort wat betreft het kengetal Voldoen aan de lozingseisen met een waarde, die lager is dan het gemiddelde. Het belangrijkste bezwaar tegen het kengetal is het volgende. Het kengetal wordt opgesteld op basis van (1) de vraag of voldaan wordt aan de lozingseis en (2) de omvang van de zuiveringsinstallaties, waarbij de overschrijding optreedt. De eerste vraag is alleen met ja of nee te beantwoorden. Bij Delfland betrof het de zuivering Harnaschpolder, die 6% van het afvalwater uit het beheersgebied behandelt. Doordat het de allergrootste zuivering betrof, telt de enige overschrijding van 29 vele malen sterker mee dan wanneer een overschrijding bij een kleinere zuiveringsinstallatie optreedt. Met deze opmerking wil Delfland de betekenis van het betreffende kengetal nuanceren. Wat betreft de fosfaatverwijdering scoort Delfland met ruim 8% boven de wettelijke eis, maar onder het gemiddelde. Dit wordt gezien als negatieve score. Wat betreft het specifieke chemicaliënverbruik voor defosfateren wordt lager gescoord dan het gemiddelde. Dit wordt gezien als positieve score. Ons voorstel is om de kengetallen te combineren. Hierdoor wordt dan direct duidelijk dat een lagere fosfaatverwijdering (maar wel voldoende m.b.t. de wettelijke eisen) niet negatief is als er maar weinig chemicaliën gebruikt worden. Het beschikt over vier zuiveringsgebieden (zuiveringsinstallaties met bijbehorende aanvoerende rioolgemalen). Delfland heeft het beheer en onderhoud van twee zuiveringsgebieden (rwzi Harnaschpolder en rwzi Houtrust) uitbesteed aan Delfluent-Services via een PPS. Bij de vorige benchmark in 26 is het niet helemaal gelukt om het deel dat ondergebracht is in de PPS financieel goed in de benchmark te verwerken. In de benchmark over 29 is dit wel gelukt. Algemeen: Vraag.7 t/m.1 onderhoudsbeleid zoals dat voor de installaties geldt die nog in eigen beheer en onderhoud zijn van Delfland. Hoofdstuk 2. Financiën: Bij vraag 2.11f t/m 2.11q zijn alle kosten (PPS) geboekt op soi Houtrust. Het was niet mogelijk om een verdeling te maken tussen soi Houtrust en soi Harnaschpolder. Bij 2.14 (Nadere vragen m.b.t. energie) is alleen ingevuld voor het deel van Delfland. Het heeft samen met andere collectief elektriciteit ingekocht. De PPS partner (Delfluent-Services) heeft haar eigen elektriciteit ingekocht. Vraag 2.15 Delfland maakt gebruik van de stelselbenadering, Delfluent-Services nog niet. Delfland beschikt over 2 stelsels (rwzi De Groote Lucht en rwzi Nieuwe Waterweg met aanvoerende rioolgemalen). Delfluent beschikt over 18 afzonderlijke stelsels (2 rwzi s en 16 rioolgemalen). Twee stelsel zijn groter dan 1.. kwh, namelijk rwzi Houtrust en rwzi Harnaschpolder. Pagina 5 van 155

10 Vraag 2.16 is inclusief de PPS partner. Wel dient opgemerkt te worden dat Delfluent- Services de BTW kan verrekenen. Dus in de totale elektriciteitskosten is het Delfland deel ( euro) inclusief BTW en het Delfluent deel ( euro) exclusief BTW. Hoofdstuk 3. Milieu: Vraag 3.1 Delfland koopt groene elektriciteit in, Delfluent-Services koopt grijze elektriciteit in. Hoofdstuk 4. Innovatie en ontwikkelingen: Hoofdstuk 4 deel II t/m IV is alleen voor Delfland ingevuld. Pagina 6 van 155

11 Overzicht 29 (Functioneren Installaties, Financiën en Milieu) FUNCTIONEREN INSTALLATIES Eenheid 29 GW HW LW Voldoen aan de lozingseisen (Wvo-vergunning) (waterschap) ** procent 39,6 63,6 99,1 16,2 Nalevingspercentage lozingeisen ** procent 1, 97,7 1, 81,4 Voldoen aan afnameverplichting (transporteren afvalwater) ** procent 1, 96,5 1, 89,4 Zuiveringsprestatie ** procent 85,4 86,4 91,3 81,3 Percentage i.e.-verwijdering ** procent 93,3 92,4 96,9 87,1 Percentage CZV-verwijdering ** procent 92,7 92, 95,3 88,2 Percentage stikstofverwijdering ** procent 82,9 82,9 9,7 72,8 Percentage fosfaatverwijdering ** procent 8,5 84,3 92,6 75,2 Belastinggraad rwzi's (gemiddeld) * procent 78,3 82,4 1, 66,1 Belastinggraad rwzi's (maatgevend) * procent 97,6 18,6 145,7 88,5 Verschil tussen aangeboden i.e.'s en geheven v.e.'s * procent,8 1,1 37,6-13,5 Specifieke slibproductie * kg/i.e.-verwijderd 13,2 15,71 2,29 12,14 Specifiek energieverbruik zuiveren afvalwater * kwh/i.e.-verwijderd 36,6 29,9 39,2 19,9 Specifiek energieverbruik beluchting * kwh/i.e.-verwijderd 13,4 16,2 21,6 9,3 Specifiek energieverbruik slibontwatering * kwh/kg ds,13,1,21,3 Specifiek chemicalienverbruik defosfatering * mol/(1 i.e.-verwijderd) 15,53 21,62 48,65, Capaciteitsbenutting slibontwatering * procent 35,9 76,3 135,7 35,9 Ontwateringspercentage van het slib ** procent 2,7 22,8 27,2 18, Specifiek chemicalienverbruik slibontwatering (PE) * g/kg ds 13,26 11,34 19,12 1,43 Specifiek chemicalienverbruik slibontwatering (Fe) * g/kg ds, 4,7 25,72, Aantal i.e. per FTE ** i.e./fte Relatieve onderhoudskosten slibverwerking * procent,4 1,6 2,8, Relatieve onderhoudskosten transportstelsels * procent,2,9 3,,2 Relatieve onderhoudskosten zuiveren * procent,8 1,1 2,8,7 Specifieke onderhoudskosten slibverwerking * Euro/ton ds 25, 51,16 439, Specifieke onderhoudskosten transportstelsels * Euro/i.e.,54,96 3,51,19 Specifieke onderhoudskosten zuiveren * Euro/i.e. 5,16 3,45 5,34 1,96 Verlies van technische beschikbaarheid slibverwerking * procent,,2,7, Verlies van technische beschikbaarheid transportstelsels * procent,3 5,8 37,9, Verlies van technische beschikbaarheid zuiveren * procent,1 2,6 13,4, Technische betrouwbaarheid slibverwerking ** uren Technische betrouwbaarheid transportstelsels ** uren Technische betrouwbaarheid zuiveren ** uren Pagina 7 van 155

12 FINANCIËN Eenheid 29 GW HW LW Tarief van de zuiveringsheffing * Euro/v.e. 65,6 5,67 68,76 36,84 Totale directe kosten transporteren van afvalwater * Euro/(1 m3*km) 24,3 2,3 47,59 6,3 Gestandaardiseerde kapitaallasten transporteren afvalwater (annuitair) * Euro/(1 m3*km) 34,67 28,1 65,1 9,14 Totale gestandaardiseerde kosten transporteren afvalwater * Euro/(1 m3*km) 41,9 36,28 83,39 11,99 Totale directe kosten zuiveren van afvalwater * Euro/i.e.-verwijderd 48,99 23,65 48,99 18,1 Gestandaardiseerde kapitaallasten zuiveren afvalwater (annuitair) * Euro/i.e.-verwijderd 42,88 24,16 42,88 1,69 Totale gestandaardiseerde kosten zuiveren afvalwater * Euro/i.e.-verwijderd 56,94 35,13 56,94 24,19 Totale directe kosten verwerken en afzetten slib * Euro/ton ds Gestandaardiseerde kapitaallasten slibontwatering (annuitair) * Euro/ton ds , Gestandaardiseerde kosten slibontwatering * Euro/ton ds , Operationele kosten eindverwerking en afzet slib/restproducten * Euro/ton ds , Totale gestandaardiseerde kosten verwerken en afzetten slib * Euro/ton ds Operationele beheerkosten ontwateren en transport slib * Euro/ton ds 52, ,87 Operationele beheerkosten transporteren afvalwater * Euro/(1 m3*km) 5,26 4,83 15,43 1,77 Operationele beheerkosten zuiveren afvalwater * Euro/i.e.-verwijderd 8,54 7,22 11,11 4,78 Operationele onderhoudskosten ontwateren en transport slib * Euro/ton ds 25, 51,16 439, Operationele onderhoudskosten transporteren afvalwater * Euro/(1 m3*km) 1,16 3,52 13,96,82 Operationele onderhoudskosten zuiveren afvalwater * Euro/i.e.-verwijderd 5,53 3,74 6,3 2,8 MILIEU Eenheid 29 GW HW LW Fossiel energieverbruik * MJ/i.e Totaal energieverbruik * MJ/i.e Legenda GW = gemiddelde waarde HW = hoogste waarde LW= laagste waarde * hoe lager de score, hoe beter ** hoe hoger de score, hoe beter Score is beter dan de gemiddelde (marge,5 * standaarddeviatie) Score is slechter dan de gemiddelde (marge,5 * standaarddeviatie) Score ligt tussen GW -,5 * standaarddeviatie en GW +,5 * standaarddeviatie Pagina 8 van 155

13 Overzicht (Functioneren Installaties, Financiën en Milieu) FUNCTIONEREN INSTALLATIES Eenheid 1999 Voldoen aan de lozingseisen (Wvo-vergunning) (waterschap) ** procent 19,9 58,3 1, 58,8 9,4 69,9 39,6 63,6 Nalevingspercentage lozingeisen ** procent 98,7 98,2 1, 97,7 Voldoen aan afnameverplichting (transporteren afvalwater) ** procent 89,6 93,8 93,1 96,1 1, 96,5 Zuiveringsprestatie ** procent 61,4 78,8 68,7 84,1 85,4 86,4 Percentage i.e.-verwijdering ** procent 71,7 87,6 67,5 87,9 75,3 91,3 93,3 92,4 Percentage CZV-verwijdering ** procent 83,8 89,5 83,6 9, 87,5 91,6 92,7 92, Percentage stikstofverwijdering ** procent 28,4 62,8 24,9 68,4 39,3 78,5 82,9 82,9 Percentage fosfaatverwijdering ** procent 78, 76,7 75,7 78,1 79,3 82,3 8,5 84,3 Belastinggraad rwzi's (gemiddeld) * procent 81,5 81,5 79,5 8,7 78,3 82,4 Belastinggraad rwzi's (maatgevend) * procent 115,5 13,1 97,6 19, 114,4 18,2 97,6 18,6 Verschil tussen aangeboden i.e.'s en geheven v.e.'s * procent 2,9 16,3 11,8 15,9,8 1,1 Specifieke slibproductie * kg/i.e.-verwijderd 18,53 17,3 18,78 16,42 15,99 15,8 13,2 15,71 Specifiek energieverbruik zuiveren afvalwater * kwh/i.e.-verwijderd 27,9 28,9 34,3 3, 32,3 29,4 36,6 29,9 Specifiek energieverbruik beluchting * kwh/i.e.-verwijderd 9, 16,1 18,8 17,2 15,7 16,3 13,4 16,2 Specifiek energieverbruik slibontwatering * kwh/kg ds,29,13,12,12,13,12,13,1 Specifiek chemicalienverbruik defosfatering * mol/(1 i.e.-verwijd 4,36 29,54 48,85 26,67 54,55 23,18 15,53 21,62 Capaciteitsbenutting slibontwatering * procent 8,8 83,3 69, 79,7 18,6 73,5 35,9 76,3 Ontwateringspercentage van het slib ** procent 23,2 23,4 24,8 23,6 23,2 2,7 22,8 Specifiek chemicalienverbruik slibontwatering (PE) * g/kg ds 4,64 7,84 6,87 8,27 6,56 9,48 13,26 11,34 Specifiek chemicalienverbruik slibontwatering (Fe) * g/kg ds, 3,29, 7,61, 6,9, 4,7 Aantal i.e. per FTE ** i.e./fte Relatieve onderhoudskosten slibverwerking * procent,4 1,6 Relatieve onderhoudskosten transportstelsels * procent,2,9 Relatieve onderhoudskosten zuiveren * procent,8 1,1 Specifieke onderhoudskosten slibverwerking * Euro/ton ds 25, 51,16 Specifieke onderhoudskosten transportstelsels * Euro/i.e.,54,96 Specifieke onderhoudskosten zuiveren * Euro/i.e. 5,16 3,45 Technische betrouwbaarheid slibverwerking ** uren 2.32 Technische betrouwbaarheid transportstelsels ** uren Technische betrouwbaarheid zuiveren ** uren Verlies van technische beschikbaarheid slibverwerking * procent,,2 Verlies van technische beschikbaarheid transportstelsels * procent,3 5,8 Verlies van technische beschikbaarheid zuiveren * procent,1 2,6 gem gem gem gem. 29 FINANCIËN Eenheid 1999 Tarief van de zuiveringsheffing ( ) * Euro/v.e. 42,36 41,9 53,4 48,39 65,1 54,51 Tarief van de zuiveringsheffing * Euro/v.e. 65,6 5,67 Totale directe kosten transporteren van afvalwater * Euro/(1 m3*km) 5,96 17,2 1,38 16,78 5,18 15,42 24,3 2,3 Totale directe kosten zuiveren van afvalwater * Euro/i.e.-verwijderd 14,74 17,95 2,35 19,61 2,4 2,67 48,99 23,65 Totale directe kosten verwerken en afzetten slib * Euro/ton ds gem gem gem gem. 29 MILIEU Eenheid 1999 Fossiel energieverbruik * MJ/i.e Totaal energieverbruik * MJ/i.e gem gem gem gem. 29 Legenda * hoe lager de score, hoe beter ** hoe hoger de score, hoe beter Score is beter dan de gemiddelde (marge,5 * standaarddeviatie) Score is slechter dan de gemiddelde (marge,5 * standaarddeviatie) Score ligt tussen GW -,5 * standaarddeviatie en GW +,5 * standaarddeviatie Pagina 9 van 155

14 Pagina 1 van 155

15 FUNCTIONEREN INSTALLATIES Pagina 11 van 155

16 Pagina 12 van 155

17 Inleiding perspectief Functioneren Installaties Inleiding Bij het perspectief Functioneren installaties gaat het om de zuiveringsprestaties van de, met name het verwijderen van verontreinigende stoffen zoals stikstof en fosfaat. Hoewel de mate van vervuiling van het aangeleverde afvalwater nauwelijks beïnvloedbaar is door de kunnen zij wel zorgen voor voldoende capaciteit en kwalitatief goede zuiveringsinstallaties om de aangeboden hoeveelheid afvalwater volgens de afgegeven vergunningen te zuiveren. Definitie-aanpassingen Ten opzichte van de BVZ 26 is de methodiek op een aantal onderdelen gewijzigd. In de eerste plaats is een aantal definities veranderd. Dit heeft consequenties voor de beoordeling van de trends, omdat het niet in alle gevallen mogelijk was om de definitie met terugwerkende kracht aan te passen. In 29 is de definitie van een inwoner-equivalent veranderd van 136 g/d naar 15 g/d. Voor alle waarden van de voorgaande bedrijfsvergelijkingen is dit ook nu aangepast. Dit betekent, dat in deze bedrijfsvergelijking alle waarden consistent zijn, maar dat dit rapport niet zonder meer kan worden vergeleken met die van de voorgaande keren. Deze verandering had ook consequenties voor het aantal vervuilingseenheden. Het is echter niet mogelijk gebleken om de historische v.e.-gegevens aan te passen. Dit houdt in, dat in deze rapportage op een aantal plaatsen een trendbreuk is waar te nemen, bijvoorbeeld in het aantal FTE per v.e. Tevens is in deze bedrijfsvergelijking de scope enigszins aangepast. In voorgaande jaren was de scope het zuiveringsbeheer, nu zuiveringstechnische werken. Deze wellicht kleine verandering heeft op een aantal plaatsen consequenties, zoals in de kosten (zie ook het perspectief Financiën) en in het aantal FTE. Voor enkele is hierdoor een trendbreuk te zien. Aangepaste of nieuwe vragen Daarnaast zijn enkele vragen aangepast of toegevoegd. Het Nalevingspercentage lozingseisen is aangepast ten opzichte van 26. Nadat het in 26 als nieuw kengetal was opgenomen, is nu besloten om te beoordelen of een zuiveringsinstallatie voldoet aan de eisen in de vigerende vergunning (hetgeen ook een gedoogbeschikking kan zijn) en niet meer aan de eisen van het Lozingenbesluit. Een korte inventarisatie bij een aantal leert, dat de effecten gering zijn en er derhalve geen sprake is van een echte trendbreuk. In 26 is gekeken naar het fossiel energieverbruik van het zuiveringsbeheer. Deze vraag is naar aanleiding van de ontwikkelingen op het energiebeleidsvlak uitgebreid naar fossiel en groen energieverbruik. De som van beiden geeft het totale energieverbruik weer. Deze aanpassing had een trendbreuk, omdat in 26 de levering van gas, elektriciteit en warmte aan derden werd verdisconteerd met fossiel energieverbruik en nu met groen. Daarnaast is het hoofdstuk onderhoud uitgebreid. In 29 is een viertal nieuwe kritische procesindicatoren benoemd, die via een aantal vragen worden berekend. Door middel van vragen over het aantal (kritische) storingen en de bijbehorende storingsduur worden de technische betrouwbaarheid en beschikbaarheid berekend. Tevens is berekend wat de specifieke en relatieve onderhoudskosten zijn. Op grond van een inventarisatie van de ingevulde vragenlijst kan voorzichtig worden geconcludeerd, dat veel Pagina 13 van 155

