INLEIDING. Ook dank aan Arne Aerts, Filip Claes, Bart Geusens, Claude Monserrez, Lore Vandevivere en het brandweerkorps van Overijse.

Transcriptie

1 INLEIDING Volgens VLAREM moet elk zwembad beschikken over geschreven procedures waarin de werking onder normale en onder noodomstandigheden beschreven worden. Ze moeten ook jaarlijks geëvalueerd en tijdig bijgewerkt worden. Bovendien moet elk personeelslid er een kopie van hebben en de inhoud kennen. Ook moeten de procedures ter inzage van de toezichthouder gehouden worden. Deze ene paragraaf uit VLAREM bezorgt heel wat exploitanten op verschillende vlakken kopzorgen. Men heeft soms het gevoel dat men enerzijds de kennis en expertise mist om noodprocedures op te stellen én anderzijds om ze zo te formuleren dat ze voor alle zwembadmedewerkers duidelijk zijn. Hoe begin je aan noodprocedures? Wanneer zijn ze goed? Hoe gedetailleerd moeten ze zijn? Wat hoort er wel/niet in thuis? Hoe worden de noodprocedures het best weergeven? Stuk voor stuk zijn dit veelgestelde vragen. Op deze en veel meer vragen die leven bij zwembadbeheerders wil dit stappenplan inclusief de bijhorende achtergrondinformatie je een antwoord bieden. Tegelijk wil het stappenplan handvaten aanreiken om de noodprocedures van het zwembad waar jij werkt op punt te stellen. Om dit goed aan te pakken, zal je er de nodige tijd voor moeten voorzien, maar een goede afl oop van potentieel gevaarlijke situaties in het zwembad maakt discussies over tijdsinvestering overbodig. Dit stappenplan is gebaseerd op de kennis en ervaringen die tijdens het ISB-begeleidingstraject Noodprocedures in zwembaden door acht zwembaden gegenereerd en respectievelijk uitgewisseld werden. Het is geen strikte handleiding, maar een houvast om het proces rond werken aan noodprocedures vorm te geven. De grote onbekende bij het uitvoeren van noodprocedures is en blijft hoe iemand in een stress-situatie zal reageren. Een oefensituatie, hoe realistisch die ook gemaakt wordt door het toevoegen van stressfactoren, zal nooit een echte noodsituatie kunnen evenaren. Iedereen zo goed mogelijk voorbereiden, is de enige optie. Wat betreft het opleiden van iedereen die bij noodprocedures betrokken is, leven er diverse noden. Naast het gevoel zelf niet voldoende opgeleid te zijn om dit te doen, komen ook heel wat praktische bekommernissen naar boven: het is moeilijk om iedereen samen te krijgen, of iedereen de noodprocedures echt leest is een vraagteken, er is personeelsverloop, scholen en clubs moeten gemotiveerd worden mee op de kar te springen, enzovoort. Ook op het vlak van oefenen van noodprocedures leven er heel wat vragen: Hoe organiseer je een oefening en welke graad van realiteit is aangewezen? In welke mate betrek je externe hulpdiensten? Hoe beoordeel je een oefening? Dank aan Jan Rombaut (Poolguards) voor de begeleiding en Jan Bongaerts, Veerle De Clercq, Barbara Enckels, Siska George, Lieve Joseph, Guido Roussard, Heidi Trio en Ief Van Gompel (zwembadbeheerders) voor hun inzet en inbreng tijdens het traject. Ook dank aan Arne Aerts, Filip Claes, Bart Geusens, Claude Monserrez, Lore Vandevivere en het brandweerkorps van Overijse. Op de website vind je, na het registreren, handige invuldocumenten, een ondersteunende agenda en tal van extra hulpmiddelen en informatie om zowel intern als met externe partners aan de slag te gaan rond noodprocedures voor jouw zwembad. Inleiding 3

