De foto s van opa Groepen 6-7-8

Transcriptie

1 De foto s van opa Groepen

2 Hallo, ik ben Frank! Dit boek hoort bij de Kinderboekenweek van Het thema van de Kinderboekenweek gaat over opa s en oma s. Ik ben dol op fotograferen. Die hobby heb ik van mijn opa en mijn vader geërfd. Opa Wim had vroeger een fotozaak. Nu is opa met pensioen, maar hij schiet nog steeds plaatjes. Mijn vader nam de fotozaak over. De zaak bestaat al 150 jaar. De zaak ging steeds over van vader op zoon. Opa heeft een hele verzameling oude foto s. Ze zijn bijna allemaal gemaakt in ons dorp. Sommige foto s werden gemaakt door de overgrootvader van opa. De mooiste foto s hangen in een speciale kamer. Bij elke foto hoort een verhaal van vroeger. Opa Wim vertelt erover.

3 inhoud 1. De hondenkar 4 2. De strontkar 5 3. De putjesschepper 6 4. De marskramer 7 5. Op school 8 6. Telefoneren 9 7. De hoefsmid De kruidenier De klompenmaker De lantaarnopsteker 13 Filmpjes 14 Werkblad 1 16 Werkblad 2 17 Bronnen en foto s 18 Dit boek mag vrij gekopieerd en rondgestuurd worden.

4 Eierboer met hondenkar 1. De hondenkar Honden zijn eeuwenlang als trek- of lastdier gebruikt. Ze liepen voor of onder een kar. De bakker, de groenteboer, de olieboer, de melkboer, de eierboer, de visverkoper, de slager en veel andere beroepen gebruikten de hondenkar. In die tijd waren er minder winkels en meer venters. Deze venters trokken met hun handel op de hondenkar langs de straten. De hond werd het paard van de armen genoemd. Nu hebben mensen honden vooral voor het plezier dat dit huisdier geeft. Vroeger was een hond een werkdier. De taak was vooral trekken of waken. Ook in het leger en bij de posterijen werd de hondenkar gebruikt. In het leger trokken honden karren met munitie, gereedschap of mitrailleurs. Sinds 1963 is het gebruik van trekhonden bij de wet verboden. Hondenkar in het leger

5 De beerkar De tonnenman 2. De strontkar De strontkar of beerkar stamt uit de 19e eeuw. Het was de tijd voor het riool en het toilet. Voor de 19e eeuw deden mensen hun behoefte in een emmer. Die emmers werden leeggegooid in grachten, sloten, kanalen en beerputten. De ontlasting kwam ook in aanraking met het drinkwater en dat veroorzaakte dodelijke ziektes als tyfus en cholera. Ook was het vooral in warme zomers door de stank in grachten bijna niet uit te houden. De strontkar moest daar een eind aan maken. In de 19e eeuw werden de poepemmers dagelijks opgehaald door de tonnenman. De tonnenman leegde de emmers of tonnen in de beerkar. De beer- of strontkar werd ook wel spottend de boldootkar genoemd. Boldoot was in die tijd een bekend reukwater (een soort parfum).

6 De putjesschepper De putjesschepper 3. De putjesschepper De putjesschepper maakte vroeger de afvoerputten schoon langs de straatkanten. Het regenwater van de staten kwam in die putjes terecht. Met het regenwater spoelden er vaak klein afval of bladeren mee de put in. Zo konden de putten verstopt raken. Putjesscheppers waren heel vroeger de mensen die de beerputten bij mensen schoonmaakten. Een beerput was een put waar alle uitwerpselen uit het toilet in techt kwamen. Toen er riolering kwam, veranderde het werk van de putjesschepper. Over het beroep putjesschepper werden grapjes gemaakt. Tegen kinderen die op school niet zo goed konden leren, werd gezegd: Jij wordt nog eens putjesschepper als je later groot bent. Of jij wordt nog eens putjesschepper op zee. In onze tijd worden de putjes schoongemaakt met een speciale vrachtwagen: de kolkezuiger.

7 De marskramer De marskramer 4. De marskramer De marskramer was een koopman die met zijn handelswaar langs de deur kwam. Die handelswaar droeg hij in een mand of kist op zijn rug of voor op zijn buik. Het woord marskramer komt van het middeleeuwse woord merse dat koopwaar betekent. Het woord kramer is een ander woord voor koopman. De mand met koopwaar werd mars genoemd. Marskramers bestonden al in de middeleeuwen. Ze hadden in die tijd niet zo n goede naam. Ze werden gerekend tot de bedelaars en zwervers. Die groep stond voor leugen en bedrog. Winkels bestonden nog niet. Alle koopwaar werd in straten en op markten verkocht. De marskramer verkocht veel later huis aan huis zijn elastiek, naalden, spelden, borstels, stoffen en band. Veel later verdween de marskramer van de straten. De klant kocht niet meer op straat, maar in winkels.