18 bezig zijn om het onderhoudsbeleid te professionaliseren, maar nog niet altijd in staat zijn om de gevraagde gegevens op te leveren. Analyse van de gegevens Op basis van de conceptrapportage van de BVZ 29 heeft het Ontwikkelteam Functioneren Installaties de gegevens geanalyseerd. Onderstaand zijn de bevindingen weergegeven. Afnameverplichting Onderdeel van de afspraken tussen gemeenten en is de zogeheten afnameverplichting. De gemeenten zorgen voor voldoende capaciteit om afvalwater te kunnen inzamelen. De hebben de verplichting om de afgesproken hoeveelheid water te verwerken. Het voldoen aan de afnameverplichting is gegroeid van 96% in 27 naar 97% in 29. De hoeveelheid afvalwater die in de installaties wordt gezuiverd, wordt uitgedrukt in inwonerequivalenten, afgekort i.e. s. Dit is een maat voor de vuillast van dat water, waarbij 1 i.e. staat voor de hoeveelheid afvalwater en de daarin aanwezige vuillast die gemiddeld door één persoon per dag wordt geproduceerd. In 29 hebben de zo n 25 miljoen i.e. s gezuiverd. Waar niet (kunnen) voldoen aan de verplichtingen, zijn zij bezig met de uitbreiding van hun zuiveringsinstallaties of afvalwatertransportsystemen. Ook kijken gemeenten of de hoeveelheid afvalwater die zij inzamelen kan worden verminderd. Bijvoorbeeld door de afvoer van regenwater zoveel mogelijk los te koppelen van de riolering. De hebben een gezamenlijke 'best practise' ontwikkeld voor het robuust afstemmen van de afnameverplichtingen met gemeenten. Zuiveringsprestatie De zuiveringsprestatie geeft aan in welke mate de belangrijkste afvalstoffen uit het afwater worden verwijderd. De zuiveringsprestatie is in de periode gestegen van 84% naar 86%. Meer specifiek is de stikstofverwijdering in de Nederlandse rioolwaterzuiveringsinstallaties in dezelfde periode gestegen van 79% naar 83%. Ook is de fosfaatverwijdering gestegen van 82% naar 84%. Elke rioolwaterzuiveringsinstallatie heeft een vergunning op basis van het Lozingenbesluit stedelijk afvalwater van de Wet verontreiniging Oppervlaktewater (Wvo). In deze Wvo vergunning zijn de lozingseisen opgenomen: de concentraties stikstof, fosfaat, zuurstofbindende en onopgeloste stof die maximaal in het gezuiverde afvalwater (effluent) mogen voorkomen. Voor zo n 8% van de rioolwaterzuiveringsinstallaties komen deze lozingseisen van de Wvo vergunning overeen met de generieke eisen zoals opgenomen in het Lozingenbesluit. Ongeveer 2% van de installaties heeft in de lozingsvergunning strengere eisen dan de generieke eisen van het Lozingenbesluit. Hierdoor leveren 2% van de rioolwaterzuiveringsinstallaties hoger zuiveringsprestaties. De strengere eisen houden verband met de vaak strengere eisen voor lozing op de regionale wateren, bijvoorbeeld in de buurt van kwetsbare natuurgebieden. Daarnaast zijn de meeste zuiveringsinstallaties zodanig ontworpen dat zij ook bij extreme omstandigheden, zoals strenge winters en veel regenval aan de vergunningseisen blijven voldoen. Hierdoor voldoet de zuivering van het water onder normale omstandigheden gemakkelijk aan de normen. Met deze prestaties voldoen de zuiveringsinstallaties ruimschoots aan de in Europees verband afgesproken doelstellingen van 75% verwijdering voor zowel stikstof als fosfaat. Natuurlijk vergt intensiever zuiveren, naast eventuele investeringen, meer energie en chemicaliën. De operationele kosten nemen daardoor toe. Naar verwachting zullen de meeste extra kosten moeten maken in verband met de verdergaande Pagina 14 van 155

19 doelstellingen uit de Kaderrichtlijn Water voor de waterkwaliteit. De streven ernaar om de extra kosten voor een deel op te vangen met doelmatigheidswinsten. Zowel de samenwerking met de gemeenten als de driejaarlijkse bedrijfsvergelijking zuiveringsbeheer levert hier een bijdrage aan. Nalevingspercentage De eisen die in vergunningen zijn gesteld, worden goed gemonitord. Regelmatig wordt gemeten of er als gevolg van het zuiveringsproces niet teveel schadelijke stoffen in het oppervlaktewater terechtkomen. Het nalevingspercentage geeft aan in hoeveel procent van de metingen van het afvalwater de zuiveringsinstallaties voldoen aan de eisen die aan de lozingen gesteld worden. Zowel in 27 als 29 was dit percentage zeer hoog, respectievelijk 99% en 98%. Als er sprake is van overschrijding van de vergunning heeft het veelal een incidenteel karakter. De sector is in 27 een breed traject gestart om overschrijdingen nog verder te minimaliseren. In de cijfers van 29 zijn de resultaten hiervan nog niet terug te vinden. Samenwerking in de afvalwaterketen Op grond van aangescherpte (milieu-)eisen waren en zijn er grote investeringen in de afvalwaterketen noodzakelijk. Door een goede samenwerking in de afvalwaterketen kunnen kostenbesparingen worden gerealiseerd. Onder meer in optimalisatiestudies voor het afvalwatersysteem (OAS) komt deze samenwerking tot uiting. Een OAS wordt uitgevoerd om als waterschap samen met één of meer gemeenten vast te stellen wat de meest kosteneffectieve investeringen in de afvalwaterketen zijn. Daarmee wordt beoogd de taken tegen de laagst mogelijke kosten voor de maatschappij uit te voeren. In 29 was gemiddeld voor 81% van het afvalwater dat door wordt gezuiverd een OAS gaande of al afgerond. In 27 was dit gemiddeld nog 7%. De door de tot en met 29 ingeschatte besparingen door het optimaliseren van de afvalwaterketen bedragen in totaal circa 34 miljoen. Tot en met 27 was dit in totaal circa 265 miljoen. Op basis van de aangeleverde gegevens kan worden geconcludeerd: samenwerken loont! Daarnaast blijkt dat bij een aantal het percentage afvalwater dat wordt gezuiverd en waarvoor een OAS is uitgevoerd, meer dan 1% is. Deze zijn al bezig met een tweede ronde OAS. Uit de aangeleverde gegevens blijkt dat ook de tweede ronde financieel loont. Om ervoor te zorgen dat het afvalwatersysteem ook daadwerkelijk aan de aangescherpte (milieu-)eisen gaat voldoen, is het van groot belang dat en gemeenten hun samenwerkingsafspraken formeel vastleggen. Dit kan onder andere plaatsvinden in afvalwaterakkoorden en/of waterplannen. In (stedelijke) waterplannen maken gemeenten en gezamenlijk afspraken over allerlei aspecten die samenhangen met het waterbeheer, waaronder zaken die betrekking hebben op de afvalwaterketen. Daarbij vindt afstemming plaats tussen de ambities ten aanzien van het watersysteem en ten aanzien van de waterketen en wordt bepaald welke maatregelen tegen de laagst mogelijke maatschappelijke kosten genomen kunnen worden. Waterschappen hadden in 27 al met de meeste gemeenten formele afspraken gemaakt: voor gemiddeld 82% van de hoeveelheid gezuiverd afvalwater. Hiervan was 31% vastgelegd in afvalwaterakkoorden. In 29 was dit 84% van het gezuiverde water, waarvan 31% vastgelegd in afvalwaterakkoorden. Het percentage afgesloten afvalwaterakkoorden is licht gestegen. Slibverwerking In de Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 26 is geconcludeerd, dat de slibontwateringsprestaties waren veranderd. Het gemiddelde drogestofpercentage daalde en het verbruik aan polymeer was gestegen. Deze trend is sindsdien doorgezet. Het gemiddelde drogestofgehalte van het ontwaterde slib was in 29 22,7%, terwijl dit aan het begin van deze eeuw nog 23,5% was. Gelijktijdig is het polymeerverbruik Pagina 15 van 155

20 gestegen van ongeveer 8 naar circa 12 g/kg ds. Een goede verklaring voor deze substantiële stijging is niet te geven, maar kan samen hangen met de opkomst van biologische fosfaatverwijdering. Er zijn aanwijzingen, dat hierdoor de ontwaterbaarheid van het slib negatief wordt beïnvloed. Onderhoud De uitkomsten laten zien dat alle inmiddels een onderhoudsbeleid hebben opgesteld. Deze is gebaseerd op een visie en staat in het teken van risicobeheer. De toegepaste onderhoudsmethodieken (AM, TPM en RCM) die door de worden toegepast zijn zeer divers. Uit de hoge score voor het aandeel onderhoud dat is gebaseerd op onderhoudsconcepten en het aandeel van de onderhoudswerkzaamheden die overeenkomstig is uitgevoerd blijkt dat de de startfase in de ontwikkeling om te komen tot een integraal onderhoudsmanagementsysteem zo goed als afgerond hebben. Slechts 1 waterschap geeft aan nog niet gestart te zijn. Alle kunnen inmiddels inzicht verschaffen in de (specifieke) onderhoudskosten. De onderlinge verschillen zijn echter groot. Zo zijn de laagste specifieke onderhoudskosten voor het transportstelsel,19 euro per ontwerp-i.e. en de hoogste 4,2 euro per ontwerp-i.e.. Voor het zuiveren van afvalwater en de slibverwerking is deze range vergelijkbaar. Deze uitkomsten roepen de vraag op of de de onderhoudskosten voldoende uniform gedefinieerd hebben Het is duidelijk te zien dat het verlies van technische beschikbaarheid en de technische betrouwbaarheid nieuw geïntroduceerde prestatie-indicatoren zijn, die nog niet door alle zijn geïmplementeerd. Desondanks heeft toch al 39% van de de vragen kunnen beantwoorden. Zij het dat hier de verschillen wel erg groot zijn. Zo is voor het transportstelsel de hoogste waarde van het verlies in beschikbaarheid 37,91% en de laagste waarde %. Mogelijk liggen hieraan interpretatiefouten t.a.v. de registratie ten grondslag. Pagina 16 van 155

22 Voldoen aan de lozingseisen (Wvo-vergunning) (waterschap) Omschrijving Het kengetal "Voldoen aan de lozingseisen (Wvo-vergunning)" geeft aan of de rwzi's hebben voldaan aan de individuele lozingseisen. Dit is een absolute toets. Dit houdt in dat indien de rwzi voor één parameter niet aan de voorschriften uit de Wvo-vergunning voldoet, de gehele rwzi het gehele jaar niet aan de lozingseisen voldoet. Er wordt getoetst aan de kernbepalingen uit de Wvo-vergunning, nl. CZV, BZV, stikstof, fosfaat en onopgeloste stof. Het kengetal op waterschapsniveau is gewogen op basis van de i.e.-belasting van de rwzi's. Reden van opname Elke rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi) heeft lozingseisen. Deze eisen, die per installatie verschillend kunnen zijn, zijn vastgelegd in een Wvo-vergunning. Dit kengetal maakt inzichtelijk in hoeverre door de aan de lozingseisen wordt voldaan. procent Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 procent Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle ,9 58,3 13, ,8 2, ,4 69,9 6, ,6 63,6 16,2 99,1 Pagina 18 van 155

23 DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Bemonstering conform lozingenbesluit (% rwzi's) procent 83,3 87,2 1, 94,6 1, 97,9 Bypass in de effluentanalyses (% rwzi's) procent 83,3 25,5, 4,7, 4,8 Vergunning conform lozingenbesluit (% rwzi's) procent 83,3 67,4 5, 76,5 75, 77,5 Vergunning strenger dan lozingenbesluit (% rwzi's) procent 33,3 22,3, 2, Pagina 19 van 155

24 Nalevingspercentage lozingeisen Omschrijving Het nalevingspercentage geeft aan in welke mate wordt voldaan aan de individuele lozingseisen van de rwzi's. Het gaat hier om de eisen m.b.t. BZV, CZV, onopgeloste bestanddelen, stikstof en fosfaat. In vergelijking met het kengetal voldoen aan de lozingseisen is dit geen absolute toets. Bijvoorbeeld: indien er 1 maal is bemonsterd en er 1 overschrijdingen zijn geweest, leidt dit tot een nalevingspercentage van 9%. Reden van opname Het kengetal is een aanvulling op het kengetal "voldoen aan de lozingseisen" en geeft een genuanceerder beeld van de mate waarin wordt voldaan aan de lozingseisen. Het kengetal is in 26 voor het eerst opgenomen in de bedrijfsvergelijking. In 26 is getoetst aan het "Lozingenbesluit stedelijke afvalwater". In 29 is dit veranderd in toetsing aan de eisen uit de lozingsvergunning. procent Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 procent Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 26 98,7 98,2 81, ,7 81,4 1 Pagina 2 van 155

25 rwzi Houtrust rwzi Harnaschpolder rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg rwzi Berkel rwzi Rodenrijs procent Pagina 21 van 155

26 Voldoen aan afnameverplichting (transporteren afvalwater) Omschrijving Het kengetal "Voldoen aan de afnameverplichting (transporteren afvalwater)" geeft aan in hoeverre de transportcapaciteit van de gemalen is afgestemd op de met de gemeenten overeengekomen verplichting voor afname van het afvalwater. Het kengetal wordt direct door de berekend door per overnamepunt de beschikbare transportcapaciteit (m3/uur) en de afnameverplichting (m3/uur) te bepalen voor het gehele verzorgingsgebied van de rwzi's. Overcapaciteit mag hierbij niet worden meegnomen. De transportcapaciteit is dus per overnamepunt nooit hoger dan de afnameverplichting. De mate waarin aan de afnameverplichting wordt voldaan wordt door de opgegeven als percentage per verzorgingsgebied van een rwzi. Op waterschapsniveau wordt een gewogen gemiddelde berekend (weging op basis van ontwerpcapaciteit). Reden van opname Elk waterschap heeft afspraken met gemeenten over de hoeveelheid afvalwater die door het waterschap van de gemeenten moet worden afgenomen. Deze afspraken zijn vastgelegd in een aansluitvergunning, overeenkomst of een Basis Rioleringsplan (BRP). Het kengetal geeft aan in hoeverre de voldoende transportcapaciteit hebben geïnstalleerd om aan de afnameverplichting te voldoen. Indien niet aan de afnameverplichting (transporteren van afvalwater) wordt voldaan kan het risico van periodieke overstorten van ongezuiverd afvalwater uit riolering en transportstelsel op het oppervlaktewater groter zijn. procent Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 procent Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 22 89,6 93,8 81,3 1, 26 93,1 96,1 87, ,5 89,4 1 Pagina 22 van 155

27 procent rwzi Houtrust rwzi Harnaschpolder rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg rwzi Berkel rwzi Rodenrijs DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Afnameverplichting per ontwerp i.e. liter/i.e./uur 3,4 31,46 29,22 32,96 Methode capaciteitsbepaling (continue (EMF) debietmeting) procent, 23,6 19,6 33, Methode capaciteitsbepaling (geijkte continue (EMF) debietmeting) procent 1, 43,6 8,4 37,8 Methode capaciteitsbepaling (handmatige debietmeting met meetprotocol) procent, 9,6, 7,2 Methode capaciteitsbepaling (handmatige meting zonder meetprotocol) procent, 7,1, 2,6 Methode capaciteitsbepaling (overig) procent, 12,, 15,3 Percentage afnameverplichting gebaseerd op schriftelijke afspraken procent 3,8 49,5 1, 67,7 Schaalgrootte transporteren afvalwater (m3/uur)/aantal gemalen Pagina 23 van 155

28 Zuiveringsprestatie Omschrijving Het kengetal zuiveringsprestatie is een overall parameter voor het presteren van de rwzi's. Dit kengetal is een combinatie van CZV-verwijdering, stikstofverwijdering en fosfaatverwijdering. De zuiveringsprestatie wordt als volgt berekend: Zuiveringsprestatie = (%CZV + %Ntotaal + %Ptotaal)/3 Reden van opname De zuiveringsprestatie geeft een goed beeld van de prestaties van een rwzi m.b.t. de parameters CZV, stikstof en fosfaat, en dus van het eindproduct dat wordt afgeleverd: goed gezuiverd afvalwater. procent procent Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 22 61,4 78,8 61,4 86, ,7 84,1 68,7 9, ,4 86,4 81,3 91,3 Pagina 24 van 155

29 procent rwzi Houtrust rwzi Harnaschpolder rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg rwzi Berkel rwzi Rodenrijs DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Belastinggraad rwzi's (maatgevend) procent 97,6 19, 114,4 18,2 97,6 18,6 Bypass in de effluentanalyses (% rwzi's) procent, 4,7, 4,8 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/BZV) dimensieloos 2,72 2,66 2,82 2,64 2,35 2,46 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/N) dimensieloos 9,94 1,92 1,55 1,93 1,32 1,62 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/P) dimensieloos 62,87 67,46 65,8 65,56 63,76 64,21 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (Q) l/i.e./dag Slibbelasting kg BZV/(kg ds*dag),18,59,47,46,52,49 Pagina 25 van 155

30 Percentage i.e.-verwijdering Omschrijving Het kengetal "Percentage i.e.-verwijdering" geeft aan het percentage i.e.'s dat uit het afvalwater verwijderd tijdens het zuiveringsproces. Het kengetal wordt berekend door de verwijderde hoeveelheid i.e.'s te delen door het aantal i.e.'s in het aangevoerde afvalwater. Het kengetal wordt uitgedrukt in procenten. Het kengetal is gebaseerd op i.e.'s a 15 g TZV. Reden van opname Dit kengetal geeft inzicht in het functioneren van de rwzi's op het gebied van de i.e.-verwijdering, hetgeen mede bepalend is voor de kwaliteit van het eindproduct (goed gezuiverd effluent). procent procent Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle ,7 87,6 71,7 92, ,5 87,9 67,5 94, ,3 91,3 75,3 96, ,3 92,4 87,1 96,9 Pagina 26 van 155

31 procent rwzi Houtrust rwzi Harnaschpolder rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg rwzi Berkel rwzi Rodenrijs DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Belastinggraad rwzi's (maatgevend) procent 115,5 13,1 97,6 19, 114,4 18,2 97,6 18,6 IE-belasting t.o.v. ontwerpbelasting procent 91,2 79,5 81,5 81,5 79,5 8,7 78,3 82,4 Invoer van slib van andere procent,,9, 3,3, 3,6, 2,9 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/BZV) dimensieloos 2,63 2,68 2,72 2,66 2,82 2,64 2,35 2,46 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/N) dimensieloos 9,94 1,92 1,55 1,93 1,32 1,62 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/P) dimensieloos 62,87 67,46 65,8 65,56 63,76 64,21 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (Q) l/i.e./dag Pagina 27 van 155

32 Percentage CZV-verwijdering Omschrijving Het kengetal CZV-verwijdering geeft aan het percentage CZV uit het afvalwater dat wordt verwijderd tijdens het zuiveringsproces. Het kengetal wordt berekend door de verwijderde hoeveelheid CZV (kg) te delen door de hoeveelheid CZV (kg) in het aangevoerde afvalwater. Het kengetal wordt uitgedrukt in procenten. Reden van opname Dit kengetal geeft inzicht in het functioneren van de rwzi's op het gebied van de CZV-verwijdering, hetgeen mede bepalend is voor de kwaliteit van het eindproduct (goed gezuiverd effluent). procent Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 procent Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle ,8 89,5 83,8 93, ,6 9, 83,6 94, ,5 91,6 87,5 94, ,7 92, 88,2 95,3 Pagina 28 van 155

33 procent rwzi Houtrust rwzi Harnaschpolder rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg rwzi Berkel rwzi Rodenrijs DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Belastinggraad rwzi's (gemiddeld) procent 81,5 81,5 79,5 8,7 78,3 82,4 Belastinggraad rwzi's (maatgevend) procent 115,5 13,1 97,6 19, 114,4 18,2 97,6 18,6 CZV-influent mg/l Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/BZV) dimensieloos 2,63 2,68 2,72 2,66 2,82 2,64 2,35 2,46 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/N) dimensieloos 9,94 1,92 1,55 1,93 1,32 1,62 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/P) dimensieloos 62,87 67,46 65,8 65,56 63,76 64,21 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (Q) l/i.e./dag Pagina 29 van 155