2 INHOUD Inleiding 3 Voor je vol goede moed begint 6 Noodsituaties in een publiek toegankelijk zwembad 7 De basics 8 Inhoud DEEL I STAPPENPLAN 9 Stappenplan om tot doordachte, gekende en geoefende noodprocedures te komen 10 STAP 1 Bekijk de bestaande noodprocedures kritisch en test er een aantal uit Wake up! Screen en test de bestaande noodprocedures Noteer de aandachtspunten zorgvuldig en ga hier in de volgende stappen mee aan de slag 12 STAP 2 Stel een werkgroep samen met verschillende competenties Waarom een werkgroep samenstellen? Wie opnemen in de werkgroep? Hoe dit praktisch realiseren? 18 4

3 STAP 3 Stel nieuwe/vernieuwde noodprocedures op Inventariseer per type noodsituatie de taken Maak een overzicht van de situaties die in je zwembad voorkomen Pas de noodprocedure aan: wie doet welke taak? Giet de noodprocedures in een schematisch overzicht Test de vernieuwde noodprocedures met een zandbakoefening 36 STAP 4 Geef opleiding aan alle betrokken medewerkers Waarom opleiden? Wie opleiden? Hoe opleiden? Wanneer opleiden? Wie geeft de opleiding? 40 STAP 5 Oefen de nieuwe/vernieuwde noodprocedures in Waarom oefenen? Gradaties in oefenen Organisatie van een oefenmoment 43 STAP 6 Test/oefen de noodprocedures regelmatig 49 DEEL II SPECIFIEKE AANDACHTSPUNTEN PER TYPE NOODSITUATIE Noodprocedure verdrinking/ernstig ongeval Noodprocedure brand Noodprocedure alarm chloorgas Noodprocedure gaslek Noodprocedure bommelding Noodprocedure slechte waterkwaliteit / systeem uitval Noodprocedure lichamelijk en seksueel grensoverschrijdend gedrag 60 DEEL III WETTELIJK KADER VLAREM - deel II Koninklijk Besluit betreffende de nood- en interventieplannen ( ) Koninklijk Besluit betreffende de brandpreventie op de arbeidsplaatsen ( ) Milieuvergunningsdecreet 74 Inhoud 5