8 De schoolklas van vroeger Het klaslokaal 5. Op school Op school zat je vroeger in vaste houten banken. Je zat met zijn tweën naast elkaar. Het tafelblad van de bank kon omhoog. Daaronder kon je je spullen opbergen. In de bovenste rand van het blad zaten twee inktpotjes die de onderwijzer met een grote inktfles vulde. Kinderen schreven met een kroontjespen die ze steeds in de inkt moesten dopen. Je maakte de pen schoon met een inktlap. Kinderen moesten vooral stilzitten en luisteren met hun armen over elkaar. De onderwijzer was de meeste tijd aan het woord. Kinderen leerden het meest van hem. Nu leer je ook veel uit boeken en kun je veel informatie vinden op computers. Kinderen leerden niet door onderzoeken. De onderwijzer vertelde veel verhalen. Daarbij gebruikte hij grote wandplaten. Kinderen moesten veel uit hun hoofd leren en er werden veel rijtjes met de hele klas opgedreund. Had je moeite met leren? Dan moest je het schooljaar weer overdoen.

9 De telefoon van vroeger De telefooncentrale 6. Telefoneren De telefoon werd rond 1875 uitgevonden. Ongeveer 10 jaar later worden de eerste huistelefoons door het publiek gebruikt. Begin 1900 krijgen vooral rijke mensen steeds meer een telefoon. Het was een telefoon zonder de haak die we nu kennen. De telefoon had een staand mondstuk met microfoon waarin gesproken werd. De luidspreker was ook los en had de vorm van een peer. Het geluid was nog krakerig, maar verstaanbaar. Je kon in die tijd nog niet iemand direct bellen, zoals wij nu doen. Vroeger belde je eerst de telefooncentrale. Daar werkten dames die je doorverbonden met degene die je wilde spreken. Bij het doorverbinden stopte de dame van de centrale een stekker in één van de gaten op een groot paneel. Dat gat was de verbinding naar degene die het gesprek ging ontvangen.

10 De hoefsmid De hoefsmid 7. De hoefsmid Vroeger werd er veel meer paardenkracht gebruikt dan nu. Na de uitvinding van de auto verdwenen paarden steeds meer uit het straatbeeld. In die tijd van de paardenkracht gingen paardenbezitters elke 6 tot 8 weken naar de hoefsmid. Daar werden de hoefijzers van het paard verlegd of het dier kreeg nieuwe hoefijzers aangemeten. Een hoefijzer zorgt ervoor dat de natuurlijke hoef van het paard niet teveel afslijt. Het is maatwerk, waarbij het hoefijzer precies moet passen bij de hoef van het paard. En net als bij mensenvoeten is er ook veel verschil bij paardenvoeten. Het hoefijzer wordt precies pas gemaakt door het ijzer heet te maken in een vuur. De hoefsmid beslaat daarna het paard: hij slaat het hoefijzer vast aan de hoef met nagels. Een paard dat niet goed beslagen is, kan kreupel worden. De moderne hoefsmid komt bij de paardenbezitter thuis.

11 De kruidenierswinkel De kruidenier 8. De kruidenier De kruidenier of grutter verkocht vroeger droge levensmiddelen. Dus geen verse producten, zoals bij een slager, bakker of groenteboer. De kruidenier verkocht gedroogde kruiden, specerijen, koffie, thee, cacao en tabak. Maar ook kaarsen, zeep en koekjes gingen over de toonbank. De kruidenier stond achter de toonbank en bediende elke klant één voor één. Hij pakte elk product en hij moest vaak ook koffie, suiker of thee afwegen en in een zak doen. Er was bijna niets voorverpakt. Bij de kruidenier wachtte je op je beurt en je moest vooral geen haast hebben. Veel huisvrouwen brachten hun huishoudboekje naar de kruidenier. Het was een boekje met een boodschappenlijst. De kruidenier pakte en bezorgde de boodschappen. De klant betaalde meestal eens per maand voor alle boodschappen in het boekje. In de jaren 70 van de vorige eeuw kwam er de zelfbediening in de z.g. supermarkten. Supermarkten gingen alle producten van de kruidenier verkopen, maar ook vlees en groenten. Kruideniers verdwenen langzaam maar zeker.

12 De klompenmaker De klompenmakers 9. De klompenmaker Het beroep klompenmaker is al heel oud. Zo n 600 jaar geleden droegen vooral boeren en arbeiders al klompen. De basis van elke klomp was een blok hout. Dat blok hout werd door de klompenmaker in een klompvorm gesneden en gehakt. Daarna moest de klomp nog uitgehold worden, zodat de voet erin paste. In de middeleeuwen werd daarom de klomp ook wel holleblok of holsblok genoemd. De meeste klompen worden nu met machines gemaakt. Daardoor verloren vroeger klompenmakers vaak hun baan. De woorden saboteren en sabotage (door een opzettelijke actie je vijand verzwakken), komen uit de klompenmakerswereld. Het woord sabot is het Franse woord voor klomp. Franse klompenmakers die hun baan verloren door machines, gooiden klompen in de machines om ze tot stoppen te brengen. Daarmee saboteerden ze de fabrieken die klompen maakten.