34 Percentage stikstofverwijdering Omschrijving Het kengetal stikstofverwijdering geeft aan het percentage stikstof dat door de uit het afvalwater wordt verwijderd. Het kengetal wordt berekend door de verwijderde hoeveelheid stikstof (kg) te delen door de hoeveelheid stikstof (kg) in het aangevoerde afvalwater. Het kengetal wordt uitgedrukt in procenten. Reden van opname In het Lozingenbesluit Wvo Stedelijk Afvalwater is vastgelegd dat het percentage stikstof dat door de uit het afvalwater moet worden verwijderd 75% dient te bedragen. Deze 75% heeft betrekking op het gehele beheersgebied van het waterschap. Het is een wettelijke eis die de is opgelegd. Het Lozingenbesluit Wvo Stedelijk Afvalwater is in 1996 in werking getreden. Naast de wettelijke eis van 75% kunnen er lokaal strengere lozingsvoorschriften voor rwzi's gelden, die afhankelijk zijn van het oppervlakte water waarop wordt geloosd. procent procent Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle ,4 62,8 28,4 86, ,9 68,4 24,9 83, ,3 78,5 39,3 89, ,9 82,9 72,8 9,7 Pagina 3 van 155

35 procent rwzi Houtrust rwzi Harnaschpolder rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg rwzi Berkel rwzi Rodenrijs DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Belastinggraad rwzi's (maatgevend) procent 115,5 13,1 97,6 19, 114,4 18,2 97,6 18,6 Invoer van slib van andere procent,,9, 3,3, 3,6, 2,9 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/BZV) dimensieloos 2,63 2,68 2,72 2,66 2,82 2,64 2,35 2,46 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/N) dimensieloos 9,94 1,92 1,55 1,93 1,32 1,62 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/P) dimensieloos 62,87 67,46 65,8 65,56 63,76 64,21 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (Q) l/i.e./dag Slibbelasting kg BZV/(kg ds*dag),159,68,181,58,47,46,52,49 Pagina 31 van 155

36 Percentage fosfaatverwijdering Omschrijving Het kengetal fosfaatverwijdering geeft het percentage fosfaat aan dat door de uit het afvalwater wordt verwijderd. Het kengetal wordt berekend door de verwijderde hoeveelheid fosfaat (kg) te delen door de hoeveelheid fosfaat (kg) in het aangevoerde afvalwater. Het kengetal wordt uitgedrukt in procenten. Reden van opname In het Lozingenbesluit Wvo Stedelijk Afvalwater is vastgelegd dat het percentage fosfaat dat door de uit het afvalwater moet worden verwijderd 75% dient te bedragen. Deze 75% heeft betrekking op het gehele beheersgebied van het waterschap. Het is een wettelijke eis die de is opgelegd. Het Lozingenbesluit Wvo Stedelijk Afvalwater is in 1996 in werking getreden. procent procent Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle , 76,7 7,8 85, ,7 78,1 72,3 85, 26 79,3 82,3 75,8 92,9 29 8,5 84,3 75,2 92,6 Pagina 32 van 155

37 procent rwzi Houtrust rwzi Harnaschpolder rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg rwzi Berkel rwzi Rodenrijs DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/BZV) dimensieloos 2,63 2,68 2,72 2,66 2,82 2,64 2,35 2,46 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/N) dimensieloos 9,94 1,92 1,55 1,93 1,32 1,62 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/P) dimensieloos 62,87 67,46 65,8 65,56 63,76 64,21 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (Q) l/i.e./dag Specifiek chemicalienverbruik defosfatering mol/(1 i.e.-verwijderd) 4,36 29,54 48,85 26,84 54,55 23,18 15,53 21,62 Wijze van defosfatering (biologisch, hoofdstroom) procent 4,8 65,5 44,5 57,7 6,9 67,3 74,7 63,3 Wijze van defosfatering (chemisch, deelstroom) procent, 1,4, 1,,,4,,4 Wijze van defosfatering (chemisch, preprecipitatie) procent 59,2 13,2 55,2 9,1 35,8 4,6 2,7 4,2 Wijze van defosfatering (chemisch, simulataan) procent, 19,4,4 29,8 3,2 25,6 22,6 3,2 Wijze van defosfatering (overig) procent,,3, 2,3, 2,1, 1,9 Pagina 33 van 155

38 Belastinggraad rwzi's (gemiddeld) Omschrijving Het kengetal geeft de verhouding weer tussen de gemiddelde belasting en ontwerpcapaciteit van de rwzi's. De gemiddelde belasting en de ontwerpcapaciteit worden uitgedrukt in i.e.'s a 15 g TZV. Tot en met 26 was dit 136 g TZV. Het kengetal wordt weergegeven in procenten. Als de belastinggraad groter dan 1% is, betekent dit dat er mogelijk onvoldoende capaciteit beschikbaar is om de belasting te verwerken. Reden van opname Het kengetal geeft aan of er voldoende capaciteit voorzien is om de belasting te verwerken. Als er onvoldoende capaciteit is kan dit leiden tot verslechtering van de zuiveringsprestatie. procent Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 procent Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 22 81,5 81,5 67, ,5 8,7 56, ,3 82,4 66,1 1 Pagina 34 van 155

39 procent rwzi Houtrust rwzi Harnaschpolder rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg rwzi Berkel rwzi Rodenrijs DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/N) dimensieloos 9,94 1,92 1,55 1,93 1,32 1,62 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/P) dimensieloos 62,87 67,46 65,8 65,56 63,76 64,21 Pagina 35 van 155

40 Belastinggraad rwzi's (maatgevend) Omschrijving Het kengetal geeft de verhouding weer tussen de maatgevende belasting en ontwerpcapaciteit van de rwzi's. De maatgevende belasting is de werkelijke belasting van de rwzi, gebaseerd op de gemiddelde belasting + de standaardafwijking. De maatgevende belasting en de ontwerpcapaciteit worden uitgedrukt in i.e.'s a 15 g TZV. Tot en met 26 was dit 136 g TZV. Het kengetal wordt weergegeven in procenten. Als de belastinggraad boven de 1 % is, betekent dit dat er mogelijk onvoldoende capaciteit beschikbaar is om de belasting te verwerken. Reden van opname Het kengetal geeft aan of er voldoende capaciteit voorzien is om de belasting te verwerken. Als er onvoldoende capaciteit is kan dit leiden tot verslechtering van de zuiveringsprestatie. procent procent Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle , , , , , ,5 146 Pagina 36 van 155

41 procent rwzi Houtrust rwzi Harnaschpolder rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg rwzi Berkel rwzi Rodenrijs DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Prognose aantal toegevoerde i.e.'s procent 82,3 81,4 115,3 84,1 1,5 83,4 13, 85,8 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/BZV) dimensieloos 2,63 2,68 2,72 2,66 2,82 2,64 2,35 2,46 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/N) dimensieloos 9,94 1,92 1,55 1,93 1,32 1,62 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/P) dimensieloos 62,87 67,46 65,8 65,56 63,76 64,21 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (Q) l/i.e./dag Pagina 37 van 155

42 Specifieke slibproductie Omschrijving De specifieke slibproductie is een maat voor de hoeveelheid slib die bij het zuiveringsproces vrijkomt. De specifieke slibproductie wordt uitgedrukt in kg geproduceerd slib per verwijderde i.e.. Reden van opname Het kengetal geeft een indicatie van de inspanningen van de om de slibproductie te verminderen, hetgeen de milieubelasting en de absolute slibverwerkingskosten verlaagt. kg/i.e.-verwijderd kg/i.e.-verwijderd Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle ,53 17,3 12,46 21, ,78 16,42 11,68 23, ,99 15,8 12,2 2, ,2 15,71 12,14 2,29 Pagina 38 van 155

43 kg/i.e.-verwijderd rwzi Houtrust rwzi Harnaschpolder rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg rwzi Berkel rwzi Rodenrijs DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Methode van slibstabilisatie (slibgisting) procent 98,4 56,7 98,3 56,5 98,8 55,9 1, 6,2 Methode van slibstabilisatie (simultane aerobe slibstabilisatie) procent, 32,7, 38,5, 42,, 38,3 Methode van slibstabilisatie (separate aerobe slibstabilisatie) procent, 5,9, 3,,,1,,1 Methode van slibstabilisatie (overig) procent 1,6 2,1 1,7 2, 1,2 2,, 1,4 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/BZV) dimensieloos 2,63 2,68 2,72 2,66 2,82 2,64 2,35 2,46 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/N) dimensieloos 9,94 1,92 1,55 1,93 1,32 1,62 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/P) dimensieloos 62,87 67,46 65,8 65,56 63,76 64,21 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (Q) l/i.e./dag Slibbelasting kg BZV/(kg ds*dag),159,68,181,58,47,46,52,49 Specifiek chemicalienverbruik defosfatering mol/(1 i.e.-verwijderd) 48,85 26,84 54,55 23,18 15,53 21,62 Pagina 39 van 155

44 Specifiek elektriciteitsverbruik transporteren afvalwater Omschrijving De verbruikte elektriciteit voor het transporteren van afvalwater. Reden van opname Het kengetal geeft inzicht in de efficiency van het transporteren van afvalwater met betrekking tot het elektriciteitsverbruik. kwh/(1 m3*km) Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 kwh/(1 m3*km) Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle ,5 19,9 2,1 45,6 22 1,9 17,9 7,2 58, ,4 16, 2,8 33, ,8 17,5 7,5 31, DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Schaalgrootte transporteren afvalwater (m3/uur)/aantal gemalen Pagina 4 van 155

46 Specifiek energieverbruik zuiveren afvalwater Omschrijving De verbruikte energie voor het zuiveren van afvalwater. Reden van opname Het kengetal geeft inzicht in de efficiency van het zuiveren van afvalwater met betrekking tot het energieverbruik. kwh/i.e.-verwijderd kwh/i.e.-verwijderd Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle ,9 28,9 22,4 34, ,3 3, 22,6 37, ,3 29,4 22,5 36, ,6 29,9 19,9 39,2 Pagina 42 van 155

47 kwh/i.e.-verwijderd rwzi Houtrust rwzi Harnaschpolder rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg rwzi Berkel rwzi Rodenrijs DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/BZV) dimensieloos 2,63 2,68 2,72 2,66 2,82 2,64 2,35 2,46 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/N) dimensieloos 9,94 1,92 1,55 1,93 1,32 1,62 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/P) dimensieloos 62,87 67,46 65,8 65,56 63,76 64,21 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (Q) l/i.e./dag Slibbelasting kg BZV/(kg ds*dag),159,68,181,58,47,46,52,49 Type beluchting (bellenbeluchting) procent 18,6 47,1 18,6 46,8 58,4 57,9 1, 62,2 Type beluchting (puntbeluchting) procent 8, 42,4 8, 44,4 4,2 35,8, 32,1 Type beluchting (rotoren) procent 1,4 6,4 1,4 5,6 1,4 4,7, 4,2 Type beluchting (overig) procent, 4,, 3,2, 1,6, 1,4 Pagina 43 van 155

48 Specifiek energieverbruik beluchting Omschrijving De verbruikte energie voor het beluchtingsproces. Reden van opname Het kengetal geeft inzicht in de efficiency van het beluchtingsproces met betrekking tot het energieverbruik. kwh/i.e.-verwijderd kwh/i.e.-verwijderd Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle , 16,1 3,7 24, ,8 17,2 1,3 22, ,7 16,3 1,6 23, ,4 16,2 9,3 21,6 Pagina 44 van 155

49 kwh/i.e.-verwijderd rwzi Houtrust rwzi Harnaschpolder rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg rwzi Berkel rwzi Rodenrijs DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/BZV) dimensieloos 2,63 2,68 2,72 2,66 2,82 2,64 2,35 2,46 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/N) dimensieloos 9,94 1,92 1,55 1,93 1,32 1,62 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (CZV/P) dimensieloos 62,87 67,46 65,8 65,56 63,76 64,21 Samenstelling / vervuilingsgraad afvalwater (Q) l/i.e./dag Slibbelasting kg BZV/(kg ds*dag),159,68,181,58,47,46,52,49 Type beluchting (bellenbeluchting) procent 18,6 47,1 18,6 46,8 58,4 57,9 1, 62,2 Type beluchting (puntbeluchting) procent 8, 42,4 8, 44,4 4,2 35,8, 32,1 Type beluchting (rotoren) procent 1,4 6,4 1,4 5,6 1,4 4,7, 4,2 Type beluchting (overig) procent, 4,, 3,2, 1,6, 1,4 Pagina 45 van 155

50 Specifiek energieverbruik slibontwatering Omschrijving De verbruikte energie voor de slibontwatering. Reden van opname Het kengetal geeft inzicht in de efficiency van de slibontwatering met betrekking tot het energieverbruik. kwh/kg ds,4,35,3,25,2,15,1,5 kwh/kg ds,4,3,2,1 Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 1999,29,13,5,38 22,12,12,4,27 26,13,12,5,23 29,13,1,3,21 Pagina 46 van 155

51 DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Droge stof percentage nat slib procent 5,1 4,4 4,3 5,2 3,7 3,2 3, 3,4 Slibverwerkingstechnologie (centrifuge) procent 69,6 47,7 94,6 43,5 93,9 48,3 94,4 51,4 Slibverwerkingstechnologie (kamerfilterpers) procent, 1,7, 2,2, 23,1, 18,8 Slibverwerkingstechnologie (membraanfilterpers) procent, 1,1, 8,8, 2,8, 4,2 Slibverwerkingstechnologie (zeefbandpers) procent 3,4 26,1 5,4 15,6 6,1 21, 5,6 19,4 Slibverwerkingstechnologie (overig) procent,,1,,9, 1,8,,2 Pagina 47 van 155

52 Specifiek chemicalienverbruik defosfatering Omschrijving Het kengetal wordt berekend door de hoeveelheid gebruikte chemicaliën voor defosfatering te delen door het aantal verwijderde i.e.'s. De hoeveelheid gebruikte chemicaliën wordt uitgedrukt in mol Me/(1 i.e.-verwijderd). Reden van opname Het kengetal zegt iets over de efficiency van het proces van chemische defosfatering. mol/(1 i.e.-verwijderd) mol/(1 i.e.-verwijderd) Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle ,36 29,54 2,8 68, ,85 26,67 5,8 77, ,55 23,18, 54, ,53 21,62, 48,65 Pagina 48 van 155

53 mol/(1 i.e.-verwijd rwzi Houtrust rwzi Harnaschpolder rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg rwzi Berkel rwzi Rodenrijs DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Wijze van defosfatering (biologisch, hoofdstroom) procent 4,8 65,5 44,5 57,7 6,9 67,3 74,7 63,3 Wijze van defosfatering (chemisch, deelstroom) procent, 1,4, 1,,,4,,4 Wijze van defosfatering (chemisch, preprecipitatie) procent 59,2 13,2 55,2 9,1 35,8 4,6 2,7 4,2 Wijze van defosfatering (chemisch, simulataan) procent, 19,4,4 29,8 3,2 25,6 22,6 3,2 Wijze van defosfatering (overig) procent,,3, 2,3, 2,1, 1,9 Pagina 49 van 155

54 Capaciteitsbenutting slibontwatering Omschrijving Dit kengetal geeft de verhouding tussen de werkelijke slibproductie en ontwerpcapaciteit van de mechanische slibontwatering weer. Zowel de slibproductie als de ontwerpcapaciteit worden uitgedrukt in ton droge stof. De ontwerpcapaciteit is gedefinieerd als de theoretische verwerkingscapaciteit bij het aantal draaiuren waarbij in het ontwerp vanuit is gegaan. Het kengetal wordt uitgedrukt in procenten. Een waarde boven de 1% betekent dat er onvoldoende capaciteit is geïnstalleerd om het slib binnen het in het ontwerp gedefinieerde aantal draaiuren te verwerken. Reden van opname Het kengetal geeft inzicht in hoeverre de opgestelde capaciteit van de mechanische slibontwatering voldoende is om de slibproductie te verwerken, dan wel in hoeverre overcapaciteit aanwezig is. Indien er onvoldoende slibverwerkingscapaciteit aanwezig is kan dit op termijn leiden tot verslechtering van de effluentkwaliteit, doordat er bijvoorbeeld elders in het proces slib moet worden gebufferd. Daarnaast kan dit een extra kostenpost veroorzaken doordat de slibontwateringsapparatuur extra draaiuren moet maken, slib naar elders moet worden getransporteerd en/of door derden moet worden verwerkt. procent Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 procent Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle ,8 83,3 48, , 79,7 48, ,6 73,5 18, ,9 76,3 35,9 136 Pagina 5 van 155

55 DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Methode van slibstabilisatie (slibgisting) procent 98,4 56,7 98,3 56,5 98,8 55,9 1, 6,2 Methode van slibstabilisatie (simultane aerobe slibstabilisatie) procent, 32,7, 38,5, 42,, 38,3 Methode van slibstabilisatie (separate aerobe slibstabilisatie) procent, 5,9, 3,,,1,,1 Methode van slibstabilisatie (overig) procent 1,6 2,1 1,7 2, 1,2 2,, 1,4 Percentage draaiuren t.o.v. het ontwerp procent 85,5 96,9 56,8 9,6 49,4 91,9 49,2 88,6 Slibverwerkingstechnologie (centrifuge) procent 69,6 47,7 94,6 43,5 93,9 48,3 94,4 51,4 Slibverwerkingstechnologie (kamerfilterpers) procent, 1,7, 2,2, 23,1, 18,8 Slibverwerkingstechnologie (membraanfilterpers) procent, 1,1, 8,8, 2,8, 4,2 Slibverwerkingstechnologie (zeefbandpers) procent 3,4 26,1 5,4 15,6 6,1 21, 5,6 19,4 Slibverwerkingstechnologie (overig) procent,,1,,9, 1,8,,2 Pagina 51 van 155

56 Ontwateringspercentage van het slib Omschrijving Het geeft het percentage droge stof van het ontwaterde slib weer. Het ontwateringpercentage wordt gecorrigeerd voor eventuele aan het slib toegevoegde toeslagstoffen. Reden van opname Het kengetal geeft een indicatie van het eindresultaat van het slibontwateringsproces. Dit eindresultaat is deels bepalend voor de kosten die worden gemaakt in de volgende fase van het slibverwerkingsproces. procent Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 procent Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle ,2 23,4 17,9 28, ,8 23,6 18,7 27, ,2 2,2 26,9 29 2,7 22,8 18, 27,2 Pagina 52 van 155

57 DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Methode van slibstabilisatie (slibgisting) procent 98,4 56,7 98,3 56,5 98,8 55,9 1, 6,2 Methode van slibstabilisatie (simultane aerobe slibstabilisatie) procent, 32,7, 38,5, 42,, 38,3 Methode van slibstabilisatie (separate aerobe slibstabilisatie) procent, 5,9, 3,,,1,,1 Methode van slibstabilisatie (overig) procent 1,6 2,1 1,7 2, 1,2 2,, 1,4 Slibverwerkingstechnologie (centrifuge) procent 69,6 47,7 94,6 43,5 93,9 48,3 94,4 51,4 Slibverwerkingstechnologie (kamerfilterpers) procent, 1,7, 2,2, 23,1, 18,8 Slibverwerkingstechnologie (membraanfilterpers) procent, 1,1, 8,8, 2,8, 4,2 Slibverwerkingstechnologie (zeefbandpers) procent 3,4 26,1 5,4 15,6 6,1 21, 5,6 19,4 Slibverwerkingstechnologie (overig) procent,,1,,9, 1,8,,2 Pagina 53 van 155