4 VOOR JE VOL GOEDE MOED BEGINT Voor je vol goede moed begint 6 Voor je vol goede moed begint, zijn er aantal zaken waar je op voorhand best even bij stilstaat. Creëer draagvlak bij het beleid. Laat het bestuur weten dat je extra zal inzetten op noodprocedures en de veiligheid van de zwembadbezoekers en -medewerkers en dat dit de nodige tijd en energie zal vergen. Laat het eventueel agenderen op het college van burgemeester en schepenen of op de raad van bestuur van een AGB, vzw,... Het zwembad kan een voortrekkersrol spelen om ook in andere (sport)gebouwen meer aandacht te hebben voor noodprocedures en veiligheid. Ga ervoor, maar blijf ook realistisch. Je moet niet per se alle noodprocedures tegelijk onder handen nemen. Je kan ook gefaseerd te werk gaan. Of je kan ervoor kiezen om voor alle noodsituaties te beginnen met een noodprocedure met een minimale personeelsbezetting. Je hoeft ook niet alles zelf te doen. Laat je bijstaan door (ervarings)deskundigen, zwembadmedewerkers die interesse hebben voor het thema,... Delegeer indien mogelijk een aantal deeltaken. Ben je niet zo handig in het maken van flowcharts, maar loopt er net iemand stage die hier heel bedreven in is? Is een van de redders gekwetst en kan je hem of haar hiervoor inschakelen? Als je inzet op veiligheid, zal je daar tijd aan moeten besteden en zal er ook een moment komen voor financiële investeringen. Noodprocedures uitwerken, terugkoppeling met brandweer, personeel, (dit is belangrijk in functie van gedragenheid), overleg met andere diensten (bv. poetsverantwoordelijke, personeelsdienst, preventiedienst, ) vragen nu eenmaal tijd. Stel voor jezelf een realistische timing op en probeer je daar dan ook aan te houden. Maak een planning op basis van een aantal mijlpalen (tegen <datum> moet <xxx> af zijn, op <datum> is er een zandbankoefening, ) en werk hier doelgericht naartoe. Voel je dat je druk op de ketel nodig hebt? Spreek met de werkgroep (zie verder) een stappenplan inclusief timing af. Vraag anderen je er regelmatig aan te herinneren en/of gebruik de agenda- en herinneringsfuncties van Outlook. Wees je er tevens van bewust dat noodprocedures ook na het doorlopen van dit proces een blijvend aandachtspunt zullen zijn. Als tijdens de jaarlijkse evaluatie pijnpunten naar boven komen, moet de noodprocedure aangepast worden. Ook moet het personeel weer opgeleid worden en moet de aangepaste procedure ingeoefend worden. Financieel zullen er waarschijnlijk eveneens inspanningen nodig zijn. Zo zetten een aantal zwembaden in navolging van het werken aan hun noodprocedures extra in op communicatie en kochten ze hiertoe extra communicatiemiddelen (portofoon, megafoon, ) en deden ze aanpassingen aan de telefooncentrale en meldkamer van de brandcentrale. In functie van beter toezicht hing een zwembad extra spiegels op en voor een vlotte evacuatie werden borden verzamelpunt aangekocht en geplaatst en werd er materiaal voor de noodrugzakken gekocht. In enkele zwembaden werd duidelijk dat de brandcentrale aan vernieuwing of uitbreiding toe was. In financieel moeilijke tijden zijn investeringen niet vanzelfsprekend. En hoewel het gemeentebestuur de nodige middelen moet voorzien, is het goed dat je meldingen of aanvragen op papier/mail hebt staan en zo een bewijs hebt dat je het knelpunt inclusief suggestie ter verbetering aangekaart hebt. Online platform Het online platform is een extra duwtje in de rug om je te ondersteunen bij het proces van werken aan noodprocedures. Wat heeft dit platform je te bieden? Houd zelf of met de kerngroep gemakkelijk bij in welke stap van het proces je al zit (te plannen - in uitvoering - voltooid). Download de noodprocedure-agenda in jouw Outlook en krijg zo een voorstel van timing om het stappenplan te doorlopen. Download de handige checklists, invulformulieren en praktische documenten van het boek zodat je ermee aan de slag kan. Zoek naar in het boek. Om vaart in het proces te houden kan je je inschrijven op reminders met tips en tricks die afgestemd zijn op de fase waarin jij je op dat moment bevindt. De website werd ontwikkeld met de steun van Ethias

5 NOODSITUATIES IN EEN PUBLIEK TOEGANKELIJK ZWEMBAD Er zijn veel noodsituaties in een zwembad denkbaar, maar de bijhorende procedures zijn over het algemeen in te delen in drie grote categorieën: 1. Ernstig ongeval/verdrinking prioritaire partner om te betrekken bij de opmaak van de procedure: alle hulpdiensten 2. Noodzaak tot evacuatie (brand, instorting, ontploffing, bommelding, gaslek, ) prioritaire partner om te betrekken bij de opmaak van de procedure: brandweer en politie 3. Ordeverstoring (zware ordeverstoring, zedendelict, ) prioritaire partner om te betrekken bij de opmaak van de procedure: politie In deze uitgave ligt de focus op het te doorlopen proces om tot doordachte, gekende en geoefende noodprocedures te komen. Aangezien het onmogelijk is om alle mogelijke noodsituaties in deze publicatie te vatten, is er besloten een selectie te maken. Bovendien kan je, zodra je een goede basis hebt, de principes voor het maken van noodprocedures verder toepassen op andere mogelijke noodsituaties. Over het feit of een situatie waarbij de techniek uitvalt met als gevolg een te hoge waarde voor gebonden chloor al dan niet een noodprocedure is, is er geen eensgezindheid. Een optie is om uit te schrijven wat te doen om het probleem te verhelpen (gewone procedure) en als het probleem blijft aanhouden over te schakelen naar de noodprocedure. Deze situatie is wellicht niet zo acuut als een brand of een verdrinking. Bovendien is de vereiste actie in verschillende situaties eigenlijk altijd dezelfde en zal één actiekaart in de meeste gevallen volstaan. Noodsituaties in een publiek toegankelijk zwembad Specifieke aandacht met bijkomende tips en aandachtspunten gaat naar de volgende noodprocedures: Verdrinking Brand Chloorgas Gasgeur/gaslek Bommelding Slechte waterkwaliteit Lichamelijk en seksueel grensoverschrijdend gedrag 7