13 De lantaarnopsteker Onderhoud aan lantaarns 10. De lantaarnopsteker Voor de uitvinding van de elektrische verlichting werden straten verlicht met kaarsen, olie- of gaslampen. Die oude verlichting ging niet met één druk op de knop aan. De lantaarnopsteker moest elke lantaarn apart langs om aan te steken met een lange stok met daar bovenop een vlam. Verder moest de lantaarnopsteker regelmatig de lantaarns nakijken en olie- en gaskousjes vervangen. De lantaarnopsteker was er ook verantwoordelijk voor dat de verlichting de hele nacht bleef branden. Dat betekende dat zijn beroep een echt nachtberoep was. De lantaarnopsteker had er meestal een ander beroep bij. Tijdens de nachtelijke uren hield hij een oogje in het zeil als nachtwaker. Met de komst van de elektrische straatverlichting stierf het beroep van lantaarnopsteker snel uit.

14 Filmpjes De klompenmaker De hoefsmid Bekijk het filmpje Bekijk het filmpje In de kruidenierswinkel Bekijk het filmpje

15 Bij Eduboek kun je Boeken lenen 3 x 94 titels) Boeken online kopen (3 x 40 titels) Boeken via kopen (3 x 94 titels) Naar boeken luisteren (3x 94 titels Bij boeken van Eduboek vind je Extra filmpjes bij boeken Een gratis werkblad Materiaal voor hoogbegaafden 3-4. Materiaal voor hoogbegaafden 3-6 Materiaal voor hoogbegaafden 5-8. Dit boek mag vrij gekopieerd en rondgestuurd worden.

16 Werkblad 1 De foto s van opa 1.Welke uitspraken horen bij welke foto. Schrijf steeds de letter van de foto achter de zin. 1. Met mijn beroep werd vaak de spot gedreven. ( ) 2. Aan mijn beroep danken we het woord sabotage. ( ) 3. Sinds 1963 is mijn vervoermiddel verboden. ( ) 4. Bij mij brachten mensen hun huishoudboekje. ( ) 5. Mijn beroep bestaat al sinds de middeleeuwen. ( ) 6. Ik deed mijn werk voor de uitvinding van het riool. ( ) De foto s van opa A B 2.Schrijf de letter bij de foto voor de juiste woorden. C De kruidenier De putjesschepper De tonnenman De klompenmaker De marskramer De hondenkar F E D

17 Werkblad 2 De foto s van opa De strandfoto hiernaast werd rond 1900 gemaakt door de opa van opa. De foto eronder is een strandfoto van nu. Een dagje naar het strand zag er ruim 100 jaar geleden heel anders uit. Wat valt je het meest op op de oude foto? Op het strand zie je ook houten huisjes op wielen. Deze karren konden de zee ingereden worden. Heb je enig idee waar die karren voor gebruikt werden?

18 Bronnen en foto s

19 Antwoorden De foto s van opa 1.Welke uitspraken horen bij welke foto. Schrijf steeds de letter van de foto achter de zin. 1. Met mijn beroep werd vaak de spot gedreven. ( D ) 2. Aan mijn beroep danken we het woord sabotage. ( C ) 3. Sinds 1963 is mijn vervoermiddel verboden. ( E ) 4. Bij mij brachten mensen hun huishoudboekje. ( F ) 5. Mijn beroep bestaat al sinds de middeleeuwen. ( B ) 6. Ik deed mijn werk voor de uitvinding van het riool. ( A ) De foto s van opa A B 2.Schrijf de letter bij de foto voor de juiste woorden. F De kruidenier C De klompenmaker D De putjesschepper B De marskramer A De tonnenman E De hondenkar C F E D

20 Antwoorden 2 De foto s van opa De strandfoto hiernaast werd rond 1900 gemaakt door de opa van opa. De foto eronder is een strandfoto van nu. Een dagje naar het strand zag er ruim 100 jaar geleden heel anders uit. Wat valt je het meest op op de oude foto? De mensen op het strand zijn aangekleed. Je ziet geen blote huid. ( In die tijd was een witte huid in de mode. Een witte huid gaf aan dat je een goede baan had en van goede komaf was. Kleding, handschoenen en parasols hielden de huid blank. Boeren en buitenarbeiders hadden een gekleurde huid door de zon. Op het strand zie je ook houten huisjes op wielen. Deze karren konden de zee ingereden worden. Heb je enig idee waar die karren voor gebruikt werden? Deze huisjes werden gebruikt om je om te kleden. Je ging gekleed het huisje in. Het huisje werd daarna de vloedlijn ingereden. Je kon dan in badpak gelijk onder water. Mensen waren in die tijd veel preutser dan nu. Je liep niet je badpak te showen. Je badpak was alleen om mee te zwemmen.