58 Specifiek chemicalienverbruik slibontwatering (PE) Omschrijving Het verbruik aan poly-electroliet (PE) voor het proces slibontwatering. Reden van opname Het kengetal geeft inzicht in de efficiency van de chemicaliëndosering ten behoeve van de slibontwatering. g/kg ds g/kg ds Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle ,64 7,84 1, 16, ,87 8,27 3,15 16,2 26 6,56 9,48 2,18 17, ,26 11,34 1,43 19,12 Pagina 54 van 155

60 Specifiek chemicalienverbruik slibontwatering (Fe) Omschrijving Het verbruik aan ijzer (Fe) voor het proces slibontwatering. Reden van opname Het kengetal geeft inzicht in de efficiency van de chemicaliëndosering ten behoeve van de slibontwatering. g/kg ds Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 g/kg ds Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 1999, 3,29, 25,28 22, 7,61, 54,26 26, 6,9, 61,46 29, 4,7, 25,72 Pagina 56 van 155

62 Aantal i.e. per FTE Omschrijving Het aantal i.e. (ontwerpcapaciteit) gedeeld door het aantal fte van zuiveringsbeheer. Reden van opname Het kengetal geeft aan hoe arbeidsintensief het zuiveringsbeheer wordt uitgevoerd. Hoe hoger de waarde, hoe relatief minder personeel wordt ingezet is voor het uitvoeren van het zuiveringsbeheer. i.e./fte Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 i.e./fte Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Gemiddelde IE-belasting per rwzi i.e./rwzi Pagina 58 van 155

64 WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Samenstelling Personeel Omschrijving Het personeel dat binnen werkzaam is op het gebied van zuiveringstechnische werken is onderverdeeld in 7 deelgebieden. Deze zijn management, ondersteuning, beheer, onderhoud, zuiveringstechnologie, nieuwbouwactiviteiten en planvorming en accountmanagement. Om een vergelijking te kunnen maken is het procentuele aandeel van deze 7 deelgebieden berekend. Reden van opname Personele kosten maken een substantieel deel uit van de totale kosten van zuiveringstechnische werken. Inzicht in de verschillende onderverdelingen kan aanleiding zijn tot verdere efficiëntie van de personele inzet. Procent Onderhoud Nieuwbouwactiviteiten Planvorming en accountmanagement Zuiveringstechnologie Beheer Ondersteuning Management Pagina 6 van 155

65 Zuiveringstechno logie Planvorming en accountmanage ment Nieuwbouwactivit eiten Onderhoud Management Ondersteuning Beheer WBL 4,5 7,7 27,6 9, 4,5 13,5 33,2 AGV 1,9 4,8 49,5 6,7 5,7 4,8 26,7 HHR 3,1 7,8 44,4, 2,1 12,6 29,9 HNK 7,3 1,1 43,5 2,4, 1,2 35,6 DLF 9,8 15,4 19,1 7,5 4,5 3,4 4,2 A&M 5, 11,8 39,2 1,3 2,8 8, 22,9 BRD 5,5 4,4 36,8 6,4 1, 12,3 33,6 DOM 4,3 11, 22, 5,5 4,9 12,2 4,2 WSRL 2,1 8,3 38,4 3,7 1,1 9,5 36,9 WHD 4,4 4,3 25,8 1,5 3,4 19,2 32,4 HDSR 6,5 7,7 13,9 2,6 3,8 14,6 5,8 FRL 1,5 1,2 56,6 3,5 1,2 18, 18, WRIJ 3,7 5,4 45,8 4,7 3,1 18,6 18,6 HSK 2,3 2,3 34,9 9,3 11,6 9,3 3,2 R&D 2,3 6,6 51,1 2, 1,9 17,7 18,4 V&E 2,2 13,1 42, 5,1 2,2 13,3 22,1 VEL 4,5 21,1 24,1 6,8 3, 9, 31,6 WHA 3,6 1,8 57,1 8,9, 14,3 14,3 ZZL 3,2 5,7 27,3 6,2 6,7 19,9 31, SAL 8,2 19,2 27,6 6, 4,4 8,4 26,3 NZV 2,4 13,9 34,3 6,3 8,3 13,4 21,4 WZE 8,7 4,5 46,8 6,2 1,6 5,6 26,5 R&W 3,4 1,7 53,1 5, 6,7 16,8 13,4 V&V 4,9 5,7 16,3 4,5 2, 9,4 57,1 WZV 4,3 5,3 45,7 2,7 4,3 12,8 25, Gemiddelde: 4,4 8, 36,9 5,7 3,6 11,9 29,5 Pagina 61 van 155

66 Verschil tussen aangeboden i.e.'s en geheven v.e.'s Omschrijving Het kengetal geeft het verschil tussen de aangeboden i.e.'s en geheven v.e.'s weer (in procenten). Reden van opname Het verschil tussen aangeboden i.e.'s en geheven v.e.'s kan een verklaring voor verschil tussen de kosten zuiveringsbeheer per v.e. en per i.e. geven. procent Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 procent Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 22 2,9 16,3 2,9 31, 26 11,8 15,9-4,9 31, 29,8 1,1-13,5 37,6 Pagina 62 van 155

67 Onderhoud Omschrijving: Het concept van onderhoudsbeleid wordt beschreven. Daarnaast worden de volgende kentallen per bedrijfsproces (transporteren van afvalwater, zuiveren van afvalwater en slibverwerking) gepresenteerd: - onderhoudskosten, uitgedrukt in kosten gedeeld door het aantal i.e. - specifieke onderhoudskosten, uitgedrukt als de werkelijk gerealiseerde onderhoudskosten gedeeld door het aantal gemeten i.e. - relatieve onderhoudskosten, uitgedrukt als de werkelijk gerealiseerde onderhoudskosten gedeeld door de herinvesteringswaarde vermenigvuldigd met 1% - het verlies van de technische beschikbaarheid, uitgedrukt als de som van de totale storingsduur gedeeld door het aantal uren per jaar (de technische beschikbaarheid is de tijdsduur van falen van die objecten welke gevolgen hebben voor het primaire proces van een installatie t.o.v. de tijdsduur dat die installatie in bedrijf moet zijn.) - de technische betrouwbaarheid, uitgedrukt als het totaal aantal uren per jaar min de totale storingsduur gedeeld door het aantal storingen (de technische betrouwbaarheid is de gemiddelde tijd gelegen tussen opeenvolgende storingen). Reden van opname: De vraag wat onderhoud in zijn geheel oplevert ten opzichte van de kosten wordt steeds actueler. Daarom zijn aanvullend op de algemene vragen over het gehanteerde onderhoudsconcept en de onderhoudskosten vier onderhoudsindicatoren ontwikkeld, die ten aanzien van het strategische onderhoudsproces als kritisch worden benoemd. De verschillende onderhoudsconcepten zijn hieronder kort beschreven. Risk Based Maintenance is gebaseerd op het beperken of voorkomen van risico s bij het ontbreken van onderhoud. De bedrijfsvoerder en onderhoudsmonteur bepalen in welke mate die risico s kunnen worden afgedekt. Die risico s liggen niet zozeer op het technische vlak maar hebben alles te maken met de kwaliteit, kwantiteit, kosten, veiligheid en milieu van het productieproces zelf. Op basis van de risicofactor wordt het beschikbare budget verdeeld. Asset Management is, een sturingsmodel dat primair is gericht op lange termijn doelstellingen. Asset Management is een functionele benadering van de installaties en constructies, om van daaruit de "assets" zo goed en kostenefficiënt mogelijk te beheren en te onderhouden. Prestaties, risico s en uitgaven gedurende de levensduur zijn daarmee verbonden. Total Productive Maintenance (TPM) is een bedrijfsproces-verbeteringsmethode, die is ontwikkeld vanuit de invalshoek onderhouds-management. Bij TPM draait alles om productiviteitsverbetering, met als eerste insteek het optimaliseren van de machinebeschikbaarheid. Kleine multidisciplinaire teams verbeteren daartoe stapje-voor-stapje de 'overall equipement effectiveness' van hun machines. Reliability Centered Maintenance (RCM) is ontwikkeld vanuit de invalshoek onderhoudsmanagement, en richt zich primair op het vergroten van de betrouwbaarheid van het productieapparaat. Failure mode and effect analysis (FMEA), het systematisch in kaart brengen van mogelijke storingen en de gevolgen daarvan, speelt daarbij een centrale rol. De gevolgschade kan financieel zijn (productieproces ligt stil), maar ook liggen op veiligheidsgebied (schade voor mens en/of milieu). Pagina 63 van 155

68 Overzicht onderhoudsbeleid Algemeen Onderhoudsbeleid geen eenheid Onderhoudsbeleid gebaseerd op visie t.a.v. bedrijfszekerheid geen eenheid Onderhoudsbeleid op basis van risico geen eenheid Assetmanagement geen eenheid TPM (Total Productive Maintenance) geen eenheid RCM (Reliability Centered Maintenance) geen eenheid Overig onderhoudsbeleid geen eenheid Percentage onderhoudsplanni ng gebaseerd op onderhoudsconce pt procent Percentage onderhoudswerkza amheden uitgevoerd procent WBL ja ja ja ja nee ja 1, 75, AGV ja ja ja 9, 9, HHR ja ja ja nee nee ja,, HNK ja ja ja nee nee nee 1, 1, DLF ja ja ja nee ja ja TAO (Toestand afhankelijk onderhoud) 98, 98,2 A&M ja ja ja nee nee nee nvt 75, 85, BRD ja ja ja ja nee ja combinatie van bestaande methodieken 8, 95, DOM ja ja ja ja nee nee APMC 1, 85, WSRL ja ja ja ja nee nee 7, 5, WHD ja ja ja ja ja ja 1, 83, HDSR ja ja ja ja 1, 8, FRL nee ja ja nee nee nee 1, 1, WRIJ ja ja ja nee ja ja 1, 1, HSK ja ja ja nee nee nee 7, 8, R&D ja ja ja nee nee ja 1, 99, V&E ja ja ja 1, 95, VEL ja ja ja nee nee ja 1, 9, WHA ja ja ja nee nee nee 1, 1, ZZL ja ja ja nee ja ja TAO (toestand afhankelijk onderhoud) 95, 98, SAL ja ja ja 75, 9, NZV ja ja ja 1, 8, WZE ja ja ja nee nee nee 1, 97,8 R&W ja ja ja 1, 1, V&V nee nee 1, 75, WZV ja ja ja nee nee nee 1, 1, Pagina 64 van 155

69 Overzicht onderhoudsbeleid Transportstelsels Storingen transportstelsels Overstort als gevolg van storingen Onderhoudskoste n transportstelsels Verlies van technische beschikbaarheid transportstelsels Relatieve onderhoudskosten transportstelsels Specifieke onderhoudskosten transportstelsels Technische betrouwbaarheid transportstelsels aantal/(1 i.e.) aantal/(1 i.e.) Euro/i.e. procent procent Euro/i.e. uren WBL 47,1, 1,3 37,91,67 1,21 5 AGV 4,9,,32 2,33,85,37 84 HHR,29,45,4 HNK 1,8,62 1,8 DLF,4,,42,3,21, A&M,9,,91,54,73, BRD,, 1,8,,74 1,32 DOM 1,7 1,2 1,17 WSRL 4,9,4 1,8 1,31,72 1,34 17 WHD 23,5,3,69 11,24 1,29,95 18 HDSR 1,12 1,98 1,33 FRL,82,84 1,18 WRIJ,58,42,7 HSK 17,2,,38,,28,47 92 R&D,1,1,19,14,81, V&E,,,16,,33,19 VEL,47,31,49 WHA,86 1,66 1,2 ZZL,74 1,8,84 SAL,54,81,64 NZV,65,42,8 WZE 138,,2 1,46 1,39,78 1,92 1 R&W,56 3,,73 V&V,49,44,52 WZV 2,32 2,48 3,51 Pagina 65 van 155

70 Overzicht onderhoudsbeleid Zuiveren Afvalwater Onderhoudskoste n zuiveren Verlies van technische beschikbaarheid zuiveren Relatieve onderhoudskosten zuiveren Aantal storingen zuiveren Specifieke onderhoudskosten zuiveren Technische betrouwbaarheid zuiveren Euro/i.e. procent procent aantal/(1 i.e.) Euro/i.e. uren WBL 2,66 13,44 1,21 55,8 3,15 3 AGV 2,73 1,64 1,54 7, 3,21 59 HHR 2,78,79 3,86 HNK 3,57 1,4 3,57 DLF 4,4,1,8,5 5, A&M 2,46,5 1,7,3 2, BRD 2,74 1,94 1,8 12,2 3,36 5 DOM 4,11 1,34 4,49 WSRL 2,89,4,92 2,1 3, WHD 2,4 7,59,8 36,6 3,3 8 HDSR 2,34,69 2,78 FRL 2,2,93 3,16 WRIJ 1,78,71 2,17 HSK 3,39,58,86 9,2 4, R&D 1,88,1,77,1 2, V&E 2,26,,78, 2,63 VEL 4,11,81 4,32 WHA 3,62 2,77 4,29 ZZL 2,45 1,16 2,8 SAL 3,6,88 3,6 NZV 2,4 1,2 2,95 WZE 2,35 2,75 1,1 42, 3,1 35 R&W 1,5 1,95 1,96 V&V 3,84 1,23 4,9 WZV 3,53 1,6 5,34 Pagina 66 van 155

71 Overzicht onderhoudsbeleid Slibverwerking Onderhoudskoste n slibverwerking Relatieve onderhoudskosten slibverwerking Verlies van technische beschikbaarheid slibverwerking Aantal storingen slibverwerking Specifieke onderhoudskosten slibverwerking Technische betrouwbaarheid slibverwerking Euro/i.e. procent procent aantal/(1 i.e.) Euro/ton ds uren WBL,81 1,96,59 18,4 6,5 86 AGV,2 2,46,45 1,9 19, HHR,32 3,65 HNK,43,2 36,94 DLF,24,42,, 25, A&M,25,69,8,5 16, BRD,47 1,4,34 2,2 42,5 29 DOM,6 1,59 39,4 WSRL,6 2,66,, 48,77 WHD,86 1,78 76,51 HDSR,15,66 17,17 FRL,23 1,31 22,39 WRIJ,72 8,46 69,21 HSK,57,88,8 1,3 46, R&D,18 1,1,1,1 23, V&E,2 2,42,, 2,61 VEL,25 2,27 24,44 WHA,, ZZL,85 3,98 68,15 SAL,35 1,2 34,96 NZV,24,73 12,32 WZE,21 1,32,65 9,9 19, R&W 4,44 2,84 438,55 V&V,4 1,53 37,21 WZV,41 5,53 48,23 Pagina 67 van 155

73 FINANCIËN Pagina 69 van 155

74 Pagina 7 van 155

75 Inleiding perspectief Financiën Bij het financiële perspectief treedt er in de BVZ 29 door de invoering van het nieuwe belastingstelsel van de in 29 een trendbreuk op ten opzichte van de vorige bedrijfvergelijkingen. De verontreinigingsheffing, die diende ter financiering van het waterkwaliteitsbeheer, is in zijn oude vorm komen te vervallen. Daarvoor in de plaats is de zuiveringsheffing gekomen, die alleen de kosten van het zuiveringsbeheer dekt. De andere kosten van het waterkwaliteitsbeheer, die van de passieve waterkwaliteitszorg, worden met ingang van 29 gedekt met de watersysteemheffing. Het tarief van de zuiveringsheffing is gemiddeld genomen lager dan het tarief van de oude verontreinigingsheffing. Ten tweede is ook de waarde van een vervuilingseenheid gewijzigd. Deze vertegenwoordigd vanaf 29 een waarde van 15 gram zuurstofverbruik in plaats van 136 gram (tot en met 28). Dit betekent dat er in 29 omgerekend minder vervuilingseenheden zijn. Een vergelijking van de kengetallen over 29 waarin het aantal vervuilingseenheden als noemer wordt gehanteerd ten opzichte van de waarden van eerdere bedrijfsvergelijkingen zuiveringsbeheer is hierdoor niet mogelijk 1. Het aantal financiële kengetallen is toegenomen ten opzichte van de BVZ 26. In de uitvraag 29 is namelijk een uitsplitsing gemaakt van de operationele kosten in operationele beheerkosten en operationele onderhoudskosten. De betreffende kengetallen van de BVZ 26 (operationele kosten zuiveren afvalwater, operationele kosten transporteren afvalwater en operationele kosten ontwateren en transport slib) zijn in de BVZ 29 gesplitst in kengetallen voor operationele beheerkosten en voor operationele onderhoudskosten. Een vergelijking van de nieuwe kengetallen met eerdere jaren is door het ontbreken van gegevens niet mogelijk. Het financiële perspectief kent in de BVZ 29 daarnaast nog enkele nieuwe elementen. Subsidiebijdragen die in 27, 28 en 29 zijn ontvangen in de investeringen in zuiveringsinstallaties, transportstelsels en slibontwateringsinstallaties worden nader gespecificeerd en toegelicht naar omvang, doel en subsidieverstrekker. De formatie voor zuiveringstechnische werken wordt om een zuiverder onderlinge vergelijking te kunnen maken in 29 nader gespecificeerd. Er is nu een onderbouwing van deze formatie in a) management, b) ondersteuning, c) beheer, d) onderhoud, e) zuiveringstechnologie, f) nieuwbouw en g) planvorming en accountmanagement. 1 Een omrekening van het aantal vervuilingseenheden uit het verleden om een zuivere vergelijking mogelijk te maken bleek niet uitvoerbaar. Pagina 71 van 155

76 Analyse van de kosten zuiveringsbeheer Een analyse van de uitkomsten van de BVZ 29 laat het volgende beeld zien. Kostenontwikkeling Onderstaande figuur toont de ontwikkeling in de kosten van beheer en exploitatie van zuiveringstechnische werken. Achtereenvolgens zijn de uitkomsten van de BVZ 22, BVZ 26 en BVZ 29 gepresenteerd. In 22 hebben de 816 miljoen aan zuiveringskosten gemaakt. Zoals in de externe rapportage van de BVZ 26 is aangegeven, is de stijging tussen 22 en 26 toe te schrijven aan inflatie. De stijging in de periode is meer dan de inflatie. Het blauwe deel van de kolom geeft de kosten van zuiveringstechnische werken weer exclusief de inflatie na 22. De kosten die de maken voor beheer en exploitatie van zuiveringstechnische werken bedroegen in miljoen. In 26 waren deze kosten 876 miljoen. Dat betekent dat de kosten met 4,5% per jaar zijn gestegen. Een deel van de stijging met 125 miljoen vloeit voort uit de algemene prijsontwikkeling van ingekochte diensten en producten, met andere woorden de inflatie. De inflatie bedroeg in de jaren 27 tot en met 29 gemiddeld 1,8% per jaar (gegevens CBS). Dit is gelijk aan 48 miljoen. Naast de stijging door inflatie is sprake van een sterke stijging bij één waterschap (het ) die wordt veroorzaakt door de ingebruikname van de nieuwe awzi Harnaschpolder. Deze kostenstijging bedraagt 6 miljoen. Door de ingebruikname van de awzi Harnaschpolder zijn de zuiveringsprestaties bij Delfland sterk verbeterd. Resteert een stijging bij de overige van in totaal 17 miljoen (een stijging die beperkt blijft tot,5% boven het inflatieniveau). Pagina 72 van 155