6 DE BASICS Als er iets misloopt, is de vraag naar wie er verantwoordelijk is, niet te onderschatten. Er wordt nagegaan of de nodige procedures er waren én of het personeel voldoende is opgeleid (een diploma op zich is onvoldoende bewijs!). Ook de arbeidsinspectie kan naar aanleiding van een arbeidsongeval hieromtrent vragen stellen. Om een noodsituatie de baas te kunnen, is een goede voorbereiding (proactief) cruciaal. Hoe beter je bent voorbereid en hoe beter je alles kent, hoe beter je kan werken. Wees je er echter ook van bewust dat de kans groot is dat er van het gemaakte noodplan afgeweken zal moeten worden. Als het zover is en er zich een noodsituatie voordoet, moet je eerst jezelf onder controle brengen (tel tot tien en begin er aan). Hoe rustiger je zelf bent, hoe meer vertrouwen je uitstraalt en hoe meer gevolg er aan je instructies wordt gegeven. Vergeet nooit dat je eigen veiligheid primeert. De basics Bij een evacuatie naar de verzamelplaats moet je daar blijven tot de brandweer, politie, toestemming geeft om terug te gaan. Besteed ook aandacht aan bijvoorbeeld de opvang van ouders (horen nieuws via de radio, sociale media, ), de emotionele band tussen slachtoffers, enzovoort. Zorg ervoor dat je weet naar welke ziekenhuizen de slachtoffers afgevoerd werden (dit is een vraag die je van bijvoorbeeld ouders zult krijgen). Bij het motorkapoverleg tussen brandweer, politie, is de zwembadbeheerder bij voorkeur ook aanwezig. Hij communiceert op basis daarvan verder met het overige zwembadpersoneel. Zorg voor een eenvoudig en duidelijk interventieplan 1 voor de brandweer, met plattegrond, foto s, 8 1 Zie pagina 70 voor meer informatie over het nood- en interventieplan.

7 DEEL I STAPPENPLAN 9

8 1.2. Noteer de aandachtspunten zorgvuldig en ga hier in de volgende stappen mee aan de slag Hieronder vind je een checklist van taken die zeker in de noodprocedures opgenomen moeten worden per noodsituatie. Hou er rekening mee dat dit geen limitatief overzicht is! Elk zwembad is namelijk uniek en de lijsten moeten dus op het zwembad worden afgesteld. CHECKLIST TAKEN BIJ VERDRINKING CHECKLIST TAKEN BIJ BRAND Collega of omstaander verwittigen/noodknop indrukken Gaan kijken: diagnose stellen (vals alarm of niet?) Slachtoffer uit het water halen Noodknop/alarm slaan/collega s verwittigen Diagnose stellen 112 bellen O 2 halen Eerste bluspoging, indien mogelijk AED halen Evacueren naar verzamelplaats Reanimeren Indien dit zonder gevaar kan: hoofdschakelaar elektriciteit uitzetten 112 bellen Ventilatie uitzetten (tenzij dit automatisch gebeurt) Hulpdiensten ontvangen en begeleiden Indien dit zonder gevaar kan: gaskraan dicht DEEL I - Stappenplan Geen bezoekers meer binnenlaten Evacueren (de zwemmers naar een ander deel van het zwembad of de kleedkamers evacueren) Toezicht houden (indien van toepassing: inclusief voorkomen dat er iemand terugkeert) Oversten verwittigen De brand isoleren (branddeuren-compartiment) Oversten verwittigen Hulpdiensten ontvangen Isolatiedekens uitdelen Telling van de aanwezigen Controleren dat niemand het gebouw opnieuw binnengaat Fluovest aandoen, zaklamp? 12