77 Tarief zuiveringsheffing De belastingplichtigen betalen voor de zuiveringskosten door middel van de zuiveringsheffing. Dit is een heffing per vervuilingseenheid. Tussen 26 en 29 daalde het aantal vervuilingseenheden van 22,6 miljoen tot 22,1 miljoen. Een belangrijke oorzaak van de daling is de eerder beschreven wijziging van de inhoud van de grootheid vervuilingseenheid. De daling van het aantal vervuilingseenheden verhoogt het bedrag dat per eenheid betaald moet worden (het tarief van de zuiveringsheffing). Aan de andere kant worden met de heffing in principe minder kosten gedekt dan met de oude verontreinigingsheffing. Een zuivere vergelijking met de tarieven van de BVZ 26 is echter niet mogelijk vanwege de invoering van het nieuwe belastingstelsel. Subsidies De ontvingen in de jaren 27, 28 en 29 subsidiebijdragen in investeringen in transportstelsels, zuiveringsinstallaties en slibontwateringsinstallaties ter grootte van 19,5 miljoen. De bijdragen zijn verstrekt ter bevordering van innovatieve technieken, kennisontwikkeling, CO 2 reductie, zuiveringsrendementen en architectuur. De subsidies hebben vooral betrekking op investeringen in zuiveringsinstallaties ( 19, miljoen) en in mindere mate op investeringen in transportstelsels (,4 miljoen) en slibontwateringsinstallaties (,1 miljoen). De belangrijkste subsidiegevers zijn Europa, het Rijk (Rijkswaterstaat, SenterNovem, Dienst Landelijk Gebied), de provincie en STOWA. De variatie in subsidiebijdragen is groot, de hoogste bijdrage is 6,2 miljoen, de laagste bijdrage is,3 miljoen. De helft van de ontving geen subsidies in investeringen in zuiveringstechnische werken. Pagina 73 van 155

79 Verantwoording tarief en kosten Inleiding Het gaat in dit blok om een verantwoording van de kosten die het waterschap maakt voor de taak zuiveringsbeheer en van het tarief dat aan de vervuilers in rekening wordt gebracht. Kosten en tarief zijn niet identiek aan elkaar. Dit komt met name door onttrekkingen aan reserves. In dit blok zijn alle kengetallen gerelateerd aan het aantal geheven vervuilingseenheden (v.e.). De waarde van deze kengetallen wordt uiteraard mede beïnvloed door schommelingen in het aantal v.e. s. Bij de interpretatie van de ontwikkeling door de jaren heen van deze kengetallen is het daarom goed om het effect van de ontwikkeling van de v.e. s mee te nemen in de analyse. Tussen 26 en 29 daalde het aantal vervuilingseenheden van 22,6 miljoen tot 22,1 miljoen. Een belangrijke oorzaak van de daling is de eerder beschreven wijziging van de inhoud van de grootheid vervuilingseenheid. De daling van het aantal vervuilingseenheden verhoogt het bedrag dat per eenheid betaald moet worden (het tarief van de zuiveringsheffing). Aan de andere kant worden met de heffing in principe minder kosten gedekt dan met de oude verontreinigingsheffing. Een zuivere vergelijking met de tarieven van de BVZ 26 is echter niet mogelijk vanwege de invoering van het nieuwe belastingstelsel. In onderstaande tabel is de ontwikkeling van het aantal geheven v.e. s voor uw waterschap weergegeven. Daarnaast is het landelijk totaal aantal geheven v.e. s opgenomen. Hoogheemraadschap va Jaar Geheven v.e.'s Totaal landelijk geheven v.e.'s Pagina 75 van 155

80 Tarief van de zuiveringsheffing Omschrijving Het Tarief van de zuiveringsheffing van de afzonderlijke. In 29 is een nieuw belastingstelsel ingevoerd, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen zuiveringstechnische maatregelen (en overige maatregelen) ten behoeve van het waterkwaliteitsbeheer. Deze laatste maken in 29 geen onderdeel meer uit van de zuiveringsheffing. Reden van opname Dit kengetal geeft aan wat de klant betaalt. De klant betaalt niet alleen voor zuivering van zijn afvalwater, maar ook voor andere zaken die tot het waterkwaliteitsbeheer worden gerekend, zoals beheersing van lozingen en planvorming. Euro/v.e Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle 29 WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg. 29 Gem. geg. 29 Euro/v.e. Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 29 65,6 5,67 36,84 68,76 Pagina 76 van 155

81 29 DLF Gem. WS Dotaties en onttrekkingen reserves Euro/v.e. 36,9 2,19 Overige kosten zuiveringsbeheer Euro/v.e. 7,81 3,87 Totale kosten zuiveringstechnische werken (v.e.) Euro/v.e. 74,44 45,2 Totaal 118,34 51,26 Pagina 77 van 155

82 Totale kosten zuiveringstechnische werken (v.e.) Omschrijving De totale kosten die het waterschap moet maken voor het exploiteren en in stand houden van zuiveringstechnische werken. Het is de som van de kosten die gemaakt worden voor het transporteren van afvalwater naar de rioolwaterzuivering (rwzi), het zuiveren van afvalwater op de rwzi en het verwerken en afzetten van het slib dat vrijkomt bij de zuivering van afvalwater. De totale kosten zuiveringsbeheer worden gedeeld door het aantal v.e.. Reden van opname Het gaat bij dit kengetal - en bij alle volgende - uitsluitend nog om de taak zuiveringsbeheer. Deze taak bestaat uit het transporteren en zuiveren van afvalwater en het verwerken en afzetten van het daarbij ontstane slib. De doen dit niet per se zelf. Soms wordt afvalwater of slib bij een buurwaterschap verwerkt. Naast de uitvoeringskosten worden er ook nog effluentheffingen betaald, kunnen er afhaaksubsidies aan bedrijven worden betaald en kunnen er kosten voor IBA's worden gemaakt. Euro/v.e Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle 29 WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg. 29 Gem. geg. 29 Euro/v.e. Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 29 74,44 45,2 35,36 74,44 Pagina 78 van 155

83 29 DLF Gem. WS Directe kosten transporteren van afvalwater Euro/v.e. 12,54 6,36 Directe kosten verwerken en afzetten slib Euro/v.e. 6,57 9,97 Directe kosten zuiveren van afvalwater Euro/v.e. 51,3 24,61 Dotaties en onttrekkingen voorzieningen transporteren afvalwater Euro/v.e.,, Dotaties en onttrekkingen voorzieningen verwerken en afzetten van slib Euro/v.e., -,1 Dotaties en onttrekkingen voorzieningen zuiveren afvalwater Euro/v.e., -,2 Kosten IBA's in beheer waterschap Euro/v.e.,1,14 Kosten slibontwatering door andere waterkwaliteitsbeheerder Euro/v.e.,,1 Opbrengsten afvalwaterbehandeling voor derden (v.e.) Euro/v.e. -8,47-2,49 Opbrengsten slibontwatering voor andere waterkwaliteitsbeheerder Euro/v.e., -,1 Subsidies afhaakproblematiek Euro/v.e.,,15 Toegerekende kosten zuiveringsbeheer Euro/v.e. 4,8 4,18 Totale kosten afvalwaterbehandeling door derden (v.e.) Euro/v.e. 6,4 1,91 WVO-heffing effluent Euro/v.e. 1,47,39 Totale kosten zuiveringstechnische werken Euro/v.e. 74,44 45,2 Pagina 79 van 155

84 Pagina 8 van 155

85 Doelmatigheid transportkosten Inleiding De hoogte van de kosten van transport van afvalwater van een waterschap wordt bepaald door twee factoren: hoeveel transport vindt er plaats en hoeveel kost het transport per prestatie-eenheid. Hoeveel transport er plaats vindt is een product van hoeveelheden getransporteerd afvalwater en afstanden waarover dit afvalwater getransporteerd wordt. Daarvoor wordt de eenheid m3km gebruikt (om te voorkomen dat deze kengetallen ver achter de komma blijven, wordt het aantal m3km met 1 vermenigvuldigd). In onderstaande tabel is de ontwikkeling van het aantal m3*km voor uw waterschap weergegeven. Jaar Aantal m3*km Aantal m3*km Pagina 81 van 155

86 Totale directe kosten transporteren van afvalwater Omschrijving De totale directe kosten transporteren van afvalwater zijn opgebouwd uit de kapitaallasten transporteren afvalwater (netto kosten bouw en verwerving), de operationele onderhouds- en beheerkosten transporteren afvalwater en de overige opbrengsten transporteren afvalwater (zoals in de boekhouding opgenomen). De kosten worden uitgedrukt in Euro/(1 m3*km). In 29 zijn de operationele kosten transporteren afvalwater gesplitst in onderhoud en beheer. In de tabel met verklarende variabelen zijn de operationele kosten daarom voor het jaar 26 nog als één waarde weergegeven, maar voor het jaar 29 gesplitst in onderhoud en beheer. Reden van opname De totale directe kosten transporteren van afvalwater zijn de kosten de kosten voor het transport van afvalwater zonder toerekening van kosten van ondersteuning. Bij de totale kosten transporteren van afvalwater is het aantal v.e. de maatstaf, terwijl dat hier bij de directe kosten het aantal m3km is. Het effect van de andere noemer wordt apart zichtbaar gemaakt door de verhouding m3*km/v.e. in de tabel weer te geven. Euro/(1 m3*km) WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 Pagina 82 van 155

87 Euro/(1 m3*km) Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle ,96 17,2 2,4 45, ,38 16,78 5,6 34, ,18 15,42 1,26 33, ,3 2,3 6,3 47, DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Kapitaallasten transporteren afvalwater Euro/(1 m3*km) 3,75 12,28 5,23 11,28 5,78 1,29 17,61 12,71 Operationele kosten transporteren afvalwater Euro/(1 m3*km) 2,21 4,92 5,15 5,8 3,88 6,17 Operationele beheerkosten transporteren afvalwater Euro/(1 m3*km) 5,26 4,83 Operationele onderhoudskosten transporteren afvalwater Euro/(1 m3*km) 1,16 3,52 Overige opbrengsten transporteren afvalwater Euro/(1 m3*km), -,3-4,49-1,4, -1,3 Totale directe kosten transporteren van afvalwater Euro/(1 m3*km) 5,96 17,2 1,38 16,78 5,18 15,42 24,3 2,3 29 DLF Gem. WS Verhouding m3*km/v.e. dimensieloos Pagina 83 van 155

88 Gestandaardiseerde kapitaallasten transporteren afvalwater (annuitair) Omschrijving Om de onderling te kunnen vergelijken en de doelmatigheid werkelijk te kunnen analyseren, dient gestandaardiseerd te worden. De boekhoudkundige kapitaallasten worden beïnvloed door veel zaken die weinig of niets te maken hebben met de transportprestatie, zoals afschrijvingstermijn, renteniveaus en subsidies. Voor het berekenen van de gestandaardiseerde kapitaallasten is uitgegaan van een vaste annuïteit voor 4 jaar over het bruto investeringsbedrag van de periode , berekend naar prijsniveau 29 en met een rentepercentage van 5,5%. De gestandaardiseerde kapitaallasten transporteren afvalwater worden uitgedrukt in Euro per 1 kubieke meter getransporteerd water over een lengte van een kilometer. Reden van opname Kapitaallasten hebben een groot aandeel in totale directe kosten transporteren van afvalwater. Door het berekenen van de gestandaardiseerde kapitaallasten worden het effect van verschillen in rentepercentages en afschrijvingstermijnen op de kapitaallasten verminderd en zijn deze kosten beter vergelijkbaar. Euro/(1 m3*km) Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Gegevens 26 Gegevens 29 Gem. alle ws 26 Gem. alle ws 29 Euro/(1 m3*km) Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 26 3,92 22,85 3,6 49, ,67 28,1 9,14 65,1 Pagina 84 van 155

89 26 29 DLF Gem. WS DLF Gem. WS Bodemgesteldheid geen eenheid 32% Zandgrond 15% Kleigrond 15% Veengrond 38% anders 2.6, 2.9, 32% Zandgrond 15% Kleigrond 15% Veengrond 38% anders Verhouding gestandaardisseerde kapitaallasten/kapitaallasten (transport van afvalwater) dimensieloos 2.6, 2.9, 5,34 2,32 1,97 2,29 Rente transporteren afvalwater (boekhouding) procent 3,42 4,34 3,5 4,4 Aantal gemalen per 1 m3 * kilometer aantal gemalen/(1 m3*km),48 1,68,53 1,65 Pagina 85 van 155

90 Totale gestandaardiseerde kosten transporteren afvalwater Omschrijving De totale gestandaardiseerde kosten transporteren afvalwater bestaan uit de gestandaardiseerde kapitaallasten transporteren afvalwater en de operationele kosten transporteren afvalwater. De opbouw van de totale gestandaardiseerde kosten is onder de grafiek weergegeven. De totale gestandaardiseerde kosten transporteren afvalwater worden uitgedrukt in Euro per 1 kubieke meter getransporteerd water over een lengte van een kilometer. In 29 zijn de operationele kosten transporteren afvalwater gesplitst in onderhoud en beheer. In de tabel met verklarende variabelen zijn de operationele kosten daarom voor het jaar 26 nog als één waarde weergegeven, maar voor het jaar 29 gesplitst in onderhoud en beheer. Reden van opname De gestandaardiseerde kosten leveren een betere vergelijking tussen de, omdat de kapitaallasten op een gestandaardiseerde en daarmee een vergelijkbare manier zijn uitgerekend. Euro/(1 m3*km) Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Gegevens 26 Gegevens 29 Gem. alle ws 26 Gem. alle ws 29 Euro/(1 m3*km) Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 26 34,8 28,73 4,4 58, ,9 36,28 11,99 83,39 Pagina 86 van 155

91 26 29 DLF Gem. WS DLF Gem. WS Gestandaardiseerde kapitaallasten transporteren afvalwater (annuitair) Operationele kosten transporteren afvalwater (3-jaarsgemiddeld) Operationele beheerkosten transporteren afvalwater (jaargemiddelde) Operationele onderhoudskosten transporteren afvalwater (jaargemiddelde) Euro/(1 m3*km) 3,92 22,85 34,67 28,1 Euro/(1 m3*km) 3,88 6,1 Euro/(1 m3*km) 5,26 4,83 Euro/(1 m3*km) 1,16 3,52 Totale gestandaardiseerde kosten transporteren afvalwater Euro/(1 m3*km) 34,8 28,86 41,9 36,35 Pagina 87 van 155

92 Operationele beheerkosten transporteren afvalwater Omschrijving Operationele beheerkosten transporteren afvalwater bestaan uit: kosten personeel, kosten derden en overige kosten. In de tabel onder de grafiek is de opbouw van de operationele kosten opgenomen. De operationele beheerkosten transporteren afvalwater worden uitgedrukt in Euro per 1 kubieke meter getransporteerd water over een lengte van een kilometer. Reden van opname De operationele beheerkosten zijn een belangrijk deel van totale directe kosten transporteren van afvalwater en zijn op korte termijn beïnvloedbaar. Euro/(1 m3*km) Euro/(1 m3*km) Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle 29 WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Gegevens 29 Gem. alle ws 29 Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 29 5,26 4,83 1,77 15,43 29 DLF Gem. WS Aantal m3*km (jaargemiddelde) (m3*km) Pagina 88 van 155

93 29 DLF Gem. WS Kosten derden beheer transporteren afvalwater Euro/(1 m3*km) 1,11 1,8 Kosten overig beheer transporteren afvalwater Euro/(1 m3*km) 3,41 2,6 Kosten personeel beheer transporteren afvalwater Euro/(1 m3*km),73 1,15 Operationele beheerkosten transporteren afvalwater Euro/(1 m3*km) 5,26 4,83 Pagina 89 van 155

94 Operationele onderhoudskosten transporteren afvalwater Omschrijving Operationele onderhoudskosten transporteren afvalwater bestaan uit: kosten personeel, kosten materieel, kosten derden, kosten energie en overige kosten. In de tabel onder de grafiek is de opbouw van de operationele onderhoudskosten opgenomen. De operationele onderhoudskosten transporteren afvalwater worden uitgedrukt in Euro per 1 kubieke meter getransporteerd water over een lengte van een kilometer. Reden van opname De operationele onderhoudskosten zijn een belangrijk deel van totale directe kosten transporteren van afvalwater en zijn op korte termijn beïnvloedbaar. Euro/(1 m3*km) Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle 29 WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Gegevens 29 Gem. alle ws 29 Euro/(1 m3*km) Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 29 1,16 3,52,82 13,96 Pagina 9 van 155

95 29 DLF Gem. WS Aantal m3*km (jaargemiddelde) (m3*km) DLF Gem. WS Kosten derden onderhoud transporteren afvalwater Euro/(1 m3*km),16 1,37 Kosten materieel onderhoud transporteren afvalwater Euro/(1 m3*km),14,5 Kosten overig onderhoud transporteren afvalwater Euro/(1 m3*km),59,11 Kosten personeel onderhoud transporteren afvalwater Euro/(1 m3*km),27 1,53 Operationele onderhoudskosten transporteren afvalwater Euro/(1 m3*km) 1,16 3,52 Pagina 91 van 155

96 Doelmatigheid zuiveringskosten Inleiding Het gaat in dit blok om kengetallen die een indicatie geven van de doelmatigheid van de RWZI's, in de eerste plaats van de RWZI's als totaal, maar vervolgens ook per RWZI. Deze kengetallen zijn geschikt als startpunt voor verdere analyses. In dit blok zijn alle kengetallen gerelateerd aan het aantal i.e.-verwijderd. Dat is een andere noemer dan het aantal v.e., dat in het 'verantwoordingsblok' is gebruikt. Het aantal i.e.'s is een op de eigen RWZI's gemeten waarde en daarmee een betere maatstaf voor de omvang van de zuivering dan het aantal v.e's dat een belastingaanslag krijgt: beter omdat het gemeten is en beter omdat het aansluit bij de eigen RWZI's. Door voor het aantal verwijderde i.e.'s te kiezen wordt een goede maatstaf verkregen voor de zuiveringsprestatie. Die keuze voor een andere noemer kan het beeld beïnvloeden: een waterschap dat een relatief grote of kleine discrepantie tussen i.e.'s en v.e.'s heeft, zal in het verantwoordingsblok anders scoren dan in het doelmatigheidsblok. Om zicht op dit effect te houden, wordt de verhouding tussen v.e.'s en i.e.-verwijderd bij het kengetal "directe kosten zuiveren van afvalwater" afzonderlijk gepresenteerd. In onderstaande tabel is de ontwikkeling van het aantal verwijderde i.e.'s voor uw waterschap weergegeven. Jaar aantal verwijderde i.e.'s Totaal landelijk aantal verwijderde i.e.'s , , , ,12 Pagina 92 van 155

97 Totale directe kosten zuiveren van afvalwater Omschrijving De totale directe kosten zuiveren van afvalwater zijn opgebouwd uit de kapitaallasten zuiveren afvalwater (netto kosten bouw en verwerving), de operationele kosten zuiveren afvalwater en de overige opbrengsten zuiveren afvalwater (zoals in de boekhouding opgenomen). De kosten worden uitgedrukt in Euro/i.e.-verwijderd. In 29 zijn de operationele kosten zuiveren afvalwater gesplitst in onderhoud en beheer. In de tabel met verklarende variabelen zijn de operationele kosten daarom voor het jaar 26 nog als één waarde weergegeven, maar voor het jaar 29 gesplitst in onderhoud en beheer. Reden van opname Om de doelmatigheid van de eigen RWZI s met die van andere te kunnen vergelijken, worden hier de kosten beperkt tot de directe kosten - dus zonder toegerekende ondersteuning, afvalwaterbehandeling door derden, effluentheffing, anti-afhaaksubsidies en IBA's - en worden deze gerelateerd aan de prestatie: de verwijderde i.e. Bij de totale kosten zuiveren van afvalwater is het aantal v.e. de maatstaf, terwijl dat hier bij de directe kosten het aantal i.e.-verwijderd is. Het effect van de andere noemer wordt apart zichtbaar gemaakt door de verhouding i.e-verwijderd/v.e. in de tabel weer te geven. Euro/i.e.-verwijderd WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 Pagina 93 van 155

98 Euro/i.e.-verwijderd Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle 1999 rwzi Houtrust 22 rwzi Harnaschpolder rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg rwzi Berkel rwzi Rodenrijs Euro/i.e.-verwijderd Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle ,74 17,95 1,35 27, ,35 19,61 13,75 27, ,4 2,67 14,22 29, ,99 23,65 18,1 48,99 Installatiegegevens 1999 Installatiegegevens 22 Installatiegegevens 26 Installatiegegevens 29 Pagina 94 van 155

99 DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Kapitaallasten zuiveren afvalwater (i.e.-verwijderd) Euro/i.e.-verwijderd 9,85 11,55 11,79 11,73 1,32 11,52 34,93 13,8 Operationele kosten zuiveren afvalwater Euro/i.e.-verwijderd 4,89 6,4 8,56 8,7 1,17 9,45 Operationele beheerkosten zuiveren afvalwater Euro/i.e.-verwijderd 8,54 7,22 Operationele onderhoudskosten zuiveren afvalwater Euro/i.e.-verwijderd 5,53 3,74 Overige opbrengsten zuiveren afvalwater Euro/i.e.-verwijderd, -,18 -,9 -,3, -,39 Totale directe kosten zuiveren van afvalwater Euro/i.e.-verwijderd 14,74 17,95 2,35 19,61 2,4 2,67 48,99 23,65 29 DLF Gem. WS Verhouding i.e.-verwijderd/v.e. dimensieloos 1,4 1,5 Pagina 95 van 155

100 Gestandaardiseerde kapitaallasten zuiveren afvalwater (annuitair) Omschrijving Om de onderling te kunnen vergelijken en de doelmatigheid werkelijk te kunnen analyseren, dient gestandaardiseerd te worden. De boekhoudkundige kapitaallasten worden beïnvloed door veel zaken die weinig of niets te maken hebben met de zuiveringsprestatie, zoals afschrijvingstermijn, renteniveaus en subsidies. Voor het berekenen van de gestandaardiseerde kapitaallasten is uitgegaan van een vaste annuïteit voor 4 jaar over het bruto investeringsbedrag van de periode , berekend naar prijsniveau 29 en een rentepercentage van 5,5%. De gestandaardiseerde kapitaallasten zuiveren afvalwater worden uitgedrukt in Euro per i.e.-verwijderd. Reden van opname Kapitaallasten hebben een groot aandeel in totale directe kosten zuiveren van afvalwater. Door het berekenen van de gestandaardiseerde kapitaallasten worden het effect van verschillen in rentepercentages en afschrijvingstermijnen op de kapitaallasten verminderd en zijn deze kosten beter vergelijkbaar. Euro/i.e.-verwijderd Euro/i.e.-verwijderd Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Gegevens 26 Gegevens 29 Gem. alle ws 26 Gem. alle ws 29 Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 26 47,2 22, 7,68 47, ,88 24,16 1,69 42,88 Pagina 96 van 155

101 Euro/i.e.-verwijderd rwzi Houtrust rwzi Harnaschpolder rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg rwzi Berkel rwzi Rodenrijs Installatiegegevens 26 Installatiegegevens DLF Gem. WS DLF Gem. WS Bodemgesteldheid geen eenheid 32% Zandgrond 15% Kleigrond 15% Veengrond 38% anders 32% Zandgrond 15% Kleigrond 15% Veengrond 38% anders Schaalgrootte zuiveren afvalwater i.e./aantal rwzi's , 2.9, Verhouding gestandaardisseerde kapitaallasten/kapitaallasten (zuiveren van afvalwater) dimensieloos 2,63 1,53 1,23 1,94 Rente zuiveren afvalwater (boekhouding) procent 3,42 4,34 3,5 4,4 Pagina 97 van 155

102 Totale gestandaardiseerde kosten zuiveren afvalwater Omschrijving De totale gestandaardiseerde kosten zuiveren afvalwater bestaan uit de gestandaardiseerde kapitaallasten zuiveren afvalwater en de operationele kosten zuiveren afvalwater. De opbouw van de totale gestandaardiseerde kosten is onder de grafiek weergegeven. De gestandaardiseerde kosten worden uitgedrukt in Euro per i.e.-verwijderd. In 29 zijn de operationele kosten zuiveren afvalwater gesplitst in onderhoud en beheer. In de tabel met verklarende variabelen zijn de operationele kosten daarom voor het jaar 26 nog als één waarde weergegeven, maar voor het jaar 29 gesplitst in onderhoud en beheer. Reden van opname De gestandaardiseerde kosten leveren een betere vergelijking tussen de, omdat de kapitaallasten op een gestandaardiseerde manier zijn uitgerekend. Euro/i.e.-verwijderd Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Gegevens 26 Gegevens 29 Gem. alle ws 26 Gem. alle ws 29 Euro/i.e.-verwijderd Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 26 57,19 31, 16,9 57, ,94 35,13 24,19 56,94 Pagina 98 van 155

103 Euro/i.e.-verwijderd rwzi Houtrust rwzi Harnaschpolder rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg rwzi Berkel rwzi Rodenrijs Installatiegegevens 26 Installatiegegevens DLF Gem. WS DLF Gem. WS Gestandaardiseerde kapitaallasten zuiveren afvalwater (annuitair) Euro/i.e.-verwijderd 47,2 22, 42,88 24,16 Operationele kosten zuiveren afvalwater (3-jaarsgemiddeld) Euro/i.e.-verwijderd 1,17 9,6 Operationele beheerkosten zuiveren afvalwater (jaargemiddelde) Operationele onderhoudskosten zuiveren afvalwater (jaargemiddelde) Euro/i.e.-verwijderd 8,54 7,22 Euro/i.e.-verwijderd 5,53 3,74 Totale gestandaardiseerde kosten zuiveren afvalwater Euro/i.e.-verwijderd 57,19 31,6 56,94 35,13 Pagina 99 van 155

104 Operationele beheerkosten zuiveren afvalwater Omschrijving Operationele beheerkosten zuiveren afvalwater bestaan uit: kosten personeel, kosten derden, kosten energie, kosten chemicaliën en overige kosten. In de tabel onder de grafiek is de opbouw van de operationele kosten opgenomen. De operationele beheerkosten zuiveren worden uitgedrukt in Euro per i.e.-verwijderd. Reden van opname De operationele beheerkosten zijn een belangrijk deel van totale directe kosten zuiveren van afvalwater en zijn op korte termijn beïnvloedbaar. Euro/i.e.-verwijderd Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle 29 WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Gegevens 29 Gem. alle ws 29 Euro/i.e.-verwijderd Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 29 8,54 7,22 4,78 11,11 Pagina 1 van 155

105 Euro/i.e.-verwijderd rwzi Houtrust rwzi Harnaschpolder rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg Installatiegegevens DLF Gem. WS Kosten chemicalien beheer zuiveren afvalwater Euro/i.e.-verwijderd 1,15,84 Kosten derden beheer zuiveren afvalwater Euro/i.e.-verwijderd,,62 Kosten energie beheer zuiveren afvalwater Euro/i.e.-verwijderd 2,36 2,75 Kosten overig beheer zuiveren afvalwater Euro/i.e.-verwijderd 3,7 1,3 Kosten personeel beheer zuiveren afvalwater Euro/i.e.-verwijderd 1,96 1,98 Operationele beheerkosten zuiveren afvalwater Euro/i.e.-verwijderd 8,54 7,22 29 DLF Gem. WS Verwijderde i.e.'s (jaargemiddelde) i.e Pagina 11 van 155

106 Operationele onderhoudskosten zuiveren afvalwater Omschrijving Operationele onderhoudskosten zuiveren afvalwater bestaan uit: kosten personeel, kosten materieel, kosten derden en overige kosten. In de tabel onder de grafiek is de opbouw van de operationele kosten opgenomen. De operationele onderhoudskosten zuiveren worden uitgedrukt in Euro per i.e.-verwijderd. Reden van opname De operationele onderhoudskosten zijn een belangrijk deel van totale directe kosten zuiveren van afvalwater en zijn op korte termijn beïnvloedbaar. Euro/i.e.-verwijderd Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Gegevens 29 Gem. alle ws 29 Euro/i.e.-verwijderd Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 29 5,53 3,74 2,8 6,3 Pagina 12 van 155

107 Euro/i.e.-verwijderd rwzi Houtrust rwzi Harnaschpolder rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg Installatiegegevens DLF Gem. WS Kosten derden onderhoud zuiveren afvalwater Euro/i.e.-verwijderd,46 1,74 Kosten materieel onderhoud zuiveren afvalwater Euro/i.e.-verwijderd,46,52 Kosten overig onderhoud zuiveren afvalwater Euro/i.e.-verwijderd 2,98,27 Kosten personeel onderhoud zuiveren afvalwater Euro/i.e.-verwijderd 1,62 1,22 Operationele onderhoudskosten zuiveren afvalwater Euro/i.e.-verwijderd 5,53 3,74 29 DLF Gem. WS Verwijderde i.e.'s (jaargemiddelde) i.e Pagina 13 van 155

108 Analyse investeringsuitgaven zuiveren afvalwater Voor een analyse op rwzi-niveau zijn 'investeringen' gemakkelijker te interpreteren dan 'kapitaallasten', aangezien de kapitaallasten zijn afgeleid van de daadwerkelijke investering. In onderstaande figuur zijn de investingsuitgaven (omgerekend naar prijspeil 29) van alle rwzi's (inclusief de begrote investeringsuitgaven voor de komende jaren) per i.e.-verwijderd uitgezet tegen het aantal i.e.-verwijderd. Voor de vergelijkbaarheid zijn rwzi's die op de nominatie staan om te worden geamoveerd in de analyse niet meegenomen. De rwzi's van het eigen waterschap zijn blauw gemarkeerd. De investeringsuitgaven zijn op deze manier in beeld gebracht om te kunnen beoordelen of groter bouwen tot lager kosten leidt. De schaal van de X-as is logaritmisch. Euro/i.e Alle rwzi's Waterschap verwijderde i.e.'s Pagina 14 van 155

109 Installatie Investering (euro/i.e.) Verwijderde i.e.'s rwzi Houtrust rwzi De Groote Lucht rwzi Nieuwe Waterweg Pagina 15 van 155

110 Overzicht gestandaardiseerde Analyse investeringskosten kapitaallasten zuiveren afvalwater alle rwzi's In onderstaande figuur zijn de gestandaardiseerde kapitaallasten zuiveren afvalwater per i.e.-verwijderd van alle rwzi's uitgezet tegen het aantal i.e.-verwijderd. De rwzi's van het eigen waterschap zijn blauw gemarkeerd. De schaal van de X-as is logaritmisch. Euro/i.e.-verwijderd 2 Alle rwzi's Waterschap verwijderde i.e.'s Pagina 16 van 155

111 Installatie Gestandaardiseerde kapitaallasten zuiveren afvalwater (Euro/i.e.-verwijderd) Verwijderde i.e.'s rwzi Houtrust 83, rwzi De Groote Lucht 58, rwzi Nieuwe Waterweg 4, Pagina 17 van 155

112 Overzicht operationele beheerkosten zuiveren afvalwater alle rwzi's In onderstaande figuur zijn de operationele beheerkosten zuiveren afvalwater per i.e.-verwijderd van alle rwzi's uitgezet tegen het aantal i.e.-verwijderd. De rwzi's van het eigen waterschap zijn blauw gemarkeerd. De schaal van de X-as is logaritmisch. Euro/i.e.-verwijderd 7 6 Alle rwzi's Waterschap verwijderde i.e.'s Pagina 18 van 155

113 Installatie Operationele beheerkosten zuiveren afvalwater (Euro/i.e.-verwijderd) Verwijderde i.e.'s rwzi Houtrust 7, rwzi De Groote Lucht 8, rwzi Nieuwe Waterweg 6, Pagina 19 van 155

114 Overzicht operationele onderhoudskosten zuiveren afvalwater alle rwzi's In onderstaande figuur zijn de operationele onderhoudskosten zuiveren afvalwater per i.e.-verwijderd van alle rwzi's uitgezet tegen het aantal i.e.-verwijderd. De rwzi's van het eigen waterschap zijn blauw gemarkeerd. De schaal van de X-as is logaritmisch. Euro/i.e.-verwijderd 3 25 Alle rwzi's Waterschap verwijderde i.e.'s Pagina 11 van 155

115 Installatie Totale operationele onderhoudskosten zuiveren afvalwater (Euro/i.e.-verwijderd) Verwijderde i.e.'s rwzi Houtrust 5, rwzi De Groote Lucht 6, rwzi Nieuwe Waterweg 6, Pagina 111 van 155

116 Overzicht totale gestandaardiseerde kosten zuiveren afvalwater alle rwzi's In onderstaande figuur zijn de totale gestandaardiseerde kosten zuiveren afvalwater per i.e.-verwijderd van alle rwzi's uitgezet tegen het aantal i.e.-verwijderd. De rwzi's van het eigen waterschap zijn blauw gemarkeerd. De schaal van de X-as is logaritmisch. Euro/i.e.-verwijderd 25 Alle rwzi's 2 Waterschap verwijderde i.e.'s Pagina 112 van 155

117 Installatie Totale gestandaardiseerde kosten zuiveren afvalwater (Euro/i.e.-verwijderd) Verwijderde i.e.'s rwzi Houtrust 96, rwzi De Groote Lucht 73, rwzi Nieuwe Waterweg 53, Pagina 113 van 155

119 Doelmatigheid slibverwerkingskosten Inleiding Slib dat bij de zuivering van afvalwater vrijkomt, moet verwerkt en afgezet worden. Dit gebeurt in het algemeen in de volgende stappen: transport van nat slib vanaf de RWZI's naar een slibontwateringsinstallatie (SOI), slibontwatering, transport van ontwaterd slib en de eindverwerking. Of een waterschap hoge dan wel lage kosten van verwerken en afzetten van slib heeft, wordt bepaald door twee factoren: hoeveel slib moet er verwerkt worden (in ton droge stof) en hoeveel kost dit per ton. In onderstaande tabel is de ontwikkeling van het aantal ton droge stof voor uw waterschap weergegeven. Jaar Ton droge stof afgevoerd Totaal landelijk ton droge stof r Ton droge stof verwerkt op SOI's Totaal landelijk ton droge stof van rwzi's afgevoerd van rwzi's verwerkt op SOI's # # # # Pagina 115 van 155

120 Totale directe kosten verwerken en afzetten slib Omschrijving De totale directe kosten verwerken en afzetten slib zijn opgebouwd uit de kapitaallasten slibontwatering (netto kosten bouw en verwerving), de operationele kosten ontwateren en transport, de kosten transport nat slib naar derden en de operationele kosten eindverwerking en afzet slib/restproducten (zoals in de boekhouding opgenomen). De kosten worden uitgedrukt in Euro/ton ds (afgevoerd slib). In 29 zijn de operationele kosten ontwateren en transport slib gesplitst in onderhoud en beheer. In de tabel met verklarende variabelen zijn de operationele kosten daarom voor het jaar 26 nog als één waarde weergegeven, maar voor het jaar 29 gesplitst in onderhoud en beheer. Reden van opname Om de doelmatigheid van de eigen SOI s met die van andere te kunnen vergelijken, worden hier de kosten beperkt tot de directe kosten - dus zonder toegerekende ondersteuning - en worden deze gerelateerd aan de prestatie: de afgevoerde ton droge stof. Bij de totale kosten verwerken en afzetten slib is het aantal v.e. de maatstaf, terwijl dat hier bij de directe kosten het aantal ton droge stof is. Het effect van de andere noemer wordt apart zichtbaar gemaakt door de verhouding ton droge stof/v.e. in de tabel weer te geven. Euro/ton ds WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 Pagina 116 van 155

121 Euro/ton ds Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS DLF Gem. WS Kapitaallasten slibontwatering Euro/ton ds 86,76 85,38 66,81 66,49 35,72 62,88, 75,8 Kosten transport nat slib naar derden Euro/ton ds, 6,35, 4,22, 4,2 Operationele kosten eindverwerking en afzet slib/restproducten Euro/ton ds Operationele kosten ontwateren en transport slib Euro/ton ds 54, , Operationele beheerkosten ontwateren en transport slib Euro/ton ds 52,5 141 Operationele onderhoudskosten ontwateren en transport slib Euro/ton ds 25, 51,7 Totale directe kosten verwerken en afzetten slib Euro/ton ds DLF Gem. WS Verhouding ton ds/v.e. dimensieloos,14,16 Pagina 117 van 155

122 Gestandaardiseerde kapitaallasten slibontwatering (annuitair) Omschrijving Om de onderling te kunnen vergelijken en de doelmatigheid werkelijk te kunnen analyseren, dient gestandaardiseerd te worden. De boekhoudkundige kapitaallasten worden beïnvloed door veel zaken die weinig of niets te maken hebben met de prestatie, zoals afschrijvingstermijn, renteniveaus en subsidies. Voor het berekenen van de gestandaardiseerde kapitaallasten is uitgegaan van een vaste annuïteit voor 3 jaar over het bruto investeringsbedrag van de periode , berekend naar prijsniveau 29 en een rentepercentage van 5,5%. De gestandaardiseerde kapitaallasten slibontwatering worden uitgedrukt in Euro per ton droge stof (verwerkt slib). Reden van opname Kapitaallasten hebben een groot aandeel in totale directe kosten slibontwatering. Door het berekenen van de gestandaardiseerde kapitaallasten worden het effect van verschillen in rentepercentages en afschrijvingstermijnen op de kapitaallasten verminderd en zijn deze kosten beter vergelijkbaar. Euro/ton ds Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Gegevens 26 Gegevens 29 Gem. alle ws 26 Gem. alle ws 29 Euro/ton ds Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle , , 411 Pagina 118 van 155

123 Euro/ton ds soi Houtrust soi Harnaschpolder soi De Groote Lucht soi Nieuwe Waterweg DLF Gem. WS DLF Gem. WS Bodemgesteldheid geen eenheid 32% Zandgrond 15% Kleigrond 15% Veengrond 38% anders 32% Zandgrond 15% Kleigrond 15% Veengrond 38% anders 2.6, 2.9, Schaalgrootte verwerken en afzetten van slib ton ds/aantal soi's Rente verwerken en afzetten slib (boekhouding) procent 3,42 4,34 3,5 4,4 Pagina 119 van 155

124 Operationele kosten eindverwerking en afzet slib/restproducten Omschrijving Operationele kosten eindverwerking en afzet slib/restproducten bestaan uit: kosten eindverwerking, transport ontwaterd slib en overige kosten. In de tabel onder de grafiek is de opbouw van de operationele kosten opgenomen. Het kengetal wordt uitgedrukt in Euro per ton ds (afgevoerd). Reden van opname Belangrijk deel van totale directe kosten verwerken en afzetten slib. Op korte termijn beïnvloedbaar. Euro/ton ds Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Gegevens 26 Gegevens 29 Gem. alle ws 26 Gem. alle ws 29 Euro/ton ds Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle , 591 Pagina 12 van 155

125 26 29 DLF Gem. WS DLF Gem. WS Kosten transport ontwaterd slib Euro/ton ds 35,61 2,21 4,24 27,57 Kosten eindverwerking slib Euro/ton ds Kosten overig afzet slib/restproducten Euro/ton ds 3,23 12,22 4,21 4,49 Operationele kosten eindverwerking en afzet slib/restproducten Euro/ton ds DLF Gem. WS DLF Gem. WS Methode van eindverwerking (composteren) procent, 19,9, 19,7 Methode van eindverwerking (drogen) procent, 2,, 19,7 Methode van eindverwerking (verbranden) procent 1, 56,1 1, 6,6 Methode van eindverwerking (verglazen) procent,,,, Methode van eindverwerking (overig) procent,,,, Pagina 121 van 155

126 Gestandaardiseerde kosten slibontwatering Omschrijving De gestandaardiseerde kosten slibontwatering bestaan uit de gestandaardiseerde kapitaallasten slibontwatering en de operationele kosten ontwateren en transport. De gestandaardiseerde kosten worden uitgedrukt in Euro per ton ds (verwerkt slib). Reden van opname De gestandaardiseerde kosten leveren een betere vergelijking tussen de, omdat de kapitaallasten op een gestandaardiseerde manier zijn uitgerekend. Euro/ton ds Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Gegevens 26 Gegevens 29 Gem. alle ws 26 Gem. alle ws 29 Euro/ton ds Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle , 559 Pagina 122 van 155

127 Euro/ton ds soi Houtrust soi Harnaschpolder soi De Groote Lucht soi Nieuwe Waterweg DLF Gem. WS DLF Gem. WS Gestandaardiseerde kapitaallasten slibontwatering (annuitair) Euro/ton ds Operationele kosten ontwateren en transport slib (3-jaarsgemiddeld) Euro/ton ds 52, Operationele beheerkosten ontwateren en transport slib (jaargemiddelde) Euro/ton ds 52,5 142 Operationele onderhoudskosten ontwateren en transport slib (jaargemiddelde) Euro/ton ds 25, 51,16 Gestandaardiseerde kosten slibontwatering Euro/ton ds DLF Gem. WS DLF Gem. WS Verhouding gestandaardisseerde kapitaallasten/kapitaallasten (verwerken en afzetten slib) dimensieloos 1,64 2,32 1,89 Pagina 123 van 155

128 Totale gestandaardiseerde kosten verwerken en afzetten slib Omschrijving De totale gestandaardiseerde kosten verwerken en afzetten slib bestaan uit: gestandaardiseerde kapitaallasten slibontwatering, operationele kosten ontwatering en transport, operationele kosten eindverwerking en afzet slib/restproducten, kosten transport ontwaterd slib. De kosten worden uitgedrukt in Euro per ton ds (afgevoerd). In 29 zijn de operationele kosten ontwateren en transport gesplitst in onderhoud en beheer. In de tabel met verklarende variabelen zijn de operationele kosten daarom voor het jaar 26 nog als één waarde weergegeven, maar voor het jaar 29 gesplitst in onderhoud en beheer. Reden van opname De gestandaardiseerde kosten leveren een betere vergelijking tussen de, omdat de kapitaallasten op een gestandaardiseerde manier zijn uitgerekend. Euro/ton ds Euro/ton ds Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Gegevens 26 Gegevens 29 Gem. alle ws 26 Gem. alle ws 29 Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle Pagina 124 van 155

129 26 29 DLF Gem. WS DLF Gem. WS Gestandaardiseerde kapitaallasten slibontwatering (annuitair) Euro/ton ds Operationele kosten eindverwerking en afzet slib/restproducten (3-jaarsgemiddeld) Euro/ton ds Operationele kosten ontwateren en transport slib (3-jaarsgemiddeld alleen ton ds) Euro/ton ds 52,15 14 Operationele beheerkosten ontwateren en transport slib (jaargemiddelde alleen ton ds) Euro/ton ds 52,5 141 Operationele onderhoudskosten ontwateren en transport slib (jaargemiddelde alleen ton ds) Euro/ton ds 25, 51,7 Operationele kosten eindverwerking en afzet slib/restproducten (jaargemiddelde) Euro/ton ds Totale gestandaardiseerde kosten verwerken en afzetten slib Euro/ton ds Pagina 125 van 155

130 Operationele beheerkosten ontwateren en transport slib Omschrijving Operationele beheerkosten ontwateren en transport slib bestaan uit: kosten personeel, kosten derden, kosten energie, kosten chemicaliën, kosten transport nat slib naar eigen SOI's, overige beheerkosten en overige opbrengsten. In de tabel onder de grafiek is de opbouw van de operationele beheerkosten opgenomen. De operationele beheerkosten worden uitgedrukt in Euro per ton ds (verwerkt slib). Reden van opname De operationele beheerkosten zijn een belangrijk deel van totale directe kosten verwerken en afzetten slib en zijn op korte termijn beïnvloedbaar. Euro/ton ds Euro/ton ds Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle 29 WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Gegevens 29 Gem. alle ws 29 Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 29 52, , Pagina 126 van 155

131 Euro/ton ds soi Houtrust soi Harnaschpolder soi De Groote Lucht soi Nieuwe Waterweg DLF Gem. WS Beheerkosten transport nat slib eigen SOI's Euro/ton ds, 27,78 Kosten beheer overig ontwateren en transport Euro/ton ds, 5,61 Kosten chemicalien beheer ontwateren en transport slib Euro/ton ds 32,67 61,1 Kosten derden beheer ontwateren en transport slib Euro/ton ds,99 13,74 Kosten energie beheer ontwateren en transport slib Euro/ton ds 1,33 11,62 Kosten personeel beheer ontwateren en transport slib Euro/ton ds 8,51 29,45 Overige opbrengsten beheer ontwateren en transport slib Euro/ton ds, -7,53 Operationele beheerkosten ontwateren en transport slib Euro/ton ds DLF Gem. WS Afgevoerde droge stof (jaargemiddelde) ton ds Verwerkte droge stof (jaargemiddelde) ton ds Pagina 127 van 155

132 Operationele onderhoudskosten ontwateren en transport slib Omschrijving Operationele onderhoudskosten ontwateren en transport slib bestaan uit: kosten personeel, kosten materieel, kosten derden, overige onderhoudskosten en overige opbrengsten. In de tabel onder de grafiek is de opbouw van de operationele kosten opgenomen. De operationele onderhoudskosten worden uitgedrukt in Euro per ton ds (verwerkt slib). Reden van opname De operationele onderhoudskosten zijn een belangrijk deel van totale directe kosten verwerken en afzetten slib en zijn op korte termijn beïnvloedbaar. Euro/ton ds Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle 29 WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Gegevens 29 Gem. alle ws 29 Euro/ton ds Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle 29 25, 51,16, 439 Pagina 128 van 155

133 Euro/ton ds soi Houtrust soi Harnaschpolder soi De Groote Lucht soi Nieuwe Waterweg DLF Gem. WS Kosten derden onderhoud ontwateren en transport slib Euro/ton ds 13,92 16,13 Kosten materieel onderhoud ontwateren en transport slib Euro/ton ds 6,87 5,59 Kosten onderhoud overig ontwateren en transport Euro/ton ds, 19,85 Kosten personeel onderhoud ontwateren en transport slib Euro/ton ds 4,21 1,21 Overige opbrengsten onderhoud ontwateren en transport slib Euro/ton ds, -,61 Operationele onderhoudskosten ontwateren en transport slib Euro/ton ds DLF Gem. WS Afgevoerde droge stof (jaargemiddelde) ton ds Verwerkte droge stof (jaargemiddelde) ton ds Pagina 129 van 155

134 Subsidiebijdragen in investeringen Twaalf hebben in de jaren 27, 28 en 29 subsidiebijdragen in investeringen in transportstelsels, zuiveringsinstallaties en slibontwateringsinstallaties ontvangen. De bijdragen zijn verstrekt ter bevordering van innovatieve technieken, kennisontwikkeling, CO 2 reductie, zuiveringsrendementen en architectuur. De totale subsidiebijdrage bedroeg 19,5 miljoen, min of meer verwaarloosbaar ten opzichte van de totale investeringsbedragen van 95 miljoen in de jaren 27, 28 en 29. De subsidies hebben vooral betrekking op investeringen in zuiveringsinstallaties ( 19, miljoen) en in mindere mate op investeringen in transportstelsels (,4 miljoen) en slibontwateringsinstallaties (,1 miljoen). De belangrijkste subsidiegevers zijn Europa, het Rijk (Rijkswaterstaat, SenterNovem, Dienst Landelijk Gebied), de provincie en STOWA. De variatie in subsidiebijdragen is groot, de hoogste bijdrage is 6,2 miljoen, de laagste bijdrage is,3 miljoen. Pagina 13 van 155

136 2, 19, 18, 17, 16, 15, 14, 13, 12, 11, 1, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1,, -1, WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Analyse elektriciteitskosten Om de elektriciteitskosten per kwh te kunnen vergelijken zijn in de BVZ extra vragen over de elektriciteitsinkoop en het verbruik gesteld. In onderstaande grafiek is de opbouw van de prijs per kwh (incl. BTW) weergegeven, opgesplitst in de volgende onderdelen: - omzetbelasting; - energiebelasting; - inkoopkosten; - kosten netbeheer. Eurocent/kWh Omzetbelasting per kwh Kosten energiebelasting per kwh Gemiddelde inkoopkosten per kwh Kosten netbeheer per kwh Pagina 132 van 155

137 Kosten netbeheer per kwh Gemiddelde inkoopkosten per kwh Kosten energiebelasting per kwh Omzetbelasting per kwh Totaal Eurocent/kWh Eurocent/kWh Eurocent/kWh Eurocent/kWh Eurocent/kWh WBL 2,34 7,56 1,9 2,9 13,9 AGV 1,34 5,1,57 1,32 8,24 HHR 2,28 6,32 1,19 1,86 11,65 HNK 2,75 5,3 1,14 1,75 1,94 DLF 2,54 5,34,97 1,68 1,53 A&M 2,46 6,86 1,1 1,98 12,4 BRD 2,5 7,79,89 2,4 12,77 DOM 4,62 5,63,38 2,2 12,65 WSRL 2,71 6,37 1,28 1,97 12,34 WHD 2,32 5,52 1,7 1,69 1,59 HDSR 2,88 5,27 1,18 1,77 11,11 FRL 3,23 7,62 1,26 2,3 14,4 WRIJ 2,74 6,26 1,22 1,94 12,17 HSK 4,37 5,34 1,22 2,8 13,1 R&D 2,3 7,6 1,22 2,11 13,22 V&E 8,16, 1,15 1,77 11,7 VEL 3,58 5,21 1,16 1,89 11,84 WHA 7,69 6,92 1,41 3,4 19,7 ZZL 2,34 7,62 1,13 2,11 13,21 SAL 3,38 6,33 1,23 2,8 13,1 NZV 3,8 7,7 1,3 2,43 15,23 WZE 5,44 5,8 1,29 2,24 14,5 R&W 1,42 7,6 1,19 1,94 12,15 V&V 2,56 7,56 1,4 2,19 13,71 WZV 4,78 5,8 1,3 2,12 13,28 Gemiddeld 3,36 6,12 1,13 2,2 12,63 Pagina 133 van 155

139 MILIEU Pagina 135 van 155

141 Fossiel energieverbruik Omschrijving De inkoop van fossiele brandstof (MJ/i.e. per jaar) voor de processen transport en zuivering van afvalwater en slibontwatering. De slibeindverwerking (ook thermisch drogen) wordt buiten beschouwing gelaten. De berekeningswijze is als volgt: Fossiel energieverbruik: - Inkoop grijze elektriciteit: kwh x 3,6 MJ/kWh /,4 (rendement centrale) = kwh x 9, ( MJ) - Inkoop aardgas: m3 x 32 MJ/m3 = m3 x 32 (MJ) - Inkoop stookolie (HBO): liters x,84 kg/liter x 36 MJ/kg = liters x 3 (MJ) Kengetal = fossiel verbruik / totale belasting rwzi s = MJ/i.e. per jaar. Reden van opname Het kengetal geeft inzicht in het verbruik van fossiele energiebronnen. MJ/i.e Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle Minimum alle Maximum alle WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg. 22 Geg. 26 Geg. 29 Gem. geg. 22 Gem. geg. 26 Gem. geg. 29 MJ/i.e. Jaar Hoogheemraadschap van Delfland Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle Pagina 137 van 155

142 Totaal energieverbruik Omschrijving Het verbruik van fossiele en groene brandstof (MJ/i.e. per jaar) voor de processen transport en zuivering van afvalwater en slibontwatering. De slibeindverwerking (ook thermisch drogen) wordt buiten beschouwing gelaten. De berekeningswijze is als volgt: Toevoer (MJ) = som van: - Inkoop grijze en groene elektriciteit: kwh x 3,6 MJ/kWh /,4 (rendement centrale) = kwh x 9, ( MJ) - Inkoop aardgas en gas met een groen certificaat: m3 x 32 MJ/m3 = m3 x 32 (MJ) - Inkoop stookolie (HBO): liters x,84 kg/liter x 36 MJ/kg = liters x 3 (MJ) - Spui biogas: m3 x 2 (MJ) Afvoer (MJ) = som van: - Levering biogas: m3 x 23 MJ/m3 = m3 x 23 (MJ) - Levering elektriciteit: kwh x 3,6 MJ/kWh /,4 (rendement centrale) = kwh x 9, ( MJ) - Levering warmte: MJ /,85 (rendement ketel) Totaal energieverbruik = toevoer - afvoer (MJ) Kengetal = totaal verbruik / totale belasting rwzi s = MJ/i.e. per jaar. Reden van opname Het kengetal geeft inzicht in het verbruik van energiebronnen. De opwekking/verkoop van 'groene energie' wordt positief gewaardeerd en het verbruik van fossiele energiebronnen, het verspillen van energie, alsmede het spuien van biogas wordt negatief gewaardeerd. MJ/i.e WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Geg. 29 Gem. geg. 29 Pagina 138 van 155

143 MJ/i.e. 8 Jaar Hoogheemraadschap Gemiddelde alle Minimum alle Maximum alle van Delfland 6 4 Gegevens eigen waterschap Gemiddeld alle 2 Minimum alle Maximum alle 29 Pagina 139 van 155

144 Energiebesparingsmaatregelen Kader In een Klimaatakkoord hebben de hun sectorbrede doelstellingen en ambities ten aanzien van klimaat en duurzaamheid vastgelegd. Hierbij laten de zien welke bijdrage zij op dit moment al leveren aan de klimaatdoelstellingen. Dit Klimaatakkoord richt zich met name op de volgende zeven thema s: Energiebesparing en beperking uitstoot broeikasgassen; Duurzame energiewinning; Duurzame mobiliteit/transport; Snijvlak adaptatie en mitigatie; Duurzaam inkopen; Grondstoffen en afvalstoffen; Bewustwording en educatie. De leveren hun bijdrage aan energiebesparing en de realisatie van duurzame energie door: a) de MJA afspraken voor de afvalwaterzuivering te verbreden tot alle waterschapsactiviteiten; door zuinig met energie om te gaan en energiebesparende maatregelen te treffen streeft de waterschapssector naar een verbetering van de energie-efficiency tussen van minimaal 3% (2% per jaar) conform de afspraken van 1 juli 28. b) als waterschapssector zoveel mogelijk gebruik te maken van duurzame energiebronnen en duurzaamheid mee te nemen in de afweging van maatregelen; c) voor de lange termijn (25) te streven naar een energieneutrale waterschapssector. De zetten innovatie in om energiebesparing te realiseren en duurzame energiebronnen te ontwikkelen. Zij initiëren koploperprojecten om vóór 212 een bijdrage te leveren aan de energiedoelstellingen en op langere termijn een brede spin-off te generen conform meters voorbereiden uit Schoon en Zuinig. Energiebesparing in de praktijk In de vragenlijst van de is een open vraag opgenomen, waarin de werd gevraagd naar de drie belangrijkste maatregelen die het waterschap neemt om te voldoen aan de voornoemde energie-efficiency verbetering. Op grond van alle ingevulde vragenlijsten is de volgende top 5 samengesteld van meest toegepaste maatregelen. Dit is geen kwantitatieve vergelijking, waarbij de feitelijke besparing (uitgedrukt in procenten of in MJ/j) is beschouwd. Er is alleen beoordeeld hoe vaak deze maatregelen zijn genoemd in de vragenlijsten. 1 Zuurstofinbreng Installatie van plaatbeluchting in plaats van schotelbeluchters Installatie van bellenbeluchting in plaats van oppervlaktebeluchting 2 Slibgisting Optimalisatie van het proces Co-vergisting 3 Optimalisatie regelingen 1 4 Hoogrendement machines WKK Centrifuges Beluchters Blowers 5 Warmtekrachtkoppeling Pagina 14 van 155

145 INNOVATIE EN ONTWIKKELINGEN Pagina 141 van 155

147 Technologische innovatie Omschrijving Dit kengetal is een indicatie van de mate van technologische innovatie van de deelnemers over de afgelopen periode (sinds de vorige BVZ in 26). De scores zijn tot stand gekomen via een jury van vertegenwoordigers van vier grote technologische adviesbureaus met de STOWA als voorzitter. De deelnemers konden via de vragenlijst hun technologische innovaties uit de afgelopen jaren opgeven. De jury heeft hieraan punten toegekend. Innovaties die inmiddels daadwerkelijk zijn toegepast in de praktijk zijn daarbij hoger gewaardeerd dan innovaties, die zich nog in een studie- of onderzoeksfase bevinden. Andere criteria zijn de mate waarin een vernieuwing als eerste is toegepast, de nieuwheid voor de sector en de bijdrage van het waterschap. De opzet van de vragenlijst is sterk veranderd ten opzichte van de vorige keren. In voorgaande jaren waren in de vragenlijst reeds technologische innovaties benoemd, op basis waarvan de mochten aangeven of ze daar bij betrokken waren (geweest). In de huidige opzet zijn er meer open vragen geweest, zodat de zelf konden aangeven op welk gebied zij innovatief aan het werk zijn. In analogie aan de BVZ van 26 zijn de scores van de weer relatief ten opzichte van het totaal berekend. Op deze manier is het mogelijk om een beeld over de afgelopen jaren te schetsen. Reden van opname Het zuiveringsbeheer is kapitaalintensief. Slimme technologische toepassingen kunnen leiden tot belangrijke kosten-, prestatie- en milieuvoordelen. Het is belangrijk dat het initiatief tonen om te innoveren. Als iedereen af zou wachten totdat innovaties zichzelf hebben bewezen komen vernieuwingen nooit tot stand. Relatieve scores technologische innovatie 16% 14% 12% relative score (%) 1% 8% 6% 4% 2% % A&M AGV BRD HHD DOM WF HDSR HHR HHNK HHSK NZV R&W R&D WGS WVE V&V VEL WBL WHA WHD WSRL WRIJ WZE WZV ZZL Toelichting van de jury De jury constateert dat in 29 ongeveer zeven zeer goed presteren op het gebied van technologische innovatie. Dit is met name te wijden aan het feit, Pagina 143 van 155

148 dat deze innovaties ook in de praktijk reeds zijn gerealiseerd, hetgeen door de jury als extra belangrijk is beoordeeld. Innovatief onderzoek is goed, maar pas echt succesvol als het leidt tot praktijktoepassingen. Voorbeelden hiervan zijn de energiefabriek, pharmafilter (het inzamelen en verwerken van ziekenhuisafval), SLIK (gericht op het verwijderen van medicijnresten), Nereda, zandfilters ten behoeve van stikstof en fosfaatverwijdering en effluenthergebruik ten behoeve van industrieën. Verder is een vijftal redelijk actief op het gebied van innovatie en vormen de middelmoot. Zij zijn in 29 vooral bezig geweest met onderzoek en studies of zijn aangehaakt bij initiatieven van andere. Tenslotte is er een grote groep, die door de jury wordt beschouwd als volgers. Pagina 144 van 155

149 HOOGHEEMRAADSCHAP VAN DELFLAND I. TECHNOLOGISCHE INNOVATIE HOOFDVRAAG: In hoeverre heeft u in de periode een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling/toepassing van nieuwe manieren van inzamelen, transporteren en verwerken van afvalwater die het realiseren van de zuiveringstaak goedkoper, kwalitatief beter of duurzamer maken/kunnen maken? Inzet geld euro 4.1 a. Hoeveel middelen heeft uw Waterschap jaarlijks gemiddeld ingezet om R&D activiteiten uit te voeren? 23. euro b. Hoeveel van deze middelen waren eigen gelden? 2. euro c. Hoeveel middelen zijn uit subsidie verkregen? 3. aantal 4.1d d. Hoeveel projecten heeft u in de periode uitgevoerd die gesubsidieerd zijn uit de beschikbare potjes voor R&D? 6 Inzet uren / organisatie aantal 4.2 a. Hoeveel mensuren heeft u jaarlijks gemiddeld ingezet om R&D activiteiten uit te voeren? 1.71 aantal b. Hoeveel fte is in uw organisatie volledig beschikbaar voor het uitvoeren van onderzoeken ontwikkelingsactiviteiten? 1 markeer j/n c. Heeft u een apart/actief innovatieprogramma of innovatiebeleid? j Projecten en technologieën 4.3 a. Welke nieuwe technologieën zijn onderzocht of toegepast (die nog niet in eerdere benchmarks zijn opgenomen)? (Geef hiervan een korte omschrijving) Effluenthergebruik, Groengasproductie, Biologische luchtbehandeling, Volledig turbulente monstername, Procesdatamanagement, Energiemonitoring Optimalisatie Bio-P, Optimalisatie N verwijdering, Geurloze en Automatische slibverlading, Optimalisatie slibbehandeling, Optimalisatie beluchtingsregeling, Testen indikkings en ontwateringsapparatuur, Online ionselective ammoniummeting full scale test Capwat (negatieve effecten luchtbellen in leidingen), hergebruik rioolpersleidingen; klimaatneutrale waterketen, In samenwerking met Eneco-Delft wordt de mogelijkheden onderzocht om warmte uit het effluent van de AWZI Harnaschpolder te winnen; Nieuwe sanitatie Poelzone: Het ontwerpen van een wijk waarin stedelijke afvalwaterstromen gescheiden worden gehouden en gescheiden worden behandeld. Project 4B concept Waalblok. 4B staat voor Bergen, Bereiden, Bufferen en Begieten. Hierbij wordt drainage en afvalwater uit een kas van een tuinder, eventueel aangevuld met oppervlaktewater, gezuiverd tot gietwater. Het 4B-concept bestaat uit een waterbergingskelder, een gietwaterzuiverings-installatie, een ruw- en rein waterkelder en een kelder voor de buffervoorraad. Groenste zuivering, Energie fabriek en Brandstofcel aantal b. Hoeveel studies of pilots om tot vernieuwing/verbetering te komen? 22 aantal c. Wat is het aantal daadwerkelijk gerealiseerde nieuwe technologieën? 5 Pharmafilter (methode om reciduen medicijnen uit Welke technologieën? afvalwater te verwijderen) Volledig turbulente monstername Geurloze en Automatische slibverlading Online ionselectieve ammoniummeting Procesdatamanagement Samenwerkingsverbanden buiten de branche markeer j/n 4.4 a. Heeft u projecten uitgevoerd waarbij samenwerkingsverbanden van buiten de branche zijn opgezet? j b. Welke innovatieve kennis heeft u dit opgeleverd? 1) Inzicht kansen nieuwe sanitatie in gebiedsprocessen. 2) Effluenthergebruik. Pagina 145 van 155

150 Kengetallen R&D Ingezette middelen voor R en D: Totaal Ingezette middelen voor R en D: Uit eigen gelden Ingezette middelen voor R en D: Verkregen uit subsidies Aantal projecten gesubsidieerd uit R en D-geld Aantal mensuren R en D activiteiten Beschikbare fte voor onderzoek en ontwikkeling Apart/actief innovatieprogramma of innovatiebeleid Euro Euro Euro dimensieloos uren dimensieloos geen eenheid WBL j AGV j HHR n HNK n DLF j A&M j BRD n DOM j WSRL j WHD j HDSR n FRL n WRIJ j HSK n R&D n V&E VEL n WHA n ZZL n SAL n NZV n WZE j R&W n V&V n WZV n Pagina 146 van 155

151 Arbo en Veiligheid Wat kunnen we leren van elkaar op het gebied van Arbo en veiligheid? Hoe verhouden onze ziekteverzuimcijfers zich ten opzichte van elkaar maar ook ten opzichte van vergelijkbare sectoren? Gezond en veilig kunnen werken is van groot belang in de zuiveringsbranche. Dit is dan ook de reden geweest om in deze ronde van de BVZ een uitvraag te doen op de kengetallen die daar bij de voor worden bij gehouden. Op basis van deze cijfers willen we bezien hoe we kunnen leren en verbeteren. Ongetwijfeld zal blijken dat er verdiepingsslagen nodig zijn en dat we mogelijk in de volgende BVZ andere en/of aanvullende informatie moeten uitvragen met betrekking tot deze aspecten. Met de resultaten van deze uitvraag en de analyse die hierop is uitgevoerd gaat de VvZB aan de slag voor de zuiveringsbranche. Uiteraard geldt daarnaast dat ieder waterschap zelf kan bepalen of de resultaten aanleiding zijn om het eigen beleid aan te scherpen c.q. de eigen doelstellingen te herzien. De verzamelde cijfers zijn door een Arbo-dienst geanalyseerd en beoordeeld. De bevindingen zijn onderstaand beschreven. Aantal bijna-ongevallen Gegevens over het aantal gemelde bijna-ongevallen / jaar van andere relevante branches zijn niet beschikbaar. Derhalve is deze vergelijking niet mogelijk. Het aantal gemelde bijna-ongevallen / jaar bij Zuiveringsbeheer is per waterschap zeer variabel (range - 76 gemelde bijna-ongevallen / jaar). Waarschijnlijk is een aantal Waterschappen (zeer) bewust bezig met veiligheid waardoor medewerkers bijna-ongevallen melden. Het is wenselijk om deze positieve trend door te zetten. n.b. Overwogen kan worden om ook het aantal gemelde gevaarlijke situaties als kengetal op te nemen. Dit is tevens een indicator voor het veiligheidsniveau van organisaties. Ongevallen met verzuim Aantal ongevallen (verzuim < of > 15 dagen, dodelijk) en ongevallenfrequentie-index Het aantal dodelijke ongevallen en het aantal ongevallen met meer dan 15 dagen verzuim is (gelukkig) lager of gelijk aan het aantal in vergelijkbare branches. Het aantal ongevallen met minder dan 15 dagen verzuim komt ongeveer overeen met het aantal in vergelijkbare branches. Het algemene beeld bij zuiveringsbeheer van is dus positief. De ongevallenfrequentie-index is zeer divers. Meerdere zitten duidelijk boven de index in vergelijkbare branches (>> 8). Enkele zitten duidelijk onder de index in vergelijkbare branches (<< 8). Er zijn echter wel twijfels over de betrouwbaarheid van de berekeningen. Om een adequate conclusie te kunnen trekken is het derhalve zinvol om de betrouwbaarheid van de berekening van de ongevallenfrequentie-index te verbeteren. Ziekteverzuim Het ziekteverzuimpercentage van Zuiveringsbeheer verschilt sterk per waterschap. Voor een adequate interpretatie is een analyse van het ziekteverzuim per waterschap benodigd. In zijn algemeenheid kan wel worden opgemerkt dat, met uitzondering van enkele uitschieters naar boven en beneden, het percentage ongeveer vergelijkbaar is met andere branches (circa 4,5-5 %). Pagina 147 van 155

152 gemiddelde verzuimpercentage 8, 7, 6, 5, (%) 4, 3, 2, 1, - WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Dit geldt tevens voor het percentage kort verzuim en de gemiddelde meldingsfrequentie. Voor een interpretatie van het percentage middellang- en langdurig verzuim zijn meer gegevens over de leeftijdsopbouw noodzakelijk. Het is derhalve wenselijk om gegevens over de leeftijdsopbouw een volgende keer ook te verzamelen. gemiddelde meldingsfrequentie 4,5 4, 3,5 3, 2,5 (-) 2, 1,5 1,,5, WBL AGV HHR HNK DLF A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV Bij Zuiveringsbeheer worden medewerkers blootgesteld aan risico's voor de gezondheid (gevaarlijke stoffen, biologische agentia etc.). De schadelijke effecten van deze blootstelling zijn in deze bedrijfsvergelijking niet onderzocht. Het is zinvol om op dit gebied meer informatie te verzamelen. Pagina 148 van 155

153 Overzicht Kengetallen Arbo en Veiligheid Aantal bijna-ongevallen Aantal ongevallen (verzuim < 15 dagen) Aantal ongevallen (verzuim > 15 dagen) Aantal dodelijke ongevallen Ongevallenfrequen tieindex Percentage kort verzuim (< 8 dagen) Percentage middellang verzuim (< 42 dagen) Percentage langdurig verzuim (> 42 dagen) Gemiddelde verzuimpercentage Gemiddelde meldingsfrequentie dimensieloos dimensieloos dimensieloos dimensieloos dimensieloos procent procent procent procent dimensieloos WBL ,5,9,2 4,6 1, AGV ,7 2, HHR ,3 1,1 2,9 5,3 1,6 HNK ,14,93 2,8 4,15 1,42 DLF 1,97,75,95 2,67 1,33 A&M ,68 1,12 3,39 5,19 1, BRD ,5 1,5 2,52 5,29 1,3 DOM 3 1 1,1 1,1 1,8 5,1 1, WSRL 3 3 1,2 1,16 3,43 5,62 1,42 WHD 1 1,26,86 3,37 5,49 1, HDSR ,29,94,77 3, 1,27 FRL ,6 1,3, 1,9,74 WRIJ 4 2,28 2,82, 5,3 1, HSK 1 14,8 1,4 5,2 7,4 1,2 R&D ,2,92 V&E ,23,29 1,16 2,68 61, VEL ,46 1,17 2,49 4,12 2, WHA 3 1,8,83 2,31 4,55 1,26 ZZL 1 1,12 1,64 1, 2,76 1, SAL 1 3 5,46 1,56 NZV ,17,5 2,22 1, WZE 4 34,9 1,2 1,2 2,4 1, R&W 2 1,,8 2,8 4,6 1, V&V 3 78,7,4 3,1 6,8 1, WZV 1,26,47, 1,73 1,

154 Maatschappij De zijn zich bewust van hun rol en taak op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Om voor de zuiveringsbranche een beeld te krijgen van de prestaties die de op dit vlak leveren, zijn in deze bedrijfsvergelijking zuiveringsbeheer voor het eerst inventariserende vragen gesteld over hun bijdrage aan het bereiken van de Millenniumdoelen en Kringloopsluiting. Millenniumdoelen In 2 hebben regeringsleiders van 189 landen afgesproken om vóór 215 de belangrijkste wereldproblemen aan te pakken. Er zijn acht concrete doelstellingen vastgelegd: de Millenniumdoelen. De zorg voor goed drinkwater en goede sanitatie voor de gehele wereldbevolking is een belangrijk onderdeel in het bereiken van drie van de acht millenniumdoelen: - Minder kindersterfte - Bestrijding van ziektes - Meer mensen in een duurzaam leefmilieu Als kunnen we bijdragen aan het bereiken van deze doelen. Om deze maatschappelijke bijdrage inzichtelijk te maken zijn in de bedrijfsvergelijking een vijftal vragen over de Millenniumdoelen gesteld. Kringloopsluiting Afvalwater werd in de eerste helft van de vorige eeuw vooral gezien als een afvalstof waarvan men zich wenste te ontdoen. Dit had grote gevolgen voor de volksgezondheid. Riolering diende aanvankelijk voor verbetering van de volksgezondheid en dat gold aanvankelijk ook voor de afvalwaterzuivering. In de tweede helft van de vorige eeuw is de zuivering van afvalwater ook vanuit milieuoogpunt belangrijk geworden. Het ging daarbij vooral om het terugdringen en minimaliseren van emissies naar het milieu. Sinds kort wordt afvalwater steeds meer gezien als bron van nuttige producten (nutriënten en water) en duurzame energie. Dit wordt ingegeven door het besef dat op termijn voor deze nuttige producten en fossiele energie een tekort wordt voorspeld. Het sluiten van kringlopen ( Cradle-to-cradle ) is daarbij een belangrijk onderwerp. Om de bijdrage van de aan deze laatstgenoemde ontwikkeling inzichtelijk te maken is in de bedrijfsvergelijking een zevental vragen over Kringloopsluiting gesteld. Beoordeling kengetallen De 12 gestelde vragen leiden deels tot kwalitatieve antwoorden (ja-nee) en deels tot kwantitatieve antwoorden (percentages). Om toch tot een score te komen is voor de 1 kwalitatieve vragen bij een positief antwoord een score van 1 punten, en bij een negatieve score punten toegekend. Totaal kan dan maximaal 1 punten worden gescoord. We beseffen ons dat dit een methode is die weliswaar bruikbare inventariserende informatie oplevert, maar voor verbetering vatbaar is. Op basis van deze cijfers willen we onderzoeken hoe we op het gebied van MVO van elkaar kunnen leren en verbeteren. Ongetwijfeld zal blijken dat er verdiepingsslagen nodig zijn en dat we mogelijk in de volgende bedrijfsvergelijking andere en/of aanvullende informatie moeten uitvragen. Met de resultaten van deze uitvraag en de analyse die hierop is uitgevoerd gaat de VvZB voor de zuiveringsbranche aan de slag. Uiteraard geldt daarnaast Pagina 15 van 155

155 dat ieder waterschap zelf kan bepalen of de resultaten aanleiding zijn om het eigen MVObeleid aan te scherpen of de eigen MVO-doelstellingen te herzien. Kringloopsluiting en Millennium Development Goals A&M AGV BRD DLF DOM HDSR FRL SAL HNK WHD WHA WBL NZV R&W R&D WRIJ HHR WSRL HSK V&E V&V VEL WZV WZE ZZL Pagina 151 van 155

156 HOOGHEEMRAADSCHAP VAN DELFLAND II. KRINGLOOPSLUITING Inleiding: Afvalwater werd in het verleden vooral gezien als afvalstof waarvan men zich wenste te ontdoen. Dit had grote gevolgen voor de volksgezondheid. Riolering diende vooral de volksgezondheid en dat gold aanvankelijk ook voor de afvalwaterzuivering; later is de afvalwaterzuivering ook vanuit milieudoelstellingen belangrijk geworden. Sinds kort wordt afvalwater steeds meer gezien als bron van producten (water, fosfaat) of energie. markeer afval/bron 4.5 Wordt afvalwater beleidsmatig gezien als afval waarvan men zich wil ontdoen of wordt afvalwater gezien als bron voor producten of energie? bron 4.6 Indien keuze "bron voor producten of energie" bij vraag 4.5: is dit in beleidsdocumenten vastgelegd? j markeer j/n 4.7 Indien keuze "ja" bij vraag 4.6: wordt hiervoor meer geld uitgegeven dan op grond van bedrijfseconomische overwegingen rendabel zou zijn? n markeer j/n 4.8 Fosfaat uit ijzerarm slib wordt via de slibverbranding in de vorm van as uiteindelijk doorgeleverd aan Thermfos voor hergebruik van het fosfaat n markeer j/n markeer j/n 4.9 Het effluent wordt (gedeeltelijk) verder opgewerkt dan voor de lozing op het oppervlaktewater volgens de lozingsvergunning nodig is en wordt n hergebruikt voor aanvulling van oppervlaktewater of grondwater markeer j/n 4.1 Het effluent wordt (gedeeltelijk) verder opgewerkt dan voor de lozing op het oppervlaktewater volgens de lozingsvergunning nodig is en wordt n hergebruikt voor industriewater markeer j/n 4.11 Het effluent wordt (gedeeltelijk) verder opgewerkt dan voor de lozing op het oppervlaktewater volgens de lozingsvergunning nodig is en wordt n hergebruikt voor gebruik in huishoudens 4.12 De energie die in het afvalwater aanwezig is wordt nuutig gebruikt voor (meerdere keuzes mogelijk): a. productie en externe (buiten de rwzi) levering van biogas n b. productie van aardgas door het opwerken van biogas n c. productie van elektrische energie (b.v. met gasmototren) j d. productie van extern (buiten de rwzi) geleverde warmte n e. ander nuttig gebruik j in geringe mate teruglevering Zo ja, namelijk: elektriciteit aan het net. markeer j/n markeer j/n markeer j/n markeer j/n markeer j/n III. MILLENNIUM DEVELOPMENT GOALS Inleiding: De zorg voor drinkwater en goede sanitatie voor de gehele wereldbevolking is een belangrijke doelstellig binnen de Millenium Development Goals (MDG) van de Verenigde Naties, die in 215 moeten zijn bereikt Wordt deelname aan projecten van de MDG gezien als een activiteit? n markeer j/n 4.14 Indien keuze "ja" bij vraag 4.13: is dit in beleidsdocumenten vastgelegd? markeer j/n 4.15 Indien keuze "ja" bij vraag 4.13: hoeveel fte (in % van het totaal aantal fte) wordt hiervoor beschikbaar gesteld? procent euro's 4.16 Indien keuze "ja" bij vraag 4.13: hoeveel geld (in % van de totale begroting) wordt hiervoor beschikbaar gesteld (exclusief personeel)?,% 4.17 Op welke gebieden worden activiteiten voor de MDG ontplooid (meerdere keuzes mogelijk)? a. Sanitatie (technische activiteiten) b. Institutioneel (bijvoorbeeld Water Operator Partnerships) c. IWRM (integrated water resources management) d. Opleiding (capacity building) e. anders Zo ja, namelijk: markeer j/n markeer j/n markeer j/n markeer j/n markeer j/n Pagina 152 van 155

157 AANVULLEND OVERZICHT Pagina 153 van 155

158 % zuiveringsprestatie De waarden 22, 26 en 29 zijn met een lijn verbonden, het punt van 26 is dubbel weergegeven, 29 driedubbel WBL AGV HHR HNK A&M BRD DOM WSRL WHD HDSR FRL WRIJ HSK R&D V&E VEL WHA ZZL SAL NZV WZE R&W V&V WZV gem. DLF per i.e.-verw. Pagina 154 van 155

Nog meer weergeven